Temel parçacık fiziğine giriş
|
|
- Ebru Şener
- 6 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 CERN Temel parçacık fiziğine giriş Dünyanın en büyük laboratuvarlarından birine bakalım. ( Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (BHÇ), Fransa ile İsviçre sınırında, Cenevre şehri yakınlarında yerin 100 metre altında bulunan devasa bir bilimsel tesistir. BHÇ, CERN'deki en gelişmiş parçacık hızlandırıcıdır ve maddenin temel yapı taşlarını incelemek amacıyla bilim insanları tarafından kullanılmaktadır. ( ATLAS, CERN tesisinde BHÇ kullanılarak gerçekleştirilen çok büyük bir temel parçacık fiziği deneyidir. ATLAS detektörü, evrenin var olduğu ilk zamanlardan bu yana evrene hakim olan temel güçler hakkında bilgi toplamak amacıyla son derece yüksek enerjili proton çarpışmalarını incelemektedir. ATLAS deneyi ile maddenin kökenlerinin belirlenmesi, daha fazla boyutun varlığı, temel kuvvetlerin birleştirilmesi ve karanlık maddenin varlığının kanıtı gibi gizemler araştırılmaktadır. ( Temel parçacıklar Moleküller, karakteristik özelliklere sahip maddenin en küçük birimi olan atomlardan oluşur ve kimyasal elementlerdir. Atomlar da protonlar, nötronlar ve elektronlardan oluşur. Protonlar ve nötronlar, kuarklar adı verilen daha küçük başka parçalardan oluşur. Bugün bildiğimiz kadarıyla leptonlar (bunlardan biri elektrondur) ve kuarklar (altı adet olduğu düşünülmektedir) maddenin temel yapı taşlarıdır. Her bir lepton ve kuark türünün kendi anti parçacığı, yani karşı yük ve spin (dönüş) yapısına ama eşit kütleye sahip bir parçacığı bulunur. Leptonlar Elektron (e - ) muon (μ - ) tau (τ - ) Elektron nötrinosu (ν e) Muon nötrinosu (ν μ) Tau nötrinosu (ν τ) İlgili sorular 1. Momentum, hızın yönüne bağlı mıdır? 2. İzole sistem nedir? 3. Momentumun korunumu gerçekte ne anlama gelir? 4. Bir çarpışma sırasında kinetik enerji korunur mu? 5. Temel parçacıklar nasıl sınıflandırılır? 6. Bir parçacık çarpışması sırasında yeni parçacıklar üretilir mi? 7. CERN'de ne tür bir araştırma yapılıyor? 8. ATLAS deneyinin amacı nedir? ÇEVİRİ: SCIENTIX Düzenleme: Tsourlidaki (
2 Vektörlerin toplanması Skaler ve vektörel büyüklükler Düzenleme: Tsourlidaki Temel parçacık fiziğine giriş Skaler büyüklükler ancak ölçülerek tam olarak tanımlanabilir. Vektörel büyüklüklerin tam olarak tanımlanabilmesi için hem boyutunu hem yönünü bilmemiz gerekir. Vektörlerle matematiksel işlemler gerçekleştirebilmek için yönün dikkate alınması gerekir. Vektörlerin toplanması İki veya daha fazla vektörü toplamak için, bir vektörün ucu diğerinin üzerine gelecek şekilde, vektörün açısını değiştirmeden sırayla yerleştirmemiz gerekir. Bileşke vektörün başlangıcı, ilk vektörün başlangıcıdır ve sonu, son vektörün ucudur. Vektörlerin tamamı ortak bir başlangıç noktasına sahipse, bu vektörleri toplamak için paralelkenar yöntemini kullanabiliriz: Her bir vektörün bitiş noktasından ikinci vektöre paralel bir çizgi çizeriz. İki paralelin kesiştiği nokta, bileşke vektörün ucudur. Bu yöntem bir seferde sadece iki vektörün toplanması için uygundur. Vektör analizi Fizikte bir vektörün dik bileşenlerine ayrılmasına sıklıkla ihtiyaç duyulur. Bunun için aşağıdaki işlemi uygularız. Vektörün ucundan sırayla x'x ve y'y eksenine paralel olarak kesintili iki çizgi çizeriz. Kesintili iki çizginin kesiştiği nokta, ilgili bileşenin ucudur. Deney ΗΥΡΑΤΙΑ programını açın ve alıştırmayı gerçekleştirmek için aşağıdaki adımları uygulayın. 1. İncelemek istediğimiz çarpışmadaki verileri görmek için JiveXML_5104_20655.xml dosyasını açın ( Previous Event (Önceki Olay) ve Next Event (Sonraki Olay) düğmelerini kullanın). Dosya listede görülmüyorsa, Reading and Assignments (Okuma ve Ödevler) den bilgisayarınıza kaydedin. File (Dosya) Read event locally (Olayı lokal oku) yu seçin, dosyayı bulup açın. 2. Track Momenta Window (Momentum Takibi Penceresi) nde inceleyeceğiniz tüm izlerin simülasyonlarını görmek için Simulated (Simülasyonlu) kartı seçin. 3. Her bir parçacık için momentum vektörlerini çizin. Öncelikle Track Momenta Window (Momentum Takibi Penceresi) nde veri tablosuna dayalı olarak açı ve büyüklüğü bulun: a. Her bir parçacığın açısını (φ) radyandan dereceye dönüştürün ve bunları aşağıdaki tablonun ilgili sütununa girin. b. Tüm momentum vektörlerinin büyüklüğü (P[GeV] sütunu) çok fazlaysa, tamamını ölçeğe çizmeniz gerekir. Değerlerinizin normalleştirilmesi için tüm değerleri en küçük değere bölün. Sonuçları, readings and assignments (okuma ve ödevler) de bulacağınız Students worksheet (Öğrenci çalışma tablosu) na ekleyin. 4. Hesaplamalara dayalı olarak ilgili vektörleri çizin. 5. Hesaplamalarınıza göre bileşke momentumun vektörünü ve kalan momentumun vektörünü (kesin olmayan çözüm) çizin. Analiz-Tartışma 1. Momentum vektör büyüklüklerini neden normalleştirdiniz? Neden en küçük momentum değerine böldünüz? Başka bir sayıya bölseniz herhangi bir fark olur muydu? Bu normalleştirme, sonuçlarınızı nasıl etkiliyor? 2. Vektör analizine dayalı olarak, bileşke momentumun büyüklüğünü ve ilgili vektör açısını hesaplayın. Normalleştirilmiş değerleri değil, ilk değerleri kullandığınızdan emin olun.
3 3. Hangi hata kaynakları var? 4. x-y seviyesi için hesaplanan bileşke momentum sıfır mı? Değilse, neden değil? 5. Momentumun korunumu prensibi geçerli mi? Cevabınız evetse, niçin sıfırdan farklı momentum elde ettiniz? 6. Nötron için çizdiğiniz vektör, detektör simülasyonundaki ilgili vektöre uygun mu? 7. Gerçekleştirdiğiniz alıştırmaya ve önceki sorulara verdiğiniz cevaplara dayalı olarak, verilen formu kullanarak kısa bir rapor yazın. Hakkında Kısa açıklama: Öğrenciler, bir hadron çarpışması sırasında tespit edilen tüm parçacıkların bileşke momentumunu belirleyecek ve geri kalan vektörün büyüklüğünü ve momentumunu hesaplayacaktır. Müfredatla bağlantı: Yunanistan: Lise 1 Fiziği, ders kitabının 1 3, 1.2 ve 3.2 bölümleri. Öğretim hedefleri: 1. Momentumun korunumu prensibini öğrenme. 2. Vektörleri toplama alıştırması. 3. Vektör açılarını ölçme ve radyanları açı derecelerine dönüştürme. 4. Temel parçacık fiziği alanındaki araştırmayı öğrenme. Yaş: Gereken süre: 2½ ders saati Teknik gereksinimler: 1. İnternet bağlantılı bilgisayarlar 2. HYPATIA veri analiz aracı a. HYPATIA-v4'ü web sitesinden yükleyin. b. Kaydedilen dosyayı genişletin ve çıkarılan dosyayı doğrudan bilgisayarın sabit diskine C:\ dizinine kaydedin. c. Programı açmak için Hypatia 4.jar dosyasına çift tıklayın. Not: Bu program, şu adresten ulaşabileceğiniz Java Runtime Environment (sürüm 1.4 veya daha yeni) yazılımının yüklenmesini gerektirir: Öğrencileri hazırlama: Kütle, hız, ivme, kuvvet, enerji ve yönün hepsi bağlantılıdır, yani Newton yasaları derste işlenmiş olmalıdır. Öğrenciler skaler ve vektörel büyüklükler arasındaki farkı da öğrenir. Not: Deneyin arkasındaki teori de sunulan teori, kılavuzdaki alıştırmayla ilgilidir ve kapsamlı bir teorik yaklaşım oluşturmamaktadır. Anahtar kelimeler: kütle, hız, ivme, enerji, çarpışma, momentumun korunumu prensibi, radyanlar, dereceler, vektör Yazar(lar): Thanos Leontios Düzenleme: Tsourlidaki
4 Ek bilgi Temel parçacık fiziğine giriş Ekipman açıklaması 1. Programı açın ve temel fonksiyonlarını gösterin. 1. resim. HYPATIA veri analizi aracı a. Eylemsizlik kütleleri penceresi b. Mevcut HYPATIA dosyasında bulunan izlerin listesi c. Kanvas penceresi Görüntüyü yakınlaştırmak için her bölümde büyüteci kullanın. Bir iz seçildiğinde beyaz olur. d. Görülen dosyanın adı e. Tüm izlerin görüldüğü detektörün enine görünümü f. Tüm izlerin görüldüğü detektörün boyuna görünümü g. x-y düzlemi için 3D enerji şeması h. Tespit edilen izler penceresi Tespit edilen izler için kayıtlı tüm verileri içerir. i. Dosya gezinme seçeneği j. İlgili verilerle birlikte kaydedilen izlerin listesi k. Kontrol penceresi Bir dosya için görünüm ayarlarını değiştirebilir veya iz projeksiyonuna filtreler ekleyebilirsiniz. Düzenleme: Tsourlidaki
5 2. ATLAS detektörünün farklı parçalarını öğrencilerinize açıklayın. 2. resim. Çeşitli parçacıkların detektörün farklı kısımlarında nasıl tespit edildiğinin bir örneği. Nötr parçacıkların sadece kalorimetrelerde iz bıraktığına dikkat edin. Bu nedenle izler sadece kırmızı ve yeşil kısımlarda görülür, detektörün iç kısmında görülmez. 3. resim. ATLAS detektörünün temsili Çarpışma alanını çevreleyen çeşitli katmanlar eş merkezli olarak yerleştirilmiştir. Etkileşim noktasından (proton ve antiprotonların birbiriyle çarpıştığı noktadan) başlayarak dışa doğru ilerlendiğinde, ATLAS detektörünün parçaları aşağıdaki şekildedir: İz detektörü (veya iç detektörü) (yeşil, kahverengi): ATLAS'ın en içi kısmıdır ve yüklü parçacıkları algılamak tespit etmek üzere tasarlanan üç alt detektörden oluşur. Nötr parçacıklar (örn. fotonlar) bu bölgeden tespit edilmeden geçer. Tüm yüklü parçacıklar detektörle etkileşim kurar ancak yön veya enerjilerinde teorik olarak herhangi bir değişim olmadan geçerler. 4. resim. İç detektör. Düzenleme: Tsourlidaki
6 Kalorimetreler: Bir parçacık (yüklü olsun ya da olmasın) kalorimetreye girdiğinde, detektörün yoğun malzemesi ile çarpışır. Bu çarpışma başka bir dizi parçacık ortaya çıkarır ve orijinal parçacığın neredeyse tüm enerjisi kalorimetre tarafından absorbe edilir. Bu nedenle, absorbe edilmeden önce parçacığın izini kaydetmek amacıyla kalorimetre iç probdan sonra takılır. Kalorimetreler enerjiyi ölçer ve iki farklı kısıma sahiptir: 5. resim. Elektromanyetik kalorimetre ve hadronik kalorimetre. Elektromanyetik kalorimetre (gri/yeşil): e+, e- ve fotonların toplam enerjisini ölçer. Bu nedenle, elektronlar aranıyorsa, izleri kalorimetrelerde durur. Hadronik kalorimetre (kırmızı) hadronların toplam enerjisini (protonlar ve nötronlar gibi) ölçer. Detektörlere ve kalorimetrelere nüfuz etme ve muon detektörüne doğru devam etme kabiliyetine sahip tek parçacıklar muonlar ve nötrinolardır. Detektörler / muon spektrometreleri: Detektörün dış katmanıdır (mavi). Muonlar, hadron kalorimetresine neredeyse hiç etkilenmeden nüfuz eden ve muon detektörüne ulaşan tek yüklü parçacıklardır. İzleri sadece muon detektörünün en dış katmanında kaydedilenlerdir. Tespit edilmeyen parçacıklar: Nötrinolar madde ile son derece zayıf etkileşim kurar ve bu nedenle hiç tespit edilmezler. Varlıkları, momentum kaybı ölçülerek teyit edilebilir. Kalan enerji / momentum: Momentumun ve enerjinin korunumu prensiplerinin geçerli olması için ihtiyaç duyulan enerji ve momentumdur. 6. resim. Muon detektörü. Düzenleme: Tsourlidaki
7 BHÇ'de hüzmeler boyunca ilk momentum bilinmemektedir çünkü parçacıklar arasında sürekli olarak hadronların enerji alışverişi olur ve bu nedenle kalan enerji ölçülemez. Ancak hüzme dağılım hattına dikey ilk momentum sıfırdır. Bu nedenle sıfırdan farklı momentum, momentum ve enerji kaybı (Etmiss) bulunduğuna işaret eder. Kalan momentum, detektör görüntüsünde kesintili çizgi ile gösterilerek, kayıp momentumun yönünü gösterir. Mıknatıslar: ATLAS detektörü, elektrik yüklü parçacıkların izlerini büken güçlü bir manyetik alanda yer alır. Alanlar, dört tür mıknatısla üretilir; üçü toroid şeklinde ve biri boru şeklindedir (resimde görülmemektedir). Artı ve eksi yüklü parçacıklar, aynı manyetik alanla zıt yönlere yönlendirilir. Parçacık izinin eğimi ve yönü, bir parçacığın momentumu ve yükünü tespit etmek için kullanılır. (Kaynak: Proje yazma formu ve kuralları Parça Açıklama Ad(lar), sınıf, bölüm Özet Özet bölümünde projenin içeriği kısa ve açık bir biçimde özetlenmelidir. Okuyucuya, projeden hangi bilgilerin çıkarılabileceğini açık bir şekilde anlatmalıdır. Özetin en önemli kısımları, sorunun ve projenin katkısının sunumudur. 70 ile 120 kelime arasında olmalıdır. Giriş Sorunun açıklaması Giriş iki paragraftan oluşmalıdır: birincide genel sorun sunulmalı ve yorumlanmalıdır. İkinci paragrafta projenin odağı gösterilmelidir. Tipik olarak ikinci paragraf, Bu projenin amacı gibi bir ifadeyle başlamalıdır. Hipotez İlk fikir Hipotez ve orijinal kavram bölümünde konuyla ilgili mevcut bilgi düzeyine dayalı varsayımlar ve öngörüler sunulmalıdır. Sorunun anlaşılması için Düzenleme: Tsourlidaki
8 kritik önemdeki temel kavramlar ve tanımlar da analiz edilmelidir. Deney düzeneği Bu bölümde deney düzeneği ve materyal ekipman veya deneyde kullanılan yazılımla ilgili her şey açıklanmalıdır. Deneyin gerçekleştirilm esi Burada deney ayrıntılı olarak gerçekleştirilir. Yazarlar, gerçekleştirdikleri ölçümler ve bunları nasıl gerçekleştirdikleri dahil olmak üzere deneyin her bir aşamasını ayrıntılı olarak açıklamalıdır. Düzenleme: Tsourlidaki
9 Veri analizi Veri analizi bölümünde, deneyden çıkarılan veriler sunulur ve bunlarla ilgili tüm hesaplamalar gerçekleştirilir. Tüm sonuçlarda deneysel ve teorik değer arasındaki hata yüzdesi yer almalıdır. Sonuçların değerlendirilmesi Yazarlar elde edilen sonuçlarla ilgili gözlemlerini sunar. Bulgularıyla ilgili değerlendirmede bulunurlar. Sonuçların bir kısmı yanlışsa, olası hata kaynaklarını belirtirler. Düzenleme: Tsourlidaki
10 Sonuç Sonuç bölümünde sorun ve projenin genel içeriği özetlenmelidir. Tek bir parça olmalıdır, yani bunu tek başına okuduğunda okuyucu projenin tamamını okumadan ana fikri anlamalıdır. Genellikle sonuç bölümü, bu projenin muhtemel uzatmalarını açıklayan ve gelecekteki ilgili çalışmaları sunan bir paragrafla tamamlanır. Kaynaklar Projenin sonunda, tüm bilgi kaynaklarına atıf yapılmalıdır. Kaynak bir web sitesi ise, bağlantı verilmelidir. Kaynak bir kitapsa, adı, yazarı ve yayın evi belirtilmelidir. Laboratuvar bilgileri: Bu alıştırmayı gerçekleştirmek amacıyla veri analiz aracı HYPATIA kullanılacaktır. Atina Üniversitesi ve Belgrad Fizik Enstitüsü tarafından sadece eğitim amacıyla geliştirilmiştir. HYPATIA, CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda gerçekleştirilen ATLAS deneyinden gerçek verileri analiz etmek amacıyla tasarlanmıştır. Öğrenciler çeşitli parçacıkların momentumunu ölçecek ve momentumun korunumu prensibini kullanarak, izi tespit edilmeyen parçacıkların varlığını keşfedecektir. Daha fazla bilgi için: Laboratuvar alıştırması 1: Parçacık çarpışması sırasında momentumun korunumu A. Genel bilgi Kısa açıklama: Öğrenciler, bir hadron çarpışması sırasında tespit edilen tüm parçacıkların bileşke momentumunu belirleyecek ve geri kalan vektörün büyüklüğünü ve momentumunu hesaplayacaktır.
11 Müfredatla bağlantı: Yunanistan: Lise 1 Fiziği, ders kitabının 1 3, 1.2 ve 3.2 bölümleri. Öğretim hedefleri: 1. Momentumun korunumu prensibini öğrenme. 2. Vektörleri toplama alıştırması. 3. Vektör açılarını ölçme ve radyanları açı derecelerine dönüştürme. 4. Temel parçacık fiziği alanındaki araştırmayı öğrenme. Yaş: Gereken süre: 2½ ders saati Teknik gereksinimler: 1. İnternet bağlantılı bilgisayarlar 2. HYPATIA veri analiz aracı - - HYPATIA-v4 sürümünü web sitesinden yükleyin. - Kaydedilen dosyayı genişletin ve genişletilen dosyayı doğrudan bilgisayarın sabit diskine C:\ dizinine kaydedin. - Programı açmak için Hypatia 4.jar dosyasına çift tıklayın. Uyarı: Bu program, şu adresten ulaşabileceğiniz Java Runtime Environment (sürüm 1.4 veya daha yeni) yazılımının yüklenmesini gerektirir:
12 Öğrencilerin hazırlanması: Kütle, hız, ivme, kuvvet, enerji ve yönün hepsi bağlantılıdır, yani Newton yasaları derste işlenmiş olmalıdır. Öğrenciler skaler ve vektörel büyüklükler arasındaki farkı da öğrenir. Not: Deneyin arkasındaki teori de sunulan teori, kılavuzdaki alıştırmayla ilgilidir ve kapsamlı bir teorik yaklaşım oluşturmamaktadır. Anahtar kelimeler: kütle, hız, ivme, enerji, çarpışma, momentumun korunumu prensibi, radyanlar, dereceler, vektör B. Aktivite açıklaması B.1 Bilgi düzeyi tespit soruları için aktiviteler İlgi uyarma Öğrencilerinizle CERN'i ve burada gerçekleştirilen deneyleri konuşarak derse başlayabilirsiniz. İlgilerini çekmek için aşağıdaki iki konuya odaklanmalısınız: a. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı İsviçre'nin Cenevre şehri yakınlarında, CERN tesinde yerin 100 metre altında bulunan devasa ölçekte bir bilimsel araçtır. İsviçre ile Fransa'nın sınırındadır. Bir parçacık hızlandırıcıdır; parçacıklar maddi dünyanın yapı taşlarıdır. Bu deneylerin mikrokozmozdan sonsuz evrene kadar doğayı anlama şeklimizde devrim yaratması beklenmektedir. İki atom altı parçacık hüzmesi (hadronlar) - proton veya ağır iyon - dairesel hızlandırıcı içinde zıt yönde hareket ederek her turda enerji kazanır. Fizikçiler, büyük patlamadan hemen sonra evrede var olan koşulları yeniden oluşturmak amacıyla iki hüzmenin kafa kafaya çarpıştırılması için BHÇ'yi kullanmaktadır. Tüm dünyadan fizikçiler ekibi, BHÇ'de gerçekleştirilen bir dizi deneyde özel detektörleri kullanarak çarpışmanın ürettiği parçacıkları analiz etmektedir. Öğrencilerinize aşağıdaki videoları izletin: - 3 dakikada CERN - 10 dakikada BHÇ - ATLAS Rüyadan gerçeğe
13 Yukarıdaki videolara Learning with web sitesinden ulaşabilirsiniz: ( b. Parçacık çarpışması (proton-antiproton çarpışması) simülasyonu BHÇ'de parçacık çarpışmalarının nasıl gerçekleştiğini ve bilim insanlarının bu deneyleri neden gerçekleştirdiğini öğrencilerinize açıklamak için aşağıdaki videolardan yararlanın BHÇ, dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık hızlandırıcısıdır ve CERN'deki hızlandırıcı sisteminin en yeni parçasıdır. Parçacıkları hızlandıran ve 27 km uzunluğundaki hızlandırıcı halkasında hareket ederken enerjilerini en üst düzeye çıkaran süper iletken mıknatıslardan ve bir dizi sistemden oluşur. Hızlandırıcıda iki parçacık hüzmesi, ışık hızına yakın bir hızda birbirine zıt yönlerde hareket eder. Bu hüzmeler tamamen boş olan farklı halkalarda hareket eder ve bu hareket sırasında parçacıklar hızlanırken, süper iletken mıknatısların ürettiği güçlü bir elektromanyetik alanın uygulanmasıyla parçacıkların enerjisi artar. Bu mıknatıslar, direnç veya enerji kaybına neden olmadan bu koşullarda kullanıma uygun özel malzemelerden üretilmektedir. Enerji kayıplarını en aza indirmek amacıyla mıknatıslar, mutlak sıfıra yakın şekilde -271 o C'ye kadar soğutulur! Bu nedenle hızlandırıcının büyük kısmı, mıknatısları ve çevre birimlerini soğutmak amacıyla sıvı helyumlu bir soğutma sistemine bağlanır. Parçacık hüzmelerini hızlandırıcıdan doğru bir şekilde yönlendirmek amacıyla, binlerce farklı türden mıknatıs kullanılır. Bu mıknatıslar arasında hüzmeleri bükmek için kullanılan 15 metre uzunluğunda 1232 çift kutuplu mıknatıs ve hüzmetleri odaklamak için kullanılan 5 ila 7 metre uzunluğunda 392 dört kutuplu mıknatıs bulunur. Çarpışmadan hemen önce, çarpışma olasılığını artırmak amacıyla hüzmeleri birbirine yaklaştırmak için başka mıknatıs türleri kullanılır. Bu parçacıklar o kadar küçüktür ki bu parçacıkları çarpıştırmak, 10 km mesafeden iki toplu iğneyi zıt yönde atarak bunların ortada birbirine isabet etmesini sağlamaktan farksızdır. Hızlandırıcı kontrol merkezi, teknik destek ve tüm altyapı, CERN'in kontrol merkezinde yer almaktadır. Buradan BHÇ içindeki hüzmeler, hızlandırıcı halkasında dört farklı noktada çarpışma sağlayacak şekilde hareketlendirilir. Bu noktalar, dört parçacık detektörünün konumlarına denk gelmektedir. (Kaynak:
14 Mevcut bilgi düzeyini öğrenmeye yönelik sorular Öğrencilerin inceleyeceği doğa yasaları, Newton yasaları, enerjinin ve momentumun korunumu prensibidir. Öğrencilerin vektör toplamayı ve analizini bilmesi gerekir. Öğrencilerin neler bildiğini öğrenmek için aşağıdaki soruları sorarak bir giriş yapın. 1. Momentum, hızın yönüne bağlı mıdır? 2. İzole sistem nedir? 3. Momentumun korunumu gerçekte ne anlama gelir? 4. Bir çarpışma sırasında kinetik enerji korunur mu? 5. Temel parçacıklar nasıl sınıflandırılır? 6. Bir parçacık çarpışması sırasında yeni parçacıklar üretilir mi? 7. CERN'de ne tür bir araştırma yapılıyor? 8. ATLAS deneyinin amacı nedir? İlgili teori Newton yasaları Newton'un ilk yasası, Eylemsizlik yasası olarak adlandırılmaktadır. Bu yasaya göre, eylemsizlik durumundaki bir cisme herhangi bir kuvvet uygulanmadıkça veya bu kuvvetlerin bileşkesi sıfır olduğu sürece bu cismin kinetik durumu değişmez. Yukarıdaki ilişki çift yönlüdür, yani bu durumun zıttı da geçerlidir. Yani bir cisim eylemsizlik gözlemleyicisine doğru sabit bir hızla ilerliyorsa, cismin üzerine uygulanan tüm kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır. Newton'un ikinci yasası temel mekanik yasası olarak bilinir. Buna göre bir cismin hızı, üzerine uygulanan bileşke kuvvete bağlıdır. Cisim üzerinde bileşke kuvvet, momentum değişim hızına bağlıdır. Sabit kütleli bir cisim için bileşke kuvvet, cismin kütlesi ile ivmesinin çarpımına eşittir: F m a Newton'un üçüncü yasası, etki-tepki yasası olarak da bilinir. Buna göre bir cisim başka bir cisim üzerine bir kuvvet uyguladığında, ikinci cisim kuvvete doğru eşit büyüklükte ve zıt yönde bir tepki kuvveti oluşturur. F F 1,2 2,1
15 Momentumun korunumu prensibi Momentum bir cismin kütlesi ile hızının çarpımına eşittir. Enerjinin korunumu prensibi, fizikteki temel yasalardan biridir: İzole bir sistemde momentum daima sabit tutulur. Yani momentum oluşmaz ya da yok olmaz ancak kuvvetlerin uygulanması yoluyla aktarılır. Momentum üç boyutta da eşzamanlı olarak korunur ve bir vektördür. P m u Enerjinin korunumu prensibi İzole bir sistemde enerji şekil (kinetik, dinamik, ısı vs.) değiştirebilir ancak asla yok olmaz veya sıfırdan yaratılmaz. İzole sistemin toplam enerjisi daima sabit kalır. Skaler ve vektörel büyüklükler Skaler büyüklükler ancak ölçülerek tam olarak tanımlanabilir. Vektörel büyüklüklerin tam olarak tanımlanabilmesi için hem boyutunu hem yönünü bilmemiz gerekir. Vektörlerle matematiksel işlemler gerçekleştirebilmek için yönün dikkate alınması gerekir. Vektörlerin toplanması İki veya daha fazla vektörü toplamak için, bir vektörün ucu diğerinin üzerine gelecek şekilde, vektörün açısını değiştirmeden sırayla yerleştirmemiz gerekir. Bileşke vektörün başlangıcı, ilk vektörün başlangıcıdır ve sonu, son vektörün ucudur. A B R A B C D R 7. resim. İki vektörün toplanması 8. resim. Dört vektörün toplanması
16 Vektörlerin tamamı ortak bir başlangıç noktasına sahipse, bu vektörleri toplamak için paralelkenar yöntemini kullanabiliriz: Her bir vektörün bitiş noktasından ikinci vektöre paralel bir çizgi çizeriz. İki paralelin kesiştiği nokta, bileşke vektörün ucudur. Bu yöntem bir seferde sadece iki vektörün toplanması için uygundur. A B R A B C R 9. resim. İki vektörün toplanması 10. resim. Üç vektörün toplanması Öncelikle A ve B R' ile toplanır. Ardından R' ile C toplanır. Vektör analizi Fizikte bir vektörün dik bileşenlerine ayrılmasına sıklıkla ihtiyaç duyulur. Bunun için aşağıdaki işlemi uygularız. Vektörün ucundan sırayla x'x ve y'y eksenine paralel olarak kesintili iki çizgi çizeriz. Kesintili iki çizginin kesiştiği nokta, ilgili bileşenin ucudur. 11. resim. Vektör analizi
17 Temel parçacıklar Alıştırmanın elementer parçacıkların çarpışmasıyla ilgili olmasından dolayı, öğrencilerin doğanın temel yapı taşları hakkında biraz bilgi sahibi olması faydalı olacaktır. Yukarıdaki doğa yasalarını açıkladıktan sonra, temel elementer parçacıkları açıklayın. Moleküller, karakteristik özelliklere sahip maddenin en küçük birimi olan atomlardan oluşur ve kimyasal elementlerdir. Atomlar da protonlar, nötronlar ve elektronlarda oluşur. 12. resim. Atom yapısının Protonlar ve nötronlar, kuarklar adı verilen daha küçük başka parçalardan oluşur. Bugün bildiğimiz kadarıyla leptonlar (bunlardan biri elektrondur) ve kuarklar (altı adet olduğu düşünülmektedir) maddenin temel yapı taşlarıdır. Her bir lepton ve kuark türünün kendi anti parçacığı, yani karşı yük ve spin (dönüş) yapısına ama eşit kütleye sahip bir parçacığı bulunur. Leptonlar Elektron (e - ) muon (μ - ) tau (τ - ) Elektron nötrinosu (ν e) Muon nötrinosu (ν μ) Tau nötrinosu (ν τ) Kuarklar Yukarı (u) Tılsımlı (c) Üst (t) Aşağı (d) Garip (s) Alt (b) 13. resim. Leptonlar ve kuarklar doğada mevcuttur
18 B.2 Aktif keşif İlk hipotezler veya tahminler Tüm deneyler bir ilk hipotezi araştırma ihtiyacından dolayı gerçekleştirilir. Bu nedenle öğrenciler, parçacıkların tespitiyle ilgili kendi ilk tahminlerini yapmalı ve ardından ilgili deneyi gerçekleştirmelidir. Öğrencilerden aşağıdaki sorunlarla ilgili tahminde bulunmalarını isteyin: - Hüzmelerin yayılma yönüne (x-y düzlemi) dik olan eksendeki çarpışma sırasında momentumun korunumu prensibi. - x-y düzleminde toplam momentumu nasıl ölçebiliriz? - x-y düzleminde toplam momentumu sayarsanız, neyi bulmayı beklersiniz? Öğrencilerin yeniden değerlendirmesi için sonraki aşamalarda hatırlayabilmeniz açısındasn öğrencilerin tahminlerini not alın. Araştırmayı planlama ve yol gösterme Alıştırmanın temel fikri, momentumun korunumu prensibini ve HYPATIA adlı veri analiz aracını kullanarak öğrencilerin tespit edilmeyen bir parçacığı keşfetmesini sağlamaktır. Bu tür bir parçacık çarpışmasında x-y düzlemindeki toplam momentum sıfır olmalıdır. Öğrencilerden toplam momentumu ölçmesi ve bunu doğrulaması istenecektir. Ancak aslında ölçülen momentum sıfır olmayacaktır. Bu durum öğrencilerin, izi detektörler tarafından kaydedilmeyen başka bir parçacık bulunduğu sonucuna varmasına neden olmalıdır. Genel momentumu korumak amacıyla parçacık momentumu, öğrenciler tarafından başlangıçta hesaplanan toplam momentuma eşit büyüklükte ve zıt yönde olmalıdır.
19 Ekipman açıklaması 1. ΗΥΡΑΤΙΑ'yı öğrencilere tanıtın. Programı açın ve temel fonksiyonlarını gösterin. 14. resim. HYPATIA veri analizi aracı a. Eylemsizlik kütleleri penceresi b. Bu HYPATIA dosyasında bulunan izlerin listesi c. Kanvas penceresi Görüntüyü yakınlaştırmak için her bölümde büyüteci kullanın. Bir iz seçildiğinde beyaz görülür. d. Görülen dosyanın adı e. Tüm izlerin görüldüğü detektörün enine görünümü.
20 f. Tüm izlerin görüldüğü detektörün boyuna görünümü g. x-y düzlemi için 3D enerji şeması. h. Tespit edilen izler penceresi Tespit edilen izler için kayıtlı tüm verileri içerir. i. Dosya gezinme seçeneği j. İlgili verilerle birlikte kaydedilen izlerin listesi k. Kontrol penceresi Bir dosya için görünüm ayarlarını değiştirebilir veya iz projeksiyonuna filtreler ekleyebilirsiniz. 2. ATLAS detektörünün farklı parçalarını öğrencilerinize açıklayın. 15. resim. Detektörün farklı kısımlarında çeşitli parçacıkların nasıl tespit edildiğinin bir örneği. Nötr parçacıkların sadece kalorimetrelerde iz bıraktığına dikkat edin. Bu nedenle izler sadece kırmızı ve yeşil kısımlarda görülür, detektörün iç kısmında görülmez. 16. resim. ATLAS detektörünün temsili
21 Çarpışma alanını çevreleyen çeşitli katmanlar eş merkezli olarak yerleştirilmiştir. Etkileşim noktasından (proton ve antiprotonların birbiriyle çarpıştığı noktadan) başlayarak dışa doğru ilerlendiğinde, ATLAS detektörünün parçaları aşağıdaki şekildedir: İz detektörü (veya iç detektörü) (yeşil, kahverengi): ATLAS'ın en içi kısmıdır ve yüklü parçacıkları algılamak tespit etmek üzere tasarlanan üç alt detektörden oluşur. Nötr parçacıklar (örn. fotonlar) bu bölgeden tespit edilmeden geçer. Tüm yüklü parçacıklar detektörle etkileşim kurar ancak yön veya enerjilerinde teorik olarak herhangi bir değişim olmadan geçerler. Kalorimetreler: Bir parçacık (yüklü olsun ya da olmasın) kalorimetreye girdiğinde, detektörün yoğun malzemesi ile çarpışır. Bu çarpışma başka bir dizi parçacık ortaya çıkarır ve orijinal parçacığın neredeyse tüm enerjisi kalorimetre tarafından absorbe edilir. Bu nedenle, absorbe edilmeden önce parçacığın izini kaydetmek amacıyla kalorimetre iç probdan sonra takılır. Kalorimetreler enerjiyi ölçer ve iki farklı kısıma sahiptir: 17. resim. İç detektör. Elektromanyetik kalorimetre (gri/yeşil): e+, e- ve fotonların toplam enerjisini ölçer. Bu nedenle, elektronlar aranıyorsa, izleri kalorimetrelerde durur. Hadronik kalorimetre (kırmızı) hadronların toplam enerjisini (protonlar ve nötronlar gibi) ölçer. Detektörlere ve kalorimetrelere nüfuz etme ve muon detektörüne doğru devam etme kabiliyetine sahip tek parçacıklar muonlar ve nötrinolardır. 18. resim. Elektromanyetik kalorimetre ve hadronik kalorimetre.
22 Detektörler / muon spektrometreleri: Detektörün dış katmanıdır (mavi). Muonlar, hadron kalorimetresine neredeyse hiç etkilenmeden nüfuz eden ve muon detektörüne ulaşan tek yüklü parçacıklardır. İzleri sadece muon detektörünün en dış katmanında kaydedilenlerdir. 19. resim. Muon detektörü. Tespit edilmeyen parçacıklar: Nötrinolar madde ile son derece zayıf etkileşim kurar ve bu nedenle hiç tespit edilmezler. Varlıkları, momentum kaybı ölçülerek teyit edilebilir. Kalan enerji / momentum: Momentumun ve enerjinin korunumu prensiplerinin geçerli olması için ihtiyaç duyulan enerji ve momentumdur. BHÇ'de hüzmeler boyunca ilk momentum bilinmemektedir çünkü parçacıklar arasında sürekli olarak hadronların enerji alışverişi olur ve bu nedenle kalan enerji ölçülemez. Ancak hüzme yayılma hattına dikey olarak ilk momentum sıfırdır. Bu nedenle sıfırdan farklı momentum, momentum ve enerji kaybı (Etmiss) bulunduğuna işaret eder. Kalan momentum, detektör görüntüsünde kesintili çizgi ile gösterilerek, kayıp momentumun yönünü gösterir. Mıknatıslar: ATLAS detektörü, elektrik yüklü parçacıkların izlerini büken güçlü bir manyetik alanda yer alır. Alanlar, dört tür mıknatısla üretilir; üçü toroid şeklinde ve biri boru şeklindedir (resimde görülmemektedir). Artı ve eksi yüklü parçacıklar, aynı manyetik alanla zıt yönlere yönlendirilir. Parçacık izinin eğimi ve yönü, bir parçacığın momentumu ve yükünü tespit etmek için kullanılır. (Kaynak: 3. Laboratuvar talimatlarına dayalı olarak öğrencilere bu alıştırmanın fikrini açıklayın. Ana hedefin, bileşke momentumu ölçmek olduğu belirtilir. Momentumun nasıl ölçüleceğini ve bu durumda momentumun korunumu prensibinin nasıl uygulandığını konuşun.
23 Öğrencilere yardımcı olmak amacıyla, HYPATIA'dan vektörler ve ölçümleri kullanarak momentumun nasıl gösterildiğini açıklayın: Her bir iz, kimliği Type (Tür) sütununda verilen bir parçacığa aittir. Pt (GeV) ve f (radyan) sütunlarında verilen büyüklüklere (sırayla momentum ve yön ölçüleridir) dayalı olarak, her bir parçacığın momentum vektörü çizilebilir. Not: Momentum, GeV cinsinden ölçülür çünkü ışığın hızının 1'e eşit olduğunu varsayıyoruz: E mc 2 E m c c E p c Dikkat: Beklenen sonuçla ilgili yorum yapmayın. 1 B.3 Oluşturma Gözlem yoluyla veri toplama Alıştırmaya başlamadan önce sınıfın 3 veya 4 öğrencili gruplara ayrılması önerilir. Öğrencilerden ΗΥΡΑΤΙΑ programını açmalarını ve alıştırmayı gerçekleştirmek için aşağıdaki adımları (laboratuvar kılavuzunda da bulunmaktadır) takip etmelerini isteyin. 1. İncelenecek çarpışmadaki verileri görmek için JiveXML_5104_20655.xml dosyasını açın (( Previous Event (Önceki Olay) ve Next Event (Sonraki Olay) düğmelerini kullanın). Olaylar listesinde dosya görülmüyorsa, bu dosyayı bulmak için File (Dosya) Read event locally (Lokal olayı oku) seçeneklerini seçin ve dosyayı açın. 2. Track Momenta Window (Momentum Takibi Penceresi) nde inceleyeceğiniz tüm izlerin temsilini görmek için Simulated (Simülasyonlu) kartı seçin.
24 3. Her bir parçacık için momentum vektörlerini çizin. Öncelikle Track Momenta Window (Momentum Takibi Penceresi) nde veri tablosuna dayalı olarak açı ve büyüklüğü bulun: - Her bir parçacığın açısını (fi) radyandan dereceye dönüştürün ve değerleri aşağıdaki tablonun ilgili sütununa girin. - Tüm momentum vektörlerinin büyüklüğü (P [GeV] sütunu) çok fazlaysa, tamamını ölçeğe çizmeniz gerekir. Değerlerinizin normalleştirilmesi için tüm değerleri küçük değere bölün. Sonuçları ilgili sütuna ekleyin. İz yolu Derece cinsinden açı Normalleştirilen ölçüm SimChargedTrack0 (P 1) 15, ,23485 SimChargedTrack1 (P 2) 15, ,23485 SimChargedTrack3 (P 3) 254, SimChargedTrack228 (P 4) 16, ,143939
25 4. Hesaplamalara dayalı olarak ilgili vektörleri çizin. 2 özdeş iz 5. Hesaplamalarınıza göre bileşke momentumun vektörünü ve kalan momentumun vektörünü (kesin olmayan çözüm) çizin. 2 özdeş iz Toplam Toplam Toplam kalan momentum
26 B.4 Tartışma Toplanan verilere göre sonuçların açıklanması Sonuçlar çıkarmak için öğrencilerinizden aşağıdaki sorularını cevaplamalarını isteyin. 1. Vektörlerin momentum büyüklüklerini neden normalleştirdiniz? Neden en küçük momentum değerine böldünüz? Başka bir sayıya bölseniz herhangi bir fark olur muydu? Bu normalleştirme, sonuçlarınızı nasıl etkiliyor? Vektörleri mevcut büyüklüklerine göre çizseydik, oklar çok büyük olurdu. Bu nedenle normal büyüklükte bir diyagram çizmek için değerleri normalleştiriyoruz. Bu nedenle tüm değerler, bize kolaylık sağlaması için ölçümlerimizden en küçük momentum değeri olarak seçtiğimiz aynı sayıya bölündü. Başka bir sayıya bölseydik, tüm değerler için aynı sayıya böldüğümüz sürece herhangi bir fark olmazdı. Normalleştirme hesaplamalarımızı etkilemez çünkü tüm değerleri aynı sayıyı kullanarak normalleştirdik. 2. Vektör analizine dayalı olarak, bileşke momentum büyüklüğünü ve ilgili vektör açısını hesaplayın. Normalleştirilmiş değerleri değil, orijinal değerleri kullandığınızdan emin olun.
27
28 3. Hangi hata kaynakları var? Olay dosyasını kontrol ederek, dört ana iz dışında yüzlerce daha küçük iz olduğu görülebilir. Hesaplamaların gerçekleştirilebilmesi için çok küçük olduklarından dolayı bunları gözardı ettik. Ancak bunların atlanması, toplam momentumun nihai değerini etkileyen küçük bir hata kaynağıdır. Ancak bunları hesaplamaya dahil etsek de bileşke momentum hala sıfır olmazdı. 4. x-y düzlemi için hesapladığınız bileşke momentum sıfır mı? Değilse, neden değil? Bileşke momentum beklendiği gibi sıfır değildir. Çünkü izi tespit edilmeyen bir parçacık bulunmaktadır. Bu eksik parçacık bir nötrinodur. Nötrinolar çok küçüktür ve madde ile çok zayıf etkileşim kurar. Bu nedenle varlıkları detektörle tespit edilmemiştir. 5. Momentumun korunumu prensibi geçerli mi? Cevabınız evetse, niçin sıfırdan farklı momentum elde ettiniz? Her tür çarpışmada olduğu gibi momentumun korunumu prensibi geçerlidir. Hesaplanan bileşke momentum, eksik parçacıktan dolayı sıfır değildir. Bu nedenle kayıp nötrino momentumunun, hesaplanan bileşke momentuma eşit büyüklükte ve zıt yönde bir momentuma sahip olması gerektiği sonucuna varıyoruz. 6. Nötron için çizdiğiniz vektör, detektör temsilindeki ilgili vektöre uygun mu? Detektörde, kayıp momentum kesintili bir çizgi ile gösterilir. İki vektörün yönü özdeş olmalıdır. 7. Gerçekleştirdiğiniz alıştırmaya ve yukarıdaki sorulara verdiğiniz cevaplara dayalı olarak, verilen formu kullanarak kısa bir rapor yazın. Diğer olası yorumlamaların incelenmesi Gruptan, raporlarına dayalı olarak sonuçlarını sunmalarını isteyin. Grupların sonuçlarını karşılaştırın ve sapmaları tartışın. Neden hesaplanan bileşke momentumun sıfır olmadığını ve diğer olası açıklamaları tartışın.
29 B.5 Geri bildirim Sunumun yorumlanması Öğrencilerden bulgularını ve nasıl bu sonuçlara vardıklarını rapor etmelerini isteyin. Ayrıca öğrencilerle alıştırmanın hangi kısımlarını zor bulduklarını ve alıştırmanın CERN'de gerçekleştirilen eşdeğer araştırmalarla benzerliklerini de konuşun.
Theory Tajik (Tajikistan)
Q3-1 Büyük Hadron Çarpıştırıcısı Bu probleme başlamadan önce ayrı bir zarfta verilen genel talimatları lütfen okuyunuz. Bu görevde, CERN de bulunan parçacık hızlandırıcısının LHC ( Büyük Hadron Çarpıştırıcısı)
DetaylıATLAS Dünyası. Standart Model. ATLAS ağ sayfası Karşımadde
Fizikçiler dünyanın ne olduğunu ve onu neyin bir arada tuttuğunu açıklayan isimli bir kuram geliştirmişlerdir. yüzlerce parçacığı ve karmaşık etkileşmeleri yalnızca aşağıdakilerle açıklayabilen bir kuramdır:
DetaylıBÖLÜM 4: MADDESEL NOKTANIN KİNETİĞİ: İMPULS ve MOMENTUM
BÖLÜM 4: MADDESEL NOKTANIN KİNETİĞİ: İMPULS ve MOMENTUM 4.1. Giriş Bir önceki bölümde, hareket denklemi F = ma nın, maddesel noktanın yer değiştirmesine göre integrasyonu ile elde edilen iş ve enerji denklemlerini
Detaylı4 ESNEK VE ESNEK OLMAYAN ÇARPIŞMALAR
4 ESNEK VE ESNEK OLMAYAN ÇARPIŞMALAR Bu deneyin amacı, esnek ve esnek olmayan çarpışmalarda momentumun ve kinetik enerjinin korunumunun deneysel olarak incelenmesidir. Temel Bilgiler: Bir cismin lineer
DetaylıMühendislik Mekaniği Statik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş
Mühendislik Mekaniği Statik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 2 Kuvvet Vektörleri Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Statik, R.C.Hibbeler, S.C.Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö.Soyuçok. 2 Kuvvet Vektörleri Bu bölümde,
DetaylıCERN VE HİGGS HİGGS PARÇACIĞI NEDİR? Tuba KÖYLÜ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 27 Haziran 2017
CERN VE HİGGS HİGGS PARÇACIĞI NEDİR? Tuba KÖYLÜ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 27 Haziran 2017 2 CERN CERN; Fransızca Avrupa Nükleer Araştırma Konseyi kelimelerinin
DetaylıSTANDART MODEL VE ÖTESİ. : Özge Biltekin
STANDART MODEL VE ÖTESİ : Özge Biltekin Standart model, bilim tarihi boyunca keşfedilmiş parçacıkların birleşimidir. Uzay zamanda bir nokta en, boy, yükseklik ve zaman ile tanımlanır. Alanlar da uzay zamanda
Detaylı4.1 denklemine yakından bakalım. Tanımdan α = dω/dt olduğu bilinmektedir (ω açısal hız). O hâlde eğer cisme etki eden tork sıfır ise;
Deney No : M3 Deneyin Adı : EYLEMSİZLİK MOMENTİ VE AÇISAL İVMELENME Deneyin Amacı : Dönme hareketinde eylemsizlik momentinin ne demek olduğunu ve nelere bağlı olduğunu deneysel olarak gözlemlemek. Teorik
DetaylıBüyük Patlama ve Evrenin Oluşumu. Test 1 in Çözümleri
7 Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu 225 Test 1 in Çözümleri 1. Elektrikçe yüksüz parçacıklar olan fotonların kütleleri yoktur. Işık hızıyla hareket ettikleri için atom içerisinde bulunamazlar. Fotonlar
DetaylıMühendislik Mekaniği Dinamik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş
Mühendislik Mekaniği Dinamik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 17 Rijit Cismin Düzlemsel Kinetiği; Kuvvet ve İvme Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Dinamik, R.C.Hibbeler, S.C.Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok.
DetaylıFİZİK 2 ELEKTRİK VE MANYETİZMA Elektrik yükü Elektrik alanlar Gauss Yasası Elektriksel potansiyel Kondansatör ve dielektrik Akım ve direnç Doğru akım
FİZİK 2 ELEKTRİK VE MANYETİZMA Elektrik yükü Elektrik alanlar Gauss Yasası Elektriksel potansiyel Kondansatör ve dielektrik Akım ve direnç Doğru akım devreleri Manyetik alanlar Akım nedeniyle oluşan manyetik
DetaylıDENEY 4 ÇARPIŞMALAR VE LİNEER MOMENTUMUN KORUNUMU
DENEY 4 ÇARPIŞMALAR VE LİNEER MOMENTUMUN KORUNUMU AMAÇ: Deneyin amacı esnek ve esnek olmayan çarpışmalarda lineer momentum ve kinetik enerji korunumunu incelemektir. GENEL BİLGİLER: Bir nesnenin lineer
Detaylıelde ederiz. Bu son ifade yeniden düzenlenirse,
Deney No : M2 Deneyin Adı : İKİ BOYUTTA ESNEK ÇARPIŞMA Deneyin Amacı : İki boyutta esnek çarpışmada, enerji ve momentum korunum bağıntılarını incelemek, momentumun vektörel, enerjini skaler bir büyüklük
Detaylıelde ederiz
Deney No : M1 Deney Adı : NEWTON YASASI Deneyin Amacı : Sabit kuvvet altında hareketin incelenmesi, konum-zaman, hız-zaman grafiklerinin çizilmesi. Newton un ikinci hareket kanununun gözlemlenmesi, kuvvet-ivme
DetaylıTORK VE DENGE. İçindekiler TORK VE DENGE 01 TORK VE DENGE 02 TORK VE DENGE 03 TORK VE DENGE 04. Torkun Tanımı ve Yönü
İçindekiler TORK VE DENGE TORK VE DENGE 01 Torkun Tanımı ve Yönü Torka Sebep Olan ve Olmayan Kuvvetler Tork Bulurken İzlenen Yöntemler Çubuğa Uygulanan Kuvvet Dik Değilse 1) Kuvveti bileşenlerine ayırma
DetaylıDİNAMİK Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü
DİNAMİK - 11 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü 11. HAFTA Kapsam: İmpuls Momentum yöntemi İmpuls ve momentum ilkesi
DetaylıParçacıkların Standart Modeli ve BHÇ
Parçacıkların Standart Modeli ve BHÇ Prof. Dr. Altuğ Özpineci ODTÜ Fizik Bölümü Parçacık Fiziği Maddeyi oluşturan temel yapı taşlarını ve onların temel etkileşimlerini arar Democritus (460 MÖ - 370 MÖ)
DetaylıİÇİNDEKİLER xiii İÇİNDEKİLER LİSTESİ BÖLÜM 1 ÖLÇME VE BİRİM SİSTEMLERİ
İÇİNDEKİLER xiii İÇİNDEKİLER LİSTESİ BÖLÜM 1 ÖLÇME VE BİRİM SİSTEMLERİ 1.1. FİZİKTE ÖLÇME VE BİRİMLERİN ÖNEMİ... 2 1.2. BİRİMLER VE BİRİM SİSTEMLERİ... 2 1.3. TEMEL BİRİMLERİN TANIMLARI... 3 1.3.1. Uzunluğun
DetaylıATOMİK YAPI. Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0
ATOMİK YAPI Atom, birkaç türü birleştiğinde çeşitli molekülleri, bir tek türü ise bir kimyasal öğeyi oluşturan parçacıktır. Atom, elementlerin özelliklerini taşıyan en küçük yapı birimi olup çekirdekteki
DetaylıParçacık Fiziğinde Korunum Yasaları
Parçacık Fiziğinde Korunum Yasaları I. Elektrik Yükünün Korunumu II. Lepton Sayılarının Korunumu III. Baryon Sayısının Korunumu IV. Renk Yükünün Korunumu V. Göreli Mekanik i. Göreli Konum ii. Lorentz Denklemleri
DetaylıMühendislik Mekaniği Statik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş
Mühendislik Mekaniği Statik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 2 Kuvvet Vektörleri Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Statik, R.C.Hibbeler, S.C.Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö.Soyuçok. 2 Kuvvet Vektörleri Bu bölümde,
DetaylıALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ
ATOMLARDAN KUARKLARA ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ 1. Parçac klar spinlerine göre Fermiyonlar ve Bozonlar olmak üzere iki gruba ayr l r. a) Fermiyonlar: Spin kuantum say lar 1/2, 3/2, 5/2... gibi olan parçac
DetaylıATLAS DENEYİ BOYAMA KİTABI
ATLAS DENEYİ BOYAMA KİTABI ATLAS DENEYİ BOYAMA KİTABI Çizimler: CERNland.net, Carolina De Luca ve Rebecca Pitt Metin: ATLAS İşbirliği adına Katarina Anthony Projeyi geliştirenler: Veronica Ruberti ve Katarina
DetaylıEŞ POTANSİYEL VE ELEKTRİK ALAN ÇİZGİLERİ. 1. Zıt yükle yüklenmiş iki iletkenin oluşturduğu eş potansiyel çizgileri araştırıp bulmak.
EŞ POTANSİYEL VE ELEKTRİK ALAN ÇİZGİLERİ AMAÇ: 1. Zıt yükle yüklenmiş iki iletkenin oluşturduğu eş potansiyel çizgileri araştırıp bulmak. 2. Bu eş potansiyel çizgileri kullanarak elektrik alan çizgilerinin
DetaylıHİGGS HAKKINDA NAZLI FANUS FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ ULUPAMİR ORTAOKULU (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI-7)
HİGGS HAKKINDA NAZLI FANUS FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ ULUPAMİR ORTAOKULU (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI-7) HİGGS HAKKINDA KONU BAŞLIKLARI STANDART MODEL-TEMEL PARÇACIKLAR HİGGS BOZONU HİGGS ALANI HIZLANDIRICILAR(HİGGS
Detaylı125 GeV Kütleli Yeni bir Parçacığın Gözlenmesi
125 GeV Kütleli Yeni bir Parçacığın Gözlenmesi CMS Deneyi, CERN 4 Temmuz 2012 Özet Bugün, CERN deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'ndaki (BHÇ) CMS deneyi araştırmacıları, CERN de ve Melbourne daki ICHEP 2012
DetaylıRADYASYON FİZİĞİ 1. Prof. Dr. Kıvanç Kamburoğlu
RADYASYON FİZİĞİ 1 Prof. Dr. Kıvanç Kamburoğlu Herbirimiz kısa bir süre yaşarız ve bu kısa süre içerisinde tüm evrenin ancak çok küçük bir bölümünü keşfedebiliriz Evrenle ilgili olarak en anlaşılamayan
DetaylıFİZİK-II DERSİ LABORATUVARI ( FL 2 5 )
FİZİK-II DERSİ LABORATUVARI ( FL 2 5 ) EŞ POTANSİYEL VE ELEKTRİK ALAN ÇİZGİLERİ AMAÇ: 1. Zıt yükle yüklenmiş iki iletkenin oluşturduğu eş potansiyel çizgileri araştırıp bulmak. 2. Bu eş potansiyel çizgileri
DetaylıHazırlayan: Ayten İLHAN Branşı: Bilişim Teknolojileri Görev Yaptığı Okul: EMİNE ÖZCAN ANADOLU LİSESİ
Hazırlayan: Ayten İLHAN Branşı: Bilişim Teknolojileri Görev Yaptığı Okul: EMİNE ÖZCAN ANADOLU LİSESİ 1 LEPTONLAR AYAR BOZONLARI (KUVVET TAŞIYICI BOZONLAR) KUARKLAR STANDART MODELİ ANLAMAK MADDE PARÇACIKLARI
DetaylıFiz 1012 Ders 6 Manyetik Alanlar.
Fiz 1012 Ders 6 Manyetik Alanlar Manyetik Alan Manyetik Alan Çizgileri Manyetik Alan İçinde Hareket Eden Elektrik Yükü Akım Taşıyan Bir İletken Üzerine Etki Manyetik Kuvvet http://kisi.deu.edu.tr/mehmet.tarakci/
DetaylıHareket Kanunları. Newton un Hareket Kanunları. Fiz 1011 Ders 5. Eylemsizlik - Newton un I. Yasası. Temel - Newton un II. Yasası
Fiz 1011 Ders 5 Hareket Kanunları Newton un Hareket Kanunları Eylemsizlik - Newton un I. Yasası Temel - Newton un II. Yasası Etki-Tepki - Newton un III. Yasası http://kisi.deu.edu.tr/mehmet.tarakci/ DİNAMİK
DetaylıÜNİTE 1: FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ
FİZİK ÜNİTE 1: FİZİK BİLİMİNE GİİŞ Fizik Bilimine Giriş ADF 01 Bilim Nedir? FİZİK NEDİ? Dünyayı, evreni ve evrendeki olayları... ve... dayanarak mantıksal olarak açıklamaya... denir. 4. Optik:... ve...
DetaylıDİNAMİK (4.hafta) İKİ PARÇACIĞIN BAĞIMLI MUTLAK HAREKETİ (MAKARALAR) Örnek 1
DİNAMİK (4.hafta) İKİ PARÇACIĞIN BAĞIMLI MUTLAK HAREKETİ (MAKARALAR) Bazı problemlerde bir cismi hareket ettirdiğimizde ona halatla bağlı başka bir cisimde farklı bir konumda hareket edebilir. Bu iki cismin
DetaylıMühendislik Mekaniği Statik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş
Mühendislik Mekaniği Statik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 5 Rijit Cisim Dengesi Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Statik, R.C.Hibbeler, S.C.Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok. 5. Rijit Cisim Dengesi Denge,
DetaylıSTANDART MODEL ÖTESİ YENİ FİZİK
STANDART MODEL ÖTESİ YENİ FİZİK MUSA ÖZCAN TTP 8 (CERN TÜRK ÖĞRETMEN ÇALIŞTAYI 8) 21-27 OCAK 2018 1 Bugünü anlamak için, geçmişe bakmak. Büyüğü anlamak için, en küçüğe bakmak. *TTP 8 Güncel sorunlar Gökhan
DetaylıFİZK Ders 5. Elektrik Alanları. Dr. Ali ÖVGÜN. DAÜ Fizik Bölümü.
FİZK 104-0 Ders 5 Elektrik Alanları Dr. Ali ÖVGÜN DAÜ Fizik Bölümü Kaynaklar: -Fizik. Cilt (SERWAY) -Fiziğin Temelleri.Kitap (HALLIDAY & RESNIK) -Üniversite Fiziği (Cilt ) (SEARS ve ZEMANSKY) http://fizk104.aovgun.com
DetaylıT.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI 05-06. SINIF DEĞERLENDİRME SINAVI - 4 05-06.SINIF FEN BİLİMLERİ TESTİ (LS ) DEĞERLENDİRME SINAVI - 4 Adı ve Soyadı :... Sınıfı :... Öğrenci Numarası :... SORU SAISI : 80 SINAV
DetaylıDoğayı anlamak için, Parçacıkları, Kuvvetleri ve Kuralları Bilmemiz gerekir. Gordon Kane,Süpersimetri
EVREN NASIL İŞLER? Doğayı anlamak için, Parçacıkları, Kuvvetleri ve Kuralları Bilmemiz gerekir. Gordon Kane,Süpersimetri Evrenin olağanüstü karmaşıklığını açıklamak için küçüklerin dünyasını anlamak gerekir
DetaylıATOMİK YAPI. Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0
ATOMİK YAPI Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0 Elektron Kütlesi 9,11x10-31 kg Proton Kütlesi Nötron Kütlesi 1,67x10-27 kg Bir kimyasal elementin atom numarası (Z) çekirdeğindeki
DetaylıĐŞ GÜÇ ENERJĐ. Zaman. 5. Uygulanan kuvvet cisme yol aldıramıyorsa iş yapılmaz. W = 0
ĐŞ GÜÇ ENERJĐ Đş kelimesi, günlük hayatta çok kullanılan ve çok geniş kapsamlı bir kelimedir. Fiziksel anlamda işin tanımı tektir.. Yapılan iş, kuvvet ile kuvvetin etkisinde yapmış olduğu yerdeğiştirmenin
Detaylı2. Konum. Bir cismin başlangıç kabul edilen sabit bir noktaya olan uzaklığına konum denir.
HAREKET Bir cismin zamanla çevresindeki diğer cisimlere göre yer değiştirmesine hareket denir. Hareket konumuzu daha iyi anlamamız için öğrenmemiz gereken diğer kavramlar: 1. Yörünge 2. Konum 3. Yer değiştirme
DetaylıBAHAR YARIYILI FİZİK 2 DERSİ. Doç. Dr. Hakan YAKUT. Fizik Bölümü
2015-2016 BAHAR YARIYILI FİZİK 2 DERSİ Doç. Dr. Hakan YAKUT SAÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Ofis: FEF A Blok, 3. Kat, Oda No: 812, İş tel.: 6092 (+90 264 295 6092) BÖLÜM 7 MANYETİK ALANLAR 2 İÇERİK
DetaylıMÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK)
MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ (STATİK) Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, temel kavramlar, statiğin temel ilkeleri 2-3 Düzlem kuvvetler
DetaylıT.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ FİZİK-1 LABORATUVARI DENEY RAPORU
Adı-Soyadı : ÖĞRENCİNİN Numarası : İmza :. Bölümü : Deney No Deney Adı Bir Boyutta Hareket: Konum, Hız ve İvme Deneyin Amacı Deneyin Teorisi (Kendi cümleleriniz ile yazınız) (0 P) T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
DetaylıATLAS Higgs Araştırmalarında En Yeni Sonuçlar
ATLAS Higgs Araştırmalarında En Yeni Sonuçlar Resim 1: ATLAS ın 2012 de kaydettiği, Higgs in dört elektrona bozunma adayı. 4 Temmuz 2012 de, ATLAS deneyi, Higgs Bozonu araştırmalarındaki güncellenmiş sonuçlarının
DetaylıDİNAMİK TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ
7 TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ Adem ÇALIŞKAN Hareket veya hareketteki değişmelerin sebeplerini araştırarak kuvvetle hareket arasındaki ilişkiyi inceleyen mekaniğin bölümüne dinamik denir. Hareket, bir
DetaylıBugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden LHC. Zaman, uzay ve madde Büyük Patlama sırasında ortaya çıktı.
2 NEDEN?? : Yüksek enerjilerde parçacıkları çarpıştırıyoruz. Parçacıkları kırıp içlerine bakmak istiyoruz. DENEY Hızlandırıcılar Bugün Evreni oluşturan tüm enerji toplu iğne ucu büyüklüğünden küçük bir
Detaylı4. İKİ BOYUTLU UZAYDA ÇARPIŞMA
4. İKİ BOYUTLU UZAYDA ÇARPIŞMA AMAÇ. İki cismin çarpışması olayında momentumun korunumu ilkesinin incelenmesi,. Çarpışmada mekanik enerjinin korunumu ilkesinin incelenmesi, 3.Ölçü sonuçlarından yararlanarak
DetaylıTORK VE DENGE 01 Torkun Tanımı ve Yönü
TORK VE DENGE 01 Torkun Tanımı ve Yönü Kuvvetin döndürme etkisine tork ya da moment denir. Bir kuvvetin bir noktaya göre torku; kuvvet ile dönme noktasının kuvvete dik uzaklığının çarpımına eşittir. Moment
DetaylıNewton un ikinci yasası: Bir cisim ivmesi cisim üzerine etki eden toplam kuvvet ile doğru orantılı cismin kütlesi ile ters orantılıdır.
Bölüm 5: Hareket Yasaları(Özet) Önceki bölümde hareketin temel kavramları olan yerdeğiştirme, hız ve ivme tanımlanmıştır. Bu bölümde ise hareketli cisimlerin farklı hareketlerine sebep olan etkilerin hareketi
DetaylıBölüm 9: Doğrusal momentum ve çarpışmalar
Bölüm 9: Doğrusal momentum ve çarpışmalar v hızıyla hareket eden m kütleli bir parçacığın doğrusal momentumu kütle ve hızın çarpımına eşittir; p = mv Momentum vektörel bir niceliktir, yönü hız vektörü
DetaylıHARRAN ÜNİVERSİTESİ 2016 YILI ZİRAAT FAKÜLTESİ FİNAL SINAVI SORU ÖRNEKLERİ
HARRAN ÜNİVERSİTESİ 016 YILI ZİRAAT FAKÜLTESİ FİNAL SINAVI SORU ÖRNEKLERİ Soru 1 - Bir tekerlek, 3.5 rad/ s ' lik sabit bir açısal ivmeyle dönüyor. t=0'da tekerleğin açısal hızı rad/s ise, (a) saniyede
DetaylıSTATİĞİN TEMEL PRENSİPLERİ
1.1. Temel Kavramlar ve Tanımlar Mühendislik mekaniği: Kuvvet etkisi altındaki cisimlerin denge veya hareket koşullarını inceleyen bilim dalı Genel olarak mühendislik mekaniği Sert (rijit) katı cisimlerin
Detaylı1. STATİĞE GİRİŞ 1.1 TANIMLAR MEKANİK RİJİT CİSİMLER MEKANİĞİ ŞEKİL DEĞİŞTİREN CİSİMLER AKIŞKANLAR MEKANİĞİ DİNAMİK STATİK
STATİK Ders Notları Kaynaklar: 1.Engineering Mechanics: Statics, 9e, Hibbeler, Prentice Hall 2.Engineering Mechanics: Statics, SI Version, 6th Edition, J. L. Meriam, L. G. Kraige 1. STATİĞE GİRİŞ 1.1 TANIMLAR
DetaylıRijit Cisimlerin Dengesi
Rijit Cisimlerin Dengesi Rijit Cisimlerin Dengesi Bu bölümde, rijit cisim dengesinin temel kavramları ele alınacaktır: Rijit cisimler için denge denklemlerinin oluşturulması Rijit cisimler için serbest
DetaylıELEKTRİKSEL POTANSİYEL
ELEKTRİKSEL POTANSİYEL Elektriksel Potansiyel Enerji Elektriksel potansiyel enerji kavramına geçmeden önce Fizik-1 dersinizde görmüş olduğunuz iş, potansiyel enerji ve enerjinin korunumu kavramları ile
DetaylıFizik 101-Fizik I 2013-2014. Dönme Hareketinin Dinamiği
-Fizik I 2013-2014 Dönme Hareketinin Dinamiği Nurdan Demirci Sankır Ofis: 364, Tel: 2924332 İçerik Vektörel Çarpım ve Tork Katı Cismin Yuvarlanma Hareketi Bir Parçacığın Açısal Momentumu Dönen Katı Cismin
DetaylıDEMOCRİTUS. Atom hakkında ilk görüş M.Ö. 400 lü yıllarda Yunanlı filozof Democritus tarafından ortaya konmuştur.
ATOM TEORİLERİ DEMOCRİTUS DEMOCRİTUS Atom hakkında ilk görüş M.Ö. 400 lü yıllarda Yunanlı filozof Democritus tarafından ortaya konmuştur. Democritus, maddenin taneciklerden oluştuğunu savunmuş ve bu taneciklere
DetaylıKaradeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü
Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü MM 2023 Dinamik Dersi 2016 Güz Yarıyılı Dersi Veren: Ömer Necati Cora (Yrd.Doç.Dr.) K.T.Ü Makine Müh. Bölümü, Oda No: 320
Detaylı2-MANYETIK ALANLAR İÇİN GAUSS YASASI
2-MANYETIK ALANLAR İÇİN GAUSS YASASI Elektrik yükleri yani pozitif ve negatif yükler birbirlerinden ayrı ve izole halde düşünülebilirler. Bu durum, Kuzey ve güney manyetik kutuplar için de söz konusu olabilir
DetaylıA A A A A A A A A A A
S 2 FİZİ TESTİ. Bu testte 0 soru vardır. 2. Cevaplarınızı, cevap kâğıdının Fizik Testi için ayrılan kısmına işaretleyiniz.. Aşağıdakilerden hangisi momentum birimidir? joule joule A) B) newton saniye weber
DetaylıT.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ FİZİK-1 LABORATUVARI DENEY RAPORU
Adı-Soyadı : ÖĞRENCİNİN Numarası : İmza :. Bölümü : Deney No Deney Adı Bir Boyutta Hareket: Konum, Hız ve İvme Deneyin Amacı Deneyin Teorisi (Kendi cümleleriniz ile yazınız) (0 P) T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
DetaylıT.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ FİZİK-1 LABORATUARI DENEY RAPORU. Deneyin yapılış amacının ne olabileceğini kendi cümlelerinizle yazınız.
T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ FİZİK- LABORATUARI DENEY RAPORU Ad Soyad Numara Bölüm Grup Deney No Deneyin Adı Deneyin Amacı Teorik Bilgi Deneyin yapılış amacının ne olabileceğini kendi cümlelerinizle yazınız.
DetaylıTemel Parçacık Dinamikleri. Sunum İçeriği
1 Sunum İçeriği 2 Genel Tekrar Leptonlar Örnek: elektron Fermionlar Kuarklar Örnek: u kuark Bozonlar Örnek: foton Kuarklar serbest halde görülmezler. Kuarklardan oluşan yapılar ise genel olarak şu şekilde
DetaylıFİZİK PROJE ÖDEVİ İŞ GÜÇ ENERJİ NUR PINAR ŞAHİN 11 C 741
FİZİK PROJE ÖDEVİ İŞ GÜÇ ENERJİ NUR PINAR ŞAHİN 11 C 741 İŞ İş kelimesi, günlük hayatta çok kullanılan ve çok geniş kapsamlı bir kelimedir. Fiziksel anlamda işin tanımı tektir. Yola paralel bir F kuvveti
Detaylı6. Sınıf Fen ve Teknoloji
KONU: Kuvvet Kuvveti göremeyiz, ancak onu etkileri ile tanırız. Kuvvet; Duran bir cismi hareket ettirebilir. Hareket eden bir cismi durdurabilir. Hareket eden bir cismin hızını değiştirebilir. Hareket
Detaylı, (Compton Saçılması) e e, (Çift Yokoluşu) OMÜ_FEN
Göreli olmayan kuantum mekaniği 1923-1926 yıllarında tamamlandı. Göreli kuantum mekaniğinin ilk başarılı uygulaması 1927 de Dirac tarafından gerçekleştirildi. Dirac denklemi serbest elektronlar için uygulandığında
DetaylıFizik 101-Fizik I Hareket Kanunları. Nurdan Demirci Sankır Ofis: 325, Tel:4331 Enerji Araştırmalrı Laboratuarı (YDB- Bodrum Kat) İçerik
Fizik 101-Fizik I 2013-2014 Hareket Kanunları Nurdan Demirci Sankır Ofis: 325, Tel:4331 Enerji Araştırmalrı Laboratuarı (YDB- Bodrum Kat) İçerik Kuvvet Kavramı Newton nun Birinci Yasası ve Eylemsizlik
DetaylıDENEY 1. İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi
DENEY 1 Düzgün Doğrusal Hareketin İncelenmesi Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Isparta - 2018 Amaçlar 1. Tek boyutta hareket kavramının incelenmesi. 2. Yer değiştirme ve
DetaylıRijit Cisimlerin Dengesi
Rijit Cisimlerin Dengesi 1 Rijit Cisimlerin Dengesi Bu bölümde, rijit cisim dengesinin temel kavramları ele alınacaktır: Rijit cisimler için denge denklemlerinin oluşturulması Rijit cisimler için serbest
DetaylıMANYETIZMA. Manyetik Alan ve Manyetik Alan Kaynakları
MANYETIZMA Manyetik Alan ve Manyetik Alan Kaynakları MAGNETİZMA Mıknatıs ve Özellikleri Magnetit adı verilen Fe 3 O 4 (demir oksit) bileşiği doğal bir mıknatıstır ve ilk olarak Manisa yakınlarında bulunduğu
DetaylıDüzgün olmayan dairesel hareket
Düzgün olmayan dairesel hareket Dairesel harekette cisim üzerine etki eden net kuvvet merkeze doğru yönelmişse cismin hızı sabit kalır. Eğer net kuvvet merkeze doğru yönelmemişse, kuvvet teğetsel ve radyal
DetaylıRijit Cisimlerin Dengesi
Rijit Cisimlerin Dengesi Rijit Cisimlerin Dengesi Bu bölümde, rijit cisim dengesinin temel kavramları ele alınacaktır: Rijit cisimler için denge denklemlerinin oluşturulması Rijit cisimler için serbest
DetaylıKuvvet. Kuvvet. Newton un 1.hareket yasası Fizik 1, Raymond A. Serway; Robert J. Beichner Editör: Kemal Çolakoğlu, Palme Yayınevi
Kuvvet izik 1, Raymond A. Serway; Robert J. Beichner Editör: Kemal Çolakoğlu, Palme Yayınevi 2 Kuvvet Kuvvet ivmelenme kazandırır. Kuvvet vektörel bir niceliktir. Kuvvetler çift halinde bulunur. Kuvvet
DetaylıDENEY 5 DÖNME HAREKETİ
DENEY 5 DÖNME HAREKETİ AMAÇ Deneyin amacı merkezinden geçen eksen etrafında dönen bir diskin dinamiğini araştırmak, açısal ivme, açısal hız ve eylemsizlik momentini hesaplamak ve mekanik enerjinin korunumu
DetaylıEĞİTİM ÖĞRETİM YILI.. ANADOLU LİSESİ 11. SINIF FİZİK DERSİ ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLANI
2018-2019 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI.. ANADOLU LİSESİ 11. SINIF FİZİK DERSİ ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLANI 11.SINIF KAZANIM SAYISI VE SÜRE TABLOSU ÜNİTE NO ÜNİTE ADI KAZANIM SAYISI SÜRE / DERS SAATİ ORAN (%) 1
DetaylıEĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 11 SINIF FİZİK DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ
KASIM EKİM 2017-2018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 11 SINIF FİZİK DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı 1 4 Vektörler 11.1.1.1. Vektörlerin
DetaylıNewton un II. yasası. Bir cismin ivmesi, onun üzerine etki eden bileşke kuvvetle doğru orantılı ve kütlesi ile ters orantılıdır.
Newton un II. yasası Bir cismin ivmesi, onun üzerine etki eden bileşke kuvvetle doğru orantılı ve kütlesi ile ters orantılıdır. Bir cisme F A, F B ve F C gibi çok sayıda kuvvet etkiyorsa, net kuvvet bunların
DetaylıDİNAMİK - 7. Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü
DİNAMİK - 7 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü 7. HAFTA Kapsam: Parçacık Kinetiği, Kuvvet İvme Yöntemi Newton hareket
DetaylıParçacık Fiziği Söyleşisi
Parçacık Fiziği Söyleşisi Saleh Sultansoy - TOBB ETÜ Gökhan Ünel - UC Irvine HPFBU2012 12-19 Şubat, Kars, Kafkas Üniversitesi 1 Parçacık fiziği Maddenin ve etkileşimlerin alt yapısını anlamak 2 Büyük Patlama
DetaylıMühendislik Mekaniği Dinamik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş
Mühendislik Mekaniği Dinamik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 13 Parçacık Kinetiği: Kuvvet ve İvme Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Dinamik, R.C.Hibbeler, S.C.Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok. 13 Parçacık
DetaylıHİGGS??? STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA?
Higgsli Günler HİGGS??? STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA? 1. STANDART MODEL En basit haliyle, temel parçacıklar ve etkileşimleri hakkında bütün bilgimizi
DetaylıSTATİK MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ. Behcet DAĞHAN. Behcet DAĞHAN. Behcet DAĞHAN. Behcet DAĞHAN
Statik Ders Notları Sınav Soru ve Çözümleri DAĞHAN MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ STATİK MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ STATİK İÇİNDEKİLE 1. GİİŞ - Skalerler ve ektörler - Newton Kanunları 2. KUET SİSTEMLEİ - İki Boyutlu
DetaylıFizik II Elektrik ve Manyetizma Elektriksel Potansiyel
Ders Hakkında FizikII Elektrik ve Manyetizma Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fen ve mühendislik öğrencilerine elektrik ve manyetizmanın temel kanunlarını lisans düzeyinde öğretmektir. Dersin İçeriği Hafta
DetaylıCERN NEDİR? NE ZAMAN VE NİÇİN KURULDU?
CERN NEDİR? NE ZAMAN VE NİÇİN KURULDU? CERN, 2014 te 60. kuruluş yılını kutlayacak. CERN, II. Dünya Savaşı sonunda Avrupa da ortak nükleer araştırmalar yapmak için kuruldu. CERN 58 Yıllık, Ama Adını Dünyaya
DetaylıKUVVET, MOMENT ve DENGE
2.1. Kuvvet 2.1.1. Kuvvet ve cisimlere etkileri Kuvvetler vektörel büyüklüklerdir. Kuvvet vektörünün; uygulama noktası, kuvvetin cisme etkidiği nokta; doğrultu ve yönü, kuvvetin doğrultu ve yönü; modülüyse
DetaylıMekanik Deneyleri I ÜNİTE. Amaçlar. İçindekiler. Yazar Prof.Dr. Ertuğrul YÖRÜKOĞULLARI
Mekanik Deneyleri I Yazar Prof.Dr. Ertuğrul YÖRÜKOĞULLARI ÜNİTE 5 Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; hareket, kuvvet ve kuvvetlerin bileşkesi, sürtünme kuvveti, Newton'un II. hareket yasası, serbest
DetaylıBağıl hız ve bağıl ivme..
Bağıl hız ve bağıl ivme.. Bağıl hareket, farklı referans sistemlerindeki farklı gözlemciler tarafından hareketlerin nasıl gözlemlendiğini ifade eder. Aynı hızla giden iki otomobilden birisinde bulunan
DetaylıİMÖ 206 VİZE SINAVI - 18 NİSAN 2003
Soru 1- (6 Puan) Şekildeki derenin K-L uçları arasındaki eşdeğer direnç kaç Ω dur? K 2 Ω 2 Ω 2 Ω L d Soru 2- (6 Puan) Şekildeki düzenekte, birbirine paralel K e L iletken lehaları arasındaki uzaklık d,
DetaylıDoç. Dr. Muhammet Cerit Öğretim Üyesi Makine Mühendisliği Bölümü (Mekanik Ana Bilim Dalı) Elektronik posta ( ):
Tanışma ve İletişim... Doç. Dr. Muhammet Cerit Öğretim Üyesi Makine Mühendisliği Bölümü (Mekanik Ana Bilim Dalı) Elektronik posta (e-mail): mcerit@sakarya.edu.tr Öğrenci Başarısı Değerlendirme... Öğrencinin
DetaylıDenk Kuvvet Sistemleri
Denk Kuvvet Sistemleri TEK KUVVETİN DENK KUVVET SİSTEMİ Hareket eden bir kuvvetin etkisi. 1. KUVVETİN KENDİ ETKİ ÇİZGİSİ ÜZERİNDE AKTARILMASI. 2. KUVVETİN KENDİ ETKİ ÇİZGİSİ DIŞINA AKTARILMASI. Denk Kuvvet
DetaylıA B = A. = P q c A( X(t))
Ders 19 Metindeki ilgili bölümler 2.6 Elektromanyetik bir alanda yüklü parçacık Şimdi, kuantum mekaniğinin son derece önemli başka bir örneğine geçiyoruz. Verilen bir elektromanyetik alanda hareket eden
DetaylıFizik 101: Ders 17 Ajanda
izik 101: Ders 17 Ajanda Dönme hareketi Yön ve sağ el kuralı Rotasyon dinamiği ve tork Örneklerle iş ve enerji Dönme ve Lineer Kinematik Karşılaştırma açısal α sabit 0 t 1 0 0t t lineer a sabit v v at
DetaylıSTATİK KUVVET ANALİZİ (2.HAFTA)
STATİK KUVVET ANALİZİ (2.HAFTA) Mekanik sistemler üzerindeki kuvvetler denge halindeyse sistem hareket etmeyecektir. Sistemin denge hali için gerekli kuvvetlerin hesaplanması statik hesaplamalarla yapılır.
DetaylıFİZ314 Fizikte Güncel Konular
FİZ314 Fizikte Güncel Konular 2015-2016 Bahar Yarıyılı Bölüm-8 23.05.2016 Ankara A. OZANSOY 23.05.2016 A.Ozansoy, 2016 1 Bölüm 8: Parçacık Fiziği 1. Temel Olmayan Parçacıklardan Temel Parçacıklara 2. 4
DetaylıMassachusetts Teknoloji Enstitüsü-Fizik Bölümü
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü-Fizik Bölümü Fizik 8.01 Ödev # 7 Güz, 1999 ÇÖZÜMLER Dru Renner dru@mit.edu 7 Kasım 1999 Saat: 21.50 Problem 7.1 (Ohanian, sayfa 271, problem 55) Bu problem boyunca roket
DetaylıHIGGS HAKKINDA. STANDART MODEL HIGGS BOZONU ve ALANI HIGGS İ BULMAK İÇİN: HIZLANDIRICILAR PEKİ YA SONRA?
HIGGS HAKKINDA Seher DAMLI (TTP- 5 katılımcısı) seher.damli@eba.gov.tr Eğitmen: Sezen SEKMEN (Kore Kyungpook Ulusal Üniversitesi adına araştırmacı olarak CERN de CMS deneyinde görevli) sezen.sekmen@cern.ch
DetaylıKÜTLE VE AĞIRLIK MERKEZİ
VEKTÖRLER KUVVET KAVRAMI MOMENT KÜTLE VE AĞIRLIK MERKEZİ BASİT MAKİNELER -1- VEKTÖRLER -2- Fizik te büyüklükleri ifade ederken sadece sayı ile ifade etmek yetmeye bilir örneğin aşağıdaki büyüklükleri ifade
DetaylıKaradeniz Teknik Üniversitesi
Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü MDM 240 Dinamik Dersi 2013-2014 Güz Yarıyılı Dersi Veren: Ömer Necati Cora (Yrd.Doç.Dr.) K.T.Ü Makine Müh. Bölümü, Oda No:
Detaylı