TüRKİYE'DE SIGIRLARDA MAVİ DtL (BLUE TONGUE) ENFEE.StyONU ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR. Selahattin Gürtürk'" İbrahim Burgu Asuman Toker*

Transkript

1 A. D. Veteriner Fakültesi Virolaji Kürsüsü Prof. Dr. Selehattin Gürtürk TüRKİYE'DE SIGIRLARDA MAVİ DtL (BLUE TONGUE) ENFEE.StyONU ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Selahattin Gürtürk'" İbrahim Burgu** Asuman Toker*** Untersuchungenüber dem Blauzungeviru5 der Rinder in der Türkei. Zusammenfassung: Es wurde erstemal bei der ı9 ingescmm! von 2ı Rinderseren die neutralisierden Antikörper gegen Blauzungevirus (type SA 4 der in der Türkei isolierte wurde) festgestellt. Von der embrospina(flüssigkeit in der BHK-2 i Zellkulturen wurde ein.virus isoliert, und r!as Virus wurde von der Blauzunge positiljenseren neutralisiert. Özet: Aydın bölgesinden toplanan 2ı adet sığır kan serumundan 19 tanesinde Türkiye' de ilk defa M avi dil virusulza (Tip SA 4 Türkiye' de izole edilen suş) karşı nötralizan antikarler septandı. Cerebrospinal sıvıdan BHK-2 i kültüriinde mavi dil pozitif serumlarle nötralizasyon veren bir virus izole edilr.i. Giriş Türkiye'de sığırlarda bugüne kadar mavi dil hastalığı üzerinde ara~tırma yapılmamı~tır. ı980 yılında Aydın ve civarındaki köylerde yeni doğan buzağılarda hydranencephalie, extremitelerde deformasyon ve gebe ineklerde abort olayları ile yavrularda ölümler yapan bir hastalık olduğu bildirilmi~tir. Aydın yöresindeki koyunlarda mavi dil hastalığının varlığı bilindiği için hastalıklı buzağı ve sığırlarda mavi dil yönünden bu ön çalı~ma yapılmı~tır. Mavİ dil akut seyreden, mevsime bağlı, öncelik- Prof. Dr. A. Ü. Veteriner Fakültesi Viroloji Kürsüsü, Ankara-Türkiye. Doç. Dr. A.Ü. Veteriner Fakültesi Viroloji Kürsüsü, Ankara-Türkiye. Ass. A.Ü. Veteriner Fakültesi Viroloji Kürsüsü, Ankara-Türkiye.

2 Türkiye'de Sığırlarda Mavi Dil (Blue Tongııe) le koyunlarda görülen vc sokucu sineklcrlc (elucoides) nakledilen viral bir enfeksiyondur (I g). Hastalık ateş, dolaşım bozuklukları, oral ve nasal mukozalarda hypcremi, dudaklarda ödem, daha sonra gangrenöz bir rhinitis ve mukoza ülserasyonları ilc karakterizedir (I g). Koyunlar yanında sığırlar ve keçiler de hastalığa yakalanmaktadır (4,6, ro, 14, 2ı, 22). Mavi dil hastalığının etkeni Reoviruslar familyasının Orbiviruslar cinsine dahildir (1g). Etken immunolojik olarak pluralite göstermektcdir ve ıg serotipi saptanmış bulunmaktadır~ (ı2). Etkendış etkilere karşı oldukça dayanıklıdır (2, ıg).. Mavi dil virusu embriyolu tavuk yumurtasında, dencjtlc hayvanlarında ve hücre kültürlerinde üretilebilir. Embriyolu tavuk yumurtası olarak 8 günlük yumurtalar kullanılır ve ckim yumurta sarısına yapılır. Yeni doğan fareler ile yavru hamsterler de mavi dil virusu ile kolayca enfekte olurlar. Hücre kültürlerinde virus sitopatolojik effekt yaparak ürer ve inklüzyon cisimcikleri oluşturur. Özellikle hücre kültürleri içinde BHK-2 I, MDBK, primer kuzu böbrek doku kültürleri duyarlıdır (3, 5, 8, ıg, 20). Mavi dil virusu kan emcn sineklerle yayılır. Enfeksiyonun kontakt olarak bulaşıp bulaşmadığı bilinmemektcdir. Doğal şartlarda hastalık yazın yağmurlu mevsimlerde, geceleri alçak ve rutubetli yerlerdc meydana gelmektedir. Mavi dil virusunun hastalıklı bölgelerde kışı geçirdiği çok defa saptanmıştır. Bu konuda çeşitli rez ervuarlar üzerinde durulmakta ve en çok da sığırlardan şüphe edilmektedir. Virus sığırların kanında 14 hafta kadar etkili olabilmektedir (ıg). Luedke ve arkadaşları (13) mavi dil virusunun Clucoides variipennis ile sığırlardan sığırlara ve koyunlardan koyunlara nakledilebileceğini deneysel olarak saptamışlardır. Foster ve arkadaşları da (7) bu konuda salışmalar yapmışlardır. Sığırlarda mavi dil enfeksiyonu üzerinde çeşitli yayınlar vardır (ıo, i I, 15, 16). Hafez (ro) yaptığı çalışmada agar jel diffuzyon tekniği ile 251 sığır serumundan 42 tanesinde (% 23.6) mavi.dil antikarlarına rastlamıştır. Kıbrıs'ta ıg71-1g72 yıllarında sığırlarda '% i 9 oranında mavi dil virusuna karşı nötralizah antikor bulunduğu saııtanmıştır (21). Markusfcld ve Mayer (17) ve M~Kereher ve arkadaşları (I 8) sığırlarda mavi dilolaylarında arthrogryposis ve lıydranencephal ie syndramlarının var lığını bildirmişlerdir. Türkiye' de mavi dilolayları ilk defa, 1944ydında kliı:ıik olarak bildi:rilmiştjr (I).

3 324 Selahattin Gürtürk-tbrahim Durgu-AsumanToker Son olarak 1978 yılında batı anadoluda Aydın ve civarında koyunlarda mavi dil enfeksiyonu görülmü~ ve ara~tırmalar sonunda koyunlardan mavi dil virusu (tip 4) izole ve idantifiye edilmi~tir. Materyal ve Metod Ara~tırmamızda doku kültürü olarak % ıo inaktif dana serumu kapsayan Eagle vasatında üretilen BHK-21 kültürleri kullanıldı. Ara~tırmada materyalolarak Fakültemiz Patolojik Anatomi kürsüsü tarafından Aydın bölgesinden getirilen ölü doğan buzağılara ait cerebrospinal sıvı, amnion sıvısı, placenta, yine aynı bölgeden kürsümüz tarafından getirilen, otopsi yapılan bir buzağıya ait cerebrum, cerebellum ve medulla spina1is ve Bornova Veteriner Ara~tırma Enstitüsünden kürsümüze gönderilen aynı bölgeden alınan bir buzağıya ait cerebrospinal sıvı kullanıldı. Bu materyallerden hazırlanan süspansiyonlar sterilite kontrollan yapıldıktan sonra kullanılana kadar -60 C'da saklandı. Serum nötralizasyon testinde Fakültemiz Patolojik Anatomi kürsüsü tarafından getirilen 4 adet serum (bir, üç ve beş günlük buzağı serumu ile bir adet inek serumu), kürsümüz tarafından sağlanan bir -uç günlük 12 adet buzağı serumu ile bir adet inek serumu Ve Bornova Veteriner Ara~tırma Enstitüsünden kürsümüze gönderilen, aynı bölgeden alınan 3 adet buzağı serumu kullanıldı. Bütün serumlar inaktive edildikten sonra sterilite kontrolları yapılarak test de kullanılana kadar -20 C'da saklandi. Ara~tırmada kontrol viruslar olarak iki ayn mavi dil virusu (Tip SA 4 a~ı su~u ve Tip SA 4 Türkiye'de izole edilen su~)*,!br/ipv virusu (Schönböken su~u)** ve Aydın'dan getirilen organ materyallerinden kürsümüzde BHK-2 i hücre kültürlerinde izole edilen virus kullanıldı. Virus izolasyonu: Kürsümüze getirilen organ materyallerinden hazırlanan süspansiyonlar PBS ile i /5 oranında sulandırıldı ve 50 ml. lik ~i~elerde üretilen BHK-2 i hücre kültürlerine 0,5 ml. miktarında ekiidi. Virus üretme vasatı olarak serumsuz Eagle vasatı kullanıldı. Virus titrasyonu: Ara~tırmada kullanılan virusların enfeksiyözite güçlerinin tesbitinde mikrotitrasyon yönteminden yararlanıldı. -Etlik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsünden sağlandı. --Tübingen Devlet Virus Araştırma Enstitüsünden sağlandı

4 Türkiye'de Sıb'll'larda Mavi Dil (B1ue Tongue) Mikronötralizasyon: Bu testde Frey ve Liess'in (9) bildirdiği yöntemden yararlanıldı. Kürsümüze getirilen 2 i adet buzağı ve inek serumu ayrı ayrı olarak i 14 oranında sulandırıldı. Bu serum numuneleri kontrol virus olarak kuııanılan Mavi dil virusları (Tip SA 4 a~ı su~u ve Tip SA4 Türkiye'de izole edilen su~), ve IBR IIPV (Schönböken su~u) virusu ile nötralizasyon testine tabi tutuldular. Ayrıca 6 no'lu buzağıdan alınan cerebrospinal sıvıdan kürsümüzde BHK-2 i hücre kültürlerine yapılan ekimler sonunda izole edilen virus, mavi dil yönünden pozitif çıkan 4 serumla kar~ılıklı nötralizasyon testine tabi tutuldu. Bütün bu nötralizasyon testlerinde kullanılan mavi dil virus su~ları doku kültürlerinde yapılan titrasyonları sonucunda oldukça dü~ük titre verdiklerinden hem sulandırılmadan ve hem de i ii o oranında sulandırılarak kullanıldılar. IBR i IPV virusu ise 100 DKİD 50 = i 0],5 i 1.0 ml. hesabı ile kullanıldı. Sonuçlar Virus izolasyonu: 2 no'lu cerebrospinal sıvı, 5 no'lu amnion sıvısı ve 5 no'lu placenta'dan hazırlanan süspansiyonlardan BHK-2 i hücre kültürlerine yapılan ekimlerde üçüncü passajda doku kültüründe sitopatolojik deği~iklik meydana getiren bir virus izole edildi. 6 no'lu cerebrospinal sıvıdan yine BHK-2 i hücre kültürlerine yapılan ekimler sonunda üçüncü passajda sitopatolojik deği~iklik meydana getiren bir virus izole edildi ve bu izole edilen virusun yapılan dördüncü passajında da tam bir sitopatolojik bozukluk saptandı. i no'lu cerebrospinal sıvı, 2 no'lu medulla spinalis, 3 no'lu cerebellum ve 4 no'lu cerebrumdan hazırlanan süspansiyonlardan BHK- 2 i hucre kültürlerine yapılan ekimler sonunda iki passajda tam bir sitopatolojik effekt olu~madı (Tablo ı). Mikronötralizasyon: 2 i adet buzağı ve inek serumuna kar~ı.mavi dii virusu (Tip SA 4 Türkiye'deizole edilen su~) ile yapılan nötralizasyon testi sonunda 6 ve i o no'lu serumlar hariç diğer serumlarda bu virusa kar~ı 114 sulandırmada nötralizan antikorlar tesbit edildi. Mavi dil virusu (Tip SA 4 a~ısu~u) ile 5 adet seruma karşı yapılan mikronötralizasyon testinde ise bütün serumlar i 14 sulandırmada bu su~a kar~ı pozitif sonuç verdiler. 18 adet serum ile IBRI IPV (Schönböken su~u) virusuna karşı yapılan nötralizasyon testi sonunda yalnızca iki adet serumda bu virusa karşı antikorların bulunduğu tesbit edildi (Tablo 2).

5 326 Selahattin Gürtürk-tbrahim Burgu-A6uman Toker Tablo I. Araştırma materyallerinden virus izolasyonu sonuçları. Buzağı Ekim yapılan Kullanılan ı No Buzağı süspansiyonlar doku kültürü passaj passaj passaj passaj Dişi, ölü Cerebrospinal doğum sıvı BHK " " Amnion sıvısı " - _ " " Placcnta " " " " Cerebrospinal sıvı " i CerebrosjJinal sıvı " Medulla spinalis " Cerebellum " Cerebrum " - - Patolojik-Anatomi Kürsüsü tarafından getirilen marazi maddeler Ayrıca Ma'/i Dil virusuna (Tip SA 4 Türkiye'de izole edilen suş) karşı nötralizan antikor taşıyan serumlardan 4 tanesi ile 6 no'lu ccrebrospinal sıvıdan izole edilen virus arasında yapılan nötralizasyon testinde, bu izole virusa karşıda nötralizan antikorların varlığı saptandı (Tablo 3). Tartışma Elde edilen sonuçlar Türkiye'de Aydın bölgesindeki sığırlarda Mavi dil hastalığının mevcudiyetini ortaya koymuştur. Öncelikle koyunların enfekte olmaları ve daha sonra da sığırlarda hastalığın görülmesi hastalığın epizootolojisi yönünden de uyum göstermektedir (ı 9). Bölgeden toplanan 2 ı adet kan serumunda uygulanan nötralizasyon testi sonuçlarına göre Mavi dil virusuna (Tip SA 4 Türkiye'de izole edilen suş) karşı nötralizan antikorların 2 serum dışında i 14 düzeyde saptanmış olması, hastalığın bu bölgede oldukça yaygın olabileceğini düşündürmektedir. Bu değer Kıbrıs'ta yapılan çalışmadan (2ı) daha yüksek düzeydedir. Diğer taraftan cerebrospinal sıvıdan BHK-2 i kültürlerinde izole edilen virusun mavi dil (Tip SA 4 Türkiye'de izole edilen suş) yönünden pozitif serumlarla yapılan nötralizasyon testinde nötralize olması bu virusun Türkiye'de daha önce koyunlardan izole edilen tiple aynı olabileceği kanısını vermektedir. Ayrıca bu izole edilen virusun hydranencephalie tanılı bir buzağıdan elde edilmesi, sığırlarda mavi dil enfeksiyonlarının bu tür belirtiler ile seyrettiğine dair literatürlerle de (17- i 8)

6 Türki)'e'dc Sığırlarda Mavi Dil (Bluc Tongue) Tablo 2. IBR-IPV, Mavİ Dil Vinısu (Tip SA" yerli suş), Mavi Dil Virusu (Tip-SA" Aşı Suşu) Mikronötralizasyon testi sonuçları. Serum No Serum IBR-IPV Mavi Dil Virusu (TipSA,> Yerli suş) Mavi Dil Virusu (TipSA" Aşı suşu) 2 1 Buzağı Virus sulandırması Virus sulandırması Virus sulandırması 10"'/1.0 ml 10'/1.0 ml _:...-_ "- tnek i- 10'/ , " tnek Buzağı 15 " - 16_=="-1==- ======_======== 17 " _ " -j : Pozitif serum -: Negatif serum Serum sulandırması: i f.ı 1-5 Patolojik Anatomİ Kü~süsünden 6-18 Viroloji Kürsüsünden Bornova Veteriner Araştırma Enstitüsünden sağlandı. Patolojik-Anatomi kürsüsü tarafından getirilen serumların numaraları. ml

7 328 Selahattin Gürtürk-tbrahim Burgu-Asuman Toker Tablo 3. İzoleedilen virus,'e Ma"i Dil Virusu (Tip S1\, Yerli suş) ile 4 adet buzağı serumu Serum Ko arasında yapılan mikronötralizasyon testi sonuçları Serum tzole edilen virus Mavi Dil Virusu (Tip SA., Yerli suş) Virus sulandırması Virus sulandırması loo{i.o ml i ıo'{ı.o ml 10 0 {i.o ml lo'{l.o ml Buzağı T " " ,, T : Pozitif serum Serum Sulandırması: i {4 uyum sağlamaktadır. Kanımızca Türkiye'de Aydın bölgesindeki koyunlarda üç yıl önce saptanan mavi dil enfeksiyonu sığırlarda da geni~ bir yayılma alanı bulmakta ve her geçen gün morbiditesi yükselmektedir. Sığırlardan izole ettiğimiz mavi dil virusunun tip tayini ve Türkiye'deki epidemiyolojisi üzerindeki çalışmalarımız sürdürülmektedir. Literatür 1- Anonim (1971) Koyun hastalıkları: Pendik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü yayınları No: Borden, E. G., Shop e, R. E. and Murphy, F. A. (1971) :Physicochemicd and moıphological relationships of some Arthropode-borne viruses to Bluetongue virus-a new taxonomic group. Physicochemical and serological studies. J. Gen. ViroL., 13, Bowne, J. G. and Joehim, M. M. (1967): CytoPo.thologic changes and development of inclusion bodies in cultured cells infected with Bluetongue virus. Am..l. Vet. Res., 28, Bowne, J. G., Luedke, A. J., Joehim, M. M. and Meteaif, H.E. (1968): Bluetongue disease in cattle. J. A. V. M. A., 153, Cromaek, A. S., BIne, J. L. and Gratzek, J. B. (1971): 'A quantitative ultrastructural study of the development of Bluetongue virus in Madin-Darby bovine kidney cells. J. Gen. ViroL., 13,

8 Türkiye'de Sığırlarda Mavi Dil (BIne Tongue) Erasmus, B. J. (1975): Bluetongue in sheep and goals. Aust. Vet. J., 51, Foster, N. M., Jones, R. H. and Luedke, A. J. (1968): Transmission of attenuated and virulent Bluetongue virus with. Culicoides variipennis infected orally via sheep. Am. J. Vet. Res., 29, Foster, N. M., Luedke, A. J. and Meteaıır, H. E. (1972): Bluetongue in sheep and cattle: Fificacy of embryonating elıieken eggs in viral isolations. Am. J. Vet. Res., 33, 77-8 ı. 9- Frey, H. R. und Liess, B. (1971): Vermehrungskinetik und Verwendharkeit einer stark ;:yıopathogenen VD-MD- Virusslammes {ür diagnotische Untersuchungen miı der Mikroıiter-Methode. Zb!. Vct. Med., 18, Hafez, S. M. (1978): Serological survey of Bluelongue in Iraq. Bul!. L'officc Inter. des Epizoo., 89 (I /2), Hourrigan, J. L. and E.1ingsporn, A. L. (1975): Bluelongue: The disease in cattle. Aust. Vet. J., 51, Howell, P. G. and Werwoerd, D. W. (1971): Bluetongue virus. Virol. Monogr., 9, Luedke, A. J., Jones, R. H. and Joehinı, M. M. (1967): Transmisson of Bluetongue between slıeep and eattle by Culicoides variipennis. Am. J. Vet. Res., 28, Luedke, A. J. and Anakwenze, E. I. (1972): Bluelongue virus in goats. Am. J. Vet. Res., 33, Luedke, A. J. Joehinı, M. M. and Jones, R. H. (1977): Bluetongue in cattle: Ejfecıs of veclor-transmitted Bluetongue virus on calves previously iıifected in utero. Am. J. Vet. Res., 38, Luedke, A. J., Joehinı, M. M. andjones, R. H. (1977): Blutongue in cattle: Repeated expodure of two immunologicaly tolerant calves to bluetongue virus by vector bites. Am.]. Vet. Res., 38, i 7 ~ Markusfeld, O. and Mayer, E. (1971): An artlırogryposis and hydranencephaly sydnrome in calves in Israel i 969- i 970 epir'.emiological and clinical aspect: Refuah Vet., 28, 5 i Me E.ereher, D. G., Saito, J. K. and Singh, K. V. (197 ): Serologic evidence of an etiologic role for Bluetongue virus in hydranencepha!;)' of calves. J.A.V.M.A., 156, ~ 44-~ 17.

9 330 Selahattin Gürtürk-thrahim Bnrgu-Asuman Toker 19- Rolle, M. und Mayr, A. (1978): Mikrobiologie InJektions und Seuehenlehre. Ferdinand Enke Verlag Stuttgart, Sawyer, M. M. and Osburn, B. I. (1977): lsolction of Bluetongue vaceine virus from infected sheep by direct inoeulation on to tissue eulture. CorneII Vet., 67, Sellers, R.F. (1975): Bluetonguein Cyprus. Aust. Vet.J., 51, Walker, A. R. and Davies, F. G. (1971): A preliminary survey of the epic.emiology of Bluetongue in Kenya. J. Hyg., 69, "