19 (3), , (3), , 2007

Transkript

1 Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Dergisi Science and Eng. J of Fırat Univ. 19 (3), , (3), , 2007 Yayla Gölü ndeki (Buldan-Denizli) Kababurun Balığı (Chondrostoma meandrense Elvira, 1987) nın Bazı Büyüme ve Üreme Özellikleri Süleyman BALIK, M. Ruşen USTAOĞLU, Hasan M. SARI ve Esat Tarık TOPKARA Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Temel Bilimler Bölümü, Bornova-İZMİR esat.tarik.topkara@ege.edu.tr (Geliş/Received: ; Kabul/Accept: ) Özet: Bu çalışmada, Yayla Gölü nde yaşayan Chondrostoma meandrense Elvira, 1987 nin bazı büyüme ve üreme özelliklerinin saptanması amaçlanmıştır. Örneklemeler Mart ve Nisan 2001 tarihlerinde farklı göz açıklıklarına sahip fanyalı ağlarla gerçekleştirilmiştir. Yakalanan 382 örnekten populasyonun yaş-eşey kompozisyonu, yaş-boy, yaş-ağırlık ve boy-ağırlık ilişkisi yanı sıra yumurta çapı ve fekondite gibi üreme ve büyüme özellikleri tespit edilmiştir. Populasyonun %63,35 inin dişi, %36,65 inin erkek bireylerden oluştuğu bulunmuştur. I-V yaşları arasında bulunan bireylerin çatal boy dağılımı 9,4-17,7 cm, total ağırlık dağılımı 15,4-77,5 g arasında değişmektedir. Von Bertalanffy büyüme parametreleri, L =19,58 cm, W =105,05 g, k=0,288 yıl -1, t 0 =-2,379 yıl olarak hesaplanmıştır. Büyüme ile birlikte yumurta sayısının arttığı belirlenmiştir. Ortalama yumurta çapı 1,242 mm, toplam ölüm oranı ise %24,02 olarak saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Chondrostoma meandrense, Yaş, Büyüme, Üreme, Yayla Gölü Some Growth and Reproduction Features of Nase (Chondrostoma meandrense Elvira, 1987) in Yayla Lake (Buldan-Denizli) Abstract: In this study, some growth and reproduction features of nase, Chondrostoma meandrense Elvira, 1987, were studied during March- April 2001 in Yayla Lake. Nets which has different mesh opening were used at sampling. Growth characteristics of 382 nase captured was determined. The sex ratio of the nase population is calculated as 63.35% for females and 36.65% for males. The maximum age group was determined as I-V, and the specimen s for length and weight ranged from 9.4 to 17.7 cm and from 15.4 to 77.5 g respectively. von bertalanffy growth parameters were estimated as L =19.58 cm, W = g, k=0.288 year -1, t 0 = year. It s found that the number of eggs was increased with growth. Average egg diameter estimated as mm. The ratio of total mortality were calculated as 24.02%. Key Words: Chondrostoma meandrense, Age, Growth, Reproduction, Yayla Lake 1. Giriş Türkiye içsu balık faunası üzerine son yıllarda yapılan biyo-ekolojik çalışmalar giderek artmaktadır. Özellikle ekonomik açıdan alternatif olabilecek türler üzerinde yoğun bilimsel çalışmalar yürütülmektedir. Biyo-ekolojik çalışmaların yanı sıra bazı balık gruplarının günümüzde gelişen araştırma metotları ile yeni sistematik revizyon çalışmaları da yapılmaktadır. Bu bağlamda, Avrupa ve ülkemizde geniş bir dağılım alanına sahip olan Chondrostoma cinsi ile ilgili olarak son yıllarda yapılan revizyon çalışmaları bulunmaktadır. Bunlardan, Elvira [1] nın yapmış olduğu ilk revizyon çalışmasında, Büyük Menderes havzasında dağılış gösteren genus üyeleri Chondrostoma holmwoodii meandrensis adında yeni bir alttür olarak tanımlanmıştır. Ancak, Elvira [2] nın yapmış olduğu ikinci revizyon çalışmasında bu alttür, Chondrostoma meandrense olarak yeniden değerlendirilmiş ve bu değerlendirme daha çok kabul görmüştür. Bu nedenle, bu çalışmada elde edilen veriler, Büyük Menderes havzasında önceden Chondrostoma nasus türü üzerinde yapılmış çalışmaya ait biyo-ekolojik veriler ile karşılaştırılacaktır. Elvira [2] yapmış olduğu revizyon çalışmasında, Türkiye de dağılım gösteren

2 Yayla Gölü ndeki (Buldan-Denizli) Kababurun Balığı (Chondrostoma meandrense Elvira, 1987) nın Bazı Büyüme ve Üreme Özellikleri Chondrostoma türlerini ve dağılış bölgelerini ayrıntılı olarak vermiştir. Doadrio ve Carmona [3] Türkiye de bulunan Chondrostoma türlerini Euro-Asiatik nesil içerisinde ele alarak Chondrostoma genusunun filogenetik yapısını ve zoocoğrafik durumunu incelemişlerdir. Chondrostoma genusunun ülkemizde, Kuzeybatı ve Trakya haricinde, Dicle, Fırat, Seyhan, Ceyhan, Göksu gibi büyük akarsu sistemlerinde dağılım gösteren [1, 2, 4], C. regium türünün çeşitli lokalitelerde oluşturdukları populasyonlarına ait yapılmış biyolojik çalışmaların [5-18] yanı sıra bu türle ilgili ekotoksikolojik çalışmalar da bulunmaktadır [19, 20]. Işıklı Gölü nde, Chondrostoma nasus türünün büyümesi ile ilgili ayrıntılı bilgilerin verildiği ve üremesinden de bahsedildiği bir çalışma olmakla birlikte [21], aynı lokalitede Kababurun balığının göldeki populasyonunun büyüme karakterleri hakkında bilgilerin verildiği bir başka araştırma da mevcuttur [22]. Balık ve diğ. [23] bu türün Bafa Gölü ndeki populasyonunun biyolojik özelliklerini incelemişlerdir. Ayrıca, Mermer [24] Gediz Nehri ndeki Chondrostoma nasus populasyonunun biyolojik özelliklerini incelemeye yönelik çalışmalar yürütmüştür. Yayla Gölü, Denizli ili sınırları içinde olup, Denizli'ye 58 km, Buldan'a ise 12 km uzaklıktaki Sazak Düzlüğü nde yer alan Süleymanlı Yaylası'nda lokalize olmuş küçük bir sulak alan görünümündedir. Büyük kısmı sazlarla kaplı, 1,05 km 2 yüzölçümüne sahip ve deniz seviyesinden 1150 m yüksekliktedir. Gölde, Chondrostoma meandrense ve Carassius gibelio olmak üzere iki tür balık yaşamaktadır. Bu çalışmada, C. meandrense türünün Yayla Gölü ndeki populasyonunun bazı büyüme ve üreme özelliklerinin saptanması amaçlanmıştır. 2. Materyal ve Metot Örneklemeler 22, 25 ve 28 mm göz açıklığındaki fanyalı ağlar ile Mart ve Nisan 2001 tarihlerinde yapılmıştır. Çok yoğun bir makrofit vejetasyonuna sahip ve mevsimsel su değişimi büyük olan bu gölde aylık örnekleme yapmak mümkün olamamıştır. Çünkü göl sularının yaz aylarında buharlaşmasından ve gölü besleyen kaynakların da yaz aylarında kurumasından dolayı gölün aynalık kısmı yok olmaktadır. Bundan dolayı da balıklar gölün sazlıkları arasında kalan ve çok miktarda köklü sucul bitkilerin bulunduğu dar bir alan içerisinde yaz periyodunu geçirmektedirler ve avlanmaları da mümkün olamamaktadır. Kış aylarında ise göl yüzeyinin buz ile kaplı olmasından dolayı avcılık yapmak mümkün değildir. Örneklerin boy ölçümleri 1 mm hassasiyetli balık ölçme cetveli ile, ağırlık ölçümleri ise 0,1 g hassasiyetli Sartorius marka PT 2100 model elektronik terazi ile gerçekleştirilmiştir. Yaş tayininde pullardan yararlanılmıştır [25]. Pul preparatları ise Jena marka mikroprojeksiyon cihazında değerlendirilmiştir. Örnek populasyonun boy-ağırlık ilişkisinin hesaplanmasında eksponansiyal regresyon eşitliği (W=a L b ) bağıntısı kullanılmıştır [26]. Bu eşitlikte (W) toplam ağırlığı, (L) çatal boyu, a ve b ise regresyon parametrelerini ifade etmektedir. Populasyondaki boyca ve ağırlıkça büyüme ilişkisinin incelenmesinde von Bertalanffy büyüme eşitlikleri kullanılmıştır [27]: L t = L [(1-e -k(t-t 0 ) ] ; W t = W ((1-e -k(t-t 0 ) ) b Bu eşitlikte (L t ) ve (W t ) t yaşındaki balığın boyunu ve ağırlığını, (L ) ve (W ) balığın kuramsal sonuşmaz (asimptotik) boyunu ve ağırlığını, (k) büyüme katsayısını, (t 0 ) boyun sıfır olduğu varsayımına dayanan yaşı ve (b) boyağırlık ilişkisine bağlı regresyon katsayısını ifade etmektedir [25]. Laboratuvar koşullarında karınları açılan balık örneklerinin yumurta verimi (fekondite), yumurtalarını henüz dökmemiş olan farklı ağırlık ve boydaki balıklardan gravimetrik metot ile hesaplanmıştır [25]. Bu amaçla, ovaryumlardan 1,0 g ağırlığında parçalar 0,01 g hassasiyetli Scaltec marka SBA 51 model elektronik terazide tartılarak alınmış ve içerdikleri yumurtalar sayılarak toplam ovaryum ağırlığı ile çarpılmış, bu sayede bireylere ait yumurta sayıları belirlenmiştir. Ayrıca, Olympus marka stereo mikroskopta mikrometrik oküler yardımıyla da ovaryumun değişik yerlerinden (ön, orta, son kısımlarından) alınan yumurtaların çaplarının ölçümleri alınmıştır. Toplam ölüm oranı (Z), Beverton ve Holt tarafından geliştirilen boy verilerine dayanan (Z) eşitliği ile hesaplanmıştır [28]. 326

3 S. Balık, M. R. Ustaoğlu, H. M. Sarı ve E. T. Topkara Z = K (L -L c ) / (L c -L') Burada (K) ve (L ) von Bertalanffy eşitliği parametreleridir. (Lc) büyüme eşitliği sabitlerinin hesaplanmasında kullanılan balıkların ortalama boyunu ve (L' ) ilgili tür ve av aracı için ilk avlanma boyunu ifade etmektedir. 3. Bulgular Bu çalışmada, toplam 382 örnek incelenmiş olup, örneklerin % 63,35 ini dişi, % 36,65 ini ise erkek bireylerin oluşturduğu ve ayrıca dişi/erkek oranının 1/0,58 olduğu tespit edilmiştir (Tablo 1). Elde edilen verilerden populasyondaki dişi bireylerin sayıca erkeklere oranla daha baskın olduğu belirlenmiştir. II. yaş grubunun %54,71 lik oranla populasyonda baskın olduğu, bunu %39,01 lik oranla III. yaş grubunun izlediği saptanmıştır. Yapılan eşey dağılımı önem kontrolü testine göre, eşeylerin populasyonda bulunma oranları arasında istatistiksel bir farklılık tespit edilmiştir (χ 2 =27,24; P<0,05; d.f ). Yayla Gölü ndeki Kababurun populasyonundan elde edilen örneklerin boy dağılımının 9,4 ile 17,7 cm arasında değiştiği saptanmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda populasyonun dişi ve erkek bireylerinin boy dağılımları arasında istatistiksel olarak farklılık gözlenmiştir (F= 24,178; P<0,001; d.f ). Tüm bireyler dikkate alındığında 14,01 cm den küçük bireylerin toplam populasyon içinde %22,51 lik bir orana sahip olduğu ve populasyonun çoğunluğunun ise %67,27 lik oranla 14,01-16,01 cm arasındaki bireylerden oluştuğu belirlenmiştir. Bu populasyonun büyük bir kısmını ise %98,69 ile 17,01 cm den küçük bireylerin oluşturduğu saptanmıştır (Şekil 1). Tablo 1. C. meandrense örneklerinin yaş-eşey kompozisyonu. Dişi Erkek Dişi+Erkek YAŞ N %N N %N N %N Dişi/Erkek I 7 1,83 4 1, ,88 1/0,57 II , , ,71 1/1,00 III , , ,01 1/0,25 IV 10 2,62 1 0, ,88 1/0,10 V 2 0, ,52 1/0,00 TOPLAM , , ,00 1/0,58 Birey Sayısı (%) ,52 0,79 0,52 1,05 19,63 40,31 26,96 8,90 1,31 8,00-9,00 9,01-10,00 10,01-11,00 11,01-12,00 12,01-13,00 13,01-14,00 14,01-15,00 15,01-16,00 16,01-17,00 17,01-18,00 Çatal Boy (cm) Şekil 1. C. meandrense örneklerinin çatal boy dağılımı. C. meandrense populasyonunun yaş sırasıyla 12,18 cm, 14,01 cm, 15,45 cm, 16,53 gruplarına göre ortalama çatal boyları, tüm cm ve 17,25 cm olarak bulunmuştur (Tablo 2). bireyler dikkate alındığında, I. yaştan itibaren Söz konusu populasyonun boyca büyüme modeli von Bertalanffy eşitliğine göre erkekler 327

4 Yayla Gölü ndeki (Buldan-Denizli) Kababurun Balığı (Chondrostoma meandrense Elvira, 1987) nın Bazı Büyüme ve Üreme Özellikleri için L t = 16,26[(1-e -0,588(t+1,400) ], dişiler için L t = 19,40[(1-e -0,306(t+2,202) ], tüm bireyler için L t =19,58[(1-e -0,288(t+2,379) ] olarak hesaplanmıştır. Yayla Gölü Kababurun balığı populasyonunun total ağırlık değerlerinin ölçümü sonucu en düşük ağırlık değeri 15,4 g, en yüksek ağırlık değeri ise 77,5 g olarak bulunmuştur. Yaş gruplarına göre ortalama ağırlıkları, tüm bireyler dikkate alındığında, I. yaştan itibaren 31,43 g, 43,82 g, 56,31 g, 65,86 g, 74,70 g olarak hesaplanmıştır (Tablo 3). Tablo 2. C. meandrense örneklerinin yaşlara göre çatal boy dağılımı. Yaş N Min. Mak. L Ort ±CI (%95) SD I 7 9,4 13,2 12,11±1,189 1,29 II 104 9,8 15,1 13,96±0,157 0,81 Dişi III ,7 16,7 15,52±0,084 0,46 IV 10 15,0 17,5 16,62±0,461 0,64 V 2 16,8 17,7 17,25±4,043 0,45 I 4 10,4 13,1 12,30±1,761 1,11 II ,6 15,5 14,07±0,096 0,49 Erkek III 30 14,8 16,2 15,15±0,155 0,42 IV 1 15,6 15,6 15,6 0 I 11 9,4 13,2 12,18±0,824 1,23 II 209 9,8 15,5 14,01±0,092 0,67 Dişi+Erkek III ,7 16,7 15,45±0,077 0,48 IV 11 15,0 17,5 16,53±0,458 0,68 V 2 16,8 17,7 17,25±4,043 0,45 Tablo 3. Dişi+Erkek C. meandrense örneklerinin yaşlara göre total ağırlık dağılımı. Yaş N Min. Mak. W Ort ±CI (%95) SD I 7 15,4 39,7 31,40±8,201 8,87 II 10 16,2 59,7 43,85±1,295 6,66 Dişi III 11 45,0 76,0 57,61±1,211 6,66 IV 10 53,1 73,4 66,93±3,850 5,38 V 2 71,9 77,5 74,70±25,157 2,80 I 4 16,8 36,9 31,48±13,494 8,48 II 10 24,6 53,4 43,79±0,848 4,38 Erkek III 30 43,0 61,4 50,93±2,100 5,38 IV 1 55,2 55,2 55,20 0 I 11 15,4 39,7 31,43±5,864 8,73 II 20 16,2 59,7 43,82±0,768 5,63 Dişi+Erkek III 14 43,0 76,0 56,31±1,135 7,01 IV 11 53,1 73,4 65,86±4,125 6,14 V 2 71,9 77,5 74,70±25,157 2,80 Yayla Gölü populasyonunda 35,01 g ile 35,00 g arasındaki bireyler %2,88 ini, 65,01 g ile 65,00 g arasında olan bireyler örnek 80,00 g arasındaki bireyler ise %6,27 sini populasyonun %90,84 ünü oluşturmaktadır. oluşturmaktadır (Şekil 2). Benzer şekilde ağırlığı ortalama 15,01 g ile 328

5 S. Balık, M. R. Ustaoğlu, H. M. Sarı ve E. T. Topkara Von Bertalanffy eşitliğine göre hesaplanan ağırlıkça büyüme modelleri dişiler için W t =103,79[(1-e -0,306(t+2,202) ] 2,66, erkekler için W t =61,50[(1-e -0,588(t+1,400) ] 2,42, tüm bireyler için ise W t =105,05[(1-e -0,288(t+2,379) ] 2,65 olarak hesaplanmıştır. C. meandrense bireylerinin boy-ağırlık ilişkisi ile ilgili değerler hesaplanarak dişi, erkek ve dişi+erkeklerden oluşan tüm populasyonda negatif allometrik büyümenin olduğu gözlenmiştir (Tablo 4). Yayla Gölü ndeki Kababurun Balığı populasyonunun yaşı ile yumurta sayısı arasındaki ilişkinin incelenmesi sonucunda, bu balığın yaşının ilerlemesine bağlı olarak yumurta sayısında da bir artışın meydana geldiği saptanmıştır. Nitekim, I. yaştan itibaren ortalama yumurta sayısı 3781 adet iken, V. yaştaki yumurta sayısının 7276 adete ulaştığı tespit edilmiştir (Tablo 5) ,82 21,47 Birey Sayısı (%) ,47 15,97 9,69 9, ,31 0,52 0,26 0,79 10,01-15,00 15,01-20,00 20,01-25,00 25,01-30,00 30,01-35,00 35,01-40,00 40,01-45,00 45,01-50,00 Total Ağırlık (gr) 3,66 2,09 50,01-55,00 55,01-60,00 60,01-65,00 65,01-70,00 70,01-75,00 0,52 75,01-80,00 80,01-85,00 Şekil 2. Dişi+Erkek C. meandrense örneklerinin total ağırlık dağılımı. Tablo 4. C. meandrense bireylerinin boy-ağırlık ilişkisi parametreleri, (t- testi, t<t 0,05, n>125 =1,66). n a b se(b) r t-testi Dişi 242 0, , , ,958 6,673 Erkek 140 0, , , ,885 5,361 Dişi+Erkek 382 0, , , ,946 7,663 Tablo 5. Dişi C. meandrense bireylerinin yaş-yumurta sayısı (F) arasındaki ilişkisi. Yaş N Min. Mak. F ort ± CI (%95) SD I ± ,84 II ± ,45 III ± ,12 IV ± ,60 V Yayla Gölü C. meandrense populasyonundaki bireylerin yumurta sayısının yaş, boy ve ağırlıkları ile olan ilişkilerinin 329 incelenmesi sonucunda, balığın yaşına bağlı olarak gerçekleşen boy artışına paralel bir şekilde yumurta sayısında da bir artışın meydana

6 Yayla Gölü ndeki (Buldan-Denizli) Kababurun Balığı (Chondrostoma meandrense Elvira, 1987) nın Bazı Büyüme ve Üreme Özellikleri geldiği saptanmıştır. Nitekim, I. yaştaki bireylerin nispi fekonditesi 294 olarak hesaplanmış ve ilerleyen yaşlarla birlikte bu oran V. yaştaki bireylerde 433 e yükselmiştir. Ancak, yaşlara bağlı olarak gerçekleşen total ağırlık artışı ile yumurta sayısındaki artışta ise bir düzensizlik gözlenmiştir (Tablo 6). Mart ayında yakalanan 20 dişi bireyden rastgele seçilen 790 adet yumurtanın çapı ölçülmüş ve minimum 0,95 mm, maksimum 1,55 mm bulunmuştur. Ortalama yumurta çapının %95 güvenirlik sınırları (CI) içerisinde 1,242±0,008 mm olduğu tespit edilmiştir. Gölde halen uygulanan bir avcılık olmadığı için, populasyonun sadece toplam ölüm oranı hesaplanmış ve türün %24,02 (0,2747 y -1 ) gibi çok düşük bir toplam ölüm oranına sahip olduğu saptanmıştır. 4. Tartışma ve Sonuç Yayla Gölü Kababurun populasyonundan yapılan örneklemeler sonucunda I-V yaşları arasındaki bireylere rastlanılmıştır. Işıklı Gölü nde yapılan araştırmalarda Sarı ve diğ. [22] V yaşına kadar olan bireyler örneklemiş, Yılmaz [21] aynı lokalitede yapmış olduğu araştırmasında ise VI yaşına kadar bireylerin bulunduğunu not etmiştir. Aynı türün Bafa Gölü populasyonunda yapılan çalışmada da IV yaşına kadar bireylerin bulunduğu bildirilmiştir [23]. Yayla Gölü ndeki populasyonun %63,35 ini dişi, %36,35 ini ise erkek bireyler oluşturmaktadır. Işıklı Gölü nde son yıllarda yapılan çalışmalarda populasyonun %71,51 ini dişi, %28,49 unu ise erkek bireylerin oluşturduğu [22], aynı lokalitede daha önce yapılmış olan araştırmada ise, populasyondaki dişilerin %69,5, erkeklerin ise %30,5 oranında bulunduğu rapor edilmiştir [21]. Aynı türe ait olan Bafa Gölü ndeki populasyonda ise dişilerin %75,6, erkeklerin ise %24,4 oranında oldukları bildirilmiştir [23]. Sonuç olarak, Kababurun balığı populasyonunda genellikle dişilerin erkeklere oranla ortamda daha fazla bulunduğu anlaşılmaktadır. Yayla Gölü Kababurun populasyonunda en fazla birey sayısının II. yaş grubunda (%54,71) bulunduğu saptanmış, bunu %39,01 ile III. yaş grubu izlemiştir. Işıklı Gölü nde yapılan her iki çalışmada da [21, 22] populasyondaki en kalabalık grubun III. yaşta görüldüğü ve bunu II. yaşın izlediği rapor edilmiştir. Bununla birlikte, Bafa Gölü nde ise populasyonda I. yaş grubunun %41,25 lik bir oranla en kalabalık yaş grubunu oluşturduğu, bunu %40,39 ile II. yaş grubunun takip ettiği bildirilmiştir [23]. Yaş gruplarındaki bu farklı yoğunlaşmanın, genelde ortamın ekolojik şartlarına ve avcılık için seçilen av yöntemi ile kullanılan ekipmana göre değiştiğini söyleyebiliriz. Yayla Gölü Kababurun balığı örneklemeleri sonucunda, populasyondan 9,4 cm ile 17,7 cm arasındaki balıklar örneklenebilmiştir. Işıklı Gölü ndeki çalışmalarda ise 13,3-22,3 cm arasında çatal boya sahip olan bireyler yakalanmıştır [22]. Aynı lokalitedeki bir başka araştırmada da 10,5-24,0 cm arasındaki balıklar avlanabilmiştir [21]. Bafa Gölü ndeki aynı tür üzerinde yapılmış olan bir çalışmada ise 8,4-19,0 cm arasında boya sahip bireylerin yakalandığı belirtilmektedir [23]. Yayla Gölü Kababurun balığı örnek populasyonunun 15,4-77,5 g arasında dağılım gösterdiği saptanmıştır. Yılmaz [21] Işıklı Gölü ndeki çalışmasında 15,0-188,0 g ağırlık dağılımı olduğunu bildirmiş olup, aynı lokalitedeki bir diğer çalışmada Sarı ve diğ. [22] total ağırlığın 33,9-152,3 g arasında dağılım gösterdiğini rapor etmişlerdir. Balık ve diğ. [23] Bafa Gölü ndeki çalışmalarında yakaladığı örneklerin total ağırlığının 10,0-110,0 g arasında değiştiğini belirtmişlerdir. Tablo 6. C. meandrense bireylerinde nispi fekondite değerleri. Yaş N F/L ± CI (%95) SD F/W ± CI (%95) SD I 5 294±64 58, ±18 16,133 II ±26 103, ±8 30,737 III ±23 98, ±6 24,260 IV ± , ±26 33,509 V Kababurun balığının çatal boy artışının matematiksel olarak irdelenmesi ile bu populasyonun mevcut lokalitede ulaşabileceği 330 maksimum boyun erkekler için 16,26 cm, dişiler için 19,40 cm ve tüm bireyler dikkate alındığında ise 19,58 cm maksimum çatal boy değerlerine

7 S. Balık, M. R. Ustaoğlu, H. M. Sarı ve E. T. Topkara ulaşabileceği hesaplanmıştır. Aynı türün Bafa Gölü populasyonu üzerine yapılan çalışmada Balık ve diğ. [23] ulaşılabilecek maksimum boyun 23,68 cm, Işıklı gölünde Sarı ve diğ. [22] yapmış oldukları çalışmada ise 25,36 cm olacağı ifade edilirken, aynı lokalitede Yılmaz [21] yapmış olduğu araştırmasında aynı türün sonuşmaz boy değerinin birinci yıldaki çalışmasında erkekler için 41,80 cm, dişiler için 40,02 cm, dişi ve erkek bireyler için 41,64 cm; ikinci yıldaki çalışmasında ise erkekler için 42,71 cm, dişiler için 36,06 cm, dişi ve erkek toplam bireyler için 39,55 cm olabileceğini belirtmektedir. Yayla Gölü populasyonunun von Bertalanffy e göre ulaşabileceği sonuşmaz ağırlık değerleri erkek bireyler için 61,50 g, dişi bireyler için 103,79 g ve tüm bireyler dikkate alındığında ise 105,05 g olarak hesaplanmıştır. Bafa gölü populasyonuna ait bireylerin değerlendirildiği araştırmada, erkek bireylerin 145,38 g, dişi bireylerin 319,52 g ve her iki eşey birlikte dikkate alındığında 210,38 g maksimal ağırlığa ulaşabileceği bildirilmiştir [23]. Yılmaz [21] Işıklı Gölü ndeki çalışmasında bu türün sonuşmaz ağırlık değerlerini birinci yıldaki çalışmasında, erkekler için 1241 g, dişiler için 924 g ve her iki eşey için 1348 g; ikinci yıldaki çalışmasında ise dişiler için 635 g, erkekler için 1286 g ve heriki eşey için ise 864 g olarak bildirmektedir. Yayla Gölü Kababurun balığının yaşlara göre ortalama yumurta sayıları I. yaşta 3781, II. yaşta 5229, III. yaşta 6020, IV. yaşta 6824 ve V. yaşta ise 7276 olarak tespit edilmiştir. Bafa Gölü ndeki çalışmada bu türün yumurta veriminin I. yaşta 3149, II. yaşta 6753, III. yaşta 8814, IV. yaşta olduğu bildirilmiştir [23]. Bu verilerden de anlaşılacağı gibi, Kababurun populasyonlarının değişik lokalitelerden elde edilmiş yaşlara göre yumurta sayısı verilerinin birbirine yakın değerlerde olduğu görülmektedir. Yayla Gölü populasyonundan Mart ayında yakalanan örneklerden elde edilen yumurtaların çapının ortalama 1,242 mm olduğu belirlenmiştir. Balık ve diğ. [23] nın Bafa Gölü ndeki çalışmasında Mart ayına ait yumurta çapı ölçümlerine göre ortalama yumurta çapının 1,432 mm olduğu belirtilmiştir. Yayla Gölü Kababurun balığı populasyonunun toplam ölüm oranının %24,02 (0,2747 y -1 ) olduğu hesaplanmıştır. Işıklı Gölü nde Yılmaz [21] aynı türe ait populasyonun toplam ölüm oranının birinci yıldaki çalışmasında %68,13, ikinci yılda ise %79,04 olduğunu bildirmiştir. Ancak, aynı lokalitedeki bir diğer çalışmada Sarı ve diğ. [22] toplam ölüm oranını %51,91 olarak hesaplamışlardır. Buna göre, Yayla Gölü Kababurun balığı populasyonunun düşük toplam ölüm oranına sahip olması, özellikle gölde ticari avcılığın yapılmaması ve bu balıklar üzerinden beslenen predatör balıkların bulunmaması durumlarıyla açıklanabilir. Sonuç olarak, göle gayet iyi adapte olmuş bulunan Kababurun balığı populasyonunun sürdürülebilirliğinin sağlanması ve mevcut biyolojik dengenin korunması açısından gölde aşırı bir av baskısının yaratılmaması ve göle yırtıcı bir balık türünün aşılanmaması gerektiği görüşündeyiz. 5. Kaynaklar 1 Elvira, B., (1987). Taxonomic Revision of the Genus Chondrostoma Agassiz, 1835 (Pisces, Cyprinidae). Cybium, 11(2), Elvira, B., (1997). Taxonomy of the Genus Chondrostoma (Osteichtyes, Cyprinidae): an Uptated Rewiew. Folia Zoologica, 46 (suppl. 1), Doadrio, I., Carmona, J.A., (2004). Phylogenetic Relationships and Biogeography of the Genus Chondrostoma Inferred From Mitochondrial DNA Sequences. Molecular Phylogenetics and Evolution, 33, Geldiay, R., Balık, S., (1999). Türkiye Tatlısu Balıkları (III. Baskı)., Ege Üniv. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No:46, İzmir, 532 s. 5 Şen, D., Özdemir, Y., Köksal, M., (1992). Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel, 1843) da Büyüme Özellikleri. F.Ü. Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1-2), Şen, D. (1993). Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium(heckel, 1843) ve Chalcalburnus mossulensis (Heckel, 1843) Türünde En İyi Yaş Tayin Yöntemlerinin Belirlenmesi, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Dergisi, 10(37-39), Polat, N., Gümüş, A., (1994). Age Determination and Evaluation of Precision Using Five Bony Structure of the Brond-Snout Chondrostoma regium(heckel,1843). Tr. J. of Zoology 19,

8 Yayla Gölü ndeki (Buldan-Denizli) Kababurun Balığı (Chondrostoma meandrense Elvira, 1987) nın Bazı Büyüme ve Üreme Özellikleri 8 Şevik, R. (1997). Atatürk Barajı-Suriye Sınırı Arasındaki Sular (Fırat) da Yaşayan Chondrostoma regium un Büyüme Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. Akdeniz Balıkçılık Kongresi, İzmir, Polat, N., Gümüş, A., Kandemir, Ş., (1999). Kababurun Balığı (Chondrostoma regium (Heckel, 1843)) nda Yaş Halkası Oluşumu. Tr. J. of Zoology 23(Ek Sayı 3), Polat, N., Yılmaz, M., (1999). Suat Uğurlu Baraj Gölü (Çarşamba - Samsun) nde Yaşayan Chondrostoma regium Heckel, 1843 (Pisces: Cyprinidae) Populasyonunun Sindirim Sistemi İçeriği. Tr. J. of Zoology, 23(Ek Sayı 2), Kara, C., Çelik, M., (2000). Sır Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel, 1843) un Dişi ve Erkek Bireylerinin Gonadlarındaki Yağ Asidi Bileşimlerinin Saptanması. K.S.Ü. Fen ve Mühendislik Dergisi, 3(1), Oymak, S.A., (2000). Atatürk Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel, 1843) un Büyüme özellikleri. Tr. J. of Zoology, 24(Ek sayı), Kara, C., (2001). Sır Baraj Gölü (Kahramanmaraş) nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel,1843) un Dişi ve Erkek Bireylerinin Kas Dokusu Yağ Asitlerinin Değişimi. K.S.Ü. Fen ve Mühendislik Dergisi, 4(1), Oymak, S.A., (2001). Atatürk Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel, 1843) ün Üreme Biyolojisi. S.D.Ü. Fen Bilimleri Enst. Dergisi, 5(1), Gümüş, A., Yılmaz, M., Polat, N., (2002). Kababurun Balığı (Chondrostoma regium Heckel, 1843) nın Beslenmesinde Besin Çeşitlerinin Nisbi Önemi ve Annulus Oluşum Periyodu ile İlişkisi. Tr. J. of Zoology, 26, Kara, C., Solak, K., (2004). Sır Baraj Gölü (Kahramanmaraş) nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel, 1843) un Bazı Biyolojik Özellikleri. K.S.Ü. Fen ve Mühendislik Dergisi, 7(2), Tellioğlu, A., Pala, G., Çoban, M.Z., Şen, D., (2004). Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel, 1843) un Sindirim Sistemi İçeriği. F.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 16(4), Çoban, M.Z., Şen, D., (2006). Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Chondrostoma regium (Heckel, 1843) un Üreme Özellikleri. F.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18(1), Canlı, M., Ay, Ö., Kalay, M., (1998). Seyhan Nehri nde yaşayan balıkların (Cyprinus carpio, Barbus capito ve Chondrostoma regium) Dokularında Agır Metal (Cd, Pb, Cu, Cr ve Ni) Düzeyleri. Tr.J. of Zoology, 22, Karadede, H., Ünlü, E., (2000). Concentrations of Some Heavy Metals in Water, Sediment and Fish Species From the Atatürk Dam Lake (Euphrates), Turkey. Chemosphere, 41, Yılmaz, M. (1992). Çivril (Işıklı) Gölü Limnolojik Araştırma Projesi Sonuç Raporu, Tarım ve Köy İş. Bakanlığı, Tar. Araş. Genel Md., Su Ürün. Araş. Enst. Md., Eğirdir, 192 s. 22 Sarı, H.M., Balık, S., Ustaoğlu, M.R., İlhan, A., (2003). Işıklı Gölü ndeki (Denizli) Kababurun Balığı, Chondrostoma nasus (L., 1758) un Büyüme Özellikleri. S.D.Ü.Eğirdir Su Ürün. Fak.Derg, 9, Balık, S., Ustaoğlu, M.R., Sarı, H.M., (1992). Bafa Gölü (Söke-Aydın) Kababurun (Chondrostoma nasus L., 1758) Populasyonunun Biyolojik Özelliklerinin İncelenmesi., XI. Ulusal Biyoloji Kongresi, Haziran 1992, Elazığ, Hidrobiyoloji, Mermer, A., (1991). Gediz Nehri ndeki Kababurun Balığı (Chondrostoma nasus L., 1758) Populasyonunun Biyolojik Yönden İncelenmesi. E.Ü. Fen Bil. Enst. Dergisi,. 2(1), Bagenal, T. (1978). Methods for Assessment of Fish Production in Fresh Waters, Blackwell Scientific Publications, London, 365 s. 26 Ricker, W. E. (1975). Computation and Interpretation of Biological Statistics of Fish Population., Bull. Fish. Res. Board Can. 191, 382 s. 27 Avşar, D. (1998). Balıkçılık Biyolojisi ve Populasyon Dinamiği, Çukurova Üniv. Su Ürünleri Fakültesi Ders Kitabı No: 5, Baki Kitap ve Yayınevi, Adana, Sparre, P., Ursin, E., Venema, S.C., (1989). Introduction to Tropical Fish Stock Assessment., Part 1, Manual, FAO Fisheries Technical Paper, No: 306-1, Roma, FAO,