Emisyon Gazlarndan Karbon dioksitin Tutulmas ve Yeraltnda Depolanmas

Transkript

1 Emisyon Gazlarndan Karbon dioksitin Tutulmas ve Yeraltnda Depolanmas Prof. Dr. Ender Okandan ODTÜ Petrol Aratrma Merkezi ve Petrol ve Doal Gaz Mühendislii Bölümü 6 Nisan 2007 Enerji Güvenlii, Enerji Tarm, Küresel Isnma Açsndan Biyoyaktlar Ankara TOBB üniversitesi

2 'KL'M DE*'+'KL'*'N'N SEBEB' TEMEL Sera gazlarnn atmosferdeki miktarnn art' Dünya scaklnn son 150 yldr giderek artmas

3 SERA GAZLARI HANG'LER'D'R? CH 4 CO 2 SO 2 N 2 O NO ve NO 2 CFC ler

4 Karbon dioksit, Metan ve NOX Bunlar arasnda atmosferdeki miktarlar ve art' hzlar nedeniyle atmosferdeki miktarlar sera gazlarnn % 88 ini oluturmakta CO 2, ppm CH 4, ppb N 2 O, ppb Global miktar ylna göre 2004 deki art 135% 255% 118% 2004 ylnda art 0.47 % %

5 Atmosferdeki CO2 seviyesinin ve scakln ylda gösterdii deiim

6

7 1990 ylna göre CO 2 emisyonlarndaki deiim, % 1990 / EU 15 Geçi dönemindeki ekonomiler Japonya -1,4-35 7,8 Kanada 25,1 Tüm KYOTO ülkeleri ABD -14,7 14,3 Avustralya 26,2 Kore 106,9 Türkiye 64,9 Hindistan Çin Dier Asya ülkeleri 89,6 94,9 101,9 Afrika 47,9 Orta Dou 102,3 Latin Amerika 47,4 Dierleri 37,5 Dünya Çin hariç dünya ülkeleri 17,9 25,9 R f DIW

8 'NSANO*LU SEBEP OLDU*U KARBON D'OKS'T EM'SYONLARINI NASIL AZALTACAK? Enerji tasarrufu, (konutta, sanayide) Yüksek verim Araçlarda km ba'na tüketilen yaktn dü'ürülmesine yönelik araç tasarm Alternatif (yenilenebilir) enerji kaynaklarnn kullanm Nükleer santrallar Yüksek emisyonu olan tesislerden CO 2 in ayr'trlarak yeralt jeolojik formasyonlarda depolanmas

9 Bunlarn hiç biri kendi ba'na çözüm getiremiyecek. Her ülke kendisi için deerlendirme yapp, her bir tedbir için ne kadar CO 2 den kurtulabilme imkan olabileceini belirlemesi lazm.

10 Yüksek emisyonu olan tesislerden CO 2 in ayrtrlarak yeralt jeolojik formasyonlarda depolanmas

11 Karbon dioksitin depolanabilecei jeolojik ortamlar Üretim yapan veya ekonomik ömrü biten petrol sahalar, gaz sahalar Derin akiferler Metan drenajnn salanaca kömür yataklar Tuz (soda) maaralar

12 Jeolojik yaplarn gözenekli, geçirgen ve örtü kayada szdrmal olan yaplar olmas Örtü kaya Rezervuar kayac Örtü kaya Rezeruar kayac Örtü kaya Rezeruar kayac

13 CO 2 depolanabilecek Petrol, gaz formasyonlar, kömür yataklar veya derin akiferler Kömürde metann CO 2 ile yer deitirmesi Ekonomik üretimini tamamlanm petrol ve gaz sahalar

14 yaktlar Prosesler Depolama seçenekleri

15 Emisyon gazlarnda CO2 in tutulmas ve jeolojik ortamlara baslmas teknolojisinde uygulamalar CO 2 yakalama ve depolama safhalar Teknoloji Aratrma faz Pilot saha uygulama faz Uygun artlarda ekonomik Gelimi Pazar Yanma sonras X CO 2 tutulmas Yanma öncesi Zenginle'tirilmi' hava ile yanma X X Endüstriyel ayr'trma (doal gaz prosesleri, amonyak üretimi) X Ta'ma Boru hatt Tanker ile ta'ma X X Petrol üretim sahalar, üretimi artrc metot olarak X Jeolojik depolama Gaz veya petrol sahalar Tuzlu derin akiferler X X Kömür yataklar, metan üretimi amacyla X Deniz ortamlarnda depolama X Karbon dioksitin endüstriyel kullanm X Ref: IPCC Special report, Carbon dioxide Capture and Storage, 2005

16 CO 2 in depolanmas konusunda dünyadaki mevcut uygulamalar CO2 Ortalama günlük CO2 Planlanan toplam Proje ad Ülke enjeksiyonun enjeksiyonu depolanabilecek miktar Depolanan rezervuar tipi ba'lad yl (tco2/gün) (tco2) Weyburn Kanada Petrol üretimini artrma In Salah Cezayir Gaz sahas Sleipner Norveç Derin akifer K12B Hollanda Petrol üretimini artrma Frio ABD Derin akifer Fenn Big Valley Kanada Kömürden metan Quinshi Baseni Çin Kömürden metan Yubari Japonya Kömürden metan Recopol Polonya Kömürden metan Gorgon(planlanyor) Avustralya bilinmiyor Derin akifer Snohvit Norveç bilinmiyor Derin akifer Ref: IPCC Special report, Carbon dioxide Capture and Storage, 2005

17

18 TÜRK'YE 'Ç'N DURUM DE*ERLEND'RMES' Petrol tüketimi bin ton Kömür tüketimi D o%al gaz tüketimi bin ton milyon m3 1970

19 Bertaraf edilecek miktar Ref: Türkiye 'klim De)iikli)i Ulusal Bildirim Projesi 2006

20 CO 2 emisyonlarn 1990 seviyesine indirebilmek için sektörel bazda analizlerin tamamlanp hangi sektörde ne kadar azaltma gerçekle'ebilir hedefinin konmas, Sanayi ve enerji üretim sektöründeki emisyonlardan her yl depolanabilecek CO 2 miktarnn belirlenmesi, (termik santrallar, demirçelik fabrikalar, çimento fabrikalar, 'eker fabrikalar, rafineriler v.b. ) Depolama amaçl jeolojik yaplarn mevcudiyetinin ve kapasitelerinin ortaya konmas

21 CO 2 tutulma teknolojilerinde Türkiye deki ar-ge çal'malarnn te'vik edilmesi ve desteklemesi CO 2 den kurtulma ve depolanmas için yasal bir alt yapnn hazr olmas Karbon vergisi, karbon borsas v.b. araçlarn hazrlanmas

22 Türkiye de termik santrallar ve sanayi tesislerinden gelen CO2 emisyonu envanterinin çkartlmas ve CO2 nin yeralt jeolojik ortamlarda depolanma potansiyelinin belirlenmesi Projesi ODTÜ PAL, TPAO, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, Çevre ve Orman Bakanl, EÜAN Fosil yakt kullanan tesisler Termik santrallar,( kömür, petrol ürünleri, doal gaz) Demirçelik endüstrisi Çimento fabrikalar Rafineriler Neker fabrikalar v.b.

23 Depolama amaçl jeolojik yaplarn mevcudiyetinin ve kapasitelerinin ortaya konmas Ke'fedilmi' ve/veya üretimi sona ermi' petrol ve doal gaz sahalar (üretimi artrc teknik olarak veya sadece CO2 depolama amaçl ) Derin akiferler (mevcudiyeti) Soda maaralar (mevcudiyeti)

24 Ke'fedilmi' ve/veya üretime alnm' petrol ve doal gaz sahalar Üretimi devam eden sahalarda, üretimi artrc teknik ( EOR) olarak uygulama Bu konuda Türkiye de deneyim saha uygulamas ve ara'trma olarak mevcut. Dünyada sayl CO 2 enjeksiyon projelerinden birisi Bat Raman da uygulanmakta.

25 Türkiye de ke'fedilmi' 100 e yakn petrol sahasnn verilerinin gözden geçirilmesi, ve CO 2 depolamasna uygun olup olmadklar ve kapasitelerinin belirlenmesi Derin (tuzlu) akiferler Üretim yaplmad için detay teknik deerlendirme bu a'amada mümkün görünmüyor ancak petrol sondajlar srasnda elde edilen bilgilerle mevcudiyetleri ortaya konmaldr.

26 Soda maaralar Soda sanayinin üretim srasnda olu'turduu maaralarn yerleri ve durumlarnn gözden geçirilmesi

27 Baz sanayi tesislerinin ve potansiyel depolama sahalarnn dalm

28 ÇPMENTO FABRPKALARI (Çimento Müstahsilleri Birliine Üyeler)

29 R R R R Demir çelik fabrikas R Rafineri

30 TERMPK SANTRALLAR Mobil santrallar, fuel oil 140 otoprodüktör, do)al gaz, nafta motorin,fuel oil, LPG, kömür Termik Santrallar, kömür Do)al gaz satrallar

31 ÜRETPLEN veya KENFEDPLMPN PETROL VE DOQAL GAZ SAHALARI (~100 adet) ve SODA MAQARALARI Petrol ve do)al gaz sahalarnn oldu)u iller Soda üretiminde yaratlan ma)aralarn oldu)u iller

32 SONUÇ ve GÖRÜNLER Türkiyenin dier ülkelerle mukayese edildiinde CO 2 emisyonlar açsndan sorunu olmad görü'ü mevcut olmasna ramen, ileriye dönük olarak yaplmas gerekenler için 'imdiden tedbir alnmas gerekir. CO 2 den kurtulma metotlarndan biri ve en önemlisi olan jeolojik yaplarda depolama, pek çok sanayi kurulu'u için emisyonlarn bertaraf etmede önemli bir alternatif olu'turacaktr