Topografya (Ölçme Bilgisi) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Transkript

1 Topografya (Ölçme Bilgisi) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

2 Topografya (Surveying) Nedir? Topografya geleneksel olarak, Dünya yüzeyinin üzerindeki, üstündeki veya altındaki noktalarının rölatif konumlarını belirleyen bilim, sanat ve teknoloji olarak tanımlanabilir. İnsanlığın varoluşundan günümüze kadar kullanılagelmiştir. İnsanlığın, ilk zamanlarında, arazi sınırlarını belirlemek için yaygın olarak kullanılmıştır. Daha sonraları, özellikle inşaat işlerinde aplikasyon uygulamalarında hassas ölçümlere gereksinim duyulmasıyla, teknoloji hızla gelişmeye başladı.

3 Topografya Ölçüm Süreci O lçme işlemlerinde özel topografya aletleri ve metotları kullanılır. Hesap işlemi genel matematik kurallara uygun olarak kolaylaştırılmıs ve basitleştirilmis özel formüller ve çizelgeler kullanarak yapılır. C izim işlemleri boyut değiştirmeyen altlıklar üzerine özel işaretler kullanarak ölçeğine göre yapılır. Buna harita veya plan denir. Harita ve planın doğruluğunu(hassasiyet) uygulanan ölçu metodu ve kullanılan aletlerin hassasiyeti kadar çizim işlemini de etkiler.

4 Plan ve Haritalar Bir arazi parçasının, topografik verilere dayanılarak belli bir ölçek ile küçültülerek yukarıdan kuş bakışı görünümünün yatay bir düzlem üzerindeki izdüşümleridir. Plan: Küçük bir arazi parçasının, üzerindeki üstyapı (bina, yol vb.) birlikte gösteren genellikle büyük ölçekli haritalar. Plankote: Bir planın arazi eş yükselti eğrileri gösterilmiş şekline denir.

5 Vaziyet (yerleşim) planı Plankote 64

6 Harita ve Planların Önemi O lçmeler sonucunda üretilen haritalar ve planlar pek çok mühendislik projelerinin temel altlığıdır. Haritaların yapım maliyeti proje toplam maliyetinin çok küçük bir yüzdesini oluşturur. Bir proje başlangıcında haritanın olmaması projenin gecikmesine veya haritanın yeterli incelikte olmaması projede önemli ekonomik kayıplara neden olur. Araziye ilişkin çoğu projelerinin hazırlanması haritalar veya planlar yardımıyla yapılmaktadır. Proje ön çalışmaları öncelikle arazinin küçültülmüş bir modeli olan haritalar üzerinde yürütülür. Hazırlanan projeler yine ölçme bilgisi uygulamaları ile araziye uygulanmaktadır.

7 Haritaların Bazı Kullanım Alanları Taşınmaz sınırları ile büyüklüklerinin tespiti için Kadastro O lçmeleri. Ulaşım ve haberleşme için Yol O lçmeleri. Su altı inşaatı ve su rezervuarlarının tespiti için Hidroğrafik O lçmeler. Şehiriçi yollarının yapımı ve kanalizasyon işleri için Şehir ve İmar C alışmaları. Bayındırlık C alışmaları.

8 Yeryüzü Şekli O nceleri düz bir yüzey olarak kabul edilen yeryüzu şeklinin sonraları Geoid biçiminde olduğu araştırmalar sonuçunda belirlenmiştir. Geoid, büyük okyanus yüzeylerinin üstünden, karalarında (dağların) altından devam ettiği var sayılarak oluşturulan soyut kapalı yüzey olarak tanımlanır.

9 Ölçmelerde Kullanılan Referans Geometrik Yüzeyler Elipsoid (ülke, kıta ve Dünyanın tamamının temsili için) Küre (C alışma alanı km2 den küçükse) Düzlem (C alışma alanı 50 km2 den küçükse)

10 Düzlem Ölçmeler Arazi ölçmesi Arazinin parsellere ayrılması, Eski veya silinmiş arazi sınırlarının yeniden tesisi, Alanların hesaplanması, Arazi haritalarının çıkarılması. Topoğrafik ölçme Yeryüzünün girinti ve çıkıntılarını gösteren haritaların elde edilmesi için gerekli bilgilerin toplanması, Doğal ve suni engellerin bulunduğu yerleri gösteren haritaların elde edilmesi için gerekli bilgilerin toplanması. Yol ölçmesi Karayolu, demiryolu, kanal veya boru hatlarının proje güzergahı boyunca yeryüzu engellerinin yerlerini belirlemek, Proje hattını geçirmek; kazı ve dolgu hacmini hesaplamakla ilgili çalışmalar.

11 Hidrografik ölçme Ulaştırma, su temini veya baraj amaçlarıyla su hacminin ölçülmesi. Suyun seviye değişimleri ve akarsu debilerini ölçme işlemleri. Kadastral ölçme Arazi mülkiyet sınırlarının belirlenmesi amacıyla yapılan ölçmedir. Şehir ölçmesi Şehir sınırları içinde bulunan alanların haritalarını çıkarılması, Yeni sokak ve caddelerin geçirilmesi, caddelerin inşası, kanalizasyon ve diğer yapıların, binaların yerlerinin belirlenmesi.

12 Karayolu Aplikasyonu Tünel Aplikasyonu Kanal (altyapı) Aplikasyonu Bina aplikasyonu Demiryolu aplikasyonu Parsel aplikasyonu

13 Havaalanı kaplama yüksekliği kontrolü Tesviye (eş yükselti) eğrili harita ve kesit Kabartma harita üretimi Arazi ve üstyapı maket üretimi Ofiste karayolu proje çalışması (topografik harita üzerinde)

14 Uzunluk Ölçümü İnşaat sektöründe uzunluk ölçümleri basit ölçme gereçleri ile yapıldığı gibi ileri teknoloji uzunluk ölçme cihazlarıyla da yapılmaktadır. Basit uzunluk ölçme araçları olarak çelik şerit metreler, mezuralar, cetveller vb. bilinmektedir. Daha gelişmiş uzunluk ölçme araçları ise optik ve lazer teknoloji ile ölçüm yapan cihazlardır.

15 Ölçü Birimleri- Uzunluk O lçme işleminde genelde uzunluk ve doğrultular ölçülür. Uzunluk ölçmelerinde ölçu birimi metredir.

16 Uzunluk Dönüşümleri

17 Alan birimi metrekare (m 2 ) dir. Ölçüm Birimleri- Alan

18 Alan Dönüşümleri

19 Ölçüm Birimleri- Hacim Hacim birimi, uzunluk birimine bağlı olarak metreküp (m 3 ) dür.

20 Hacim Dönüşümleri

21 Ölçü Birimleri- Açı

22

23 Ölçü Birimi- Yay Uzunluğu

24 Derece-Grad-Radyan Dönüşümü

25

26

27

28

29

30

31

32 Eğim Ölçüsü

33 Kaynak Bayrak, T. ve Asri, İ. (2011) İnşaat Mühendisleri için O lçme Bilgisi, Ders Notları, Gümüşhane Üniversitesi. Kumaşını on defa ölç, çünkü ancak bir defa kesebilirsin. (Alman O zdeyisi) Ölçüleri yanlış olanların, bütün ölçümleri yanlıştır. (M. Selahattin ŞİMŞEK) Ölçemediğiniz şeyi, yönetemezsiniz.