M BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİ

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ) İNŞAAT TEKNOLOJİSİ APLİKASYON ANKARA 2007

2 Milli Eğitim Bakanlığıtarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığın tarih ve 269 sayılı Kararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmişöğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilir. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullalamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ İP İSKELESİYAPILMASI İp İskelesi Tamı: Özelikleri ve KullaldığıYerler İp İskelesi Yapma Araçları Jalon Metre Keser Tokmak Şakül (Çekül) YapıAla Normal Hava Koşulları İp İskelesi Malzemeleri Muhtelif Ölçülerde Ahşap Malzeme Lata(telöre) Destek Lataları İp Çivi Toz Kireç İp İskelesi Yapım Kuralları Arsa Sırların Belirlenmesi Yapın Köşe Noktaların İşaretlenmesi İp İskelesi Yapılması...9 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...15 ÖĞRENME FAALİYETİ AKSLARIN ZEMİNE İŞARETLENMESİ Akslar Çeşitleri AkslarıZemine İşaretleme Araçları Kazık Kireç İp Şakül Metre AkslarıZemine İşaretleme Kuralları Aksların Zemine İşaretlenmesi ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...23 ÖĞRENME FAALİYETİ TEMEL KOTLARININ ALINMASI Temel Kotları Tamı Çeşitleri Temel Kotlarıİşaretleme Araçları...26 i

4 Mira Metre Şakül (Çekül ) Temel Kotlarıİşaretleme Kuralları Yükseklik Ölçümü Nivelman İki Nokta Arasındaki Yükseklik Farkın Ölçülmesi Hortumlu Su Terazisi ile Kot Taşıma Temel Kotların İşaretlenmesi ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...40 MODÜL DEĞERLENDİRME...41 CEVAP ANAHTARLARI...43 ÖNERİLEN KAYNAKLAR KAYNAKÇA...45 ii

5 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI 581MSP003 İnşaat Teknolojisi Alan Ortak Aplikasyon Bu modül ip iskelesi yapma, akslarızemine işaretleme, temel kotları alabilme ile ilgili konulardan oluşan öğretim materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Arazide basit ölçme modülünü almışolmak YETERLİK Bina aplikasyonu yapmak MODÜLÜN AMACI Genel Amaç: Bu modülle gerekli ortam sağlandığında, yapıya ait aplikasyonu kuralına uygun olarak yapabileceksiniz. Amaçlar: 1. İp iskelesini kuralına uygun olarak yapabileceksiniz. 2. Aksları zemine kuralına uygun olarak işaretleyebileceksiniz. 3. Temel kotlarıkuralına uygun olarak alabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE Yapıala, nivo, mira, jalon, metre, ip, keser, çivi, toz kireç, şakül, normal hava koşulları, muhtelif ölçüde ahşap malzeme. DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Modülde yer alan her bir öğrenme faaliyetini tamamladıktan sonra verilen ölçme araçlarıile kazandığız bilgi, beceri ve tavırlarıdeğerlendireceksiniz. Modül sonunda kazandığız bilgi ve beceriler, öğretmeniniz tarafından hazırlanacak ölçme aracıile değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Günümüzde bilgi sahibi olmak kolay ancak bilgiyi yorumlamak, onu uygulamaya dökmek ise beceri ister. Artık işsahalarıçoğalmışköyden, kasabadan büyük şehirden çıkmış, uluslararasıbir nitelik kazanmıştır. Bunun yanda, ekmek aslan ağzında değil artık midesine inmiştir. Geçiminizi temin etmek, ailenize iyi bir gelecek hazırlamak hepimizin hedefi olduğuna göre, siz başkalarından bir adım önde olmak zorundasız. Bunu başarabilirsiniz. Önce buna inan. Gelin bu modülde neler öğreneceksiniz bir de ona bakalım. Binaların tasarımıyapılır, sonra projeleri çizilir, ilgili makamlarca incelenip onaylar. İnşaata başlama izni verilir. Ancak bu saydıklarımız kâğıt üzerindeki çalışmalar olup henüz arsaya bir kazma vurulmamıştır. Arsa sırların ve binan oturacağıalan belirlenmesi istenir. İnşaata artık başlayalım derken, işmakineleri gelip kazıyapacak. Nereyi ve hangi derinlikte diye sormaz mı? Demirci ustasıgelecek, demir donatılarıhazırlayacak, yerine montaj edecek. Nereden, hangi köşeden başlayacak? Yapılacak en küçük hata sizin inşaat maliyetlerinizin artmasına, komşularızın sırına girmişseniz mahkemelik olmaza veya belediye tarafından inşaatızın durdurulmasına neden olabilir. Ne yaparsız, kimden yardım istersiniz? Paniğe kapılmayın, çözümü de başka yerde aramayın! Bu işleri siz yapacaksız! Nasıl mı? Bu modülü alıp başaracaksız ve devamıda getireceksiniz. Bu modülde ekmek var, istikbal var. Bilgilerinizi modern teknoloji ile birleştirirseniz ve bir de yüksek öğrenime karar verirseniz işarama, işsiz kalma derdinizin en aza ineceğinden eminim. Aplikasyonu, atılan okun hedefi tam 12 den vurmasına benzetebiliriz. İster inşaatçı, ister haritacıolmaya, siz karar vereceksiniz. Şimdiden aramıza hoşgeldiniz, sizlere başarılar dilerim. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 Bu faaliyette verilen bilgiler ve araştırmalarız doğrultusunda, ip iskelesini kurallarına uygun olarak yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Çevrenizde yapımına başlanan binaların, sahiplerinden ve inşaatın yapımından sorumlu teknik elamanlardan; İnşaat ruhsatın alınması, Bina köşe noktaların belirlenmesini, İp iskelesi yapım aşamalarısorarak ve izleyerek öğreniniz. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor haline getiriniz ve hazırladığız raporu sıfta tartışız İp İskelesi Tamı: 1. İP İSKELESİYAPILMASI Bina köşe kazıkların yerlerinin temel kazısısırasında kaybolmaması, kazıalan belirlenmesi, temel genişlikleri ile temel duvarına ait bilgilerin aktarılmasıiçin bina köşe noktalarıdışında oluşturulan iskeleye ip iskelesi denir Özelikleri ve KullaldığıYerler Projeleri çizilmişbir binan zemine oturtulmasıoldukça önemlidir. Arsa sırların, arsa içinde inşaat alan, temel ve duvar yerlerinin doğru belirlenmesi gerekir. Aksi halde bina, yol ve istikamet planlarına göre aykırıoturtulur, başka arsalara tecavüz edilebilir ve hukuki sorunlar doğabilir. 3

10 1.2. İp İskelesi Yapma Araçları Jalon Arazi üzerindeki noktaların uzaktan görülebilmesini kolaylaştırmak için kullalan dairesel kesitli ahşap, metal vb. malzemeden yapılmışve üzeri 50 cm lik kısımlar halinde kırmızı-beyaz veya siyah-beyaz renklere boyanmış2,00 m boyunda ve 2 3 cm çapında ölçme aracıdır. Resim 1 Jalonlar(gözlem noktasına düşey olarak dikilebilmesi için), özel sehpa ve küresel düzeç ile birlikte kullalır. Not: ARAZİDE BASİT ÖLÇME modülünde ayrıntılıbilgi bulabilirsiniz Metre Uzunluk ölçme aracıdır. Saplıve kutulu tipleri vardır Keser Resim 2 Ahşaba çivi çakma, sökme ve yontma işlerinde kullalır. Resim 3 4

11 Tokmak Değişik ağırlıklarda olup, çakma işlerinde kullalır. Büyük olan tiplerine balyoz denilmektedir Şakül (Çekül) Resim 4 Bir noktan düşey izdüşümünün bulunmasında veya jalonun düşey duruma getirilmesinde kullalan, ucuna ağırlık bağlanmışbir ipten oluşan ölçme aletidir. Not: ARAZİDE BASİT ÖLÇME modülünde ayrıntılıbilgi bulabilirsiniz. Resim YapıAla Zemin etütleri yapılmış, imar kanunu hükümlerine göre projeleri düzenlenmiş, inşaat başlama izni (inşaat ruhsatı) alınmışve mülkiyet durumu belirli yapın, inşa edileceği yer olarak tarif edilebilir Normal Hava Koşulları Aplikasyon uygulamasınormal hava koşullarında yapılır. Ölçüm aletlerinin yağıştan zarar görmemesi için yağmur altında çalışılmamalıdır. 5

12 1.3. İp İskelesi Malzemeleri Muhtelif Ölçülerde Ahşap Malzeme Ahşap Kazıklar Kare veya dikdörtgen kesitli (7x7-8x8-6x8-10x10 cm), daire kesitli (Ø 8 - Ø l0), boylarıise, 100 ~150 cm kadardır Lata(telöre) Kesiti 4x8, 5x10 cm gibi olup, boylarıda 200 ~ 400 cm arasındadır Destek Lataları İp Kesiti 4x8, 5x10 cm gibi olup, boylarıda 100 ~ 200 cm arasındadır. Doğrultuların belirlenmesinde kullalır. İnşaatlarda kullalan naylon karışımlıipe çırpıipi denir. İki ucundan gerdirilerek kullalır Çivi Ahşap parçaların birbirlerine tutturulması, eklenmesi vb. işlerde kullalan çelik malzemedir. Resim Toz Kireç Arazide aksların (doğrultuların) belirlenmesi amacıyla zemin üzerine dökülür, böylece kazılacak alanlar belirlenir. Söndürülmüştoz kireç, piyasada 25 kg. kraft torbalarda satılır İp İskelesi Yapım Kuralları Binan zemin etütleri yapılmış, temel türü tespit edilmişve mimari-statik vb. projeleri tamamlanmışsa yapısahibine ilgili kurumdan ruhsat (inşaata başlama izni) verilir. İnşaata başlama izni alındıktan sonra sıra inşaat yapımına gelmiştir. Arsa üzerinde varsa daha önceden dökülmüşmalzeme, çöp, toprak yığıgibi fazlalıklar kaldırılarak zemin temizlenir. Gerekirse zemin greyder, dozer gibi işmakineleri ile düzeltilir. 6

13 İp iskelesinin kurulabilmesi için: Arsa sırların belirlenmesi, Arsa sırlarıiçinde yapıköşe noktaların işaretlenmesi (köşe kazıkların çakılması) gerekmektedir Arsa Sırların Belirlenmesi Arsa sırların belirlenmesi, köşe kazıkların çakılmasıkadastro memurlarınca yapılır. Arsa sırların bulunabilmesi için ilk yapılacak işzemin üzerinde önceden hazırlanmışolan sabit röper (sabit işaret) noktaların bulunmasıdır. Resim Yapın Köşe Noktaların İşaretlenmesi Köşe noktalarıbilinen arsa üzerine, aplikasyon yapılabilmesi için yapıhattın (yani yapın) sokak ya da cadde çizgisinin bilinmesi gerekir. İmar durumuna uygun olarak düzenlenmişolan vaziyet plandaki ölçülere göre harita teknik elemanlarıtarafından sabit röperlerden yapılacak ölçmelerle, yapın bir köşesi ve yapıhattıkazık çakılarak belirlenir. Yapıköşe noktalarıeldeki mevcut aletlerin durumuna göre çeşitli yöntemlerle belirlenir. Bu yöntemler; Dik koordinat yöntemi (prizmatik yöntem) Kutupsal koordinat yöntemi Dik Koordinat Yöntemi (Prizmatik Yöntem) Arsa sırlarıbulunduktan sonra arsan ana yola paralel uzun kenarı esas kenar olarak alır ve zemin üzerinde bu hat, kazıklarla işaretlenir. 7

14 İmar çapında belirtilen yapın (Şekil 1) önden çekme mesafesi ( 5m ), parsel kenarından itibaren alınarak yapıhattıbelirlenir. Yapıhattın iki ucuna jalon dikilir. Bu hat üzerinde yandan çekme mesafeleri ile bina cephesi işaretlenir (5m+12m+3m) ve buralara birer kazık çakılır. Bina cephesinin sağındaki ve solundaki köşe noktalarından prizma ile dikler çıkılır. Bu dikler üzerinde bina derinlikleri (9m) işaretlenir ve kazıklar çakılır. Not: Prizma ile dik çıkma ve dik inme usulleri ARAZİDE BASİT ÖLÇME modülünde ayrıntılışekilde anlatılmıştır. Şekil 1: Vaziyet pla Dik çıkma ve dik inme işlemleri prizmalarla yapılır. Eğer prizma yoksa çelik şerit metre ile kuralıuygulanarak (Pisagor bağıntısı; a 2 = b 2 + c 2 ) alınabilir. İstikametlerin kesişme noktalarında kazıklar (ahşap kazık veya demir çubuklar) kullalır. Bu kurala (Pisagor veya ) göre boyu 12,00 m olan ve esnemeyen bir ip alır. Üzerine, dik üçgenin kenar uzunluklarıolan 3,00, 4,00 ve 5,00 m lik ölçüler sırasıyla işaretlenir. İp, bu işaretlerden gerdirilerek A, B ve C noktalar ına bağlandığında, A noktasındaki açıdik olacaktır. 8

15 Şekil Kutupsal Koordinat Yöntemi Bu yöntemde takeometre ve teodolitler kullalır. Binan köşe koordinat değerleri hesaplar. Aplikasyon poligon noktalarından yararlalarak yapılır. Bu işlemler harita teknik elemanlarıtarafından yapılır. Harita ve Kadastro Teknisyenliği modülleri içerisinde ayrıntılı biçimde anlatılacaktır İp İskelesi Yapılması İşlem basamakları Binan yapılacağıalatemizleyiniz ve düzeltiniz (Şekil-2a). Parsel sır köşelerini belirleyiniz ve kazıklarıçakız. Parsel sırlarından binan ön cephesinin mesafesini alarak, ön cephe doğrultusunu belirleyiniz. Bina cephe doğrultusuna göre 100 ~ 250 cm gerisinden ahşap kazıklarıyaklaşık 150 ~ 300 cm ara ile çakız (Şekil-2b). Kazık doğrultuların bina cephesine paralel olmasına dikkat ediniz. Kazıkların dış-üst kenarlarından yatay vaziyette lataları(telöre) çakız. Telörelerin yerden yüksekliği normal şartlarda 50 ~ 100 cm, subasman seviyesinden ise 30 ~ 40 cm daha yüksekte olacak şekilde çakız. Yapıalana girişve çıkışıkolaylaştırmak, malzeme taşımak. işakışıiçin ip iskelesinin uygun yerlerinde boşluklar (kapılar) bırakız (Şekil-2c). 9

16 Şekil 3: İp iskelesinin kurulum aşamaları Subasman: Binaların kot aldığıyol cephesince bu kota esas olan tretuvar üst seviyesinden itibaren m. ile m. arasında düzenlenen zemin kat döşeme seviyesine subasman seviyesi, bu yüksekliğe de subasman yüksekliği denir. Yapın kenar doğrultularışakül ve ip yardımıile ip iskelesi (telöre) üzerine taşıyız ve işaretleyiniz. Ön cephedeki ip iskelesi (telörelerin) üzerine, aşağıda belirtilen elemanlara ait ölçü bilgilerini işaretleyiniz. 10

17 Şekil 4: Yığma kâgir yapılarda uygulanan ip iskelesi A- Yığma yapılarda (Şekil 3)temel kazısıgenişliği, 1. Sömel (temel) hatılıgenişliği, 2. Temel duvarıgenişliği, 3. Zemin kat duvarıgenişliği. Şekil 5: Karkas yapılarda uygulanan ip iskelesi 11

18 B- Karkas (iskelet) yapılarda (Şekil 4) 1- Temel kazısıgenişliği, 2- Sömel aksları. Bu işaret yerlerinin kaybolmamasıiçin telörelerin üzerindeki yerlere çiviler çakız ya da çentikler açız (Şekil 5 ve Şekil 6) Şekil 6: Telörelerin çivi ve çentik ile işaretlenmesi Şekil 7: a - a kesiti 12

19 NOT: Telöre üzerine çentik açarak işaretleme yapmak, daha kullaşlıdır. Çünkü çiviyle işaretlemede çiviler sökülebilir ve işaretin yeri kaybolabilir. Ayrıca çivilere bağlanan ipler, dalgınlıkla çarpmalar sonucu gevşeyebilir, hatta kopabilir. Çentikle işaretlemede ise iplere karşılıklıolarak birer ağırlık (örneğin tuğla) bağlap çentiklerden asıldığında ip hem daima gergin duracak, hem de çarpmalarla kopmayacaktır. Yan ve arka cephelerin ip iskelelerini de ayişlemleri yaparak işaretleyiniz. Köşe veya akslar arasındaki iplerin birbirini dik olarak kesip kesmediği ve birbirini kesen ip boyların da plandaki uzunluklarına uygun olup olmadığı metreyle ölçerek kontrol ediniz. 13

20 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Sevgili öğrenciler: Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, kendinizin veya arkadaşızın yaptığıip iskelesi kurulmasıişlerini değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, evet hayır seçeneklerinden uygun olakutucuğa işaretleyiniz. Dersin adı Genel İnşaat Teknolojisi Öğrencinin Amaç İp iskelesini kuralına uygun yapabilme becerilerinin kazalması Adısoyadı Konu İp iskelesi Sıf No GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1 Binaya ait köşe noktalarıaraştırdız mı? 2 Bina ön cephesini belirlediniz mi? 3 Bina cephe doğrultusunun 100 ~ 250 cm gerisinden ahşap kazıklarıyaklaşık 150 ~ 300 cm aralıklarla çakız mı? 4 Kazıkların doğrultuların bina cephesine paralel olmasına dikkat ettiniz mi? 5 Kazıkların dış-üst kenarlarından yatay vaziyette, yerden 50 ~ 100 cm yükseklikte latalar çaktız mı? 6 Yapıalana girişve çıkışıkolaylaştırmak, için ip iskelesinin uygun yerlerinde boşluklar bıraktız mı? 7 Yapın kenar doğrultularışakül ve ip yardımıile ip iskelesi üzerine taşıyıp işaretlediniz mi? 8 Ön cephedeki telörelerin üzerine, temel kazıgenişliğini ve sömel akslarıişaretlediniz mi? 9 Telörelerin üzerinde işaretlenen yerlere çiviler çaktız ya da çentikler açtız mı? 10 Yan ve arka cephelerin ip iskelelerini de ayişlemleri tekrarlayarak ip iskelesi kurma işlemini tamamladız mı? 11 Akslardan karşılıklıipler çektiniz mi? 12 Köşe veya akslar arasındaki iplerin birbirini dik olarak kesip kesmediği ve birbirini kesen ip boyların da plandaki uzunluklarına uygun olup olmadığımetreyle ölçerek kontrol ettiniz mi? Toplam evet ve hayır cevap sayıları Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konularıtekrar ederek eksikliklerinizi tamamlayız. 14

21 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığızı, aşağıdaki soruları cevaplandırarak belirleyiniz. ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli) 1. Arazide kazısırların belirlenmesi amacıyla zemine neden toz kireç dökülür? A) Kalıcıolduğu için B) Arazide belirgin olduğu için C) İlaçlama için D) Hiçbiri 2. Arsa sırların belirlenmesi, köşe kazıkların çakılması,.. memurlarınca yapılır. Cümlesinde boşbırakılan yere hangi sözcük konmalıdır? A) Belediye B) Kadastro C) Mühendisler Odası D) Milli Eğitim 3. Dikdörtgen şeklindeki parselimizin AB doğrultusundan dik çıkmak istiyoruz. Elimizde ip ve metre var. Dik çıkma işleminde hangi kuraldan istifade ederiz? A) B) C) D) İnşaatımız tamamlandığında bina cephesinin komşu binalarla ayhizada olmadığıve çirkin bir görüntü oluşturduğu gözlenmiştir. Bunun yaşanmamasıiçin temel aşamasında ne yapılmalıydı? A) Bahçe duvarı B) Temel kazısı C) İp iskelesi D) Mimari proje 5. İp iskelesi yapımında kazıkların dış-üst kenarlarından çakılan latalar niçin yatay vaziyette çakılmalıdır? A) Aksların düzgün olarak aktarılmasıiçin B) Başka yer olmadığıiçin C) Kolay çakıldığıiçin D) Güzel göründüğü için DEĞERLENDİRME Cevaplarızıcevap anahtarıile karşılaştırız ve doğru cevap sayızıbelirleyerek değerlendiriniz Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayız. Tüm sorularıdoğru cevapladıysaz diğer faaliyete geçiniz. 15

22 ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 Bu faaliyette verilen bilgiler ve araştırmalarız doğrultusunda proje (temel aplikasyon pla) üzerindeki aksla ilgili bilgileri kuralına uygun olarak zemine işaretleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Çevrenizde yapımına başlanan binaların sahiplerinden ve inşaatın yapımından sorumlu teknik elamanlardan İnşaat projelerinin okunuşunu, Akslarızemine işaretleme araçları, Akslarızemine işaretleme kurallarısorarak ve izleyerek öğreniniz. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor haline getiriniz ve hazırladığız raporu sıfta tartışız. 2. AKSLARIN ZEMİNE İŞARETLENMESİ 2.1. Akslar Tamı Yapıya ait projeler hazırlarken taşıyıcı sistem elemanların çiziminde, hesaplamalarında, yerlerinin belirlenmesinde ve aplikasyon işlerinde kolaylık sağlamak için kullalan yardımcıhayali çizgiye (hatta) aks denir. Taşıyıcıaks sistemi, statik projeye uygun harf ve sayılarla (koordinat sistemi esaslarına göre X ekseni üzerinde sayılar, Y ekseni üzerinde harfler olmak üzere) belirtilir. Aks çizgilerinin başlangıç ve bitişine ilgili harfler ve rakamlar yazılarak proje üzerindeki bilgilerin alınmasıkolaylaştırılmışolur. Aks çizgileri taşıyıcıelamanların (kiriş, kolon, temel vb.) eksenlerinden veya kenarlarından geçirilir. Mühendisler hesap kolaylığıbakımından eksen çizgisini esas alırken, mimarlar da genellikle çizim ve uygulama açısından kirişlerin bir kenarından aks çizgisini geçirmeyi tercih etmektedirler Çeşitleri Yatay akslar ve düşey akslar olarak iki guruba ayrılır. Aks çizgileri ve ölçüleri, aplikasyon işlerinde ölçülerin telöre üzerine aktarılmasıve bilgilerin takibi bakımından kolaylık sağlar. 16

23 Plandaki yatay akslar genellikle rakamlarla, düşey akslar ise harflerle isimlendirilir. Bu rakam ve harfler, telöre üzerindeki yerlerine yazılarak, aks yerlerinin sonradan kolay bulunmasısağlar. Projelerin kolay okunmasıiçin yataydaki rakamların, aşağıdan yukarıya yazılmasıuygun olsa da, uygulamada rakamlar yukarıdan aşağıya doğru yazılmaktadır (Şekil 7 ve Şekil 8). Şekil 8: Karkas yapılarda temel aplikasyon pla ve ip iskelesi uygulaması Şekil 9: Karkas yapılarda temel aplikasyon plave ip iskelesi uygulaması 2.2. AkslarıZemine İşaretleme Araçları Kazık Aksa ait noktaların zemine işaretlenmesinde, 4x4, 5x5 cm kesitinde ve cm boyunda ahşap kazık, sert zeminlerde ve beton üzerine işaretlemede Ø8-Ø14 lük cm boyunda demir çubuklar kullalır Kireç Aks doğrultusunun belirlenmesi içinde genellikle toz kireç, beton vb. yüzeylerde ise değişik boyalar (sprey) kullalır İp Şakül Metre 17

24 2.3. AkslarıZemine İşaretleme Kuralları Yapın kenar doğrultuları, şakül ve ip yardımıile ip iskelesi üzerine taşıp işaretlenmelidir. İşaretlerden karşılıklıçekilen ipler, yapın dışkenarlarıbelirlemelidir. İplerden projede yazılıaralıklarla şakül sarkıtılarak yapın diğer noktalarıarazi üzerinde belirtilmelidir. Yığma yapılarda; iskele üzerinde köşe işaretinden içe doğru temel, taşduvar ve tuğla duvarıişaretleri de (çentik açılmak veya çivi çakılarak) belirlenmelidir. İşaretlere karşılıklıçekilen iplerden sarkıtılan şakül yardımıile temel ve duvar kalınlıklarıgösterilmelidir (Şekil 9 ve Şekil 10). Tespit edilen noktaların kaybolmasıhalinde, noktaların bulunmasıiçin çevredeki en az üç noktadan röperleme (ölçüm) yapılmalıdır. Betonarme ve çelik karkas yapılarda akslar (uygulama eksenleri) iskele üzerinde işaretlenerek belirtilmelidir. Yapıelamanların ölçüleri bu aksların (eksenlerin) iki yandan alınmak suretiyle belirlenmelidir. Yapıbitişik nizamda ise mevcut komşu binan duvarlarından yararlalır, yani telörelerin komşu bina duvarına gelen kısmıkomşu binan duvarıüzerine tespit edilmelidir. Zeminin eğimli olması durumunda telöreler, kademeli olarak yerleştirilmelidir(şekil 11) Şekil 10: Çentiklerden veya çivilerden ip çekilmesi 18

25 Şekil 11: Eğimli arazide telöre (ip iskelesi) uygulaması 2.4. Aksların Zemine İşaretlenmesi Bina köşe noktaların uzantısıüzerinde m ileriden geçecek şekilde kazısırıtespit ediniz. Bu doğrultularıtoz kireç dökülmek veya boya sürülmek suretiyle belirleyiniz (Şekil 12). Telöre üzerindeki ayisim veya numaralı, yatay ve düşey aks işaretlerinden (çentik veya çivilerden) ipleri veya telleri uzatarak, kesişim noktalarından şakül sarkıtılmak suretiyle aks köşelerini zeminde belirleyerek kazıklarıçakız (Şekil 12, Şekil 13). Şekil 12: Kazısırıve aksların kireçle belirlenmesi 19

26 Şekil 13: Aks sırların tesviye betonu üzerine aktarılmasıve kazık çakılması Kazısırıve kazıgenişliği komşu parsellerin durumuna göre değişir. Bitişik nizam yapılarda yanda bina varsa yan binan temelinin kaymamasıve zarar görmemesi için gerekli tedbirleri alız. Bahçeli nizamlarda ise daha rahat bir çalışma imkâolacağından zeminin kaymasıengellemek, sömel ve perde kalıpların çakılmasıkolaylaştırmak, binan temel altında kalan yan duvarların yalıtımırahatça yapmak için sömelden m geriden belirleyiniz. Belirlenen kazıkotuna kadar hafriyat (kazı) yapız. Bina temelinin oturacağı bu aladüzeltiniz. Akslarızemin üzerine aktararak, kazıklarla veya demir çubuklarla belirleyiniz. Kazıkların üzerine nivo yardımıile bina aladışına kotu ve yeri değişmeyen röper noktasından kotlarıtaşıyarak işaretleyiniz. Çalışma şartların iyileştirilebilmesi zemin suyu etkisinden ve çamurdan kurtulmak için cm kalınlığında çakıl (stabilize malzeme) seriniz. Çakılın üzerine ~10cm kalınlığında beton (C16-C20) dökerek temel (sömel) taba hazırlayız. Kazısırasında zeminden su çıkmasıdurumunda su miktarına göre kovalarla ya da motorlu tulumbalarla suyun boşaltma yoluna gidiniz. Bunun için kazılan yerin bir köşesine 50x50x50 cm boyutlarında bir çukur açız. Suyun bu çukurda toplanmasıiçin zemine % 2 lik bir eğim veriniz. Su boşaltma işlemi bittiğinde çukuru betonla doldurunuz (Şekil 14). 20

27 Şekil 14: Temel çukurundaki suyun boşaltılması Aplikasyon işlemini ekip halinde yapız. NOT: Burada açıklanan bilgiler genel niteliktedir. Uygulamalarda yapın durumuna, büyüklüğüne ve karmaşıklığına bağlıolarak problemler çıkabilir. Bu gibi durumlarda, aplikasyonun bir uzman ekip tarafından yapılmasıtavsiye edilir. 21

28 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Sevgili öğrenciler: Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, kendinizin veya arkadaşızın yaptığıcam çıtasıkesme ve takma işlerini değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, evet hayır seçeneklerinden uygun olakutucuğa işaretleyiniz. Dersin adı Genel inşaat teknolojisi Öğrencinin Amaç Aksları zemine kuralına uygun işaretleyebilme becerilerinin ölçülmesi Adısoyadı Konu Akslarızemine işaretleme Sıf No GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1 Kazısırıbina köşe noktalarından m ileriden geçecek şekilde telöre üzerine işaretlediniz mi? 2 İşaretlediğiniz noktalara çivi çakıp veya çentik açtız mı? 3 Karşılıklıolarak ip çektiniz mi? 4 Kesişim noktalarından şakül sarkıtıp kazık çakmak suretiyle geçici olarak belirlediniz mi? 5 Kazıklar arasına ip çektiniz mi? 6 İplerin hizasında bir kap içine doldurduğunuz toz kireci yavaş yavaşzemine belirgin bir doğrultu oluşturacak şekilde döküp ve işlemi bitirdiniz mi? 7 İnşaat alandaki malzemelerinizi toplayıp, depoya kaldırdız mı? 8 Telöre üzerindeki ayisim veya numaralıyatay ve düşey aks işaretlerinden (çentik veya çivilerden) ip veya telleri uzattız mı? 9 Kesişim noktalarından şakül sarkıtılmak suretiyle aks köşelerini zeminde belirleyip, kazık çaktız mı? 10 Kazıklar üzerine stabilize malzeme ve grobeton yüksekliklerini işaretlediniz mi? 11 İnşaat alana uyarıcılevhalar asıp, emniyet şeritleri çektiniz mi? Toplam evet ve hayır cevap sayıları Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konularıtekrar ederek eksikliklerinizi tamamlayız. Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığızı, aşağıdaki soruları cevaplandırarak belirleyiniz. 22

29 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli) 1. Yapıya ait kenarların doğrultuları, şakül ve. yardımıile telöre üzerine taşıyız ve işaretleyiniz. cümlesinde boşbırakılan yere hangi sözcük konmalıdır? A) Röper B) Nivelman C) İp D) Kazık 2. Telöreler, arazi yapısın. olduğu durumda kademeli olarak yerleştirilir? cümlesinde boşbırakılan yere hangi sözcükler konmalıdır? A) Sert B) Islak C) Düz D) Eğimli 3. Aksa ait noktaların zemine işaretlenmesinde, ahşap kazık kullalır. Sert zeminlerde ve beton üzerine işaretlemede ise aşağıdaki malzemelerden hangisi kullalır? A) Demir çubuk B) Beton C) İp D) Ahşap kazık 4. İki bina arasında inşaat yaparken ip iskelesi kurmak istiyoruz. Telöreleri neden komşu binan duvarlarına çakarız? A) Güzel görünsün diye B) Malzeme asmak için C) Kaymayıönlemek için D) Yer darlığıolduğundan 5. Aşağıdaki şekilde (Şekil 15) daire içindeki kolonun yerini tarif ederken aşağıdaki ifadelerden hangisini kullarız? A) C1 B) C2 C) C3 D) D2 23

30 Şekil 15: Temel aplikasyon pla Cevaplarıcevap anahtarından bakız. DEĞERLENDİRME Cevaplarızıcevap anahtarıile karşılaştırız ve doğru cevap sayızıbelirleyerek değerlendiriniz Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayız. Tüm sorularıdoğru cevapladıysaz diğer faaliyete geçiniz. 24

31 ÖĞRENME FAALİYETİ- 3 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ- 3 Bu faaliyette verilen bilgiler ve araştırmalarız doğrultusunda, proje (temel aplikasyon pla) üzerindeki temel kazıkotlarıbelirleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bina projelerinde ve inşaat yapımında (aplikasyon aşamasında) kullalan teknik terimleri belirleyiniz ve defterinize (ajandaza) kaydediniz. Harita mühendislik bürolarıziyaret ederek çalışmalarıhakkında bilgi alız. Nivonun kullamıve uygulama alanlarıile ilgili bilgi toplayız. Ayrıca internet ortamında araştırma yapız. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor haline getiriniz ve hazırladığız raporu sıfta tartışız. 3. TEMEL KOTLARININ ALINMASI 3.1. Temel Kotları Tamı Temel Kotu: Zemin altında oluşturulan temel taban, belirlenen ± 0.00 kotuna olan düşey yüksekliğidir. KazıKotu: İnşaatın yapılacağıalanda temel kotu seviyesinde veya altında oluşturulan, kazıderinliğidir Çeşitleri Siyah Kot: Yapılacak bir yolun veya tesviye edilecek bir parselin işlem görmeden önceki tabii zemin kotudur. KırmızıKot: Ham yollarda belediyece hazırlanan ve onaylanan yol profiline göre bitmişyolun kaplama üst kotudur. Tabii Zemin: Parselin kazılmamışveya doldurulmamışdoğal zeminidir. Röper Noktası: Binan ön cephe hattıizdüşümü üzerinde bina yüksekliği tespitine esas olmak üzere, yeri ve kotu imar yönetmeliğine göre ve bina ± 0.00 kotuna göre belirlenen noktadır. 25

32 Kat Yüksekliği: Binan herhangi bir katın döşeme üstünden kendi tavan döşemesi üstüne kadar olan mesafesidir. Bodrum Kat: Zemin kat döşemesi altında imar yönetmeliğinde belirtilen hükümlere göre inşa edilen kat veya katlardır. Zemin Kat: Subasman kotu üzerinde tertiplenen ilk kattır. Zemin Kat Döşeme Seviyeleri: Zemin kat döşeme seviyeleri (subasman), binaların kot aldığıyol cephesince bu kota esas olan tretuvar üst seviyesinden itibaren m. ile m. arasında düzenlenir. İmar Kanununun ilgili maddelerine göre işlem yapılır. Subasman: Binaların kot aldığıyol cephesince bu kota esas olan tretuvar üst seviyesinden itibaren m. ile m. arasında düzenlenen zemin kat döşeme seviyesine subasman seviyesi, bu yüksekliğe de subasman yüksekliği denir. Aplikasyon Belgesi: Sayısal hale getirilen kadastral parsel üzerine, belediyesi tarafından verilen imar durumuna göre vaziyet plan koordinatlandırılarak hazırlanan belgesidir. Aplikasyon belgesinin hazırlanmasında HKMO Serbest Mühendislik Müşavirlik BürolarıTescil Yönetmeliği hükümleri uygular. TUS (Teknik Uygulama Sorumlusu) : Ruhsat eki projelerin uygulanmasında harita ve kadastro mühendislik hizmetlerini üreten ve sorumluluğunu alan teknik elemandır Temel Kotlarıİşaretleme Araçları Nivo: Arazide yükseklik ölçme işlerinde kullalan bir alettir. Nivo çeşitleri Resim :8 Günümüzde en çok kullalan nivo çeşitleri şunlardır: Otomatik (kompansatörlü) nivolar (uygulamalarda yaygın olarak kullalmaktadır.) Elektronik nivolar (Özel bir barkotlu mira yardımıyla hedefteki yükseklik farklarıotomatik olarak ekranda gösterirler. Onun için daha hassas ve hızlı bir nivelman uygulamasıyapmak mümkündür.) 26

33 Lazer nivolar. (çok genişbir kullam alana sahiptir. Montaj, yol, inşaat, dekorasyon, su altıçalışmalarında vb. uygulamalarda kullalmaktadır.) Nivolar, bir sıvıyüzeyinin yataylığıprensibinden faydalalarak yapılmışve bu amaçla hassas bir silindirik düzeç ile donatılmıştır. Gözlemler bir ölçü dürbünü yardımıile yapılmaktadır. Nivo düzeçlendiğinde optik eksen bir nivelman düzlemi oluşturur. Nivolar, alt yapıve üst yapıolmak üzere iki kısımdan meydana gelir. Alt yapı, sehpa üzerine oturan kısım olup, üç düzeçleme vidasıve küresel düzeçten oluşur. Üst yapı, dönebilir şekilde alt yapıya bağlanmışolup, dürbün, dürbün taşıyıcısıve silindirik düzeçten meydana gelir. Dürbünü istenen yöne yöneltmek için genel ve az hareket vidalarıvardır. Bazınivolarla kabaca yatay açılarıölçmek mümkündür Mira Resim :9 Noktalar arasındaki yükseklik farklarıve noktaların deniz yüzeyinden olan yükseklikleri ölçmede kullalan bir ölçme aracıdır. Noktaların nivelman düzlemine olan uzaklığıölçmede kullalır. Resim :10 Ahşap ve alüminyumdan yapılmışikiye, dörde katlar ve iç içe geçebilen çeşitleri bulunmaktadır. 27

34 Metre Uzunluk ölçme aracıdır Şakül (Çekül ) Bir noktan düşey izdüşümünün bulunmasında veya jalonun düşey duruma getirilmesinde kullalan bir araçtır Temel Kotlarıİşaretleme Kuralları Yükseklik Ölçümü Bir noktan yüksekliği (kotu), o noktan ortalama deniz yüzeyine veya kabul edilen bir yatay yüzeye olan düşey uzaklığıdır. Buradaki düşey, çekül doğrultusu anlamındadır. Uygulamada daha çok noktaların yükseklikleri ölçülmeyip noktalar arasındaki yükseklik farklarıbelirlenmektedir. Belirli noktalar arasındaki yükseklik farkların veya bu noktaların yüksekliklerinin bulunmasıiçin yapılan ölçme ve hesap işlemine yükseklik ölçüsü denmektedir. Belirlenen yükseklik farkları, yüksekliği önceden bilinen diğer noktaların yüksekliklerine eklenerek ya da yüksekliklerinden çıkarılarak bulunur Nivelman Şekil 16: Geometrik yükseklik Yükseklik ölçümüne nivelman adıverilir. Nivelman temel ilkesi, ölçü konusunun üzerinde oluşturulan bir yatay düzlemden olan düşey uzaklıkların ölçülmesidir. Düşey uzaklıkların farkı, noktalar arasındaki yükseklik farkına eşittir. Nokta yüksekliklerinin tespitinde kotu bilinen noktadan yararlalır. Şekil 16 da görüldüğü gibi A arazi noktasın denizden yüksekliği (Ha), oluşturan yatay düzlemle A, B, C, D arazi noktalarıarasındaki farklarda a, b, c, d ise yatay düzlemin kotu (Ha + a) olduğundan; 28

35 B noktasın kotu Hb = Ha + a - b C noktasın kotu Hc = Ha + a - c hesaplar. D noktasın kotu Hd = Ha + a - d şeklinde Resim 11: Nivelman uygulaması Nivelman İşlemi ve Hesapları Aletin Kurulması Aleti kuracağımız yer, mira okumasıyapacağımız noktaların ortasında ya da eşkenar üçgen oluşacak şekilde olmalıdır. Nivo sehpasıaçılır (Resim 11). Sehpa ayakları, ölçü yapan kişinin boyuna göre ayarlar. Alet, kutusundan dikkatlice çıkarılır, sehpa üzerine konur ve alet bağlama vidası ile tespit edilir. Sehpa ayaklarındaki çarıklardan basılarak zemine sağlam olarak oturtulur. Küresel düzeç dengelenir (Resim 11). Nivo otomatik ise silindir düzecini otomatik olarak düzeçler (Şekil 18). Oküler uygun yönde çevrilerek kıllar ağınetleştirilir. Dürbün hedefe yöneltilerek görüntü netleştirilir. Nivo artık ölçüm yapmaya hazır demektir (Resim 11). 29

36 Aşağıdaki bilgileri dikkatle okuyunuz, inceleyiniz Küresel düzecin düzeçlenmesi (tesviyelenmesi) Şekil 17: Küresel düzeç ile sehpa ayakların temsili resmi Küresel düzeç (Şekil:17), hava kabarcığın düzeç üzerinde bulunan çizili dairenin ortasına veya çizili dairenin içine alınmasıyla düzeçlenmişolur. Sehpa ayakların aşağı veya yukarıyavaşhareketleriyle, hava kabarcığın yerinden oynatılmasısağlar. Burada hangi sehpa ayağın kullalacağın tespit edilmesi çok önemlidir. Genel kural olarak, hava kabarcığın bulunduğu kısım yüksek demektir. Buna göre hava kabarcığın bulunduğu taraftaki sehpa, ayağıaşağıinecek veya karşısındaki ayak kalkacak demektir. Birkaç defa sehpa ayaklarıile işlemi tekrarladıktan sonra hava kabarcığı, çizili dairenin içine veya ortasına getirilerek küresel düzeç düzeçlenmişolur. Küresel düzeç düzeçlendikten sonra silindir düzeç düzeçlenir. Silindir Düzecin Düzeçlenmesi (Tesviyelenmesi) Silindir düzeç, aleti hassas bir şekilde yataylamaya yarar. Bu düzeç, düzeçlenmedikçe aletle herhangi bir açıvb. işlem yapılamaz. Düzecin üzerine, yatay durup durmadığıanlamak için bir taksimat yapılmıştır. Belirlenen iki çizgi ortasına hava kabarcığıgeldiğinde düzeç yatay hale gelmişdemektir. Aletin silindir düzeci belli kurallarla ancak düzeçlenebilir. Aletin düzeçlenmesi, aşağıdaki gibi yapılır: Şekil 18: Silindir düzecin ayarlanması 30

37 Silindir düzeçte (Şekil 18 da) A ve B ayar vidalarıbirleştiren doğruya paralel hale getirilir. A ve B ayar vidaların her ikisi birden hava kabarcığına göre ayanda ya içe ya da dışa çevrilerek hava kabarcığıortalar. Silindirik düzeç, aletin üst yapısıile birlikte Şekil 18 da görüldüğü gibi bir dik açı oluşturacak şekilde döndürülür. Alet bu pozisyonda iken (C ayar vidasıistenilen yönde çevrilerek) hava kabarcığıortalar. Bundan sonra işlem bitmişsayılmaz. Kontrol amacıyla alet I. duruma getirilir. Hava kabarcığında kayma varsa A ve B ayar vidalarıile giderilir (A ve B ayar vidalarıayanda içe veya dışa çevrilir). Sonra II. duruma getirilerek C ayar vidasıyla hava kabarcığıortalar. Alet kendi ekseni etrafında serbest döndürüldüğünde hava kabarcığıortada duruyorsa, silindir düzeç ayarlanmışdemektir. Yani alet ölçüm yapmaya hazırdır İki Nokta Arasındaki Yükseklik Farkın Ölçülmesi Yükseklik farkıbelirlenecek A ve B noktalarıarasıkısa ve yükseklik farkıaz ise sadece bir yere alet kurularak yükseklik farkıbulunur. Bu işleme basit nivelman (Nokta nivelma) denir. Nivo, A ve B noktalarına eşit uzaklıkta bir noktaya kurulur (Şekil 19). Nivonun, A ve B noktalarıbirleştiren doğrunun üzerine kurulmasıgerekmez. A ve B de düşey tutulan miralara bakılarak orta kılın kestiği mira bölüm değerleri (g ve i) okunur. Şekil 19: İki nokta arasındaki yükseklik farkın bulunması Hb - Ha = h = g i Hb = Ha+ h olur. Örnek: A noktasındaki geri okuma : 1.780m B noktasındaki ileri okuma : m H a = m ise h =?,H b =? Cevap: h= g - i = = m H b = H a + h = = m olur. 31

38 Resim : Hortumlu Su Terazisi ile Kot Taş ı ma Hortumlu su terazisi yapı larda döş eme ve hatı lları n beton kalı pları n tesviyesine getirilmesinde, yer kaplamaları n yatay veya eğ imli döş enmesinde kulla lı r. Bir odadaki herhangi bir nokta ayseviyede olmak üzere, diğ er odalara kolaylı kla taş ı nabilir. Bir düzlem yatay duruma getirilebilir veya bu düzleme belirli bir eğ im verilebilir. Şeffaf hortumun içine su doldurulur. Kabarcı k oluş maması na dikkat edilir. Birleş ik kaplar prensibinden yararla lı r. Şekil :20 Bu metotla, 0,50 m yi geçmeyen yükseklik farklarıölçülebilir. Eğim verilecekse, iki nokta arası ndaki mesafe ölçülür. Verilecek eğ im belirlenir. Noktaları n aralı ğ ıeğ imle çarpı larak yükseklik farkıbulunur. Bulunan yükseklik farkı, eğ im verilecek B noktası(düş ey doğrultudaki hat üzerinde) hizası ndan yukarı ya doğru metre yardı mıile ölçülerek iş aretlenir ve C noktasıbulunur. A ile C ip veya mastarla birleş tirilirse, eğim doğrultusu elde edilmişolur (Şekil 21). 32

39 Şekil 21: Hortumlu su düzeci ile eğim bulma Örnek AB doğ ru parçası n uzunluğ u m ve B den A ya % 3 eğ im vermek istediğimizde BC ne olmalı dı r? Noktaları n aralı ğıeğimle çarpı larak yükseklik farkıbulunur. h = 12,00 x 0,03 = 0,36 m = 36 cm bulunur Temel Kotları ni ş aretlenmesi Kot alı nacak nokta belirlendikten sonra nivo aleti, bu noktayıve yapıköş e noktaları görecek bir yere kurulur. Alet ölçüye hazı r hale getirilir(düzeçlenir). Önce kot alı nacak noktaya, sonra sı rası yla yapıköş elerine mira tutturulur. Mira üzerinde milimetrik incelikte okumalar yapı lı r. Yapı lan okumalar bir çizelgeye geçirilir. Yapı lan okumalardaki bina köş e noktaları n kot alı nan nokta ile olan yükseklik farklarıve bunları n yardı mıile de kotları hesapla r. Bulunan kotlar, imar yönetmeliğ ine göre zemin kat döş eme yüzeyi için belirlenen kotla karş ı laş tı rı lı r. Araları ndaki farklar, yapı n her bir köş esinde temelin yükseltileceğ i miktarıverir. Yapı larda, kotu ve yeri değiş meyen bir röper noktasıalı r, diğ er bütün kotlar bu noktaya göre değ erlendirilir. Genellikle yapıön yüzünün ortası ndaki doğal zemin kotu (±0.00) kabul edilir. Temel kazı sıyapı lı rken, derinliklerin farklıolmamasıiçin nivo ile kontrol edilir. Hata sı rıen ve boyda 100 m de 2 5 cm, derinlikte ise 1 cm dir. Kot Alma İ ş lemi Resim 13: Poligon noktası Resim 14 : Nivonun kurulması 33

40 Resim 15: Nivo ile mira okuması Poligon noktası (Resim 13) ve kazıala ndaki bütün köş eleri rahatça görebilecek bir yere nivoyu kurunuz ve düzeçleyiniz (Resim 14). Poligon noktası na nivoyu yöneltiliniz ve bu noktada tutulan miradaki okumayı yapı z (Resim 14). Mira okuması na poligon seviyesinden kazıderinliğini ekleyiniz. Gözleme (optik eksen) seviyesinden bütün köş elerde bulunan değ er kadar aş ağı ya inilerek (kazı larak) temel kazıseviyeleri belirleyiniz (Resim 15). Şekil 21: Temel kazı sı, temel kazıseviyesinin tespiti Kazıiş ine baş layı z. Mirada orta kı l okumasıbulunan değere gelinceye kadar kazı yapı lı z. Kazıala n köş e noktaları na kazı klar çakı z. Kazı klar üzerine stabilize, grobeton ve temel yüksekliğ ini iş aretleyiniz (Resim 21). 34

41 Şekil 22 : Temel taba n hazı rlanmasıve temel taban kotunun belirlenmesi 3. Belirlenen seviyeye kadar çakı l seriniz. Daha sonra grobeton dökünüz. (Şekil 22). Resim 16 35

42 Resim 17 Şekil 2 3: Aks köş elerinin tesviye betonu üzerine aktarı lmasıve iş aretlenmesi üzerine iş aretlenmesi 4. Aksları n kesim noktaları ndan sarkı tı lan ş akülle aks köş e noktaları, beton üzerine aktarı z. Çivi kazı klar (demir çubuklar) çakı z (Şekil 23). Not: Temel kotları n hesaplanmasıile ilgili ayrı ntı lar Harita ve Kadastro Teknisyenliğ i modülleri içerisinde ayrı ntı lı biçimde anlatı lacaktı r. 36

43 Uygulama Faaliyeti (Temel kazıkotunu belirleme) Şekil 24: Bodrum kat kesit pla (a) (b) Şekil 25 Nivo ile poligon noktası ndan kot taş ı ma Projemizi inceleyerek (Şekil 24), mevcut bilgileri tespit edelim. Subasman kotu : 0,96 m Poligon kotu : ± 0,00 m Bodrum kat yüksekliğ i : 2,52 m Sömel yüksekliğ i : 0,80 m Çakı l (Stabilize)+Grobeton: 0,10+0,10 =0,20 m Temel kazıseviyesi kotu (- 2,56 m) bilgilerinin verilmişolduğunu görüyoruz. Bu bilgiler ı ş ı ğı nda iş imize baş layalı m. Kazıyapı lacağ ızaman poligon noktası ve kazıala ndaki bütün köş eleri rahatça görebilen bir yere nivoyu kurunuz ve düzeçleyiniz (Şekil 25). Poligon noktası na nivo yöneltiniz ve bu noktada tutulan mirada okuma yapı z (örneğ in 0,750 m olsun) (Şekil 25). Mira okuması na, poligon seviyesinden kazıderinliğ i ekleyiniz. 37

44 Bulduğunuz değ er temel kazıkotudur (2,56+0,75 =3,31 m). Gözleme (optik eksen) seviyesinden bütün köş elerde 3,31 m aş ağı ya kadar kazı lmasıiçin, kepçe operatörüne talimat veriniz ve yapı lan kazıiş lemini her seviyede kontrol ediniz. 38

45 DEĞERLENDİ RME ÖLÇEĞİ Sevgili öğrenciler: Aş ağ ı da hazı rlanan değ erlendirme ölçeğ ine göre, kendinizin veya arkadaş ı zı n yaptı ğ ıcam çı tası kesme ve takma iş lerini değerlendiriniz. Gerçekleş me düzeyine göre, evet hayı r seçeneklerinden uygun olakutucuğ a iş aretleyiniz. Dersin Genel inş aat teknolojisi Öğ rencinin adı Temel kotları kuralı na uygun alabilme Amaç Adısoyadı becerilerinin ölçülmesi Konu Temel kotları alma Sı f No GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet 1 Projeyi incelediniz mi? 2 Mevcut bilgileri tespit ettiniz mi? Kazıyapı lacağ ızaman poligon noktası ve kazıala ndaki 3 bütün köş eleri rahatça görebilen bir yere nivoyu kurup düzeçlediniz mi? Poligon noktası na nivo yöneltip bu noktaya tutulan mirada 4 okuma yaptı z mı? (örneğin 0,750 m olsun) Mira okuması na, poligon seviyesinden kazıderinliğ i eklediniz mi? Temel kazıkotunu (2,56+0,75 = 3,31 m) buldunuz mu? 5 Gözleme (optik eksen) seviyesinden bütün köş elerde 3,31 m aş ağı ya kadar kazı lmasıiçin, kepçe operatörüne talimat verdiniz mi? 6 Yapı lan kazıiş lemini her seviyede kontrol ettiniz mi? Toplam evet ve hayı r cevap sayı ları Hayı r Bu değ erlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğ iniz konularıtekrar ederek eksikliklerinizi tamamlayı z. 39

46 ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME Bu faaliyet kapsamı nda cevaplandı rarak belirleyiniz. hangi bilgileri kazandı ğ ı zı, aş ağ ı daki soruları ÖLÇME SORULARI(Çoktan seçmeli) 1. Binamı zı n tamamla p, alt yapıçalı ş maları na baş landı ğı nda zemin kat döş emesinin yol seviyesinin altı nda kaldı ğıgözlenmiş tir. Bunun sebebi nedir? A) Kat kazanma hı rsı B) ± 0.00 yol kotuna uyulmadı ğı ndan C) Tasarruf tedbirlerinden D) Gözden uzak kalmak için 2. Yükseklik ölçümüne ne ad verilir? A) Nivelman B) Siyah kot C) Mira D) Kot 3. Arazide A noktası n denizden yüksekliğ i (Ha) m, B noktasıise A noktası ndan 80 cm yüksektir. Bu durumda B noktası n kotu kaç metre olur? A) m B) m C) m D) m 4. Doğ al zemin kotu ± 0,00 m ve doğ al zemin kotu ile subasman seviyesi arası ndaki mesafe ise 80 cm olduğ una göre, subasman kotu kaç m dir? A) 0.20 m B) m C) m D) m 5. Nivo ile yapı lan ölçme iş leminde ilk okumaya ne ad verilir? A) Geri B) Orta C) İ leri D) Nokta kotu DEĞERLENDİ RME Cevapları zıcevap anahtarıile karş ı laş tı rı z ve doğ ru cevap sayı zıbelirleyerek değ erlendiriniz Eksik olduğ unuz konulara dönerek tekrarlayı z. Tüm sorularıdoğ ru cevapladı ysa z diğer faaliyete geçiniz. 40

47 MODÜL DEĞERLENDİ RME MODÜL DEĞERLENDİ RME Soru: Vaziyet plaverilen arsa içindeki bina ala na: İ p iskelesini kurunuz. Kazısı rları belirleyip aksları iş aretleyiniz. Temel kotları alı z Aş ağ ı daki performans testi ile modülle kazandı ğ ı z yeterliliğ i ölçebilirsiniz. PERFORMANS TESTİ Dersin Adı Amaç Öğrencinin Genel inş aat teknolojisi Yapı ya ait aplikasyonu yapmak Adı Soyadı İ p iskelesini kurma, kazı sı rları Konu belirleyip, aksları iş aretleme ve temel Sı f No kotları alma Baş langı ç saati Zaman Bitişsaati Toplam süre GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet 1 Binaya ait köş e noktaları araş tı rdı z mı? 2 Bina ön cephesini belirlediniz mi? Bina cephe doğrultusunun 100 ~ 250 cm gerisinden ahş ap 3 kazı klarıyaklaş ı k 150 ~ 300 cm aralı klarla çaktı z mı? Kazı kları n doğ rultuları n bina cephesine paralel olması na 4 dikkat ettiniz mi? Kazı kları n dı ş -üst kenarları ndan yatay vaziyette, yerden 50 ~ cm yükseklikte latalar çaktı z mı? Yapıala na girişve çı kı ş ıkolaylaş tı rmak, için ip iskelesinin 6 uygun yerlerinde boş luklar bı raktı z mı? Yapı n kenar doğ rultuları ş akül ve ip yardı mıile ip iskelesi 7 üzerine taş ı yı p ve iş aretlediniz mi? Ön cephedeki telörelerin üzerine temel kazıgeniş liğini ve 8 sömel aksları iş aretlediniz mi? Telörelerin üzerinde iş aretlenen yerlere çiviler çaktıya da 9 çentikler açtı z mı? Yan ve arka cephelerin ip iskelelerini de ayiş lemleri 10 tekrarlayarak iskele kurma iş lemini tamamladımı? 11 Akslardan karş ı lı klıipler çektiniz mi? Köş e veya akslar arası ndaki iplerin birbirini dik olarak kesip 12 kesmediğ i ve birbirini kesen ip boyları n da plandaki uzunlukları na uygun olup olmadı ğ ı metreyle ölçerek kontrol 41 Hayı r

48 ettiniz mi? Kazısı rı bina köş e noktaları ndan m ileriden geçecek ş ekilde telöre üzerine iş aretlediniz mi? İ ş aretlediğ iniz noktalara çivi çaktı z veya çentik açtı z mı? Karş ı lı klıolarak ip çektiniz mi? Kesiş im noktaları ndan ş akül sarkı tı p kazı k çakmak suretiyle geçici olarak belirlediniz mi? Kazı klar arası na ip çektiniz mi? İ plerin hizası nda bir kap içine doldurduğunuz toz kireci yavaş yavaşzemine belirgin bir doğ rultu oluş turacak ş ekilde döküp iş lemi bitirdiniz mi? İ nş aat ala ndaki malzemeleri toplayı p depoya kaldı rdı z mı? Telöre üzerindeki ayisim veya numaralıyatay ve dikey aks iş aretlerinden (çentik veya çivilerden) ip veya teller uzattı z mı? Kesiş im noktaları ndan ş akül sarkı tmak suretiyle aks köş elerini zeminde belirleyip kazı k çaktı z mı? Kazı klar üzerine stabilize malzeme ve grobeton yüksekliklerini iş aretlediniz mi? İ nş aat ala na uyarı cılevhalar ası p emniyet ş eritleri çektiniz mi? Projeyi incelediniz mi? Mevcut bilgileri tespit ettiniz mi? Kazıyapı lacağ ızaman poligon noktası ve kazıala ndaki bütün köş eleri rahatça görebilen bir yere nivoyu kurup düzeçlediniz mi? Poligon noktası na nivo yöneltip bu noktaya tutulan mirada okuma yaptı z mı? Mira okuması na, poligon seviyesinden kazıderinliği eklediniz mi? Gözleme(optik eksen) seviyesinden bütün köş elerde bulunan değer kadar kazı lmasıiçin kepçe operatörüne talimat verdiniz mi? Yapı lan kazıiş lemini her seviyede kontrol ettiniz mi? Toplam evet ve hayı r cevap sayı ları Performans testi değ erlendirmesi sonucunda eksik olduğ unuz konularıyeniden tekrar ederek eksik bilgilerinizi tamamlayı z. Kendinizi yeterli görüyorsa z bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baş vurunuz. 42

49 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİ YETİ -1 CEVAP ANAHTARI B B D C A ÖĞRENME FAALİ YETİ -2 CEVAP ANAHTARI C D A D B ÖĞRENME FAALİ YETİ -3 CEVAP ANAHTARI B A C B A 43

50 ÖNERİ LEN KAYNAKLAR ÖNERİ LEN KAYNAKLAR Öksüzoğ lu Halim, Ümit YEGÜL, Naim YAMAN, Yapı cı lı k Bölümü (Ahş ap) İ şve İ ş lem YapraklarıSı f 2, Devlet Kitapları,İ stanbul,

51 KAYNAKÇA KAYNAKÇA KABASAKALOĞLU Sebahattin, Ölçme Kitapları,İ stanbul, OYMAEL Doç. Dr. Sabit, Yapıbilgisi II, Devlet kitapları,i stanbul, ÖZCAN Köksal, Yapı, Bilim Yayı nları, Ankara, Bilgisi (Topoğrafya), Devlet