HIZLI İYİLEŞME FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON

Transkript

1 23-25 Mart 2017 HIZLI İYİLEŞME FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON Prof. Dr. Filiz Can Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Ortopedik Rehabilitasyon Ünitesi Ankara İletişim: com

2 Hızlı iyileşme Yönteminin (Fast- Track) Gelişimi Cerrahide ve cerrahi tekniklerde yeni teknolojiler (minimal invaziv cerrahi teknikler gibi) Anestezi veya anestetik maddelerde yenilikler Gelişmiş hemşire bakımı Hastanın cerrahi öncesi hazırlığı ve eğitimi Hızlı iyileşmeyi sağlayan yeni rehabilitasyon yaklaşımları veya innovative rehabilitasyon programları

3 Hızlı İyileşme Yöntemi (Fast Track) Fast-track cerrahi Hızlandırılmış postoperatif iyileşme programları ( Anestezi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon, Hemşirelik ) Hastanede kalış süresinde azalma Morbiditede azalma İyileşme peryodunda azalma Hastaneye yeniden başvuru oranında azalma Emniyetli program - Kehlet H, Dahl JB. Anaesthesia, surgery, and challenges in postoperative recovery. Lancet 2003; 362: Kehlet H. Fast-track colorectal surgery. Lancet 2008; 371:

4 Fast Track Tedavinin Amaçları Primer amaç: - İyileşmeyi artırmak - Morbiditeyi azaltmak Sekonder faydalar: - Hastanede kalış süresini azaltmak - İyileşme peryodunu azaltmak - Sağlık harcamasını azaltmak - Kehlet H, Dahl JB. Anaesthesia, surgery, and challenges in postoperative recovery. Lancet 2003; 362: Antrobus JD, Bryson GL. Enhanced recovery for arthroplasty: good for the patient or good for the hospital? Can J Anaesth 2011; 58:

5 Hızlı İyileşme (Fast-Track) Yöntemi Bu model kanıta dayalı bakımın - hastenedeki zaman ve kaynak kullanımını azaltmak - morbiditeyi azaltmak hipotezi üzerine dayalı Hastaların iyileşmesini hızlandırmak için preoperatif, periopertif ve postoperatif bakımı optimize etmek - den Hertog A, Gliesche K, Timm J, Muhlbauer B, Zebrowski S. Pathway-controlled fast-track rehabilitation after total knee arthroplasty: a randomized prospective clinical study evaluating the recovery pattern, drug consumption, and length of stay. Arch Orthop Trauma Surg 2012 Aug; 132: Kehlet H, Wilmore DW. Evidence-based surgical care and the evolution of fasttrack surgery. Ann Surg 2008 Aug; 248:

6 Hzlı İyileşme Yönteminde Ekip Tedavide başarı, multi disipliner takım tarafından verilen multi-model programa dayalı Tedavinin başarısı - hasta - cerrah - anestezist Yakın ilişki - fizyoterapist - hemşire - ergoterapist

7 Hızlı İyileşmede Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Multi- model rehabilitasyon programı Postoperatif ağrıyı azalmak Rehabilitasyonu hızlandırmak

8 Hızlı İyileşme Modeli Pre-operatif bakım: - Hasta bilgilendirmesi ve eğitim - Preoperatif rehabilitasyon Perioperatif bakım: - Cerrahi uygulama - Anestezi Postoperatif bakım: - Tıbbi bakım - Anestezi ( Ağrı tedavisi) - Postoperatif rehabilitasyon

9 Hızlı İyileşmede FTR Prensipleri Ağrıyı azaltma/ inhibisyon Kardiyopulmoner rehabilitasyon Komplikasyonları önleme/ azaltma Erken hareket Erken mobilizasyon Erken kas kuvvetlendirme Aquatik egzersizler Erken yürüme eğitimi Normal biomekaniklerin restorasyonu GYA ve fonksiyonlara erken ve emniyetli dönüş

10 Pre-operatif Eğitim Bilgi Komplikasyonlar, dikkat edilmesi gereken durumlar Preop. ve postop. rehabilitasyonun amacı ve içeriği Kullanılacak yardımcı cihazlar Eğitim Pozisyonlama Kullanılacak cihaz ve aparatların kullanımı Yürüme eğitimi (KD veya baston ile) Tarnsfer aktiviteleri Egzersiz Solunum egzersizleri ve solunum kontrolü Ayak bileği pompası Kas kuvvetlendirme Yürüme egzersizleri

11 Pre-operatif egzersiz Ağrı Azalmış kas kuvveti ve fleksibilite Bozulmuş eklem pozisyon hissi ve kinestezi Azalmış kardiyopulmoner cevaplar Venöz ve lenfatik dolaşımda azalma/ düzensizlik Azalmış eklem fonksiyonları Fonksiyonel limitasyonlar ve yetersizlik Azalmış fiziksel aktivite Azalmış fiziksel performans Azalmış yaşam kalitesi

12 Sistematik derleme ve meta-analiz sonuçlarına göre TKP li hastarda pre-operatif egzersizler - ağrıyı azaltır - fonksiyonları artırır Wallis JA, Taylor NF. Pre-operative interventions (non-surgical and non-pharmacological) for patients with hip or knee osteoarthritis awaiting joint replacement surgery e a systematic review and metaanalysis. Osteoarthr Cartil 2011 Dec; 19:

13 Postoperatif FTR Ağrı inhibisyonu Erken hareket Erken mobilizasyon Kas spazmının giderilmesi ve gevşeme teknikleri Refleks inhibisyonun giderilmesi ve kas kuvvetlendirme ( ES, PNF ve Egzersiz) Manuel tedavi ve normal biomekaniklerin restorasyonu Yürüme eğitimi Günlük yaşam aktivitelerine erken ve emniyetli dönüşe hazırlık

14 Ağrı inhibisyonu TKP, TDP ve diğer işlemlerden sonra erken iyileşme için etkili postoperatif ağrı tedavisi gereklidir. - Kehlet H, Dahl JB. Anaesthesia, surgery, and challenges in postoperative recovery. Lancet 2003; 362: Husted H, Lunn TH, Troelsen A, Gaarn-Larsen L, Kristensen BB, Kehlet H Why still in hospital after fast-track hip and knee arthroplasty? Acta Orthop 2011; 82: Wu CL, Raja SN. Treatment of acute postoperative pain. Lancet 2011; 377:

15 FTR de Ağrı İnhibisyonu TENS (Transcuteneal Elektriksel Sinir Stimulasyonu) Diadinamik Akımlar Enterferansiyel akımlar İyontoforezis Isı uygulamaları (soğuk veya sıcak) Klasik masaj Gevşeme yöntemleri (Mitchell teknikleri, PIR,PNF) CPM Pasif veya aktif eklem hareketleri

16 Manuel Tedavi

17 Aquaterapi ve Hidroterapi

18 Egzersiz Uygulamaları

19 Yürüme Eğitimi

20 Egzersizin Faydaları İnflamasyonu azaltır - Proinflamatuvar sitokinleri azaltır (interleukin 1-b, C-reaktif protein, nuclear factorkb, transforming growth factor b-1, tümör necrosis factor-a dahil) - Anti- inflamatuvar sitokinleri artırır (interleukins 6 ve 10, insulin benzeri growth factor 1 gibi)

21

22 Erken ve Hızlı FTR nin Etkisi TKP ve TDP gibi major cerrahilerde: Katabolik sendrom Kardiyopulmoner riskler Tromboembolik komplikasyonlar Ağrı Kas spazmı/ Refleks kas inhibisyonu Fonksiyonel iyileşmeyi geciktirir/ limitler

23 Total Kalça Protezi TKP sonrası görülen defisitler: Kas kuvvetinde azalma (Jensen C et al 2011, Rasch A et al 2010) Yürüyüş simetrisinde bozulma (Petersen MK et al 2011, Beaulieu ML et al 2010, Foucher KC et al 2007) Hastanın rapor ettiği tedavi başarısında azalma (Vissers MM et al 2011, Mariconda M et al 2011, Petersen MK et al 2008) Fonksiyonel performansta azalma (yürüme hızı, sandalyeden kalkma gibi ) (Talis VL et al 2008; Vissers MM 2011)

24 TKP ve TDP de bulgular TDP ve TKP tedavisinde rehabilitasyon önemli Kas kuvvet ve fonksiyonel performans kaybı oldukça belirgin Diz ekstansörlerinde kayıp - TKP için % 30 (Holm B et al 2010) - TDP için % 80 (Holm B et al 2011)

25 TKP ve TDP sonrası uygulanan Fast- Track fizyoterapi prensipleri

26 Erken ve Hızlı FTR nin Etkisi TDP sonrası ilk 24 saat içinde başlatılan fizyoterapinin geç başlatılan fizyoterapiye göre diz ekstansör ve fleksör kas kuvvet artışında daha etkili Labraca NS, Castro-Sanchez AM, Mataran-Penarrocha GA, Arroyo- Morales M, Sanchez-Joya MM, Moreno-Lorenzo C. Benefits of starting rehabilitation within 24 hours of primary total knee arthroplasty: randomized clinical trial. Clin Rehabil 2011;25:

27 TKP VE TDP Protezlerinde Hızlı İyileşme Programı Yaşlılar için TKP ve TDP cerrahisi yaygın Yaşlı hastalarda kompleks ko-morbidite Hastenede kalış süresi 4-10 günden 2-4 güne (bazı çalışmalarda 3-7 gün) Avrupa da 6-11 gün ( yüksek sağlık harcaması) Fast- Track programı ile hastanede kalış süresi ~ 5 gün NHS Enhanced Recovery Partnership Programme. Delivering enhanced recovery helping patients to get better sooner after surgery. London: Department of Health, digitalasset/dh_ pdf (accessed May 7,2012).

28 258 hasta ( unilateral primer TKP), 2 tedavi grubu - FT Program Grubu (n=126): Multidispliner program - Standard Program Grubu (n=132): Standart bakım programı Hastanede kalma süresi, klinik performans,komplikasyonlar (30. ve 90.gün) ve yeniden başvuru Hastanede kalma süresi: FT ile 5.8 günden 2.1 güne FT grubu (82.5%) postoperatif 2 gün sonra taburcu Komplikasyonlar ve yeniden başvuru açısından gruplar arasında fark yok Ameliyat süresi, ameliyattaki kan kaybı ve toplam kan kaybı ile taburculuk süresi doğru orantılı

29 - TDP sonrası erken dönemde bacağın leg-press gücünün, dizin ekstansiyon kuvvetine göre performans bazlı ve hasta bildirimli fonksiyonlar ile daha yakından ilişkili olduğu bulunmuştur. - Bu sonuçlar, performans bazlı fonksiyon ölçümlerinin, yürüme, sandalyeden kalkma, gibi kapalı kinetik zincir aktiviteleri olması; hasta bildirimli fonksiyonların da aynı işleri yaparken hastanın çektiği zorluğu içermesi nedeniyle açıklanabilir.

30 Cerrahi sonrası solunum fonksiyonları Anestetikler, Phrenic sinir hasarı ve cerrahi travma ile cerrahiden sonra solunum kas fonksiyonlarında bozulma Artmış respiratuvar kas disfonksiyonu Postoperatif pulmoner komplikasyonlar

31 Erken ve Hızlı FTR nin Etkisi Major abdominal cerrahiden sonra kasın fonksiyonel iyileşmesini hızlandırır (Kehlet H et al 2003, Kehlet H et al 2008)

32 Pulmoner problemlerde Fast-Track FTR Maliyet etkin FTR yaklaşımları ile Komplikasyonları azaltmak (sekresyon birikimi, atelektazl, pnömoni, yatak yarası, kas zayıflıkları) Ventilatör bağımlılığını azaltmak Rezidüel fonksiyonu artırmak Hastanın yeniden hastaneye yatışını azaltmak Hastanın yaşam kalitesini artırmak

33 FTR Uygulamaları Respiratuvar kas eğitimi Solunum kontrolü Pozisyonlama ve gevşeme Manuel teknikler (percussion, clapping, vibration veya shaking) İnsentif spirometre, Aralıklı pozitif basınç solunumu (IPPB) Devamlı pozitif havayolu basıncı (CPAP)

34 Kardiyak Rehabilitasyonda Hızlı İyileşme Düşük riskli kalp hastalarında her iki kardiyak rehabilitasyon modeli tepe fonksiyonel kapasiteyi ve yaşam kalitesini artırmakta etkili Hızlandırılmış model: - Rehabilitasyon sonrası dönemde fonksiyonel kapasiteyi artırmada daha etkili - Sonuç olarak hızlandırılmış program, etkili, emniyetli, egzersizlere olan katılımda ek fayda sağlayan bir program (Robinson HJ et al. Can low risk cardiac patients be fast tracked to Phase IV community exercise schemes for cardiac rehabilitation? A randomised controlled trial. International Journal of Cardiology 146 (2011) )

35 Fast-Track FTR de anahtar noktalar Postoperatif FTR ye başlama zamanı - Erken - Defisitler /problemler başlamadan önce Uygulanan FTR nin içeriği - Fizyolojik yaklaşım - Probleme uygun yaklaşımlar (Yetersizlik bazlı) FTR seanslarının sıklığı - Az egzersiz sayısı - Sık tekrar Egzersizlerin progresyonu

36 TEŞEKKÜR EDERİM İletişim: