Hanefi Özbek, Serdar Uğraş, İrfan Bayram, İlyas Tuncer, Erol Kisli, Murat Tunçtürk***

Transkript

1 Özek ve ark. Van Tıp Dergisi: 10 (3):56-61, 2003 Foeniulum vulgare Miller (Rezene) Uçuu Yağının Karon Tetraklorürle Oluşturulmuş Karaiğer Firozu Üzerine Koruyuu Etkisinin Sıçanlar Üzerinde Araştırılması Hanefi Özek*, Serdar Uğraş**, İrfan Bayram**, İlyas Tuner***, Erol Kisli****, Murat Tunçtürk***** Özet: Amaç: Foeniulum vulgare Miller (rezene) uçuu yağının (RUY) sıçanlarda karon tetraklorürle (CCl 4 ) oluşturulmuş karaiğer firozu modelinde karaiğeri koruyuu etkisinin araştırılması. Yöntem: Yirmi dört adet alino sıçan, heririnde sekizer adet olmak üzere üç çalışma gruuna ayrıldı. Çalışma süresine tüm gruplara haftada üç kez olmak üzere toplam 20 doz uygulama yapıldı. I. grua (SF) intraperitoneal (i.p.) yolla 0.2 ml serum fizyolojik, II. grua (CCl 4 ) i.p. yolla 1.5 ml/kg CCl 4 -zeytin yağı (1:7) ve III. grua (RUY) i.p. yolla 1.5 ml/kg CCl 4 -zeytin yağı (1:7) + p.o yolla 0.4 ml/kg RUY uygulandı. Çalışmanın sonunda intrakardiyak girişimle kan alınarak serum aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT) ve iliruin düzeyleri ölçüldü. Her uygulamadan öne ve çalışmanın itiminde hayvanların vüut ağırlıkları ölçülerek kaydedildi. Sıçanlar sakrifiye edilerek karaiğerleri çıkarıldı. Bulgular: Serum iliruin düzeyleri tüm gruplar arasında anlamlı ir farklılık göstermedi. Serum AST ve ALT düzeyleri yönünden RUY ile CCl 4 gruu arasında herhangi ir farklılık görülmezken (p>0.05) u parametreler RUY ve CCl 4 gruunda SF gruuna göre oldukça anlamlı dereede yüksekti (p<0.01). Vüut ağırlığının seyri yönünden CCl 4 gruunda gittikçe artan ir ağırlık artışı varken, SF gruunda ir miktar ağırlık artışı, RUY gruunda ise vüut ağırlığında ir miktar azalma gözlendi. Vüut ağırlıkları arasındaki u farklılıklar tüm gruplar arasında anlamlı dereedeydi. Histopatolojik inelemelerde RU Y nın karaiğer üzerine koruyuu ir etkisi gözlenmedi. Sonuç: Ağızdan RUY uygulamasının deneysel karaiğer firozu üzerinde koruyuu ir etki gerçekleştiremediği sonuuna varıldı. Anahtar kelimeler: Foeniulum vulgare Miller; rezene uçuu yağı; aron tetrahloride; karaiğer firozu; karaiğeri koruyuu etki. Foeniulum vulgare Mill., ülkemizde rezene, raziyane, arapsaçı, irziyan ve mayana adları ile ilinir (1); tatlı rezene (var. dule) ve aı rezene (var. vulgare) olmak üzere iki çeşidi ulunur (2). Bunlardan yalnıza tatlı rezene kullanılmaktadır. Rezene ülkemizin Kuzey Anadolu ölgesinde (Ordu ve Trazon) yaani olarak ulunur (3). Tatlı rezene ise Güney ve Batı da yetiştirilir, azı ölgelerde rakı üretiminde anason yerine kullanılır (2). *Yüzünü Yıl Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Farmakoloji Anailim Dalı, ** Yüzünü Yıl Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Patoloji Anailim Dalı, *** Yüzünü Yıl Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Gastroenteroloji Anailim Dalı, **** Yüzünü Yıl Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Genel Cerahi Anailim Dalı, *****Yüzünü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Van. Yazışma Adresi:Dr.Hanefi ÖZBEK Yüzünü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji AD VAN Meyveleri sait yağ (% 10-20), uçuu yağ (% 3-7), protein (% 15-20), flavonoit, sterol, şeker ve apiol içermektedir. Uçuu yağında % trans-anethol, % 5-10 fenhon, limonene, methyl haviol, α-felandren, anisaldehyde, is-anethol, anisik asit, anisketon, monoterpenler ve çeşitli alkoller içerir (1,2). Yaprağı yara iyileştirii, kökü idrar söktürüü olarak kullanılmaktadır. Tohumlarından yapılan % 2 lik infüzyonu gaz söktürüü ve süt artırıı etkilere, antispazmodik ve sekretolitik etkilere sahiptir (1, 4). Ayrıa rezeneye Sağlık Bakanlığı tarafından Phytooff ismi ile itkisel ilaç olarak üretim ruhsatı verildiği ildirilmiştir (5). Rezenenin piyasaya sunulmuş itkisel ilaç şekillerinin gastro intestinal sistemdeki dispepsi, şişkinlik, gaz ve spazm gii şikayetlerde, üst solunum yollarının akıntılarında (nezle gii) kullanılmaktadır (6-11). Yine RUY nın spazmolitik etkisi nedeniyle pediatrik koliklerde azı solunum sistemi hastalıklarında kullanıldığı rapor edilmiştir (12). Rezene tohumlarının kadınlarda menstruasyonu destekleyii, kadın klimakteryumunda 56 Van Tıp Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 3, Temmuz/2003

2 Foeniulum vulgare Miller in Karaiğer Üzerine Etkisi semptomları giderii ve ayrıa liidoyu artırıı olarak kullanıldığı ildirilmektedir (13). Özek ve arkadaşları i.p. yolla uygulanan RUY nın CCl 4 le oluşturulmuş akut karaiğer toksisitesi üzerinde karaiğeri koruyuu etkiye sahip olduğunu göstermişlerdir (14). Yine Özek ir çalışmasında RUY ın farelerdeki ortalama letal dozunu (LD 50 ) 1,038 ml/kg olarak ildirmiştir (15). Talo I. Foeniulum vulgare Miller uçuu yağının gaz kromatografik analizi. İçerik % (E)-anethole 74.8 limonene 11.1 methyl haviol 4.7 fenhone 2.5 α-pinene 1.3 (Z)-β-oimene 1.2 Rezene itkisi ülkemizde gerek yaani olarak yetişen gerekse tarımı yapılan ir itkidir (2,3). Ülkemiz, çok zengin ir itki örtüsüne sahip olmakla irlikte unu yeterine değerlendiremeyen ir görüntü arzetmektedir. Bitki zenginliğimizin ekonomimize yansıtılması için u itkilerle ilgili olarak irçok alanda ve çeşitli çalışmalara gereksinim vardır. Bu yönden ele alındığında, sağlık alanında da geleek vaad eden ir itki olan rezenenin farmakotoksikolojik etkilerinin çalışılması ve elde edileek sonuçlardan uygun olanlarının sağlık ve ekonomiye kazandırılması, gelişmekte olan ülkemizin kıt olanaklarının ülke yararına olaak şekilde kullanılması gii güzel ir amaa hizmet edeektir. Bu nedenle rezene itkisinin tüm farmakolojik ve toksikolojik etkilerinin araştırılarak u itkiye ait farmako-toksikolojik etki profilinin ortaya konması için ir dizi çalışma planlandı. Şimdiki çalışmada, sıçanlarda kronik CCl 4 uygulamasıyla oluşturulmuş deneysel karaiğer firozu üzerine oral yolla rezene uçuu yağı uygulamasının karaiğer üzerine koruyuu ir etkiye sahip olup olmadığı araştırıldı. Gereç ve Yöntem Bitki Materyali: Foeniulum vulgare Mill. meyveleri Van daki aharatçılardan temin edildi. Referans için örnek rezene meyveleri laoratuvarda (örnek no: B-02) ulundurulmaktadır. Kimyasal: Caron tetrahloride Merk KgaA (64271 Darmstadt, Germany) den sağlandı. Bitki Materyalinin Ekstraksiyonu: Kurutulmuş meyveler elektrikli değirmende öğütülüp, Clevenger ihazına konularak kaynatıldı. Cihazda toplanan uçuu yağ tüplere alınarak saklandı ve uçuu yağ verimi % 5 olarak saptandı. Deney Hayvanları: Çalışmada 15 haftalık, gram ağırlıkta, erkek ve dişi sıçanlar (Sprague-Dawley rats) kullanıldı. Deney hayvanları Yüzünü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Neurosiene Araştırma Birimi (NAB) Deney Hayvanları Ünitesi nden temin edildi; standart kafeslerde arındırılıp, yem ve su alımı serest ırakıldı. Hayvanların ulunduğu oda 22 ± 2 o C de, 12 saat karanlık-12 saat ışık ortamında tutuldu. Hayvanlar standart pelet sıçan yemi (Van Yem Farikası) ve çeşme suyu ile eslendi. Çalışmaya aşlamadan öne Yüzünü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu ndan onay alındı (onay karar sayısı: 2002/01-08). Uçuu Yağ Analizi: Rezene meyvelerinden elde edilen uçuu yağın kimyasal analizi Anadolu Üniversitesi Tıi ve Aromatik Bitki ve İlaç Araştırma Merkezi nde gaz kromatografi ihazında yapılmıştır. Gaz kromatografi analizleri için Shimadzu GC-9A gaz kromatografi ihazı, FID detektör ve Thermon-600 T kapiller kolon (50 ml., 0.25 mm I.D.) kullanılmıştır. Taşıyıı gaz olarak azottan yararlanılmış, split oranı 60:1, sıaklık programı ilk 10 dakika için 70 C ye, ardından 2 C/dk lık artışlarla 180 C ye gelinmiş ve u sıaklıkta 30 dakika tutulmuştur. Enjektör ve detektör sıaklığı 250 C olarak elirlenmiştir. Karon Tetraklorürle Deneysel Karaiğer Firozu Oluşturma Modeli: Çalışma için Rojkind in tanımladığı (16) karon tetraklorürle karaiğer firozu oluşturma modelinden yararlanılmıştır. Bu amaçla 1:7 oranında zeytin yağı ile karıştırılmış (1 irim CCl 4 : 7 irim zeytin yağı) CCl 4 haftada üç kez olmak üzere toplam yedi hafta süreyle (20 doz) i.p. yolla 1.5 ml/kg olaak şekilde sıçanlara uygulanmıştır. Deney Prosedürü: 24 adet alino sıçan (her irinde sekizer adet sıçan olmak üzere) üç çalışma gruuna ayrıldı. Grup I kontrol gruu olarak kaul edildi ve çalışma süresine 0.2 ml izotonik NaCl (serum fizyolojik) solüsyonu haftada üç kez i.p. yolla uygulandı. Grup II ve grup III e çalışma süresine haftada üç kez CCl 4 :zeytin yağı (1:7) solüsyonundan 1.5 ml/kg, i.p. yolla uygulandı. Grup III e ayrıa haftada üç kez p.o. yolla (gastrik gavaj araılığıyla) 0.4 ml/kg RUY verildi. Deney hayvanları çalışma süresine gözlendi ve vüut ağırlıkları her uygulamadan öne tartılarak kaydedildi. İlaç dozlarının hesaplanması u kayıtlara dayanılarak yapıldı. Çalışma süresine haftada üç kez saah saat arasında yapılan vüut ağırlığı ölçümlerinin ortalaması alınarak haftalık vüut ağırlığı ortalaması elde edildi. Vüut ağırlığındaki Van Tıp Dergisi, Cilt:10, Sayı:3,Temmuz/

3 Özek ve ark. Talo II. Foeniulum vulgare Miller uçuu yağının deneklerin serum AST, ALT, LDH ve iliruin düzeyleri üzerine etkisi. Uygulama AST ALT Biliruin Serum (U/L) Serum (U/L) mg/dl Kontrol ± ± ±0.015 CCl 4 RUY ± ± a ± ± ± ±0.019 F-value p-value (p<0.01) (p<0.01) (p>0.05) Veriler ortalama±standart hata olarak gösterilmiştir. Post-ho LSD (least-signifiant differene) sonuçları: a: p<0.05 kontrol gruuyla karşılaştırma. : p<0.01 kontrol gruuyla karşılaştırma. Talo III. Çalışma gruplarının haftalık vüut ağırlığı değişimleri (%). Gruplar Ölçümler (Ortalama ± Standart Hata Ortalaması) Kontrol 0.57± ± ± ± ± ±1.10 CCl 4 RUY 4.92±0.90 d ± ±1.61 d -3.67± ±3.00 d -3.60± ±2.66 d -3.04± ±3.68 ad -2.65± ±3.60 ad -2.02±0.77 F-value p-value P<0.001 P<0.001 P<0.001 P<0.001 P<0.001 P<0.001 Veriler ortalama±standart hata olarak gösterilmiştir. Post-ho LSD (least-signifiant differene) sonuçları: a: p<0,05 kontrol gruuyla karşılaştırma. : p<0,01 kontrol gruuyla karşılaştırma. : p<0,001 kontrol gruuyla karşılaştırma. d: p<0,001 CCl 4 gruuyla karşılaştırma. haftalık değişim seyri aşağıdaki formül kullanılarak 100 üzerinden standartlaştırıldı ve istatistik hesaplamalarda ham vüut ağırlığı verileri yerine standartlaştırılmış % değişim verileri kullanıldı. Vüut ağırlığı değişimi % = 100 X (Vüut ağırlığı n Vüut ağırlığı ilk ) / Vüut ağırlığı ilk Vüut ağırlığı ilk : Deney hayvanının çalışmanın aşında ölçülen ağırlığı. Vüut ağırlığı n : Deney hayvanının çalışma süresine günlük olarak ölçülen ağırlığı (1. gün, 2. gün.,... n. gün). Çalışmanın itiminde (son uygulamadan ir gün sonra) tüm çalışma gruplarından hafif eter anestezisi altında intrakardiyak girişimle kan alınarak antikoagulansız tüpe konuldu, serumu ayrıldı ve iyokimyasal inelemeler için iyokimya laoratuvarına gönderildi. Burada aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT) ve iliruin seviyeleri ölçüldü. Daha sonra derin eter anestezisi ile sakrifiye edilen sıçanların karaiğerleri çıkarılarak tamponlu % 10 formalin içerisine konuldu ve histopatolojik ineleme için patoloji laoratuvarına gönderildi. Karaiğer Fonksiyonlarının Değerlendirilmesi: Serum AST, ALT ve total iliruin değerleri tiari kitler (Rohe) araılığı ile Rohe Modular Autoanalyzer de ölçüldü. Karaiğerin Histopatolojik İnelemesi: Sıçan karaiğerleri % 10 luk tamponlu formalin içerisinde fikse edildikten sonra parafin loklara gömüldü. Mikrotom araılığıyla 4 µm kalınlıkta kesitler alındı ve unlar hematoksilen-eozin (HE), retikülin ve Masson trikrom oyaları ile oyandı. İstatistik Analiz: Biyokimya sonuçları ve vüut ağılıkları ortalama ± standart hata ortalaması şeklinde ifade edildi. Grup sayısı ikiden fazla olduğu için çalışma gruplarına ait istatistik işlemlerde tek yönlü varyans analizi (One-way ANOVA) kullanıldı. İstatistik olarak anlamlı ulunan parametreler için farklılığın hangi grup veya gruplardan kaynaklandığını öğrenmek amaıyla post-ho LSD (Least Signifiant Differene) testi uygulandı (17). P değeri 58 Van Tıp Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 3, Temmuz/2003

4 Foeniulum vulgare Miller in Karaiğer Üzerine Etkisi (olasılık düzeyi) için 0.05 den daha küçük değerler anlamlı olarak kaul edildi. Bulgular Uçuu Yağ Analizi: Foeniulum vulgare uçuu yağının gaz kromatografik analiz sonuçları Talo 1 de verilmiştir. (E)-anethol ve limonene uçuu yağın iki majör komponenti olarak elirlenmiştir. Foeniulum Vulgare Mill. Uçuu Yağının AST, ALT ve Biliruin Düzeyleri Üzerine Etkisi: Foeniulum vulgare Mill. uçuu yağının, iyokimyasal parametreler yönünden, CCl 4 le oluşturulmuş deneysel karaiğer firozu üzerine olan etkileri Talo 2 de sunulmuştur. Buna göre serum AST ve ALT değerlerinin CCl 4 ve RUY gruplarının her ikisinde SF gruuna göre anlamlı dereede yüksek olduğu, serum iliruin değerlerinin tüm çalışma grupları arasında ir farklılık göstermediği görülmektedir. Resim 1: Karaiğer hürelerinde çok sayıda alon dejenerasyon (Hematoksilen eozin, orijinal üyütme, X25). Resim 2: Karaiğerde çok sayıda sirotik nodüller (Retikülin oyası, orijinal üyütme, X10). Histopatolojik İneleme: SF gruuna ait karaiğerler normal olarak değerlendirilmiştir. CCl 4 gruuna ait karaiğerlerin histopatolojik inelemelerinde; çok sayıda alon dejenerasyonu, hepatositlerde apopitoz, sirotik nodüller ve portal alanlarda lenfositik infiltrasyon gözlenmiştir (Resim 1,2). RUY + CCl 4 uygulanan grua ait karaiğerlerin histopatolojik ulguları da CCl 4 gruundan ir farklılık göstermemiştir. RUY nın Sıçan Vüut Ağırlığına Etkisi: Çalışma gruplarına ait vüut ağırlığı değişiklikleri haftalık ortalama vüut ağırlığı değişiminin 100 üzerinden standardize edilmiş şekliyle Talo 3 ve Grafik 1 de verilmiştir. Buna göre CCl 4 gruundaki hayvanların vüut ağırlığı, çalışmanın ilk haftasından itiaren tedrien artmış ve çalışmanın son haftasında ölçülen ilk ağırlıklarına göre yaklaşık % 25 lik ir ağırlık artışı gerçekleşmiştir. RUY gruundaki hayvanların vüut ağırlıklarında ise CCl 4 gruunun tam tersine ilk ağırlıklarına göre yaklaşık % 2-3 oranında ir azalma meydana gelmiştir. SF gruunda ise yaklaşık % 6.5 lik ir ağırlık artışı söz konusudur. CCl 4 gruundaki ağırlık artışı hem SF, hem de RUY gruuna göre istatistiksel olarak anlamlıdır. RUY gruundaki vüut ağırlık azalması ise SF gruuna göre istatistiksel olarak anlamlıdır. Çalışma süresine günlük olarak deney hayvanlarının eslenmeleri ve davranışları izlenmiş, SF ve CCl 4 gruunda anormal ir durum dikkati çekmezken, RUY gruundaki hayvanların iştahsız oldukları ve hareketlerinde ir isteksizliğin hakim olduğu gözlenmiştir. Tartışma Histopatolojik çalışmalar CCl 4 ün deney hayvanlarında akut ve kronik karaiğer hasarına yol açtığını göstermektedir. Buradan esinlenerek CCl 4 le oluşturulmuş deneysel karaiğer hasarı modelleri geliştirilmiştir (16,18). Bu modellerle geliştirilen deneysel karaiğer firozunda AST ve ALT değerleri oldukça yükselmekte (19), total iliruin değeri ise kolestaz gelişmesi durumunda artmaktadır (20). Yaptığımız çalışmada tüm çalışma gruplarının iliruin değerleri karşılaştırılmış, anlamlı ir fark ulunmamıştır. Bu sonuç, deney hayvanlarında kolestaz gelişmediğini göstermektedir. Anak serum AST ve ALT değerleri CCl 4 gruunda SF kontrol gruuna göre son dereede anlamlı ir şekilde yüksek ulunmuştur. Ayrıa histopatolojik ulgular da unu desteklemektedir. Bu sonuçlar CCl 4 gruunda deneysel karaiğer firozunu (siroz) gerçekleştirdiğimizi göstermektedir. RUY gruuna da aynı şekilde çalışma süresine CCl 4 uygulanmış, una ek olarak 0.4 ml/kg p.o. RUY verilmiştir. Fakat gerek iyokimyasal parametreler gerekse histopatolojik göstergeler RUY gruu ile CCl 4 gruu arasında anlamlı ir farklılık olmadığını göstermektedir. Daha öne yapmış olduğumuz ve sonuçları açısından oldukça yüz güldürüü olan ir çalışmada (15) i.p. yolla hayvanlara uygulanan RUY un CCl 4 le Van Tıp Dergisi, Cilt:10, Sayı:3,Temmuz/

5 Haftalık vüut ağırlığı değişimi % (g) Özek ve ark. SF CCl4 RUY Hafta Grafik 1. Çalışma gruplarının haftalık vüut ağırlığı değişimleri (%). oluşturulmuş akut karaiğer toksisitesinde etkili olduğunu ulmuştuk. Hatta u sonuçları teyit etmek açısından çalışmamızı yinelemiş ve ulduğumuz ilk sonuçlara enzer sonuçlar elde etmiştik. Bunun üzerine RUY un kronik karaiğer toksisitesi üzerinde anlamlı ir sonuç verip vermeyeeğini anlamak amaıyla u çalışma planlandı. Anak yukarıda sunulan veriler göstermektedir ki p.o. RUY uygulaması deneysel karaiğer firozu üzerinde etkili ir koruma sağlayamamıştır. Tüm çalışma oyuna yapılan vüut ağırlığı ölçümlerinde RUY gruunun vüut ağırlığındaki anlamlı azalma dikkati çekmektedir. Çalışma süresine günlük olarak gözlem altında tutulan SF ve CCl 4 gruplarında yem ve su alımı yönünden herhangi ir normal dışı davranış gözlenmezken, RUY gruunda; iştahın azaldığı, günlük hareketlerin isteksiz yapıldığı dikkati çekmiştir. Bu arada CCl 4 gruundaki hayvanların vüut ağırlığı SF gruuna göre çalışma süresine anlamlı ir şekilde artmıştır. CCl 4 gruundaki u anlamlı artış i.p. yolla verilen CCl 4 -zeytin yağı karışımındaki CCl 4 ün karaiğer fonksiyonlarını ozması ve una ağlı olarak aynı karışımdaki zeytinyağının vüutta işlenemeyerek irikmesine ağlanmıştır. Aynı şekilde CCl 4 -zeytin yağı uygulanan RUY gruunda vüut ağırlığının azalması; verilen RUY un sindirim sistemi üzerinde olumsuz etkiler yapmış olaileeğini, hayvanlarda görülen genel iştahsızlığın da unu desteklediğini düşündürmektedir. Yine RUY nın karaiğer hasarını önleyememiş olması, p.o. yolla verilen RUY un midenin asit ortamından etkilenerek kimyasal yapısının değişmiş olaileeği ve u yüzden yeterli ir etki gösteremediği şeklinde de yorumlanailir. Sonuç olarak CCl 4 le oluşturulmuş karaiğer firozu modelinde p.o. RUY uygulaması hem iyokimyasal hem de histopatolojik yönden etkili ulunmamıştır. RUY un, ayrıa i.p. yolla verilerek u model üzerinde tekrar denenmesinin uygun olaağı sonuuna varılmıştır. Teşekkür Yazarlar, itki materyalini identifiye ettiği için sayın Prof. Dr. Mehmet Koyunu ya teşekkür eder. Bu çalışma Yüzünü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı tarafından 2002-TF-074 no lu proje ile desteklenmiştir. Investigation of hepatoprotetive effet of Foeniulum vulgare Miller essential oil in Caron tetrahloride indued liver firosis in rats Astrat: Aim: Investigation of hepatoprotetive effet of Foeniulum vulgare Miller essential oil (FEO) in Caron tetrahloride indued liver firosis model in rats. Method: Twenty-four alino rats were divided into three groups of eight animals eah. Group I (ontrol) reeived isotoni saline solution (ISS) 0.2 ml intraperitoneally (i.p.), group II (CCl 4 ) reeived CCl 4 :olive oil (1:7) 1.5 ml/kg, i.p. and group III reeived CCl ml/kg + Foeniulum vulgare essential oil (FEO) 0.4 ml/kg, orally (p.o.) three times a week for seven weeks (totally are 20 doses). At the end of the treatment, lood samples were olleted y diret ardia punture and the serum 60 Van Tıp Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 3, Temmuz/2003

6 Foeniulum vulgare Miller in Karaiğer Üzerine Etkisi was used for the assay of marker enzymes, aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT) and iliruin. Body weights of the rats were measured three times on a week during seven weeks. The rats were sarified and the liver tissue was removed. Results: In the Foeniulum vulgare group and CCl 4 - treated group serum AST and ALT levels were quite high when ompared with the ontrol group (p<0.01). The iliruin levels had not hanged in all the groups (p>0.05). The weekly ody weight hanges indiated that CCl 4 group had a signifiant inrease ompared to the ISS and the FEO groups and FEO group had a signifiant derease ompared to the ontrol group. Foeniulum vulgare essential oil had no signifiant protetive effet on the rat livers in the histopathologi examinations. Conlusion: It was oserved that the essential oil of Foeniulum vulgare Mill. that applied orally has not signifiantly hepatoprotetive effet in the liver firosis model in rat. Key words: Foeniulum vulgare Miller; fennel essential oil; aron tetrahloride; liver firosis; hepatoprotetive effet. Kaynaklar 1. Baytop T: Therapy with Mediinal Plants in Turkey. 2 nd Edition, İstanul, Noel Tıp Kitaevleri, Akgül A: Baharat Bilimi & Teknolojisi. Birini Baskı, Ankara, Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları No: 15, Ankara, Zeyek N: Medial Plants of Turkey (I. The North-Eastern Pontus of Anatolia). First Edition, İzmir, Ege Üniversitesi Mataası, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Neşriyatı No: 8, Ernst E: The Desktop Guide to Complementary and Alternative Mediine. Mosy, Toronto Özçelikay G, Şar S, Asil E: yılları arasında Sağlık Bakanlığı tarafından itkisel ilaçlar için verilen ithal ve üretim ruhsatları üzerine ir çalışma. XI. BİHAT, Mayıs 1997 Ankara, Bildiri kitaı. Ed: Coşkun M, Ankara Üniv Ez Fak Yay No: 75: , Czygane FC: Fenhel: Teedrogen, 2 nd Edition, Wihtl, M.: Ed.; Wissensaftlihe Verlagsgesellsaht: Stuttgart, pp , Madaus G: Foeniulum. Lehruh der iologishen Heilmittel. Vol. 2; G. Olms, Ed.: Hilesheim: New York, pp , Merkes K: Drogen mit ätherishem Öl (XVI) Foeniulum vulgare Miller-Fenhel. PTA- Repetitorium, 12, 45-48, Forster HB, Niklaus H, Lutz S: Antispasmodi effets of some mediinal plants. Planta Med 40, , Forster HB: Spasmolytishe wirkung pflanzhliher arminativa. Z Al Med 59, , Wei RF: Lehruh der Phytoterapie. 7 th Edition, Hippokrates: Stuttgart, pp , Reynolds JEF: Essential Oils and Aromati Carminatives, Martindale-The Extra Pharmaopeia, 28 th Edition, Royal Pharmaeutial Soiety: London, pp , Alert-Puleo M: Fennel and anise as estrogeni agent. J Ethnopharmaol 2, , Özek H, Uğraş S, Dülger H, Bayram İ, Tuner İ, Öztürk G, Öztürk A: Hepatoprotetive effet of Foeniulum vulgare essential oil. Fitoterapia 74(3), , Özek H: Investigation of the level of the lethal dose 50 and the hypoglyemi effet of Foeniulum vulgare Mill. Fruit essential oil extrat in healthy and diaeti mie. Van Tıp Dergisi 9(4), , Rojkind M: Inhiition of liver firosis y-l Azetidine-2-aroxyli aid in rats treated with aron tetrahloride. The Journal of Clinial Investigation 52, , Sümüloğlu K, Sümüloğlu V: Biyoistatistik, 8. Baskı, Hatioğlu Yayınevi, Ankara, p , Handa SS, Sharma A. Hepatoprotetive ativity of andrographolide from Andrgraphis paniulata against aron tetrahlorid. Indian Journal Of Medial Researh B 92, , Murthy MSR, Srinivasan M. Hepatoprotetive effet of Tephrosia purpurea in experimental animals. Indian Journal of Pharmaology 25: 34-36, İmren AH, Turan O. Klinik Tanıda Laoratuvar,. 3. Baskı, İstanul, BETA Basım Yayım Dağıtım AŞ, , Van Tıp Dergisi, Cilt:10, Sayı:3,Temmuz/

Hanefi Özbek*, Serdar Uğraş**, İrfan Bayram**, İlyas Tuncer***, Erol Kisli****, Murat Tunçtürk*****

Hanefi Özbek, Serdar Uğraş, İrfan Bayram, İlyas Tuncer, Erol Kisli, Murat Tunçtürk***