SAROZ KÖRFEZİ DİP UZATMA AĞLARININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ ve YAPISAL FARKLILIKLARI

Transkript

1 2(): -505 (2008) DOI: 10.15/jfscom.mug Journal of FisheriesSciences.com ISSN 107-2X SHORT COMMUNICATION KISA BİLGİLENDİRME SAROZ KÖRFEZİ DİP UZATMA AĞLARININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ ve YAPISAL FARKLILIKLARI Adnan Ayaz, Ali İşmen, Uğur Altınağaç, Uğur Özekinci, Hakan Ayyıldız Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Çanakkale Özet: Bu çalışmada, Saroz Körfezi nde kullanılan dip uzatma ağlarının teknik yapılarını belirlemek üzere, Enez,,, İbrice, Kavak, Güneyli ve Kabatepe limanlarında anket çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Anketler limanlarda bulunan, bölgede ağ yapımı ile uğraşan balıkçılar ve kooperatif başkanları ile yapılmıştır. Yapılan anketler değerlendirilerek ağların teknik özellikleri tablolar halinde verilmiştir. Anketler sonucunda, bölge limanlarında dip uzatma ağları ile avcılık yapan yaklaşık olarak 250 adet balıkçı teknesi tespit edilmiştir. Körfezde avcılıkta kullanılan ağların yakaladığı balık türlerinin aynı olmasına karşın, donam özelliklerinin farklılıklar içerdiği ve toplam adet farklı dip ağı çeşidinin mevcut olduğu bulunmuştur. Yapılan değerlendirmelerde ağların herhangi bir standardı olmadığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Saroz Körfezi, dip uzatma ağları Abstract: Technical features and structural differences of bottom gill and trammel nets in Saroz Bay (Turkey) In this Study, questionnaires were carried out to determine technical specifications bottom gill and trammel nets used in Saroz Bay in Enez,,, İbrice Kavak, Güneyli, Ece and Kabatepe fishing ports located in Saroz Bay. The questionnaires were done with heads of the fishing cooperatives, fishermen and people construct the nets in the ports. The technical specifications of the net were given as three tables. According to the results of the questionnaires, approximately 250 fishermen having used gill and trammel nets in the Saroz Bay were determined. It was found that approximately different gill and trammel nets have been in the Bay and although the nets used in the Bay have used same fish species, they have been different technical specifications. The results showed that the nets in the bay had no standard technical specifications. Keywords: Saroz Bay, deep gill and trammel net Correspondence to: Adnan AYAZ, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü, Çanakkale--TÜRKİYE Fax: (+0 286) Bu araştırma TÜBİTAK ÇAYDAG 106Y021 nolu proje tarafından desteklenmektedir.

2 Ayaz ve ark., 2(): -505 (2008) Giriş Saroz Körfezi coğrafi konumu ve deniz özellikleri bakımından Türkiye nin önemli balıkçılık alanlarından biridir. İçerisinde balıkların beslenip saklandığı ve korunduğu sayısız resif alanını barındırmaktadır. Bu özelliğinden dolayı, her tür dip uzatma ağının yaygın olarak kullanıldığı bir bölgedir. Ayrıca yaklaşık 10 yıllık bir süredir trol avcılığına kapalı olması, dip ağı balıkçılığını önemli bir konuma getirmiştir. Uzatma ağları ile dip balıkları avcılığı, Türkiye de en yaygın kullanılan avcılık yöntemidir. Maliyetinin düşük oluşu ve resif alanlarının etrafında diğer av araçlarına göre daha etkili kullanımı tercih sebeplerini arttırmaktadır. Çok fazla sayıda ve çeşitte kullanılmalarına karşın, Türkiye de bunların teknik özelliklerini belirlemeye yönelik çalışmalar oldukça azdır (Doyuk, 2006). Yapılan birkaç çalışmada da, av takımlarının yapısı ve avcılık yöntemleri hakkında bilgiler yer almaktadır (Mengi, 18; Hoşsucu, 2002; Anonim, 12; Çelikkale ve diğ., 1, Taşdemir, 2002; Ceyhan ve diğ., 2005; Özekinci ve diğ., 2006;Doyuk, 2006). Su Ürünleri stoklarının korunması, sürdürülebilir kullanımı ve yönetiminde doğru karar ve politikalar üretilmesinde, bir balıkçılık sahasındaki av araçlarının teknik yapılarının bilinmesi gerekmektedir (Kara, 200; Doyuk, 2006). Bu çalışmada, Saroz körfezinde kullanılan dip uzatma ağlarının detaylı bir şekilde teknik özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Materyal ve Metod Çalışma Aralık Haziran 2007 tarihleri arasında Saroz Körfezi nde bulunan limanlarda anketler yapılarak gerçekleştirilmiştir (Şekil 1). Elde edilen bilgiler balıkçının ifadesine sadık kalınarak veri formlarına işlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda Enez,,, İbriçe, Kavak Çayı, Güneyli, Ece ve Kabatepe limanlarına yukarıda belirtilen tarih aralığında gidilmiştir. Limanlarda karşılaşılan balıkçılar, bölgede balıkçılar için ağ yapan kişiler ve kooperatif başkanları ile görüşülerek kullanılan dip ağlarının teknik özellikleri belirlenmiştir. Anketlerde ayrıca, kooperatif başkanlarına kaç adet teknenin dip uzatma ağı balıkçılığı yaptığı sorusu yöneltilmiştir. Elde edilen veriler değerlendirilerek, körfezde kullanılan ağların teknik özellikleri tablolar halinde verilmiştir. Şekil 1. Çalışma Sahası Figure 1. Study Area 500

3 Ayaz ve ark., 2(): -505 (2008) Bulgular ve Tartışma Çalışmada, Saroz Körfezi nde bulunan 8 adet balıkçı barınağına gidilerek anket çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, körfezde 250 adet dip uzatma ağı balıkçısı bulunduğu ve adet farklı tipte ağ kullandıkları tespit edilmiştir (Tablo 1,2,,). Körfezde 15 adet marya, 16 adet barbun ve 1 adet de diğer türlerin (Karides Kupez, Mezgit, Uskumru, Lüfer,.. v.b.) avcılığında kullanılan ağ çeşitleri tespit edilmiştir. Marya ağlarında kullanılan fanya göz genişliğinde herhangi bir standart bulunmadığı görülmüştür. Ağlar donatılırken, çakodaki göz sayılarında farklılıklar bulunmaktadır. Özellikle çako boyu çok büyük olan ağlarda, çako uzunluğu ortadan ikiye bölünerek uygulandığı görülmüştür. Örneğin; fanya başına 5 göz alınan bir ağda, donam yapılırken çakoya göz alınarak fanya bağlanmış, ardından gelen çakoya ise sadece 2 göz alınıp fanya gözü bağlanmadan donatılmıştır. Bu durum tabloda lü 2 li olarak belirtilmiştir (Tablo 1). Elde edilen verilere bakıldığında, hedef tür aynı olmasına karşın, o türü avlamak için kullanılan ağlar çok fazla miktarda yapısal farklar içermektedir. Kullanılan dip ağlarında, barbun ağında ağ yüksekliği standardı olmadığı, balıkçıların bölgelere göre göz yüksekliğinde ağlar kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca, marya ağlarında fanya ve tor ağ göz genişliğinde bir standart olmadığı görülmüştür. Yapılan çalışmada, bölgede yaklaşık olarak 250 adet dip uzatma ağı kullanılan balıkçı tespit edilmiştir. Bu çalışmadaki anket sonuçları göstermektedir ki, aynı türü avlamak için kullanılan uzatma ağlarının yapımında bile pek çok farklılıklar göze çarpmaktadır. Ağların yapımında detaylı bir hesaplama söz konusu değildir. Bazı fanyalı ağların yapımında ise hesaplamalar gelişi güzel olduğu için, fanya ya da tor artmaktadır. Bu konuda, Çanakkale bölgesi için yapılmış detaylı çalışma yok denecek kadar azdır. Bununla beraber önceki çalışmalardan Doyuk 2006 da Çanakkale bölgesinde kullanılan 27 adet farklı yapıda uzatma ağından söz edilmiştir. Özekinci ve diğ da Çanakkale bölgesindeki uzatma ağlarının donam özellikleri ile ilgili anket çalışmasında, Çanakkale Bölgesi nde 1 adet farklı uzatma ağı tespit etmişlerdir. Saroz Körfezi nde ise bu sayı adet olarak belirlenmiştir. Bunun nedeni, yapılan bu çalışmada, ağlar çok detaylı incelendiği için aynı balığın avcılığında, yapısal farklılıkları olan pek çok ağ olduğu belirlenmiştir. Doyuk,2006 un yaptığı çalışmada, 27 çeşit ağ içinde alamana ağları ve yüzer ağlar bulunmasına karşın bu çalışma sadece dip ağlarını içermektedir. Yapılan bu iki çalışma sadece Çanakkale il sınırları içersinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada ise Saroz Körfezi kıyısında bulunan, Edirne iline bağlı Enez,, ve İbrice limanlarına ait veriler de yer almaktadır. Sadece 18 çeşit ağ tipi bu limanlarda tespit edilmiştir. Anket bulgularına göre, kullanılan ağların bölge balıkçıları tarafından yapıldığı ortaya çıkmıştır. Birbirine yakın olan limanlardaki ağların ip kalınlıkları ve donam faktörleri birbirine benzer oldukları belirlenmiştir Sonuç Türkiye de su ürünleri stoklarının korunması, sürdürülebilir kullanımı ve doğru politikalar üretilmesinde, av araçlarının belli standartlarda olması büyük önem taşımaktadır. Araştırma sonucunda, kullanılan ağların bir standardı olmadığı belirlenmiştir. Balıkçılık politikamızın gelişmesi yönünde ve balıkçılık yönetimi açısından ele alındığında, ağlarda belli standartlar olması gerekmektedir. 501

4 Ayaz ve ark., 2(): -505 (2008) Tablo 1. Saroz Körfezinde Kullanılan Marya Ağlarının Teknik Özellikleri Table 1. Technical features for marya nets used in Saroz Bay (Turkey) Ağ Adı Gen. Fan. Gen. Ağ. (g) Yk. Kur. Yak. Yk. Yk. Tor Ağ İp Kal. Marya boş Marya boş Marya boş Marya boş Marya boş Marya boş Marya boş Marya boş Marya boş Marya boş 10 Marya boş 11 Marya boş 12 Marya boş 1 Marya boş 1 Marya boş 15 2 boş 2- boş 2- boş 2- boş 2- boş 2- boş 5 boş boş boş boş boş boş 2 boş boş boş Fan. İp. Kal Yük Fanya Yük. Mant. Koş. İp. Koş. İp Fakt. Çakoda. sayısı Çako Boyu Kullanılan. Mevki 5-0, lü 2 li 80 Enez, 5-0, Enez, 5, ,5 lü 2 li 0 Enez, 5-0, Enez, 5, ,5 2 0 Enez, 5 -,5-0, lü 2 li 100 Enez 5 -,5-0, ,5 lü 2 li 0 İbrice ,6 lü 2 li 126 İbrice ,6 lü 2 li 15 İbrice 50 5,5-0,5 lü 2 li 105 Kavak 50 5,5-0,5 lü 2 li 105 Kavak 26 5,5,5 0, Güneyli 5 6 2,5 0,5 lü 2 li 105 Ece Lim ,5 0,5 2 8 Ece Limanı 502

5 Ayaz ve ark., 2(): -505 (2008) Tablo 2. Saroz Körfezinde Kullanılan Barbun Ağlarının Teknik Özellikleri Table 2. Technical features for red mullet nets used in Saroz Bay (Turkey) Ağ Adı Gen. Ağ (g) Kur. Tor Ağ İp Kal. Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş 5 boş Barbun boş 5 boş Barbun boş 5 boş Barbun boş 5 boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Barbun boş boş Yük. Yk. Koş. İp Fakt. Çakd. sayısı Çako Boyu Kul. Mevki 105 d / 2 no 50 0, Enez 105 d / 2 no 50 0, Enez Mono 0,2 50 0, Enez Mono 0,2 50 0, Enez 105 d / 2 no 50 0,50 80, 105 d / 2 no 50 0, d / 2 no 50 0, d / 2 no 50 0, Mono 0, , no ,50 80 İbrice, Kavak 2 no ,50 88 İbrice, Kavak Mono 0, ,50 80 İbrice, Kavak Mono 0, ,50 88 İbrice, Kavak 2 no 0 0, Güneyli 2 no 5 0, Ece Limanı 2 no 5 0,50 80 Ece Limanı 50

6 Ayaz ve ark., 2(): -505 (2008) Tablo. Saroz Körfezinde Kullanılan Diğer Dip Ağlarının Teknik Özellikleri Table. Technical features for other gill and trammel nets used in Saroz Bay Ağ Adı Gen. Fan. Ma n. Ağ Man. Kur. Yak. Man. Tor Ağ İp Fan. İp. Fanya Mant Yk. Yk. Fakt. Çakd. Çako Boyu Kul. Mevki Gen. (g) Kal. Kal. Yük Yük. Koş. İp Koş. İp sayısı Karides boş 2 boş 105 d / 210d , Enez 2 / 0,2 Kupa boş boş , Kupa boş - boş ,5 0, Ece Lim. Kabtp. L. Mezgit boş boş ,5 0, Mezgit boş boş ,5 0, İbrice Mezgit boş boş , Kavak Mezgit boş boş , Güneyli Köpek boş 2 boş , Kavak Bırakma boş Bırakma 2* boş boş 1 boş d / , Kavak ,5 (2mm) 2,5 0,5-2 (2m m) Voli Ağı 1* boş 1 boş 210 d 100 1,5 2,5 5 0,5 75-8(28 Güneyli (28mm) - / mm) Uskumru boş 1 boş mono ,5 0,5 75 İbrice 0,2 Uskumru boş boş , 88-8 Güneyli *Bırakma 2 (5-7 çatı, ( 25 göz, Kurşunda 15 göz 210 d/ no 22 mm göz g. Sardon). *Voli Ağı 1 ( ve yakada 15 göz 210 d/ no 22 mm göz g. Sardon) Gen : Düğümden düğüme göz genişliği Fanya göz. gen. : Fanyada düğümden düğüme göz genişliği : Mantar numarası Ağ. : Gram cinsinden kurşun ağırlık don. : Mantar yakada, mantarın dizilme şekli don. : Kurşun yakada kurşunun dizilme şekli Tor ağ ip kal. : Tor ağın denye cinsinden numarası Fan ip kal. : Fanya ağın denye cinsinden numarası yük. : Ağın donamdan sonraki vertikal göz yüksekliği Fakt. : Donam faktörü (E) 6-8 (2mm) Güneyli 50

7 Ayaz ve ark., 2(): -505 (2008) Kaynaklar Anonim, (12). Deniz Ürünleri Av araç ve Gereçleri El Kitabı. Tarım ve Köy İşleri bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü. Ankara. 8 s. Ceyhan, T., Akyol, O., Ayaz, A., (2005). Marmara Bölgesi nde Lüfer (Pomatomus saltatrix L., 1766) Avcılığında Kullanılan Alamana Ağları. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 22(-): Çelikkale, M.S., Düzgüneş, E., Candeğer, A.F., (1). Av Araçları ve Avlanma Teknolojisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Yayını Trabzon. 52 s. Doyuk, S. A., (2006). Çanakkale Bölgesinde Kullanılan Av Araçlarının Teknik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma. Danışman İşmen A., Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale. Hoşsucu, H., (2002). Balıkçılık I: Avlama Araçları ve Teknolojisi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, İzmir, 27 s. Kara, A., (200). Av Araçlarının Markalanması ve Türkiye de Uygulanabilirliği üzerine Öneriler. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 21(1-2): Mengi, T., (18). Ağ Yapımı, Materyal ve Teknik. Fırat Üniversitesi Yayınları, Elazığ, 67 s. Özekinci, U., Cengiz, Ö., Bütüner, S., (2006). Çanakkale Bölgesinde Kullanılan uzatma Ağlarının Donam Özellikleri ve Balıkçıların Sorunları. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 2(Ek 1-): Taşdemir, O., (2002). İskenderun Körfezi nde Kullanılan av Araçlarının Teknik Özelliklerinin Belirlenmesi. Danışman Abdurahman Polat. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bililimlei Enstitüsü, Adana. 505