.. ~... , ' - _1 - I.. t ~ Z r t..., the medical bulletin of haseki hospital. HASEKi HASTANESi VAKFI YAYIN ORGANI

Transkript

1 .. ~......, ' - _1 - I.. t ~ Z r t..., " I HASEKi T IP. : e,olteni the medical bulletin of haseki hospital HASEKi HASTANESi VAKFI YAYIN ORGANI Editor: Doc;. Dr. LOtfiye ERSOY EKiM - KASIM - ARALIK I CiLT : 33 SA YI : 4

2 HASEK.i TIP BULTENi Ci LT: 33, SA YI : 4, EKiM - KASll\t ARALI K 1995 ALLERJiK RiNiT ETYOLOJiSiNDE EV TOZU AKARI (HOUSE DUST MiTE AND ALLERGiC RHiNiTiS) Ahmet Hamdi Kepek~i Muharrem Usta ismail Ya ar Ciineyt Ayanoglu Burhan Dada " Turgay Han OZET Haseki Hastanesi KBB poliklinigine Agustos/1994 -Agustos I 1995 tarihleri arasmda allerjik rinit ikayetleri ile ba vuran hastalara prick testi yapild1 ve prick testi pozitif olan 84 hastanm prick testi sonuc;lan allerjenlerin ve ozellikle ev tozu akannm goriilme s1khg1 ac;1- smdan degerlendirilerek dilnyada yap1lan diger <;ah malann sonuc;lan ile kar 1la tmld1. Ev tozu akan ile meydana gelen allerjik rinitin onlenmesinde alternatif yollar tart1 1ld1. Anahtar kelimeler : Allerjik rinit, ev tozu akan SUMiUARY In Otolaryngology Clinic of Haseki State Hospital betwwen August/1994 and August/1995, patients with allergic rhinitis symptomatology had been made tlreir prick tests and, 84 patients who had positive prick test had been classified according to allergens. Different rates of allergens and house dust mite allergen and alternative met/rods in the prevention of allergic rlrinitis caused by house dust mite /rad been discussed. Keywords: Allergic rlrinitis,!rouse dust mite Allerjik rinit burun rnukozasmm lokal allerjik reaksiyonu olup burun akmtts1, hap mk, burun ka mt1s1 ve nasal rnukozanm konjesyonu ile karakterize olan allerjik bir hastahktlr. Rinitin diger ekillerinden farkh olarak allerjik rinitte ailevi olrna egilirni vard1r. Diger allerjik hastahklarla beraber bulunabilir. En onernli aymc, ozellik olarak total ve allerjene spesifik Ig E seviyesi artrn1 t1r. Allerjik rinit genelde orta iddette bir hastahk olrnasrna ragmen hastay1 olduk<;a rahats,z edicidir. Gilnluk aktiviteleri ileri derecede k1s1tlayabilir. Ayn- ca siniisit, seroz otit, ve nasal polipozis geli mesine uygun ortarn haz1rlar. Allerjik rinitli hastalarda astrna bron iyale geli rne riski normal insanlara gore dort kat fazladir. Etyolojide <;e itli faktorler rol oyriamaktadir. Bunlar allerjenler, genetik faktorler, sensitizasyon miiddeti, ve nonspesifik faktorlerdir. <;ah~malar spesifik allerjen sensitivitesi ile rinit geli irni arasmda pozitif ili ki oldugunu ortaya koymu tur (1.2). Dr. llaseki llastar1esi Kulak b11r1111 Bvgaz. Kli11igi.

3 308 AIJerjenler etyolojide onemli yer tutmakta olup bunlar: Polenler, mantar sporlan, ev tozlan, hayvan ttiyil ve k1jan, besinler, virtisler, bakteriler ve sporlard1r. Etyolojide ev tozlan onemli bir yer tutmaktad1r. Ev tozlan ii;inde kendine ya ama ve g1da ortam1 bulan ev tozu akarlanmn d1 k1lannda bulunan baz1 maddeler allerjen olarak allerjik rinit geli iminde rol oynamaktad1r. Gtinltik ya amm onemli bir k1smmm ge<;irildigi ev ortammda ev tozu akarlanna diger allerjen Jerden daha fazla maruz kahnmaktad1r. Ev tozu akarlan arachnid olup sinek tilriinden degildirler. ingilterede s1k rastlanan tilrleri Derma!ophagoides pteronyssinils ve Euroglyphus mayne1dir. D. farinae ise Kita Avrupa'smda ve Kuzey Amerika'da s1k rastlanan bir tilrdilr. Akarlar hemen hemen her evde bulunurlar ve hah, mobilya, yatak, yorgan ve yasljk benzeri ev e yalarmm ilzerinde biriken tozlann i<;inde ya arlar. Toz ortam1 akarlar i<;in sadece bir ya am ortam1 saglamakla kalmay1p aym zamanda ii;erdigi bakteri ve mantarlarca kolonize edilmi insan derisi dokilntilleri ile bir besin ortam1 olu turur. ii;inde akar ve akar allerjeni ta 1yan _ ev tozlan esas olarak hahlarda, yatak, yorgan ve yast1klarda, mobilyalar ilzerinde birikerek bir allerjen havuzu olu turulur. Ev tozu akan allerjeni akar d1 k1smda bulunan baz1 enzimlerden olu ur ve bunlar sindirim ile ilgili enzimlerdir (3). J\1ATERYAL VE METOD Agustos / 1994 ile Agustos I 1995 tarihleri arasmda Haseki Kulak Burun Bogaz klinigine ba vuran Allerjik rinit dil ilndilren ikayetleri olan hastalara prick testi yap1jd1 ve aynnt1h hikayeleri ahnd1. 84 hastanm prick testleri degi ik derecelerde pozitifbulundu. Bu hastalann anamnez ve fizik muayeneleri de degerlendirilerek allerjik rinit te hisi konuldu. Prick testi pozitif ve ya lan 10 ile 68 arasmdaki 84 hastanm prick testi sonu<;lan aljerjen cinslerine gore mantar ve polen, mantar polen ve akarlar (D. pteronyssinils ve D. farinae) sadece D. pteronyssinils, sadece D. farinae, D. pteronyssinils ve D. farinae eklinde sm1flandmld1. Herbir sm1ftaki hasta say1s1, sadece akara kar I hassasiyet olan hasta say1s1, diger allerjen Jerle beraber aym zamanda akara da hassasiyeti olan hasta say1s1 ve bunlann tilm hastalara oranlan bulundu. Kepekfi A.H., Usta M., >'aiar i., Ayanoglu C., Dada/ B., Han T. BULGULAR <;ah mam1zda 84 hastanm prick testi sonu<;lannda hastalarda mantar, polen veya ev tozu akarlannm birine veya ikisine birden hassasiyet tesbit edildi. Prick testinde 84 hastanm 22 (% 26) mantar ve polene kar J, 2 sinde (% 2.5) D. pteronyssinilse kar I, 5 inde (% 6) D. farinae kar 1, 22 sinde (% 26) D. pteronyssinilse ve D. farinae kar I, 33 ilnde (% 39) mantar, polen ve akarlara kar J allerjik reaksiyon tesbit ettik. 29 hastada (% 34.5) tek ba ma akara kar 1 degi ik derecelerde hassasiyet mevcuttu. Tek ba ma veya diger allerjenlerle beraber akara kar 1 allerji 62 (% 72) hastada mevcuttu. (Tablo: 1). Tabla: 1 Hasta saymn,n allerjcnlcre gore dagtlinu (!vi: ma11tar, P: po/en, Al: Dcrmatophagoidcs ptcro11yssi11iis, A.2: Dermatophagoides fari11ae) Allerjen Hasta Say1s1 % M P M P A1 A A A2 5 6 A1-A Akar Akar ve diger all Toplam hasta TARTI~MA Biz yapt1g1m1z i;ah mada allerjik rinit hikayesi olan hastalar arasmda prick testi pozitif olanlarm test sonu<;lanm allerjen cinslerinin oranlan a<;1smdan degerlendirdik ve dtinyadaki diger baz1 <;ah malarla kar 1la t1rd1k. Ev tozu akannm allerji etyolojisindek.1 ve epidemiolojisindeki yeri konusunda yap1jan baz1 i;ah ma Jar mevcuttur: Charpin ve arkada lan tarafmdan Marseilles'de (deniz seviyesi) goniillii bir grupta yap1lan bir <;ah mada ev tozu akanna kar i % 44.5 oranmda pozitif cilt testi bulunurken deniz seviyesinden 1350 metre yilksekteki Brian<;on'da yapilan <;ah mada bu oran % IO olarak bulunmu tur. Her bir kasabada geni bir populasyonda perennial allerjik rinit oram siras1 ile % 12.2 ve % 4.3 olarak bulunmu tur (4). Bu sonu<;lar mite allerjeni ile perennial rinit arasmda bir ili ki varhg1- m ortaya koymaktadir.

4 Allerjik Rinit Etyolojisinde Ev To:.u Akan 309 Yapilan ba ka bir c;ah mada, perennial allerjik rinitli hastalarda ev tozu veya ev tozu akanna kar l pozitif prick testi sonuc;lan % olarak bulunmu tur (5,6,7). Buna mukabil asemptomatik populasyonda cilt testi pozitifligi % 10 un altmda bulunmu tur (8,9). Ulkemizdeki astma hastalanm atopi ve allerjen spektrumlan ac;1smdan inceleyen bir c;ah mada ast1mh hastalarda % 34.3 oranmda perennial allerjik rinit ve % 1.3 oranmda mevsimsel allerjik rinit bulunmu tur. Bu c;ah mada hasta ve kontrol guruplanm en fazla etkileyen allerjen gurubu ev tozu akan olarak tesbit edilmi tir (10). Hassas ki ilerde ev tozu akan ekstresi ile yap1lan insuflasyon testleri rinit semptomlan ortaya c;1karmakta olup, bu durumun tedavisinde akar ekstreleri ile yapilan immiinoterapinin faydasm1 ortaya koyan birkac; c;ah ma mevcuttur (11.12,13,14). Bizim c;ah mam1zda ev tozu akanna kar I hassasiyeti olan hastalar % 72 gibi yiiksek bir orandadir. Sadece akara kar 1 hassasiyet % 34.5 oramnda olup bu sonuc; literatiirdeki sonu<;lara yakmd1r. (~ekil : 1). $ekil: I Allerjenlerin giiriilme ora111. Hasta Say1s so I n Hasta Say,s, Bu sonuc;lara gore allerjik rinit etyolojisinde ev tozu akanmn onemli bir yeri oldugu goriilmektedir. Yapt1g1m1z c;al1 rna ile diger c;ah rnalardan c;1kan sonuc;lara gore ev tozu akannm allerjik rinit etyolojisinde % 50!ere yakla an oranlarda yeri oldugu goriilmektedir. Allerjik rinit tedavisinde iki yakla 1m mevcut olup bunlardan rnedikal tedavi semptomatik tedavi ekli olup, esas kahc1 tedavi immiinoterapidir. Fakat immiinoterapije de % 100 sonuc;lar elde etmek mumkun olmamaktad1r. Ev tozu akan ile ortaya c;1kan allerjik rinitte koruyucu hekimlik ac;1smdan yakla 1mla akarlann ortamdan eradikasyonu veya azal11lmas1 yolu ile hastahgm azalt1lmas1 i~in ~e itli yolla yontemler mevcuttur. Bu yontemler akarlar ic;in ortam olu turan ev tozlanmn azaltilmas1, akarlann oldiirulmesi, akar allerjenlerine maruz kalmmanm c;e itli yollarla en dii iik seviyeye indirilmesi eklinde olup akar kontrolil olarak adlandmlabilirler. AKAR KONTROLU : Akarisidler: Akarlann kontrolu ba anlt olaraka akarlan oldilrmekle milmkiln olmaktad1r. Akar kontrolil evlerde insanlann zamanlannm onemli bir k1sm1m gec;irdikleri ve allerjene en c;ok mazur kald1klan bolgelerde yap1lmahd1r. Bu yerler yatak odalan v_e oturma odaland1r. Akarlann oldilriilmesi akarisid denilen maddelerle yap1hr. Akarisidler, tabii bir madde olan kafeinden (15), insanlara toksik olan organofosfatlara (Iii) kadar olan bir yelpazeyi ic;ine almaktad1r. Fakat bu maddelerle laboratuarda elde edilen ba an, evlerde aym olc;ilde elde edilememektedir. Evlerde akarisidlerin kullamm1 ile ilgili yaymlara gore akarisidlerle allerjen konsantrasyonunda belli olc;iide azalma miimkiln olmaktadir. Fakat aym ilac;lama protokolil uygulansa dahi evler arasmda bariz farklt sonuc;lar almabilmekte, bazen seyrek de olsa hie; sonuc; elde edilememektedir. Bu gozlemler bizi akarisid etkinliginde ilac1 uygulamanm ve evde kullamlan mobilya, do eme ve hahlann miktar ve tipinin, hall tilylerinin uzunlugu gibi faktorlerin onemli oldugu sonucuna gotilrmektedir (17). Degi ik evlerde hahlann tuttugu toz miktan degi ebilmekte ve bu da ilac; dag1hm1m etkilemektedir. Evlerde akarisid kullamm1 akar alle.rjenleri ile miicadelede tek ba llla yeterli degildir. Akarisid kullammm1 takiben olen akarlann ve allerjenleri ic;eren d1 k1 materyallerinin ortamdan uzakla t1rt1mas1 ic;in etkili bir vakum temizleme gereklidir ve bu temizleme normalde oldugundan daha s1k1 bir ekilde yap1lmahdir. Hm alaml,rma: Akar kontroltinde evlerin havalandmlarak nemliligin azaltllmas1 yolu kontrollti bir c;ah)imada dcncnmi tir (IS). Yinc Danimarka'da yapilan bir c;all~mac.la havaland1rma yolu ile neml iligini 6 g/kg in altma dii iiriilmcsinin ev tozu akanntn erac.likasyonu ic;in yeterli olacag1 gosterilmi~tir (19). Fakat mekanik havalandirma sistemkri pahah olup, aynca nemliligin ytiksek oljugu bolgderde ne kadar etkin olacag1 tar-

5 310 Kepekfi A.H., Usta M., l'a1ar i., Ayanoglu C., Dada1 B., Han T. h mahd1r. Mekanik havaland1rma konusu yeni in a edilecek evlerin proje a amasmda gozoniine almarak akar kontrolil a~1smdan daha uygun evler in a edilebilir. Isztma: D6 emelerdeki nemliligin azalt1lmas1 amac1 ile elektrikli hahlar etkili olmaktaysa da bunun etkinligi klinik ~ah malar ile gosterilmemi tir (20,21). Dondurma: Saha ~ah malannda yogun vakum temizleme ile birlikte dondurucu ajan olan s1v1 nitrojen kullamm1- nm akar eradikasyonunda etkili oldugu gosterilmi tir (22). Uygulanan s1v1 nitrojenin buharla mas1 aym zamanda tozlan gev etmekte ve gev emi tozlann vakumla ortamdan uzakla tmlmas1 daha etkili olmaktad1r. Bu uygulama bu i te tecriibe kazanm1 ki ilerce yap1lmahdir. Yabanc1 illkelerde bu i ticari olarak yap1lmaktadir. Yeti kin ast1mhlarla yapilan bir ~ah mada s1v1 nitrojen ve vakum temizleme kullamlarak yatak, yorgan, yaslik ve hahlarda mite yogunlugunda belirgin azalma saglanmi hr (23). Vakum temizleme: Vakum temizleme canh akarlann ortamdan uzakla tmlmasmda etkili degildir ~iinkii canh akarlar hah ti.iylerine tutunma kabiliyetine sahiptirler. Vakum temizleme sadece olil akarlan ve olu IDU allerjenleri ortamdan uzakla liracag1 i~in canh akarlar allerjenleri tekrar olu turacaklard1r. Bu nedenle vakum temizleme kullamm1, tek ba ma sadece k1smi bir ~6- ziim olmakta, ancak diger miicadele yollan ile beraber kullamld1gmda etkili bir metod olmaktad1r. Y1kama: Y1kama ile allerjenler yumu ak d6 eme ve yatak ortiilerinden uzakla hnlabilir ama akarlar ancak 58 derece iizerinde y1kama ile oldiirillebilirler. Bariyer metodlarz : Bariyer metodlan degi ik maddelerden imal edilmi yatak ve yast1k k1hflanm i~ermektedir. Bun- Jar ba lang1~ta plastik olup son zamanlarda hava su buhanni ge~iren bunun yamnda akarlan ve bunlarm allerjenlerini ge~irmeyen mikrodelikli k1htlar geli tirilmi tir. Havafiltrasyon cihaz/an: Elektrostatik ve mekanik hava filtrasyonunun akarla miicadelede etkinlikleri ~e itli ~ah malarda test edilmi tir. Mekanik HEPA (high-efficiency particulate air) filtreleri ile yapilan plasebo kontrollil bir ~ah mada hastalarda astma ve/veya rinit semptomlarmda 4 haftahk bir periodda dilzelme gozlenmi tir (24). Hava temizleme cihazlan konusunda dam 1lan bir komite elektrostatik olanlardan daha etkili olmas1- na ragmen rnekanik HEPA filtrelerinin diger ~evre kontrol metodlan olmadan tek ba ma effektif bir metod olmayacagma karar vermi tir. SONU<; Allerjik rinit etyolojisinde ev tozu akan son y11lara kadar ilzerinde ~ok fazla yogunla 1lmayan bir konu olmu tur. Fakat akarlar ve bunlann allerjenleri bize yatag1m1z yast1g1m1z kadar yakm bir allerjen olarak diger biitiin allerjenlerden daha fazla hayat1m1zm i~indedirler. Son y11jarda tip literatiirilnde allerji sahasmda akar konusunda yaymlar bol miktarda mevcut olup, ev tozu akan ile miicadele de ~k degi ik metodlan ile ticari bir ugra haline gelmi tir. O!kemizde de allerjik rinit etyolojisinde ev tozu akannm hatm say1hr bir oranda yeri olup tedavi a amasmda sadece medikal tedavi ve immilnoterapi ilzerinde yogunla 1lmaktad1r. Akarlarla olan allerjik rinit tedavisinde bu yakla imlann yam s1ra etkenin ortadana kaldmlmas1 veya etkene maruz kahnmarnn azal!jlmas1 gibi koruyucu hekimlik yonilndeki ~ah malara ag1rhk verilmesi yerinde olacakt1r.

6 A/lerjik Rini/ Etyolojisinde Ev Tozu A kart 311 KAYNAKLAR 1. Burrows B, Martinez FD, Halonen M, Barbee RA, Cline MG. Association of asthma with serum lg E levelsand skin test re activity to allergens. New Engl J,Hed 1989: 320: Hagh GW, Settipanc GA. Bronchial asthma, allergic rhinitis and allergy skin tests among college students. J Allergy 1969: 4-1: Stewart GA, Bird CH, Krska KD, Colloff MJ, Thompson PJ. A comperative study of allergenic and potentially allergenic enzymes from Dermatophagoides pteronyssinus, Dermatophagoides farinae and Euroglyphus maynei. Exp Appl Acarol 1992 (in press) 4. Charpin D, Kleisbauer JP, Lanteaume A, Razzouk H, Vervloet D, Toumi M, faraj F, Charpin J. Asthma and allergy to house dust mites in populations living at high altitude. Chest 1988: 93: Viner AS; Jackman N. Retrospective study of 1271 pati ents diagnosed as perennial rhinitics. C/in Allergy 1976: 6: Pantorello E, Ortolani C, Luraghi MT, Pravettoni V, Silla no V, Froli M, Anabile G, Zanussi C. Evaluation qf allergic aetio, _ logy in perennial rinitics. Ann Allergy 1985: 55: Trang RB, Tsai L C, Hwang B, Wu K-G, Hung M-W: The prevalance of allergic disease and lg E antibodies to house dust mite in scholl children in Taiwan. C/in Erp Allergy 1990: 20: Barbee RA, Lebowits MD, Thompson HC, Burrows B. Immediate skin-test reactivity in a general population sample. Ann /Nt,\,fed 1976: 84: Ortolani C, Miadonna A, Adami R, Restuccia M, Zanussi C. Correlation of the spesific lg E in serum and nasal secretions with clinical symptoms in atopics. Clin Allergy 1981: II: Kalyoncu AF., <;oplii L., Emri A.S. et al: The allergic spectra and atopic status of patients with bronchial astma in Turkey. VX. INternational Congress of Allcrgology and Clinical Im munology. Stockholm, lsve~. 26 Haziran-1 Temmuz AC! News (Suppl 2): 474, Gabriel M, Ng H-K, Allan WHL, Hill LH, Nunn AJ. A study of prolonged hyposensitisation with D. pteronyssinus extract in allergic rhinitis. C/in Allergy 1977: 7: Blainey AD, Phillps MJ, Oilier S, Davies RJ. Hyposensi tisation with a tyrosine absorbed extract of D. pteronyssinus. Al lergy 1984: 39: Ewan PV, Alexander MM, Snape C, Ind PW, Agre II B, Dreborg S. Effective hyposensitisation in allergic rhinitis using a potent partially purified extract of house dust mite. C/in Allergy 1988: 18: Corrado OJ, Pastorello N-IM, Oilier S, et al. A double blind study of hyposensitisation with alginate conjugated extract of D. pteronyssinus (Conjuvac) in patients with perennial rhinitis. Allergy 1989: 44: Russell DW, Fernandez-Caldas E, Swanson MC, Selez nick MC, Trudeau WL, Jockey RF. Caffeine, a naturally occuring acaricide.j allergy Clin immunol 1991: 87: Mitchell EB, Wilkins S, Deighton J, Platts-:',li lls TAE. Reduction ohouse dust mite allergen levels in the home: Use of acaricide primiphos methyl. Oin Allergy 1985; 15: Platts-Mills TAE, Thomas W, Aalbcrse RC, Vervloet D, Chapman MD. Dust mite allergens and asthma: report of a second international workshop. J Allergy C/i11 lmm1mol 1992: 89: Korsgaard J. Preventive meausres in the asthma. A cont rolled trial. Allergy 1983: 38: Korsgaard J, Iversen M. Epidemiology of house dust mi te allergy. Allergy 1991: 46, suppl 11: Mosbcch H, Korsgaard J, Lind P. Control of house dust mites by electrical heating blankets. J Allergy Clin /mm1111ol 1988: 81: Boer R de. The control of house dust mite allergens in rugs.j Allergy Clin lmmunol 1990: 86: Collar MJ, Use of liquid nitrogen in the control of house dust mite populations. Cli,, Allergy 1986: 16: Dorward AJ, Colloff MJ, MacKay Ns. McSharry C, Thompson NC Effect of house dust mile avoidance mcasu res in adult a topic asthma. Thorar 1988: 43: 98:.l Reisman RE, Maurieelo PM, Dawis GB, Georgitis JM, De Masi JM..Adouble-blind study of the effectiveness of a high efficiency particulate air (HEPA) filter in the 1rea1hmcnt of pati cnts with perennial allergic rhinitis and asthma. J Allergy Clin lmmunol 1990: 85: