PERFORMANS Performance

Transkript

1 ISSN PERFORMANS Performance Ege Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Bilimsel Yayınıdır «i m m mm wsmmmm Cilt: 11 Volume: 11 Sayı: 4 Number:

2 PERFORMANS PERFORMANCE Cilt: 11 Sayı: Sahibi Owner Yazı işleri Sorumlusu Editor Birol DOĞAN E.Ü, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu adına Bahtiyar ÖZÇALDIRAN Yayın Kurulu Editorial Board Bilimsel Danışma Kurulu Scientific Advisory Board Yayın Koordinatörü Coordinator Dağıtım Sorumlusu Distributor Yazışma Adresi Correspondence Address Emine KUTLAY Ercan HASLOFÇA Ersin ALTIPARMAK Ferudun DORAK Mustafa F. ACAR Muzaffer ÇOLAKOĞLU S. Rana VAROL Süleyman MORALİ Timuçin GENÇER Berrin DURMAZ Birol ÇOTUK Birol YALÇIN Caner AÇIKADA Cem BEDİZ Çetin İŞLEĞEN Emin ERGEN Füsun ÖZTÜRK Hülya AŞÇI Metin SAYIN Oğuz KARAMIZRAK Kemal TAMER Gül TİRYAKİ Şefik TİRYAKI Yavuz TAŞ Kİ RAN Faik VURAL, Fatih ÇATIKKAŞ, M. Zeki ÖZKOL, Melih BALYAN Mustafa ENGÜR, Serdar TOK Erdinç DEMİRAY, Gülbln Rudarlı NALÇAKAN H. Kaya GÜCÜ, Meliha ONURSAL Ege Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Bornova-İZMİR-TÜRKİYE Tel Fax E-posta İnternet adresi +90(232) / (232) performans@mali.ege.edu.tr Performans Dergisi yılda dört sayı olarak yayınlanır. Performance is publlshed quarterly ISSN Basım Yeri: Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İZMİR Tel: / 2066

3 İÇİNDEKİLER / CONTENTS Yüzücülerde Plyometrik Antrenmanların Sıçrama ve 25m Serbest Yüzme Derecelerine Etkisi The Effect o f Plyometric Training on Jumping and 25m Freestyle Swimming Score's Af Swimmers. _ - Ş. KOPARAN, M. YAVAŞ, S. EROL, M.ZÖZKOL Sportif Sorunlarla Başa Çıkma Becerileri Envanteri-28 in Geçerliliği ve Güvenilirliğinin Test Edilmesi Testing The Validity and Reliability o f Athletic Coping Skills Inventory-28 E. KONTER Genç Erkek Türk Eskrim Milli Takımı Fizyolojik Profilleri Physiological Profiles of Young Mate Turkish National Fencing Team M.ZÖZKOL, F. VURAL Beden Eğitimi Öğretmenliği Adaylarının Mesleki Benlik Düzeylerinin Karşılaştırılması Comparison o f the Occupational Self-Concept Levels o f Preservice Physical Education Teacher i. ÇAM, B. ÇETİN, i. YAZICILAR, Y. YILDIZ Türkiye Profesyonel Birinci Ligi Oyuncularında Futbol Hazirlik Dönemi Antrenmanlarinin 4 Mm Laktat Eşiği Ve Vücut Yağ Oranı Üzerine Etkileri The Effects o f Soccer Preseaon Period Training on 4 M m Lactate Treshold and Body Fat Ratio in Professional First Division League Players in Turkey N. ENİSELER, M. ÇOLAKOĞLU, F. TURGAY, M, ALTUN, H. VURGUN

4 Performans, 11 (4): 31-35, 2005 TÜRKİYE PROFESYONEL BİRİNCİ LİGİ OYUNCULARINDA FUTBOL HAZIRLIK DÖNEMİ ANTRENMANLARININ 4 m M LAKTAT EŞİĞİ ve VÜCUT YAĞ ORANI ÜZERİNE ETKİLERİ THE EFFECTS OF SOCCER PRESEAON PERIOD TRAINING ON 4 m M LACTATE TRESHOLD AND BODY FAT RATIO İN PROFESSIONAL FIRST DIVISION LEAGUE PLAYERS İN TURKEY N ENİSELER* M ÇOLAKOĞLU** F TURGAY*** M ALTUN* H VURGUN** * Celal Bayar Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, MANİSA ** Ege Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, İZMİR * * * Gençlik ve Spor G enei Müdürlüğü, Sporcu Sağlık Merkezi, İZMİR ÖZET Bu çalışma, sezon başı spesifik futbol antrenmanları ile beraber haftada 2-3 kez 4 mm laktat eşiği hızlarında yapılan antrenmanların, futbol oyuncularının anaerobik eşik seviyelerine olan etkileri ve vücut yağ oranlarındaki değişimlerin anaerobik eşik gelişimleri ile ilişkisini saptamayı amaçlamıştır. Türkiye birinci futbol liginde futbol oynayan, yaşları 25.2 ± 4.5 yıl, vücut ağırlıkları 74,6 ± 7.6 kg, boyları 178 ± 4 cm olan 13 futbol oyuncusu bu çalışmaya katıldı. Sekiz haftalık antrenman periodu sonunda 4 mm laktat eşiği hızlarında 3.19 ± 0,2 m/sn'den 3.62 ± 0.2 m/sn'ye istatistiksel olarak anlamlı bir değişim saptandı (p<0.05). Aynı süre içinde, deneklerin vücut yağ oranlarında % 9.3 ± 4'den 8.1 ± 3.2'ye anlamlı bir azalma gerçekleşti. Deneklerin vücut yağ oranı değişimi ile anaerobik eşik aeğişlmi arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif bir korelasyon saptandı (r= , pco.ooi). Anahtar Kelimeler: Futbol, lakfat eşiği, vücut yağ oranı ABSTRACT Purposes of this study were to evaluate the effects of 4 mm lactate threshold training together with specific soccer training on anaerobic threshold levels and also to reveal the relationship between anaerobic threshold developments and body fat ratio changes. Thirteen Türkiye premier league soccer players were participated to this study (25.2 ± 4.5 years; 74.6 ± 7.6 kgs; 178 ± 4 cms). End of the 8 weeks of training period, 4 mm lactate threshold speeds were significantly increased from 3.19 ± 0.2 m/sec to 3.62 ± 0.2 m/sec (p<0.05). At the same period, a significant decrease in body fat ratios of the subjects were determined (from 9.3 ± 4 % to 8.1 ± 3.2 %, pco.ooi). There was a negative correlation between changes of body fat ratio and anaerobic threshold speeds (r= , p<0.001). Keywords; Soccer, Lactate threshold, body fat ratio GİRİŞ Türkiye'de profesyonel futpol oyuncularının m a ç sezonuna fiziksel hazırlığı 6-8 hafta süren şiddetli antrenm anlara dayanm aktadır, daha sonra futpol oyuncularından 10 ay dan fazla süren m a çlık sezon Poyunca fiziksel yeterliliklerini sürdürmeleri Peklenmektedir. Brady ve ark. (4), futpol oyuncularının m a ç sezon öncesi yoğun antrenmanlar vasıtasıyla anaeropik eşiklerini anlamlı Pir şekilde yükselttiklerini, fakat sezon içinde yoğun m a ç trafiği nedeniyle yeterli

5 antrenm an yapam am anın sonucu bu seviyeleri sezon ortasına kadar ancak korunabildiklerini, sezon sonuna doğru anaerobik eşiklerinin anlamlı şekiiae düştüğünü rapor etmektedirler. Reilly (16), sezon öncesi futbol oyuncularının sezon başı antrenmanlarına çok düşük fiziksel standartlarla başladıklarını rapor etmektedir. Sezon başında futbol oyuncularının anaerobik eşik seviyelerinin test edilmesi, test edilen bu seviyelere göre anaerobik eşik antrenmanlarının şiddetinin ayarlanması, futbol oyuncularının ö a h a yüksek anaerobik eşik seviyelerine ulaşmasına yardım cı olacaktır. Bu çaiışm aaa; futbol oyuncularında sezon başı spesifik futbol antrenmanları İle beraber haftada 2-3 kez 4 mm laktat eşiği şiddetinde yapılan antrenmanların anaerobik eşik seviyelerine olan etkileri ve vü cut yağ oranlarındaki değişimlerin anaerobik eşik gelişimi ile İlişkisini incelem ek am açlandı. MATERYAL ve METOD Denekler: Bir birinci lig profesyonel futbol takımının sezon başı hazırlık dönem i antrenmanları yapm akta olan, yaşlan 25.2±4.5 yıl vücut ağırlıkları 74.6 ± 7.6 kg, boyları 178 ± 4 cm olan 13 futbol oyuncusu çalışmaya katıldı. Prosedür: İlk 4 mm laktat eşiği ölçümleri hazırlık döneminin ilk haftasından hemen sonra, ikinci eşik ölçümleri ise ilk ölçüm den sekiz hafta sonra gerçekleştirildi, Ölçümler çim zemin üzerinde 40 m mekik koşu şeklinde yapıldı. Denekler, mekik koşu hızlarını her 20 m etrede bir verilen akustik sinyale göre düzenlediler. 9.4 km/s hızdan başlayarak, 14 km/s hıza kadar her fazda 1.2 km/s hız artımı uygulandı. Fazlar dört dakikalıktı. Parmak ucundan kan örneklerinin alımı iki faz arasındaki 1 dakika dinlenm e aralığında gerçekleştirildi. Mlkro-hemotokrit tüplerine alınan kan örnekleri, içinde anti-glikolitik ve anti-koagulan ajan bulunan koruyucu tüplere aktarıldı (YSI 2315, Yellow Springs Instruments Inc., Ohio, USA). Bu kan örnekleri - 4 C d a korundu ve 24 saat içinae, deneklerin total kan laktat değerleri YSI 23L (Yellow Springs Instruments Inc. Ohio, USA) kan laktat analizöründe elektro-enzimatik yöntemle analiz edildi (9). 4 mm laktat eşiği hızları ekstra-polasyonla hesaplandı. Deneklerin vücut yağ oranları, Holtain Skinfold Caliper (Holtain Ltd., Crymych, UK) ile triceps, subscapula, a b d o m e n ve uyluktan alınan aeri kıvrımı değerleri ile hesaplandı (18). İlk ölçüm hazırlık sezonu futbol antrenmanlarının birinci haftası sonunda, ikinci ölçüm d e ilk ölçüm ünden sekiz hafta sonra yapıldı. Altı haftası m a ç sezonu öncesi, iki haftası sezon içi olmak üzere toplam sekiz hafta boyunca, aşağıdaki zam ansal oranlarda antrenm anlar yaptırıldı. Aerobik ve anaerobik eşik antrenm an programı: Çalışmaya katılan herbir sporcu, ilk ölçüm de saptanan bireysel hızlarınoa anaerobik ve aerobik eşik antrenmanları yaptılar. İlk dört haftadan sonra, anaerobik ve aerobik eşik hızı nabız değerlerindeki %5-8 azalm a nedeniyle, koşu hızını % 5 arttırarak çalışm alara devam edildi. İlk ölçüm ü takibeden ilk İki haftada dört seans, üç ve dördüncü haftalarda üçer, beşinci hafta iki aerobik ve anaerobik eşik antrenmanı yapıldı. Son üç hafta lig maçları neaeniyle eşik antrenmanları h afta d a 1'er seans yapıldı. Sürat, çabukluk, koordinasyon antrenmanları Kuvvet antrenmanları Aerobik ve anaerobik eşik antrenmanları Esneklik antrenmanları Futbola özgü interval koşular Teknik ve taktik antrenmanlar Antrenman maçları (taktik oyun) Hazırlık müsabakaları % 8.13 % % % % 1.69 % % % Performans

6 ilk iki hafta boyunca, haftada 120 dk. anaerobik eşik ve 80 dk aerobik eşik, üçüncü hafta 108 dk anaerobik eşik ve 60 dk aerobik eşik, dördüncü hafta 90 dk anaerobik eşik, 60 dk aerobik eşik, beşinci hafta 60 dk anaerobik eşik, 40 dk aerobik eşik ve son üç hafta boyunca da haftaaa 15 dk anaerobik eşik, 20 dk aerobik eşik antrenmanı yaptılar. Antrenmanlar 40 m 'de bir 90 'den 180 y e varan açılarda yön değiştirmeyi de içeriyordu. Eşik antrenmanları çift antrenm an seansı uygulanan günlerae sabah, tek antrenm an günlerinde seansın son bölüm ü olarak gerçekleştirildi. İstatistiksel Analiz: Hem anaerobik eşik hızlarında hem de vücut yağ oranlarındaki değişim lerde İstatistiksel bir fark oiup olmadığını saptam ak için t testi kullanıldı. Anaerobik eşik hızlarının değişimleri (ikinci ölçüm - birinci ölçüm ) ile vücut yağ oranı değişimleri (birinci ölçüm - ikinci ölçüm ) arasında İstatistiksel bir ilişki olup olmadığını saptam ak için pearson korelasyon testi kullanıldı. BULGULAR VE TARTIŞMA Anaerobik eşik değişimleri: Müsabaka sırasında teknik ve taktik özellikleri üst seviyede yapabilm ede kasdaki laktik asit seviyesi önemli rol oynar, Laktik asidin bir m etaboliti olan laktatın kandaki seviyesi ise kasta biriken laktik asit mikatarı hakkında fikir verir. Anaerobik eşik hızları yüksek sporcuların futbol müsabakasındaki teknik ve taktik uygulamaları başarı İle yapabildikleri gözlemlenmektedir. Bu nedenle, elit futbol oyuncularının anaerobik eşik hızlarının m/sn arasınaa olduğu rapor edilmektedir. Brezilya, Almanya, iskoçya ve Türkiye birinci lig oyuncularında koşu bandı anaerobik eşik hızları 3,85-3,9 m/sn civarında ve Türk A milli takımında 3.78, Almanya A milli takımında da 4,0-4,14 m/sn arasında bulunmuştur (2, 4, 6, 14, 15, 17). Tablo 1. 8 haftalık antrenman sonucunda elde edilen anaerobik eşik hızı değişimleri n:13 4 mm laktat eşik hızı (m/sn) Birinci ölçüm 3.19±0.20 ikinci ölçüm 3.63±0.20 birinci - ikinci ölçüm farkı (t testi) p<0.001 Mekik koşu testi yön değişikliklerini ve yön değiştirme sonrası ivmelenmeyi içermesi nedeniyle futbola daha yakındır (13). Bu nedenle kan laktat değerleri koşu bandındaki ölçüm lerde saptanan değerlere göre d a h a yüksek ve anaerobik eşik hızları daha düşük çıkabilir. G ündoğan ve ark. (7), yüksek hızlarda aynı hızdaki mekik koşu sırasında, koşu bandındaki koşuya göre d aha yüksek kalp atım frekansı ve kan laktat seviyesi, farklı metabolik yanıtları saptamışlardır. Hazır ve ark. (8) mekik koşuda dönüş sırasında negatif ve pozitif ivmelenme nedeniyle, düz koşuya oranla vastus lateralis kasında daha yüksek elektriksel akfivite saptamışlardır (8). Bu nedenle bu araştırmada futbol oyuncularının 4 mm laktat eşiği hızları biraz düşük çıkmış olabilir. Bu çalışm ada, futbol oyuncularının 4 mm laktat eşiği hızları ilk ölçüm de 3.19±0.20 m/sn den 3.63±0.20 m/sn'ye yükeldiği saptanmıştır (p<0.05). Türkiye 2.lig futbol oyuncularının, 6 haftalık futbol hazırlık sezonu antrenamanları sonucunda anaerobik eşik hızlarının 3,8 m/sn'den 4.2 m/sn'ye artım saptanmıştır (12). İşleğen ve ark. (13) 6 haftalık futbol hazırlık sezonu antrenamanları sonucunaa futbol oyuncularının 10,12,14 km/h hızlardaki ölçümlerde, laktat üretiminde azalmayı rapor etmektedirler. Jensen ve Larsson (10) bayan futbol oyuncularında 3 aylık sezon öncesi futbol hazırlık antrenm anlar ile anaerobik eşik hızları 12.8 km/h'dan 13.4 km/h'a arttığını rapor etmektedir. Açıkaaa ve ark. (1) Türkiye birinci profesyonel futbol ligi oyuncularının hazırlık sezonu antrenmanlarıyla Conconi testinde elde edilen anaerobik eşik hızlarının 3.72 m/sn'den 3.76 m/sn'ye değiştiğini, fakat farkların anlamlı olmadığını rapor etmişlerdir. Cilt 11, Sayı 4,

7 Brady ve ark. (4), iskoçya birinci lig profesyonel futpol oyuncularını iki sezon takip etmiş, hazırlık sezonu süresince Pirinci yıl 13.4 km/s'den (3,72 m/sn) 13.7 km/s'a (13.8 m/sn) ikinci sezonda 13.6 km/s'den ( 3.77 m/sn) 14.1 km/s'a ( 3.91 m/sn) yükseldiğini saptamışlardır. Casajus ispanya 1. ligindeki profesyonel futpolcuların hazırlık antrenmanları sonrası eylül ayından, müsapaka sezonu sonrası şupat ayı arası anaerobik değişiminin 12.4 km/s den, 13.1 km/s olduğunu rapor etmektedir (5). Bu araştırmada ki anaerobik eşik hız artışı diğer araştırmalara göre daha yüksek gipi görünmektedir. Bunun nedeni olarak hazırlık antrenm anlarında spesifik futpol antrenmanlarına ilaveten anaerobik eşik antrenmanlarının yapılması olarak açıklanabilir. Vücut Yağ Oranı Değişimleri ve Anaerobik eşik gelişimi ile ilişkisi: Vücut yağ oranının fazlalığı, taşınması gereken pasif doku miktarını arttıracağından performansı olumsuz etkiler. Vücut yağ oranı fazla olan futpol oyuncularınaa Pu oranının % 10'a yaklaştırması performans açısından önemli olacaktır, işleğen ark. 6 haftalık hazırlık sezonu futbol antrenmanları sonucunda 2,lig futbol oyuncularının vücut yağ oranı değerlerinde % 11.2'den %11.0'e 0.2'lik bir azalm a rapor etmektedirler (11). Hazırlık sezonu futbol antrenmanları sonucunda hem Türkiye birinci futbol ilgi (3) hem de üçüncü ligi (12) vücut yağ oranlarının düştüğü rapor edilmiştir, Yaklaşık 3 aylık hazırlık sezonunda Payan (9) ve erkek (1) futpol oyuncularının vücut yağ oranı değerlerinin azaldığı saptanmıştır. Bu çalışm ada da vücut yağ oranı değerlerinde % 9.3'den % 8.1'e, 0.8 Pirimlik Pir azalm a saptandı (Tablo 2), Korelasyon tablosundan anlaşılmaktadır ki, spesifik futbol antrenmanları ile birlikte aerobik ve anaerobik eşik antrenmanları vücut yağ oranlarını d a düşürmektedir. Bu burum da anaerobik eşik performansının geliştirilmesi sırasında vücut yağ oranının da optim al performans açısından en uygun alt seviyelere indirilmesi üzerinde durulmalıdır. Tablo 2: Çalışmaya katılan sporcuların, vücut yağ oranı değişimleri. n:13 Vücut yağ oranı % 1. ölçüm 9.3± ölçüm 8.1 ±3.2 t-testi ölçüm farkı p<0.001 Tablo 3: Çalışmaya katılan sporcuların anaerobik eşik hızlarındaki değişim ile vücut yağ oranlarınaaki değişim arasındaki korelasyon. n:13 Vücut yağ oranı değişimi % (1.ölçüm- 2.ölçüm) Anaerobik eşik hızı değişimi (İkinci ölçüm-birinci ölçüm) r= (p<0.01) KAYNAKLAR 1. Açıkada C, Özkara A, Hazır T, Aşçı A, Turnagöl H, Tınazcı C, Ergen E; "Bir futbol takımında sezon öncesi yoğun hazırlık antrenmanlarının bir kısım kuvvet ve dayanıklılık özellikleri üzerine etkisi. Birinci Futbol ve Bilim Kongresi Özet Kitabı, Mayıs/1 Haziran, İzmir, 1996, s Açıkada C, Özkara A, Hazır T, Aşçı A, Turnagöl H, Tınazcı C; "Bir kısım profesyonel 1.ligi takımlarında oynayan futbolcuların kuvvet ve dayanıklılık özellikleri''. Spor Hekimliği Dergisi 32:4, , Akova B, Akkurt S, Pündük Z, Gür H, Küçükoğlu S; "Elit profesyonel Futbol oyuncularının bazı fiziksel özelliklerinin sezon öncesi ve sonrası görünümü". Birinci Futbol ve Bilim kongresi Özet Kitabı, Mayıs/1 Haziran, İzmir, 1996, s.l Performans

8 4, Brady K, Maile A, Ewing B; "An Investigation into the Fitness of professional soccer players over two seasons". In Science and Football III (eds. T. Reilly, J Bangsbo, J. Claiys I. Franks and M. Hughes) E and F.N Spon, London, pp , Casajus J.A; "Seasonal variation in fitness variables in professional soccer players" Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 41: pp Da Silva SG, Kaiss L, Campos V, Ladewlg I; "Decrease in aerobic power and anaerobic threshold variables with age braziiian soccer players". Fourth World Congress of Science and Football Abstracts Book, February, Sydney, Australia, 1999, pp Gündoğan N; "Standart hızda farklı koşu şekillerine metabolik cevap farklılıkları. Yüksek lisans tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, beden eğitimi ve spor anabliim dalı, Marmara Üniversitesi, Istanbul, , Hazır T, Gürcan N, Ergen E (1992): 20 m mekik koşusunda koşu ve dönüş aaımlarının elektromyografik analizi. Spor Bilimleri 2, Ulusal Kongresi Bildirileri, kasım' 92 Hacettepe-Ankara. 9, Heck H, Mader A, Hess G, Hollman W; "Justification of the 4 mmol/l lactate thereshold. Int J Sports Med, 6: , Jensen K, Larsson B;: "Variation in physical capacity In a period including supplemental training of the national danish soccer team for women". In: Science and Football II (eds. T, Reilly, J Clarys and A Stibbe), London, E and F.N Spon, pp , (1993) 11. İşleğen Ç, Akgün N; "Effects of 6 weeks pre-seasonal training on pysical fitness am ong soccer players". In: Science and Football I (eds. T. Reilly, A, Lees, K, Davids and WJ Murpy), London, E and F.N Spon, pp.l , İşleğen Ç, Karamızrak O, Turgay F, Acarbey Ş, ErdinçT, Elmacı S, Durusoy F; "Profesyonel futbolcuların anaerobik eşik değerlerinin laktik asit ölçümleri ile saptanması". Spor Bilimleri 2. Ulusal Kongresi Bildirileri, Kasım, 1992 Hacettepe-Ankara. 13. işleğen Ç, Acar MF, Çeçen A, Erdinç T, Varol R, Tiryaki G, Karamızrak O; "Effects of different pre-season preparations on lactate kinetics in professional soccer players". In: Science and Football 3 (eas. T. Reilly, J Bangsbo, J. Clarys I. Franks and M. Hughes) E and F.N Spon, London, p p.l , Kinderman W, Gabrlal H, Coen B, Urhausen A; "Sportmedizinishe leistungsdiagnostik im fupball". Deutsche Zeitschrift für Sportmedizin, 44: , Kuhn W; "A comparative analysis of selected motor performance variables In American football, rugby union and soccer players". In: Science and Football II (eds. T. Reilly, J Clarys and A. Stibbe), London, E and F.N Spon, pp , Relly T and Thomas V; "Effects of a programme of pre-season training on the fitness of soccer players". J of Sport Med and Phy Fitness, 17: , YücetürkAY; "Antrenman Kavramı - Prensipleri - Planı" Yohasz MS; "The effect of sport trainingon on body fat in men with prediction of optimal body weight'. Doctoral thesis. Urbana, Illinois University of Illinois, Cilt 11. Sayı 4,