EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJE KESİN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT PROJE NO: 2006/SÜF/016

Transkript

1 EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJE KESİN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT PROJE NO: 2006/SÜF/016 OLUKLU KARİDESLERİN (Melicertus kerathurus Forskål, 1775) ÜREME ÖZELLİKLERİ VE MİNUMUM AVLANMA BOYLARININ TESPİTİ Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü Faculty of Fisheries Department of Fisheries and Processing Technology

2 EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJE KESİN RAPORU EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC RESEARCH PROJECT REPORT PROJE NO: 2006/SÜF/016 OLUKLU KARİDESLERİN (Melicertus kerathurus Forskål, 1775) ÜREME ÖZELLİKLERİ VE MİNUMUM AVLANMA BOYLARININ TESPİTİ PROJE YÖNETİCİSİ Öğr. Gör. Dr. Gülnur METİN ARAŞTIRMACILAR Yrd. Doç. Dr. Akın Türker İLKYAZ Doç. Dr. Okan AKYOL Prof. Dr. Hasan Tuncay KINACIGİL Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü Faculty of Fisheries Department of Fisheries and Processing Technology Bornova-İZMİR 2008

3 İçindekiler Şekil Dizini...III Çizelge Dizini...IV Özet...V Abstract...VI 1. Giriş Literatür Özeti Materyal ve Yöntem Çalışma sahası, süresi ve örnekleme Bireysel ölçümler Boy-Frekans grafiği Cinsiyet Tayini ve Gonad Safhası Dişi-Erkek oranı Boy-Ağırlık ilişkisi Gonadosomatik indeks İlk üreme boyu Bulgular Örneklemeye ait temel parametreler Boy-Ağırlık ilişkisi Total Boy-Karapas Boyu İlişkileri Yumurtlama Periyodu ve Gonadasomatik Indeks İlk Üreme Boyu Tartışma ve Sonuç...21 Kaynaklar...25 II

4 Şekil Dizini Şekil 1.1. Yıllara göre karides üretim miktarları (TÜİK, 2007)...2 Şekil 3.1. Oluklu Karides (Melicertus kerathurus Forskål, 1775)...5 Şekil 3.2. Total boy (LT) ölçümü...6 Şekil 3.3. Karapas boyu ölçümü (a:göz çukuru - karapas boyu (Kg), b:rostrum - karapas boyu (Kr))...6 Şekil 3.4. Oluklu Karides te cinsiyet tayini (a:dişi, b:erkek)...7 Şekil 3.5. Oluklu Karides te gonadların çıkartılması...9 Şekil 4.1. İzmir Körfezi Oluklu Karides inin aylık boy-frekans grafiği Şekil 4.2. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun dişi-erkek oranı...14 Şekil 4.3. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun aylık dişi-erkek dağılımı ve oranı...14 Şekil 4.4. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun boy-ağırlık ilişkisi...15 Şekil 4.5. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin total boyu (TL) ile göz çukuru karapas boyu (Kg) arasındaki ilişki...17 Şekil 4.6. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin total boyu (TL) ile rostrum karapas boyu (Kr) arasındaki ilişki...17 Şekil 4.7. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin yıllık gonad gelişim aşamaları...18 Şekil 4.8. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin cinsiyetlere göre gonadosomatik indeks değerleri...19 Şekil 4.9. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin ilk üreme boyu...20 III

5 Çizelge Dizini Tablo 4.1. Örneklemeye ait tanımlayıcı istatistik değerleri...11 Tablo 4.2. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun boy-ağırlık ilişkisi...16 Tablo 4.3. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin total boyu (TL) ile karapas boyu arasındaki ilişki...16 Tablo 4.4. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin ilk üreme boyu parametreleri...19 Tablo 5.1. Oluklu Karides türüne ait boy-ağırlık ilişkileri...22 IV

6 Özet Oluklu Karideslerin (Melicertus kerathurus Forskål, 1775) Üreme Özellikleri ve Minimum Avlanma Boylarının Tespiti Bu çalışmada, İzmir Körfezi Oluklu Karides (Melicertus kerathurus Forskål, 1775) inin üreme özellikleri ve ilk üreme boyu belirlenmiştir. Çalışma süresinde toplam 1663 adet birey aylık olarak örneklenmiştir. Örneklenen bireylerin, (14.5±1.7) cm total boy ve (23.80±9.44) gr ağırlıkları arasında dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. En küçük total boya sahip birey Şubat, en büyük total boya sahip birey ise Nisan ayında örneklenmiştir. Örneklerin 669 (%40) adedinin dişi, 994 (%60) adedinin erkek olduğu tespit edilmiş ve stoğa ait dişi:erkek oran 1:1.5 olarak hesaplanmıştır. Türün total boyu (TL) ile ağırlığı (W) arasında W=0.0055TL 3.11 (R 2 =0.974) şeklinde üssel bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Dişi bireyler için bu ilişi W=0.0058TL 3.10 (R 2 =0.981), erkek bireylerde ise bu ilişkinin W=0.0088TL 2.93 (R 2 =0.956) şeklinde olduğu hesaplanmıştır. Toplam stok ve dişi bireylerin pozitif allometri, erkek bireylerin ise negatif allometrik büyüme gösterdiği tespit edilmiştir. Türün total boyu (TL) ile göz çukuru karapas (K g ) boyu arasında K g =0.2804TL (R 2 =0.968), total boy ile rostrum karapas (K r ) boyu arasında ise K r =0.3790TL (R 2 = 0.976) şeklinde doğrusal bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Stoğa ait gonadosomatik indeks (GSI) değerleri göz önüne alındığında üremenin Nisan-Eylül ayları arasında gerçekleştiği gözlenmiştir. Stoğu oluşturan dişi bireylerin %50 sinin olgun gonad oluşturduğu boyun 15.5, erkek bireylerde ise bu boyun 14.4 cm total boy olduğu hesaplanmıştır. Anahtar Kelimeler: Melicertus kerathurus, ilk üreme boyu, üreme zamanı, İzmir Körfezi. V

7 Abstract Reproduction Characteristics and Determination of Minimum Landing Size of Caramote Prawn (Melicertus kerathurus Forskål, 1775) In this study, reproduction characteristics and first reproduction length of Caramote Prawn (Melicertus kerathurus Forskål, 1775) were determined. A total of 1663 individuals were sampled during the study. Length and weight of the samples varied between (14.5±1.7) cm total length and (23.80±9.44) g respectively. The smallest individual was sampled in February and the biggest was in April. A total of 669 (%40) samples were female and 994 (%60) were male. The female:male ratio was calculated as 1:1.5. The relation between total length (TL) and weight (W) was determined as W=0.0055TL 3.11 (R 2 =0.974). This was calculated for females as W=0.0058TL 3.10 (R 2 =0.981) and for males W=0.0088TL 2.93 (R 2 =0.956). It was determined that total and females showed positive allometric growth, on the other hand males showed negative allometric growth. The relation between total length (TL) - eye cavitiy carapace length (K g ) was determined as K g =0.2804TL (R 2 =0.968), and total length - rostrum carapace length (K r ) was determined as K r =0.3790TL (R 2 =0.976). Under the consideration of gonadosomatic index values of the stock, reproduction occurred in between April to September. First maturity length of females was determined as 15.5, while males were at 14.4 cm total length. Keywords: Melicertus kerathurus, fist maturity length, spawning season, Izmir Bay. VI

8 1. Giriş Oluklu Karides (Melicertus kerathurus Forskål, 1775), Crustacea sınıfı, Decapoda grubu ve Peneidae ailesine dahildir. Türkiye de; Marmara, Ege ve Akdeniz'de dağılım gösteren, avcılık açısından oldukça önemli bir türdür. Tür, demersal olup genelde 5 ile 90 m derinlikler arasındaki kıyı bölgelerde yaşamını sürdürür. Genç bireyler acı sularda, kumlu, kumlu-çamurlu zemin yapısına sahip 5-90 m ler arasında, genelde 40 m ye kadar olan derinliklerde dağılım gösterirler (Holthuis, 1987). Türkiye sularında genelde kış ve ilkbahar mevsimlerinde 20 m nin üzerinde, yaz ve sonbahar mevsimlerinde m derinlikler arasında bulunurlar (Geldiay, 1969). Gün boyunca sediment içinde gömülü olan tür, gece hareketli hale geçer. Özellikle 20:00-24:00 saatleri arası en aktif olduğu zaman dilimidir. Bununla beraber türbiditesi fazla olan ışığı çok geçirmeyen sularda da gün içinde aktif haldedir, özellikle nehir ağızlarında rahatlıkla görülebilirler (Crosnier ve Bondy, 1967). Gün içindeki yer değiştirmeleri avcılığı için önemlidir ve geçit yaptığı alanlara uzatma ağları atılarak avlanması sağlanır. Zemine gömülü olduğu, aktif olmadığı zamanlarda trol ağları ile avlanabilir. Uzatma ağları ile avcılıkta Ay ın evrelerine göre avcılık oranı etkilenmektedir. Özellikle yeni ay evresinde yakalanma oranı düşük, buna karşın ilk dördün evresinde yakalanma oranı yüksektir (Crosnier ve Bondy, 1967). İzmir Körfezi, kumlu-çamurlu dip yapısı ve lagüner alanları bünyesinde barındırması nedeniyle, karidesler için uygun bir yaşam alanıdır (Metin ve Gökçe, 2004). Tür, körfez alanında fanyalı uzatma ağları ile avlanmakta olup, genelde avcılık Mayıs ayı başından Ekim ayı ortalarına kadar yoğun şekilde yapılmaktadır. Su ürünleri içinde, karidesler besin değerlerinin yüksek olması ve ekonomik getirisinin fazla olması nedeni ile avcılık açısından oldukça önemli bir türlerdir. Türkiye nin yılları arasındaki karides üretim miktarları Şekil 1.1 de sunulmuştur (TÜİK, 2007). Bu değerler tek başına Oluklu Karides i (M. kerathurus) temsil etmemekte, diğer karides türlerini de kapsamaktadır ve tamamı avcılıktan elde edilen üretimdir. Özellikle bölgesel üretim miktarlarına bakıldığında, Marmara Bölgesi 2384 ton ile ilk sırada yer almaktadır. Bu miktarın büyük bir kısmını Derin Su Pembe Karidesi (Parapenaeus longirostris) avcılığı oluşturmaktadır. Marmara yı sırası ile Ege (995 ton) ve Akdeniz (477 ton) bölgeleri izlemektedir. Bu değerlerin toplam su ürünleri üretimindeki payı, 2006 yılı için %4.88 dir. 1

9 7,000 6,000 6,000 6,339 Ton 5,000 5,279 4,000 3,000 4,000 3, Yıl Şekil 1.1. Yıllara göre karides üretim miktarları (TÜİK, 2007). Türkiye karides üretimin tamamının avcılık yolu ile elde edilmesi, karides stoklarının sürdürülebilirliğinin sağlanması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Özellikle 2006 yılı üretim miktarının, bir önceki yılın üretim miktarının yaklaşık yarısına düşmesi düşündürücüdür. Avcılığın; sorumlu bir şekilde yapılması, türü avcılığında kullanılan av araç gereçlerinin iyileştirilerek seçiciliğinin arttırılması, türün üreme biyolojisine uygun avlanma zamanlarının (balıkçıların sosyo-ekonomik yapıları da göz önünde bulundurularak) düzenlenmesi gereklidir. Bu amaçlar doğrultusunda, stok izleme çalışmalarının düzenli olarak sürdürülmesi gereklidir. Bu çalışma ile, özellikle türün yoğun olarak avcılığının yapıldığı İzmir Körfezi ndeki üreme özelliklere ve ilk üreme boylarının belirlenmesi hedeflenmiştir. 2

10 2. Literatür Özeti Ülkemizde Oluklu Karides (Melicertus kerathurus) üzerine yapılmış çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Yapılan çalışmalar genelde türün biyolojisi ve yetiştiriciliği üzerine yoğunlaşmıştır. Alpbaz (1980), Uçal ve Hoşsucu (1987), Özden (1989) türün yetiştiriciliği üzerine çalışmışlar ve larval gelişimleri ile ilgili değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Alpbaz ve Hoşsucu (1990), türün İzmir Körfezi ndeki aylık gonad gelişimini incelemişler ve gonadların maksimal olgunluğa ulaşma döneminin dişilerde Haziran-Temmuz ayları arasındaki bir aylık dönem olduğu sonucuna varmışlardır. Hoşsucu (1993), yaptığı çalışmada İzmir Körfezi nde erkek ve dişi karideslerde gonadosomatik indeks (GSI) değerlerini hesaplamış ve en yüksek GSI değerinin dişiler için Mayıs, erkekler için ise Nisan-Mayıs ayları olduğunu belirtmiştir. En düşük GSI değerinin ise dişiler için Aralık, erkekler için Aralık ve Temmuz ayları olduğu sonucuna ulaşmıştır. Türkmen ve diğ. (2005), türün İzmir Körfezi nde yer alan Süfa (Homa) Dalyanı ndaki göç hareketleri ve morfometrik özellikleri üzerine çalışmışlardır. Karideslerin dalyan alanından denize göçlerini etkileyen en önemli etkinin su sıcaklığı ve ay dönümleri olduğunu belirtmişlerdir. Türkmen ve Yılmazyerli (2006), İzmir Körfezi nde türün bazı biyolojik özelliklerini ortaya koymuş ve dişiler için %50 sinin olgun gonad oluşturduğu boyunun 16.5 cm total boy olduğunu saptamışlardır. Türün avcılığı üzerine Metin ve Gökçe (2004), İzmir Körfezi nde karides avcılığında kullanılan uzatma ağlarının av kompozisyonu üzerine çalışmışlar ve en yoğun yakalanan familyanın Sparidae, türün ise İsparoz (Diplodus annularis) olduğunu belirtmişlerdir. Türkmen (2005), İzmir Körfezi nden İskenderun Körfezi ne kadar olan sahil boyunca uzatma ağları ile avcılığı yapılan beş karides türü (Penaeus (Melicertus) kerathurus, P. (Marsupenaeus) japonicus, P. semisulcatus, Metapenaeus monoceros ve Melicertus hathor) olduğunu belirtmiştir. Gökçe ve Metin (2007), İzmir Körfezi nde fanyalı uzatma ağları ile karides avcılığında ıskarta türlerin oranlarını hesaplamışlardır. Çalışma sonucunda ıskarta oranı 1:2.32 ve 1:0.77 olarak hesaplanmış ve fanyalı uzatma ağlarının dünyanın diğer kısımlarında kullanılan karides trollerine göre daha küçük ıskarta oranına sahip olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Türün yaş, büyüme ve yönetimi üzerine ülkemizde yapılmış çalışma bulunmamaktadır. Conides ve Papaconstantinou (2001), Batı Yunanistan da küçük 3

11 balıkçılıkta karidesin büyük önemi olduğunu ve sürdürülebilirliği için stok yönetimi için yapılması gerekenler üzerine çalışmışlardır. Ben Meriem (2004), Gabes Körfezi nde (Tunus) P. kerathurus un boy frekans analizlerini değerlendirerek yaş tayini yapmıştır. Analizde üç farklı yöntem (Battacharya, Normsep ve Mix) kullanarak büyüme parametrelerini hesaplamıştır. Kevrekidis ve Thessalou-Legaki (2006), Ege Denizi nde karides trol avcılığında birim av gücü ve populasyon özelliklerini tespit etmişlerdir. Maksimum birim çabaya düşen av miktarı (CPUE) değerinin avcılık sezonunun başlangıcı olan Ağustos ayında (7.5 kg/h), ortalama değerin ise iki yıl için 3.18 ve 1.78 kg/h olduğunu belirtmişlerdir. Conides ve diğ., (2006), İyon Denizi nde (Batı Yunanistan), türün yaş, büyüme ve ölüm oranlarını hesaplamışlardır. Boy frekans değerleri ile yaptıkları yaş tayini sonucu von Bertalanffy büyüme parametrelerini TL = mm, t o =0.410 yıl -1, K=0.629 yıl -1 ve W =92.88 gr olarak hesaplamışlardır. 4

12 3. Materyal ve Yöntem 3.1. Çalışma sahası, süresi ve örnekleme; Oluklu Karides (Melicerus kerathurus) (Şekil 3.1) örnekleri Ocak Aralık 2008 tarihleri arasında İzmir Körfezi uzatma ağı balıkçılarından aylık olarak temin edilmiştir. Uzatma ağları ile avcılığın az olarak yapılmadığı kış döneminde ise örnekler gırgır balıkçılarından temin edilmiştir. Balıkçılar tarafından kullanılan ağlar; fanyalı çatılı karides ağları olup, ağın tor kısmı 110 denye 2 numara ip kalınlığında, poliamid (PA) materyalden 40 mm tam göz boyunda, 52 adet gözden oluşmaktadır. Fanya kısmı ise, 219 denye 3 numara ip kalınlığında, poliamid (PA) materyalden 220 mm tam göz boyunda ve 55 gözden oluşmaktadır. Şekil 3.1. Oluklu Karides (Melicertus kerathurus Forskål, 1775) Bireysel ölçümler; Örnekler üzerinde; total boy (TL), karapas boyları (K x ), vücut ağırlığı (W), gonad ağılığı (GW) ölçümleri yapılmış, cinsiyet tayinleri ve gonad safhaları belirlenmiştir. Bireylerin karapas boylarının ölçümlerinde, daha önceki çalışmalarda kullanılan iki farklı ölçüm standardından yararlanılmıştır. Karapas boy ölçümleri; göz çukuru-karapas boyu (K g ) ve rostrum-karapas boyu (K r ) olarak alınmıştır. Total boy ölçümleri 1 mm hassasiyetli ölçüm tahtasında, karapas boyu ölçümleri ise 0.01 mm hassasiyetli elektronik kumpasla gerçekleştirilmiştir (Şekil 3.2, 3.3). Bireylerin toplam vücut ağırlığı ve gonad ağırlığı ölçümleri ise 0.01 gr hassasiyetli elektronik terazi ile gerçekleştirilmiştir. 5

13 Şekil 3.2. Total boy (LT) ölçümü. a b Şekil 3.3. Karapas boyu ölçümü (a:göz çukuru - karapas boyu (K g ), b:rostrum - karapas boyu (K r )) Boy-Frekans grafiği; Her ayı temsil eden örnekler 0.5 cm grup aralığında sınıflandırılmış ve o ayı temsilde kullanılan toplam birey sayısı ile, her boy grubuna düşen birey sayısı orantılanarak, her boy grubu için görülme sıklığı yüzde olarak tespit edilmiştir Cinsiyet Tayini ve Gonad Safhası; Cinsiyet tayinleri makroskobik gözlemle yapılmıştır. Dış görünüş ile dişi ve erkek bireyler, dişi üreme organı (Thelycum) (Şekil 3.4.a) ve erkek üreme organı (Petasma) (Şekil 3.4.b) ile ayırt edilmişlerdir (Holthuis, 1987). Dişi bireylerde gonad safhalarını belirlemede Lumare ve Scordella (2001) in belirttiği 5 aşamalı sistem kullanılmıştır; I. Olgunlaşmamış (Previtellogenez): Gonadlar ince saydam, koyu gri renkli. 6

14 II. Olgunlaşmaya başlamış (Primer vitellogenez): Gonadlar genişlemiş açık gri renkli, anteriör ve median loplar çok kolay ayırt edilebiliyor. III. Yarı olgun (Sekonder vitellogenez): Posteriör lop açık gri yada sarı renkte, anteriör ve median loplar sarımsı ve posteriör lopta hafif kıvrımlar var, gonad genişlemiş. IV. Olgun: Gonadlar çok belirgin sarı-turuncu, yeşilimsi renkte. Median lop oldukça genişlemiş, karapas kenarı boyunca sıkışmış vaziyette. Posteriör lopta belirgin hacim artışı var ve kıvrımlı yapıda. V. Boşalmış: Gonadlar 2. aşamaya benzer olarak gri renkli, gevşek yapıda. Bazı bireylerde kirli sarı gevşek yapıda yer yer atılmamış yumurtalar bulunmakta. a b Şekil 3.4. Oluklu Karides te cinsiyet tayini (a:dişi, b:erkek) Dişi-Erkek oranı; Dişi ve erkek eşey orantısı, bir dişi bireye düşen erkek birey sayısı olarak ifade edilmiştir (Dişi:Erkek). Hesaplama yılın tümü için ve her ay için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Stoğu oluşturan dişi ve erkek bireylerin arasında istatistiksel anlamlı bir farkın olup olmadığı x 2 (Chi-square) testi kullanılarak hesaplanmıştır Boy-Ağırlık ilişkisi; Boy-ağırlık ilişkisinin tespitinde bireyin total boyları x, ağırlıkları y olarak kabul edilerek, her iki değerin doğal logaritması hesaplanmıştır. Hesaplanan Ln(LT) ve Ln(W) 7

15 değerleri arasında en küçük kareler metodu kullanılarak regresyon işlemi gerçekleştirilmiştir; b Ln ( xi x)( yi y) ( xi x) = 2 ( a) = y bx Eşitliklerdeki; x i her bir boy değerini, x boy değerlerinin aritmetik ortalamasını, y i her bir ağırlık değerini, y ağırlık değerlerinin aritmetik ortalamasını, a kesme noktasını, b ise eğimi ifade eden regresyon parametreleridir. Bu regresyon parametreleri kullanılarak, türün boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkinin açıklanmasında W=aL b şeklindeki üssel ilişkiden faydalanılmıştır (Ricker, 1973; Ricker, 1975). Eşitlikte; W türün ağırlığını, L türün boyunu, a ve b ise tür için hesaplanan regresyon sabitlerini ifade etmektedir. Türün boyu ile ağırlığı arasında elde edilen eşitlik ile doğada gözlenen değerler arasındaki bağlantının sıkılığının açıklanmasında ise Pearson çarpım moment korelasyon katsayısının karesinden faydalanılmıştır; r = ( x x)( y y) 2 ( x x) ( y y) 2 Türün boyu ile ağırlığı arasındaki ilişki, toplam, dişi ve erkek bireyler için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Elde edilen b değerlerinin kübik büyüme ile arasında anlamlı bir fark olup olmadığının ortaya konması için t-test inden yararlanılmıştır Gonadosomatik indeks; Türlerin gonadosomatik indeksin (GSI) belirlenmesinde dişi ve erkek bireylerden yararlanılmıştır (Şekil 3.5). Gonadlar ile vücut ağırlığının arasındaki orantısal ilişki 8

16 kurularak, aylık olarak bireylerin gonadosomatik indeks ortalamaları hesaplanmıştır. Bireylerin gonadosomatik indekslerinin hesaplanmasında Gibson ve Ezzi in (1980) ın önerdiği eşitlikten faydalanılmıştır; GSI GW = W GW *100 Eşitlikte; GW bireyin gonad ağırlığını, W ise bireylerin ağırlığını temsil etmektedir. Şekil 3.5. Oluklu Karides te gonadların çıkartılması İlk üreme boyu; İlk üreme boyunun hesaplanmasında Somerton (1980) in önerdiği populasyondaki bireylerin %50 sinde olgun gonad oluşumunun göründüğü boy alınmıştır. Üçüncü ve dördüncü gonad safhalarının göründüğü aylardaki bireyler hesaplamaya dahil edilmiş ve her boy grubunda 3-5 inci gonad safhalarına sahip bireylerin 1-2 inci gonad safhalarına 9

17 sahip bireylere oranları hesaplanmıştır. Elde edilen bu yüzde değerleri kullanılarak, ilk üreme boyu dişi ve erkek bireyler için Logit model kullanılarak hesaplanmıştır; l () l e = 1+ e ( a+ bl ) p + 50 a = b ( a bl ) Eşitlikte; l boyu, p l boyundaki bireyler için gonad oluşum oranını, l 50 %50 gonad gelişim oranının görüldüğü boyu, a ve b ise regresyon sabitlerini ifade etmektedir. 10

18 4. Bulgular 4.1. Örneklemeye ait temel parametreler; Çalışma süresince toplam 1663 adet Oluklu Karides (Melicertus kerathurus) örneklenmiştir. Örneklenen bireylerin (14.5±1.7) cm total boy ve (23.80±9.44) gr ağırlıkları arasında dağılım gösterdiği tespit edilmiştir (Tablo 4.1). Şekil 4.1 de örneklere ait boy-frekans grafiği aylık olarak sunulmuştur. En küçük total boya sahip birey Şubat, en büyük total boya sahip birey ise Nisan ayında örneklenmiştir. Tablo 4.1. Örneklemeye ait tanımlayıcı istatistik değerleri. Dişi Erkek Toplam N TL min TL mak TL ort TL S W min W mak W ort W S N: Birey sayısı. TL: Total boy. W: Total ağırlık. min: Minimum. mak: Maksimum. ort: Ortalama. S: Standart sapma. Örneklerin bireylerin 669 (%40) adedinin dişi, 994 (%60) adedinin ise erkek olduğu tespit edilmiştir (Şekil 4.2). Stoğa ait dişi:erkek oran 1:1.49 olarak hesaplanmıştır. Dişi ve erkek birey saylar arasında istatistiksel anlamlı bir farkın olduğu tespit edilmiştir (x 2 =63.5, P<0.05). Şekil 4.3 de dişi-erkek oranının yıl içindeki aylık değişimi sunulmuştur. Yıl içinde, dişi bireylerin en baskın olduğu ayın Ekim (1:0.41), erkek bireylerin en baskın olduğu ayın Ağustos (1:3.67) ve en dengeli cinsiyet dağılımının olduğu ayın ise Aralık (1:0.92) olduğu tespit edilmiştir. 11

19 Ocak Şubat Frekans (%) Mart Nisan Mayıs Haziran Total Boy (cm) Şekil 4.1. İzmir Körfezi Oluklu Karides inin aylık boy-frekans grafiği. 12

20 Temmuz Ağustos Frekans (%) Eylül Ekim Kasım Aralık Total Boy (cm) Şekil 4.1. İzmir Körfezi Oluklu Karides inin aylık boy-frekans grafiği. 13

21 Erkek %60 Dişi %40 Şekil 4.2. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun dişi-erkek oranı. 100% 1:1.25 1:2.14 1:1.15 1:2.77 1:2.78 1:2.6 1:2.01 1:3.67 1:0.63 1:0.41 1:0.69 1: % 0% Erkek Dişi 135 N (Adet) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Şekil 4.3. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun aylık dişi-erkek dağılımı ve oranı. 14

22 4.2. Boy-Ağırlık ilişkisi; Türün total boyu (TL) ile ağırlığı (W) arasında W=0.0055TL 3.11 (R 2 =0.974) şeklinde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Dişi bireyler için bu ilişi W=0.0058TL 3.10 (R 2 =0.981), erkek bireylerde ise bu ilişkinin W=0.0088TL 2.93 (R 2 =0.956) şeklinde olduğu hesaplanmıştır (Şekil 4.4). Test sonuçları toplam bireyler ve cinsiyetler için büyüme tipinin izometriden farklı olduğunu ortaya koymuştur. Toplam ve dişi bireylerin pozitif allometri, erkek bireylerin ise negatif allometri gösterdiği tespit edilmiştir (Tablo 4.2) Toplam Dişi Erkek Dişi Erkek Ağırlık (gr) Total Boy (cm) Şekil 4.4. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun boy-ağırlık ilişkisi. 15

23 Tablo 4.2. İzmir Körfezi Oluklu Karides stoğunun boy-ağırlık ilişkisi. Dişi Erkek Toplam N a b R Se b CL min CL mak GT A+ A A+ N: Birey sayısı. a: Kesme noktası. b: Eğim. R 2 : Korelasyon katsayısı. Se b : b nin standart hatası. CL: Güven limiti. min: Minimum. mak: Maksimum. GT: Büyüme tipi (A+: Pozitif allometri, A : Negatif allometri) Total Boy-Karapas Boyu İlişkileri; Türün total boyu ile karapas boyları arasında doğrusal bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir (Tablo 4.3). Total boyu (TL) ile göz çukuru karapas (K g ) boyu arasında K g =0.2804TL (R 2 =0.9679) (Şekil 4.5), total boy ile rostrum karapas (K r ) boyu arasında ise K r =0.3790TL (R 2 =0.9758) (Şekil 4.6) şeklinde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Tablo 4.3. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin total boyu (TL) ile karapas boyu arasındaki ilişki. K g K r a b R

24 Göz Çukuru Karapas Boyu (mm) K g =0.2804TL R 2 = Total Boy (mm) Şekil 4.5. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin total boyu (TL) ile göz çukuru karapas boyu (K g ) arasındaki ilişki. Rostrum Karapas Boyu (mm) K r =0.3790TL R 2 = Total Boy (mm) Şekil 4.6. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin total boyu (TL) ile rostrum karapas boyu (K r ) arasındaki ilişki. 17

25 4.4. Yumurtlama Periyodu ve Gonadasomatik Indeks; Şekil 4.7 de stoğun yıl içindeki gonad gelişim aşamaları sunulmuştur. Ekim ile Mart ayları arasında birinci gonad gelişim aşamasına sahip bireylerin baskınlığı görülürken, Nisan ayı ile birlikte olgun gonada sahip (4. aşama) bireylerin sayısında artış gözlenmiş ve en yüksek değerine Ağustos ayında ulaştığı saptanmıştır (%35.2). Ağustos ve Eylül aylarında yumurtasını boşaltmış (5. aşama) bireyler gözlenmiştir. % %75 %50 % %0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Şekil 4.7. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin yıllık gonad gelişim aşamaları. Stoğa ait gonadosomatik indeks (GSI) değerleri göz önüne alındığında Nisan ayı ile birlikte dişi ve erkek bireylerde gonad gelişiminin başladığı, Haziran ve Temmuz aylarında dişi bireyler için maksimum değerine ulaştığı ve Ağustos-Eylül aylarında ise yumurtlamanın son bulduğu gözlenmiştir (Şekil 4.8). 18

26 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Gonadosomatik İndeks (%) Dişi Erkek Şekil 4.8. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin cinsiyetlere göre gonadosomatik indeks değerleri İlk Üreme Boyu; Stoğu oluşturan dişi bireylerin %50 sinin olgun gonad oluşturduğu boyun 15.5, erkek bireylerde ise bu boyun 14.4 cm total boy olduğu hesaplanmıştır (Tablo 4.4, Şekil 4.9). Tablo 4.4. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin ilk üreme boyu parametreleri. Dişi Erkek N a b R L

27 Olgunluk (%) Dişi Dişi Erkek Erkek Total Boy (cm) Şekil 4.9. İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin ilk üreme boyu. 20

28 5. Tartışma ve Sonuç Bu çalışma sonucunda örneklenen bireylerin (14.5±1.7) cm total boy, mm karapas boyu değerleri arasında dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Türkmen ve Yılmazyerli (2006), İzmir Körfezi nde yaptıkları çalışmada oluklu karideslerin cm total boy değerleri arasında dağılım gösterdiğini belirtmişlerdir. Conides ve diğ. (2006), İyon Denizi için boy dağılımının mm karapas boyu aralığında değiştiğini, Kevrekidis ve Thessalou-Legaki (2006) ise, Ege Denizi için karapas boyu aralığını mm olarak bildirmişlerdir. Araştırıcıların sonuçlarını değerlerimizle kıyasladığımızda, boy dağılımlarının İzmir Körfezi ve Ege Denizi için benzer değerler gösterdiği görülmektedir. Kevrekidis ve Thessalou-Legaki (2006), Ekim ve Şubat ayları arasında, Conides ve diğ. (2006) ise Eylül ve Ocak ayları arasında stoğa katılımın söz konusu olduğunu belirtmektedirler. Yaptığımız çalışmada en küçük birey Şubat ayında örneklenmiştir. Örneklenen bireylerin dişi:erkek oranı 1:1.5 olarak hesaplanmıştır. Yıl içinde genel olarak erkek bireylerin baskınlığı dikkat çekici olup Eylül-Ocak ayları arasında dişi bireylerin baskınlığı görülmektedir. Yıl içinde dişi bireylerin en baskın olduğu ay Ekim (1:0.41), erkek bireylerin en baskın olduğu ay ise Ağustos (1:3.67) olarak belirlenmiştir. Conides ve diğ. (2006), Yunanistan ın batı kıyıları (İyon Denizi), için erkek bireylerin baskın olduğunu bildirmişlerdir. Kevrekidis ve Thessalou-Legaki (2006), Thermaikos Körfezi (Ege Denizi) için genelde sonbahardan kışa doğru dişilerin zayıf bir baskınlığının ya da iki cinsin birbirine eşitliğinin gözlendiğini belirtmişlerdir. Araştırıcılar, Thermaikos ta kışın gözlenen erkek baskınlığının, dişi bireylerin erkeklere göre boyca büyük olmaları nedeni ile avlanma oranlarının yüksek olmasını göstermişlerdir. İzmir Körfezi nde karides avcılığı ağırlıklı olarak uzatma ağları ile yapılmaktadır. Özellikle Aralık ayına kadar hava koşullarının nispeten uygun geçtiği dönemde karidesler uzatma ağları ile avlanmaktadırlar. Kış döneminde hedef türü olmamasına rağmen Gırgır ağları Körfez de karides avcılığını gerçekleştirmekte, bunun sonucunda seçiciliği karides için uygun olmayan av takımında dişilere göre daha küçük boylu olan erkek bireyler yoğun olarak avlanabilmektedir. Türün boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiden, stoğun pozitif allometrik büyüme gösterdiği tespit edilmiştir (W=0.0055TL 3,11, R 2 =0.974). Tablo 5.1 de tür üzerinde daha 21

29 önceden çalışmış araştırıcıların bildirdiği sonuçlar sunulmuştur. Çoğu araştırıcı, türün boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkiyi hesaplarken, boy değerlerini mm olarak kullanmıştır. Boyun mm olarak alınması a değerinin oldukça küçük bir değer olmasına yol açmaktadır. Bu nedenle hesaplamada bu ölçü birimini kullanan araştırıcılar a parametresini 10 tabanına göre logaritması alınmış bir şekilde bırakmışlardır. Her ne kadar Tablo 5.1 önceki çalışmalarda elde edilen değerleri aynı standartlar içinde toplasa da, boy ölçü biriminden ileri gelen farklılığı ortadan kaldıramamaktadır. Bu durum, elde edilen parametrelerinin birbirleri ile karşılaştırılmasını da güçleştirmektedir. Fakat aynı ölçü standardını kullanan Türkmen ve Yılmazyerli (2006) nın bildirdiği bulgular ile bu çalışmada elde edilen bulgular benzerdir. Tablo 5.1. Oluklu Karides türüne ait boy-ağırlık ilişkileri. Regresyon sabitleri Bölge Cinsiyet Log(a) b Kaynak Dişi Güney İspanya Tunus İzmir Körfezi İyon Denizi İzmir Körfezi Erkek Toplam Dişi Erkek Toplam Dişi Erkek Dişi Erkek Toplam Dişi Erkek Rodriguez (1987)* Ben Meriem (1995)* Türkmen ve Yılmazyerli (2006) Conides ve diğ. (2006)* Bu çalışma Toplam *: Türün boyu ile ağırlığı arasındaki ilişkinin hesaplanmasında boyu milimetre olarak almış araştrımalar. Rodriguez (1977), total boy ile karapas boyu arasında doğrusal bir ilişkinin olduğunu bildirmiştir. Bu çalışmanın sonucunda elde edilen bulgular da her iki karapas boyu ile 22

30 total boy arasında doğrusal bir ilişkinin olduğunu göstermiştir (K g =0.2804TL (R 2 =0.9679), K r =0.3790TL (R 2 = )). Stoğa ait gonadosomatik indeks (GSI) değerleri incelendiğinde, üremenin Nisan- Eylül ayları arasında olduğu görülmektedir. Dişi ve erkek bireyler için en yüksek GSI değerleri Haziran ( :9.52- :1.03), en düşük GSI değeri ise Şubat ( : :0.076) ayında gözlenmiştir. Hoşsucu (1993), İzmir Körfezi nde dişilerde en yüksek GSI değerinin Mayıs (8.17), en düşük GSI değerin ise Aralık (0.46) ayında; erkek bireylerde en yüksek GSI değerinin Nisan-Mayıs ( ), en düşük değerin ise Aralık (0.51) ve Temmuz (0.45) aylarında görüldüğünü belirtmiştir. Bu çalışmada elde edilen bulgular ile Hoşsucu (1993) ün bildirdiği değerler arasındaki farklılığın, örnekleme adetleri arasındaki farktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Türkmen ve Yılmazyerli (2006), bu çalışmanın sonucunda elde edilen bulgulara benzer biçimde, üremenin İzmir Körfezi nde Nisan-Eylül arasında gerçekleştiğini bildirmişlerdir. Aynı çalışma, olgun dişinin en yoğun gözlendiği ayın Temmuz ayı (%81.6) olduğunu belirtmiştir. Bu çalışmada ise, en fazla olgun gonada sahip dişi bireyin Ağustos ayında gözlendiği tespit edilmiştir. Conides ve diğ. (2006), Yunanistan ın batı kıyıları için (İyon Denizi) üreme dönemini Mayıs-Eylül ayları arasında olduğunu bildirmiştir. Stoğu oluşturan dişi bireylerin %50 sinin olgun gonad oluşturduğu boyun 15.5, erkek bireylerde ise bu değerin 14.4 cm total boy olduğu hesaplanmıştır. Rodriguez (1985), Cadiz Körfezi nde türün %50 olgunlaşma boyunun 12.1; Conides ve diğ. (2006), İyon Denizi için 18.0 cm total boy olduğunu belirtmişlerdir. Gürel ve Yılmazyerli (2006), İzmir Körfezi için %50 olgunlaşma boyunun dişiler için 16.5 cm total boy olduğunu kaydetmiş fakat erkek bireyler için herhangi bir değer belirtmemişlerdir. Türün ilk üreme boyu, bölgeden bölgeye değiştiği gibi, aynı bölgede farklı zamanlarda yapılan araştırmalarda da farklılık göstermektedir. Erkek bireylerin dişi bireylere göre daha küçük boyda üreme etkinliğine ulaşması, ilk üreme boyunu belirlemede dişi bireylerin dikkate alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Çalışmanın yürütüldüğü av dönemini kapsayan Denizlerde ve İç Sularda Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Av Dönemine Ait 37/1 Numaralı Sirküler de Ege Denizi nde 15 Nisan-15 Eylül tarihleri arasında, uzatma ağları hariç, her türlü istihsal vasıtası ile karides avcılığı yasaklanmıştır (TKB, 2006). 23

31 Bu çalışmanın sonucunda elde edilen bulgular ışığında, sirkülerde belirtilen uzatma ağı dışında kalan av araçları ile avcılığın yasaklandığı dönemin türün üreme biyolojisi ile tam bir uyum gösterdiği tespit edilmiştir. Türün yumurtlama periyodu sırasında avcılığının sadece uzatma ağları ile mümkün olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında, Metin ve Gökçe (2004) kıyı sürükleme ağlarının yasaklanması ile birlikte, İzmir Körfezi nde uzatma ağları ile karides avcılığı yapan tekne sayısında artış olduğunu belirtmişlerdir. Buna karşın, Metin ve diğ. (2004) yaptıkları araştırmanın sonucunda türün tam yumurta dökme zamanını kapsayan Temmuz ve Ağustos aylarında uzatma ağları ile avlanan birey sayısının oldukça azaldığını tespit etmişlerdir. Bu durum, uzatma ağı ile karides avcılığında doğal yasak bir evrenin bulunduğunu göstermektedir. Aynı zamanda, uzatma ağlarının pasif bir av aracı olması ve doğaya verdiği zararın minimum düzeyde bulunması nedenleri göz önünde bulundurularak sirkülerde belirtilen yasaklamaların uygun olduğu ve herhangi bir değişiklik gerektirmediği düşüncesindeyiz. Fakat aynı şeyi sirkülerin boy yasaklarını düzenleyen bölümü için söylemek mümkün görülmemektedir. Bunun nedeni, sirkülerde tür için herhangi bir boy yasağının getirilmemiş olmasıdır. Bu çalışmanın sonucunda dişi bireyler için elde edilen stoğun %50 sinin olgun gonad oluşturduğu boyun, yani 16 cm total boyun tür için minimum avlanabilir boy olarak kabul edilmesidir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, İzmir Körfezi Oluklu Karidesi nin 2007 ve 2008 yılları içinde gerçekleşen biyolojik aktivitesinin bir kısmını ortaya koymaktadır. Biyolojik aktiviteler, çevresel şartların etkisi altında olup çalışmaların yürütüldüğü dönemlere bağlı olarak farklılıklar gösterebilir. Buna ek olarak, bir stoğun verimli bir şekilde işletilmesi için; stoğun yaşı, büyüme parametreleri, miktarı ve sosyoekonomik parametrelerin de hesaba katılması gerekmektedir. Çalışma, stoğun optimum koşullarda işletilebilmesinde karar merciine yol gösterecek temel parametrelerin bir kısmını sağlamakla birlikte, daha iyi bir yönetim politikası için gerekli olan tüm parametreleri ve bunların devamını sağlayamamaktadır. Sonuç olarak, konu hakkında daha kapsamlı ve devamlılığı olan çalışmaların yürütülmesinin faydalı olacağı görüşündeyiz. 24

32 Kaynaklar Alpbaz, A. G., İzmir Körfezi nde aşat karides türü (P. kerathurus F., 1775) ve bunlardan larva üretimi üzerine araştırmalar. E.Ü. Ziraat Fak. Yayınları No:434, S:76. Alpbaz, A.G., Hoşsucu, B., İzmir Körfezi Karides (Penaeus kerathurus F.) populasyonunun gonad gelişimi üzerine araştırmalar. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 7( ): Ben Meriem, G., Caracteres Biométriques de Penaeus kerathurus (Forskal, 1775) du Golfe de Gabes, Tunisie (Decapoda, Penaeidae). Crustaceana, 68(5): Ben Meriem, G., Premiere approche de la croissance de Penaeus kerathurus (Decapoda, Penaeidae) dans le Golfe de Gabes, Tunisie. Crustaceana, 77(3): Conides, A., Glamuzina, B., Jug-Dujakovic, J., Papaconstantinou, C., Kapiris, K., Age, growth and mortality of the Karamote Shrimp, Melicertus kerathurus (Forskal, 1775), in the East İonian Sea (Western Greece). Crustaceana, 79(1): Conides, A., Papaconstantinou, C., The basis coastal fishery management for small fishing communities: the case of the shrimp (Penaeus kerathurus) fishery in Western Greece. Nase More 48(5-6): Crosnier, A., De Bondy, E., Les crevettes cimmercialisables de la cote Ouest de L Afrique inter-tropical. Eds:Le Fevre, S.:Initiations-Documentations Techniques, Orstom-Paris No: 7, 61S, 10 Annexe. Geldiay, R., Doğu Akdeniz den İzmir Körfezi ne kadar olan sahil boyunca toplanan Natantia (Crustacea-Decapoda) türleri hakkında. E.Ü. Fen Fak. İlmi Raporlar Serisi, 74, İzmir. Gibson, R.N., Ezzi, I.A., The Biology of the Scaldfish, Arnoglossus laterna (WALBAUM) on the West Coast of Scotland. Journal of Fish Biology, 17:

33 Gökçe, G., Metin, C., Landed and discarded catches from commercial prawn trammel net fishery. J. Appl. Ichthyol. 23: Holthuis, L. B., Crevettes. In: Fisher, W., Schneider, M., Bauchot, M.L., Eds. Mediterranée et Mer Noire. Zone de Peche 37, Rev. 1., Vol 1. Vegetaux et İnvertebres, FAO Rome, Hoşsucu, B., İzmir Körfezi karideslerinde (Penaeus kerathurus F.) gonadosomatik indeks (G.S.I.) değerleri. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 10( ): Kevrekidis, K., Thessalou-Legaki, M., Catch rates, size structure and sex ratio of Melicertus kerathurus (Decapoda: Penaeidae) from an Aegean Sea trawl fishery. Fisheries Research, 80: Lumare, F., Scordella, G., Ciclo biologico, accrescimento e riproduzione del gambero Penaeidae Melicertus kerathurus della fascia costiera del basso Adriatico. Proceedings of the Int. Works. La Pesca di Paneaus (Melicertus) kerathurus nella costa orientale Italiana e nella lagune, stato attuale, problemi e prospettive, March 16, Lecce, Italy, Metin, C., Gökçe, G., İzmir Körfezi nde karides balıkçılığında kullanılan uzatma ağlarının av kompozisyonu. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 21(3-4): Metin, C., Gökçe, G., Bayramiç, İ., Aydın, İ., Karides Uzatma Ağlarında Hedeflenmeyen Türlerin Avcılığını Azaltmaya Yönelik Araştırmalar. TÜBİTAK YDABAG-102Y135 Nolu Proje, 71s. Özden, O., Karides (P. kerathurus F. 1775) yetiştirciliği üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, E.Ü. Su Ürünleri Yüksekokulu, Bornova-İzmir, 100s. Ricker, W. E., Linear Regressions in Fishery Research. Journal of the Fisheries Research Board of Canada, 30: Ricker, W. E., Computation and Interpretation of Biological Statistics of Fish Populations. Bulletin of the Fisheries Research Board of Canada, 191, 382p. 26

34 Rodriguez, A., Contribucion al conocimiento de la biologia y pesca del langostino, Penaeus kerathurus (Forskal, 1775) del Golfo de Cadiz (Region Sudatlantica Espanola). İnv. Pesq., 41(3): Rodriguez, A., Biologia del langostino Penaeus kerathurus (Forskal, 1775) del golfo de Cádiz. I. Reproduccion. Inv. Pesq., 49(4): Rodriguez, A., Biologia del langostino Penaeus kerathurus (Forskal, 1775) del golfo de Cádiz. III. Biometria, edad y crecimiento. Inv. Pesq., 51(1): Somerton, D. A., A Computer Technique of Estimating the Size of Sexual Maturity in Crabs. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 37: TKB, Denizlerde ve iç sularda ticari amaçlı su ürünleri avcılığını düzenleyen av dönemine ait 37/1 numaralı sirküler. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara. TÜİK, Su ürünleri istatistikleri T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Yayın No:3089, Ankara, 60s. Türkmen, G., İzmir Körfezi nden İskenderun Körfezi ne kadar olan sahil boyunca uzatma ağlarıyla avcılığı yapılan karides türleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su ürünleri Fakültesi Dergisi, 1(1): Türkmen, G., Özden, O., Yılmazyerli, H., Saygı, H., Penaeus (Melicertus) kerathurus (Forskal, 1775) un Süfa (Homa) Dalayanı nda göçlerini etkileyen faktörler ve bazı morfometrik özellikleri üzerine bir çalışma. Ekoloji, 14(56): Türkmen, G., Yılmazyerli, H., Some biological aspcts of Melicertus kerathurus (Forskal, 1775) (Decapoda, Penaeidae) inhabiting İzmir Bay (Aegean Sea), Turkey. Crustaceana, 79(5): Uçal, O., Hoşsucu, B., The larval developement of Penaeus kerathurus Forskal (Decapoda, Penaidae). Journal of Faculty of Science Ege University, Series B, Vol: 10: No:2, 13pp. 27