ALLERJİK HASTALIKLARDA KORUNMA

Transkript

1 ALLERJİK HASTALIKLARDA KORUNMA Dr. Dilşad Mungan Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Allerjik Hastalıklar Bilim Dalı Allerjik ı Hastalıklar Bilim Dal

2 Plan Tanım Primer korunma önerileri Sekonder korunma yöntemleri Çevresel allerjen kontrolu Primer korunma mümkün mü? Sekonder korunma etkili mi?

3 Predispozan faktörler (Genetik faktörler/atopi) Nedensel faktörler (Allerjenler) Yardımcı faktörler Sigara Hava kirliliği Solunum yolu enfeksiyonları DUYARLANMA Allerjenler ile Tekrarlayan maruziyet İNFLAMASYON Tetikleyicilerle karşılaşma SEMPTOMLAR

4 Allerjik Hastalıklarda Korunma Primer Sekonder Allerjik hastalıkların oluşumunun engellenmesi Hastalık gelişmiş kişide semptomların ve atakların engellenmesi

5 Primer Korunma Stratejileri Kime? Yüksek riskli bebekler Ne zaman? Prenatal / postnatal? Hangi yöntemler? Besinsel allerjenlerden kaçınma İnhaler allerjenlerden kaçınma Sigara maruziyetinden kaçınma

6 Th2 Th1 / Th2 UYGUN DÖNEM Besinsel allerjenler İnhalan allerjenler Sigara maruziyeti

7 Primer Korunma Stratejileri Kime? Yüksek riskli bebekler Ne zaman? Prenatal / postnatal? Hangi yöntemler? Besinsel allerjenlerden kaçınma İnhaler allerjenlerden kaçınma Sigara maruziyetinden kaçınma

8 Primer Korunma Önerileri İlk 4-6 ay anne sütü ile beslenme Gebelikte anneye diyet uygulaması önerilmiyor Laktasyonda annenin allerjik besinleri almasının engellenmesi yararlı olabilir

9 Primer Korunma Önerileri Fetal yaşamda ve erken çocukluk döneminde sigara dumanı maruziyetinin engellenmesi Çevresel allerjen kontrolü? Kombine stratejiler Diyet + çevresel kontrol

10 Gelecekte Primer Korunma Probiyotikler Omega-3 yağ asidi Endotoksin Aşılar

11 Sekonder Korunma Allerjik Hastalıklarda Tedavi İlkeleri Hasta eğitimi Tetikleyicilerden korunma ve çevresel kontrol İlaç tedavisi İmmünoterapi

12 Sekonder Korunma Hastaya özgü tetikleyicilerden kaçınma Allerjik-Nonallerjik solunum yolu hastalıkları Çevresel allerjen maruziyetinin azaltılması Allerjik solunum yolu hastalıkları

13 İlaçlar (NSAİİ) Emosyonel durumlar Soğuk, egzersiz Üst solunum yolu enfeksiyonları Grip aşısı GER ALLERJENLER Sigara dumanı Nazal polip rinit

14 Çevresel Allerjenler Nelerdir? İnhalen Allerjenler İç ortam Akarlar Kedi, köpek Hamamböceği Dış ortam Polen Mantar Hayvan Ev tozu mite ları (%85) Kedi (%50) Polen (%50) Köpek (%40) Mantar (%20) Mantar Besinsel allerjenler Venom allerjenleri Lateks allerjisi

15 Ev Tozu Akarları En önemli iç ortam allerjeni En fazla temas yatakta uyku sırasında Partikül büyüklüğü μg Partiküller yere çökme özelliğinde Ev tozu akarları en çok Yatak Yastık Yatak takımları Halılar Tüylü oyuncaklar Kumaş möbleler

16 Türkiye de Ev Tozu Akarı Dağılımı ve Duyarlılık Oranları 30% (n:66/220) %64-89 %94 % % (n:52/113) % % (n:11/70) %50.4 % % (n:9/244) 2.4% (n:4/170) %55.1 %28.1 %69 0% (n:0/49) 48.4% (n:31/64) Kalpaklıoğlu F¹, Emekçi M²,. Ferizli A², Mısırlıgil Z³, on behalf of the House Dust Mite Working Group. A survey of acarofauna in Turkey: comparison of seven different geographic regions. Allergy Asthma Proc 2004 Bavbek S ve ark. Ann Allergy Asthma Immunol 2000 Baki A, ve ark. Allergy 1998 Erkan F ve ark.allergy 1996 Çımrın A ve ark., 1996 Ediger D ve ark.2002 Dikensoy O ve ark Ögüs C ve arkadaşları

17

18 Ev Tozu Akarlarına Yönelik Önlemler Yatak-yastık kılıfı Yatak takımlarının yıkanması İç ortam neminin azaltılması Yatak odasından kaldırılması Toz tutan eşyaların kaldırılması

19 Randomize, plasebo kontrollu, çift kör akar allerjen önlem çalışması Erişkin astımlı 1122 olgu Yatak kılıfı uygulanan aktif grup ve kontrol grubu arasında 6. ve 12. aylarda PEF değerleri açısından anlamlı bir fark bulunamamıştır Woodcock A. NEJM 2004; 349(3):

20 Ev Tozu Akarlarına Yönelik Önlemler Yatak-yastık kılıfı Yatak takımlarının yıkanması İç ortam neminin azaltılması Yatak odasından kaldırılması Toz tutan eşyaların kaldırılması

21 Hayvansal Allerjenler Kedi Köpek At Tavşan Domuz Hamster Fare İnek

22 Kedi Olan ve Olmayan Evlerde Allerjen Düzeyleri Yatak Kedili ev Yatak odası halısı Oturma odası halısı Kedisiz ev Kumaş möble Evde kedi-köpek varsa allerjen oranı kat fazla!

23 Toplu Yaşanılan Ortamlarda Allerjen Düzeyleri Yer Koltuk Yer Koltuk Yer Koltuk Yatak Yer Koltuk Toplantı Salonları Sinema Otel Okul Toplu taşım

24 Ülkemiz Kedi Duyarlılık Verileri %30.1 %32.4- Izmir Istanbul Bursa %29.6 %34.6 %23.8 %1.65 %1.2* Ankara Adana * Pediatrik grup Mungan D ve ark. Allergy AsthmaProc 2003 Ediger D ve ark Kokuludağ A ve ark Gülbahar O ve ark. 2001

25 Kedi-Köpek Allerjenlerine Yönelik Önlemler Kedi, köpeğin evden uzaklaştırılması Kedinin yatak odasına sokulmaması Yatak kılıfları Hava filtresi (HEPA)

26 Hamam Böceği Duyarlılık Verileri % Istanbul % %9.5-15* Bursa %1.97 %4.8* %35.2 %49 Eskişehir Ankara Izmir %4.7 %16.2 Antalya Adana %52 Gaziantep * Pediatrik grup Mungan D ve ark. Allergy 1998 Yılmaz A ve ark Ediger D ve ark Kokuludağ ve ark Akçakaya N ve ark Dikensoy Ö ve ark. 2001

27 Hamamböceği Allerjisine Yönelik Önlemler Yeni eve taşınma Profesyonel ilaçlama Evin yoğun temizliği

28 Mantar Allerjisine Yönelik Önlemler Yeni eve taşınma İç ortam nem oranının düşürülmesi (%40-50) nem giderici havalandırma Yüzeylerin çamaşır suyu ile temizlenmesi Camların kapatılması (yazın) Organik maddelerin uzun süre evde tutulmaması Hava filtreleri

29 Dış Ortam Allerjenleri

30 Mevsimsel allerjenlerdir Sıklıkla rinokonjunktivite neden olurlar Bölgesel olarak hava koşullarına bağlı olarak değişirler Allerjenik polenler Çayır (grass) polenleri Ağaç Yabani ot polenleri Polenler

31 Polen Allerjisine Yönelik Önlemler Hastalar bilgilendirilmeli Polen mevsiminde ev dışı aktivitelerden kaçınılmalı Dış ortamda maske takılabilir Polen mevsiminde pencereler az açılmalı Hava filtreleri

32 Primer korunma mümkün mü? Allerjik hastalıklar önlenebilir mi? Sekonder korunma etkili mi? Allerjen kontrol yöntemleri etkin mi?

33 Allerjiyi Önlemek Mümkün mü?

34 Akar önlem kohort çalışmaları Çalışma Sayı Başlangıç Yöntem Hedef Belirgin azalma Avrupa Çocuk allerji önlem çalışması Yenidoğan 696 Doğum Yatak kılıfı ve genel bilgi Duyarlanma 1. Yıl duyarlanma 2. Yıl etki yok Oyun çocuğu yaş 1.yıl duyarlanma Okul çocuğu yaş 1.yıl duyarlanma Manchester astım ve allerji çalışması 620 prenatal Yatak kılıfı, HEPA filtre, halısız ortam, akarasid Duyarlanma Wheezing Havayolu rezistansı Allerjen düzeyi 1.yıl wheezing Astım ve akar duyarlılığı önleme ve insidans çalışması 810 prenatal Yatak kılıfı ve genel bilgi Total IgE Sp IgE, öksürük, wheezing, atopik dermatit Allerjen düzeyi 2.yıl gece öksürüğü Arshad SH. JACI 2005; 116: 3-14

35 Çok yönlü önlem çalışmaları Çalışma Sayı Başlangıç Yöntem Hedef Belirgin azalma Isle of Wight çalışması Kanada astım primer korunma çalışması Atopi önleme çalışması 120 postnatal Diyet ve akar önlemleri 545 prenatal Diyet ve çevresel kontrol 531 postnatal Diyet ve çevresel kontrol Duyarlanma, astım, a.rinit, atopik dermatit, besin allerjisi Duyarlanma Astım a.rinit astım, a.rinit, atopik dermatit, Allerjen düzeyleri, 1.yıl: astım, at.dermatit ve duyarlanma 2.yıl: at.dermatit ve duyarlanma 4.yıl: at.dermatit ve duyarlanma 8.yıl. Astım ve duyarlanma Allerjen düzeyleri 1.yıl: astım ve a.rinit 2.yıl: astım 7.yıl: astım 4.yıl: hepsi Çocukluk çağı astım önleme çalışması 616 prenatal Akar önlemleri Omega-3 diyet İkisi birden Arshad SH. JACI 2005; 116: 3-14 Öksürük, wheezing, astım,duyarlanma, total IgE 1.5yıl: diyet grup: wheezing, akar grup: etki yok 3.yıl: diyet grup: öksürük, akar grup: duyarlanma

36 Primer korunma- özet Yüksek riskli bebeklerde besin allerjenlerine karşı önlemlerle çevresel allerjen kontrolunu içeren kombine stratejiler ile astım ve allerjik hastalıkların azaltılabildiğine dair veriler vardır Ancak bu veriler kesin sonuçlar için henüz yeterli değildir ve kohort çalışmaların uzun vadeli sonuçları beklenmektedir

37 Çevresel Allerjen Kontrolü Etkili mi?

38 Kontrol Yöntemlerinin Etkinliği Yöntem Akar Allerjen Düzeyine Etkisi Klinik Yarar Yatak Kılıfları Biraz Yok (yetişkin) Biraz (çocuk) Yatak takımlarının yıkanması Biraz Yok Halıların kaldırılması Biraz Yok Toz toplayan eşyaların kaldırılması Yok Yok Elektrik süpürgesi Zayıf Yok Kedi Köpek Evden uzaklaştırma Zayıf Yok Yatak odasına sokmama Zayıf Yok Hava filtreleri Biraz Yok Elektrik süpürgesi Biraz Yok Global Initiative for Asthma Report 2006

39 Kontrol Yöntemlerinin Etkinliği Etkin allerjen kontrolu için çok yönlü yaklaşım gerekir Kanıt A Uzman paneli yatak ve yastık kılıfı kullanımını ve yatak takımlarının periyodik yıkanmasını önermektedir. Diğer akar önlemleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Kedi-köpek allerjen temasının azaltılmasına yönelik önlemler uygulanmalıdır Kanıt D Hamamböceği duyarlılığı ve yoğun allerjen teması varsa kontrol yöntemleri uygulanmalıdır Kanıt B NHLBI National Asthma Education and Prevention Program, 2007

40 Çoklu Girişimler Inner City Asthma Study 5-12 yaş Orta-Ağır Allerjik Astım Her olguya özel önlem Yatak, yastık kılıfı HEPA filtreli elektrik süpürgesi Hava filtresi Hamam böceği için profesyonel ilaçlama Morgan WJ. NEJM 2004; 351:

41 Çoklu Girişimler Inner City Asthma Study 5-12 yaş Orta-Ağır Allerjik Astım Kontrol grubuna göre Astım semptomlarında azalma Okula gidilmeyen günlerde azalma Acil başvurusunda azalma SFT ve hastaneye yatış oranlarında değişiklik yok Morgan WJ. NEJM 2004; 351:

42 Sekonder korunma - özet Astımlı hastaların duyarlı oldukları allerjenle teması semptomlara ve atağa yol açar Hastanın duyarlı olduğu allerjenle teması azaltılmalıdır Ancak sözü edilen yöntemler genellikle klinik anlamda etkisiz kalmaktadır Etkin sekonder korunma çok yönlü ve kapsamlı bir yaklaşım gerektirmektedir

43 Sonuç Her olgunun allerji açısından farklı bir risk profili vardır (genetik + çevresel) Korunma bireysel bazda planlanmalı ve her hasta için kendine özgü korunma stratejileri belirlenmelidir