BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ 9. DÖNEM

Transkript

1 BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ 9. DÖNEM MAYIS DERS NOTLARI Editör Dr. Tahir ÖZAKKAŞ i

2 Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları: 149 Bütüncül Psikoterapi 9. Dönem Mayıs 2011 Ders Notları ISBN Copyright Psikoterapi Enstitüsü Tüm hakları saklıdır. Yayıncının izni olmaksızın tümüyle veya kısmen yayımlanamaz, kısmen de olsa çoğaltılamaz ve elektronik ortamlarda yayımlanamaz. Birinci baskı: Haziran 2014 Editör: Tahir Özakkaş Yayıma hazırlayan: Sevgi Akkoyun & Menekşe Arık Katkıda Bulunanlar: Sibel Kaytaz, Nur Aydoğan Baskı: Acar Matbaacılık Prom. ve Yayın. San. ve Tic. Ltd. Şti. Litros Yolu Fatih Sanayi Sitesi No:12/243 Zeytinburnu - İstanbul Tel: PSİKOTERAPİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM ARAŞTIRMA SAĞLIK ORGANİZASYON VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ. Eğitim ve Kongre Merkezi: Fatih Sultan Mehmet Cad. No:285 Darıca-KOCAELİ Tel : Fax : Merkez: Bağdat Caddesi No: 540/8 Bostancı-İSTANBUL / TÜRKİYE Tel : Fax : ii

3 SUNUŞ nsanlık tarihi boyunca, her toplumda psikolojik rahatsızlıkları İ tedavi etmeye yönelik girişimler olmuştur. Bu alanda yapılan girişimler sonucu ortaya çıkan pek çok farklı ekolün savunucuları, kendi ekollerini yüceltme ve diğer ekolleri küçümseyerek ötekileştirme yoluna gitmiştir. Ancak buna rağmen farklı yaklaşımlardan bilgiler edinerek kuramını zenginleştirmeye ve bu alanda çalışmalar yapmaya başlayan öncü terapistler, psikoterapide bütünleşmeyi sağlayarak alandaki bölünmeleri büyük oranda azaltmıştır. Bütüncül psikoterapi, hastanın bilişlerinin, davranışlarının, kişiliğinin ve duygusal süreçlerinin yeniden düzenlemesine yardımcı olmak için pek çok farklı ekolden faydalanarak daha gerçekçi, uyumlu ve esnek bir çalışma alanı sunar. Eğitimini verdiğimiz bütüncül psikoterapi, zamanzaman eklektik ve asimilatif, genellikle de entegratif ve ortak faktörler üzerine kurulmuş bütüncül bir yaklaşımı içerir. Bireye, teori odaklı değil danışan odaklı bakmaya çalışan bütüncül psikoterapiler, farklı yaklaşımların bileşenlerini bir araya getirerek terapisti geniş bir vizyona ulaştırır. Bu amaçtan yola çıkarak, çeşitli bilimsel etkinlik, araştırma, eğitim ve yayın çalışmalarıyla, ülkemizde bütüncül psikoterapi uygulamalarının gelişimine öncülük etmekten gurur duyuyoruz. Elinizdeki bu ders notları, ruhsal bozuklukların tedavisinde tek bir psikoterapi yaklaşımına bağlı kalmaktansa elindeki veriyi kullanarak uygulanabilecek en iyi tekniği ve teoriyi arayan bütüncül yaklaşımlı terapistler yetiştirme adına verilen Bütüncül Psikoterapi Teorik iii

4 Eğitimi 9. Grubunun Mayıs ayı deşifrelerini sunmaktadır. Bu ders notları, eğitim deşifresinin derlemesi olma özelliğiyle dünyada eşi benzeri görülmemiş bir yayın niteliği de taşımaktadır. Bu ders notlarında genel değerlendirme, vaka formülasyonu ve zihinselleştirme konuları ele alınmaktadır. Bütüncül psikoterapiler de insanın ruhsal yapısının gelişiminde olduğu gibi zamanla özerkleşecek, bireyselleşecek ve ayrışarak psikoterapi ruhunu ayakta tutacaktır. Psikoterapi uygulayıcıları için önemli olduğunu düşündüğümüz bu eğitim ders notlarını, sizlerin ilgisine sunmaktan kıvanç duymaktayız. Keyifli okumalar dileriz Tahir ÖZAKKAŞ Psikoterapi Enstitüsü Başkanı iv

5 İ Ç İ N D E K İ L E R MAYIS GÜN 1 GENEL DEĞERLENDİRME VAKA FORMÜLASYONU KERNBERG İN EĞİTİM SEANS VİDEOSUNUN İZLENMESİ ŞİZOİD VAKANIN İNCELENMESİNE DEVAM MAYIS GÜN 5 MENTALİZASYON-ZİHİNSELLEŞTİRME ZİHİNSELLEŞTİRME VE PSİKANALİZ SINAVA HAZIRLIK D İ Z İ N v

6

7 Mayıs GÜN

8

9 1 GENEL DEĞERLENDİRME Tahir Özakkaş: Günaydın arkadaşlar! Bugün genel bir tekrar yapacağız. Kursiyer: Bir soru sorabilir miyim? Ego state lerde, sağlıklı yapılarda her bir ego durumu birbirinden bilgi ve duygu düzeyinde haberdar, nevrotik yapılarda bilgi düzeyinde haberdar, duygu düzeyinden kısmen habersiz miydi? Tahir Özakkaş: Açıklama yapacak olan var mı aranızda? Kursiyer: Sınır durumda duygudan haberleri yok ama nevrotik durumla farkı neydi burada bilmiyorum. Tahir Özakkaş: Peki, borderline yapıyı biliyor musun? Kursiyer: Biliyorum. Bölünmüş nesne ilişkileri bağlamında iyi kendilik ve kötü kendilik ayrışmıştı. Tahir Özakkaş: Mesela ben bir hocayım ve sizi bazen çok seviyorum, bazen nefret ediyorum. Ama size geldiğimde diyorum ki, ama siz aynı öğrencilersiniz, geçen gün geldiğimde sizi sevmişim sebebini anlayamadım diyorum. Ne oldu bilgi aynen geçiyor, duygu geçmiyor, ben borderline ım. Ben sizden bazen nefret ediyorum, bazen seviyorum. Bazen nefret edilecek işler yapıyorsunuz, bazen sevilecek. Tırlattınız bugün dedim ve çektim gittim. Nevrotik düzeydeyim, sizi ve kendimi, duyguyu bir bütün olarak algılayabiliyorum ama nevrotik düzlemde olduğum için

10 kapris yapıyorum, çekip gidiyorum, konversiyon yapıyorum, bayılıyorum, siz üzerime geldiğiniz zaman ateş bastı falan diyorum. Burada hem bilgi geçiyor hem duygu geçiyor gördüğünüz gibi ama biraz ayrı ayrı ego state lerim var. Bunlardan öğrenmediğimiz, diğer nesne ilişkilerine girmeyen bir şey anlatacağım üçüncü boyutta, orada da çoğul kişilikler var. Nevrotik ve sınırda kişilikle bir ilgisi yok bunun. Bir gelişim çizgisinden geriye doğru gidecek olursak: normal bir insan var, nevrotik bir insan var, borderline bir insan var, psikotik bir insan var. Geriden doğru gelirsek psikotik insan var: her şey birbirine karışmış nesneyle kendini ayırt edemiyor. Borderline insan var: duygu geçmiyor ama bilgi geçiyor. Nevrotik insanda ise bilgi ve duygu geçiyor ama farklı farklı roller abartılarak yaşanıyor. Bir de bunların hepsinin dışında hem borderline yapılarda hem de nevrotik yapılarda travmaya bağlı olarak çoğul kişiliğin hem duygusu farklı hem bilgisi farklı ayrı hard disklerde yaşayacak olan bir yapı var diyoruz. Birisinde ince çizgilerle gösterdik nevrotiklerde, borderline da ise çizgilerle, çoğul kişiliklerde ise çok kalın çizgilerle gösterdik ego state leri. Yani oradaki gittikçe kalınlaşan çizgiler bizim öğrendiğimiz gelişimsel psikolojiye uymuyor. Daha doğrusu çoğul kişilik ayrı bir kategori, travmaya bağlı olarak hem borderline seviyede hem nevrotik bir seviyede kişinin yaşayabileceği bir, ana bellekten kopan bilgi ve duygu olarak ayrı bir kimliğin ve kişiliğin yaşanmış olması. Kursiyer: Hocam sağlıklı bir insanı hipnoza aldığınızda normal yapısından ayrı durumlarının ortaya çıkması yine ego state ile alakalandırılır mı? Tahir Özakkaş: Kesinlikle. Kursiyer: Yani hipnozda değilken bütünmüş gibi gözükürken o alttaki çizgiler açığa mı çıkıyor? Tahir Özakkaş: Çıkabilir evet. Tamamen çoğul kişiliktir veya altta bir travma vardır ve orada yapı donup kalmıştır. Kursiyer: Hepimizde ego state var yani BPT MAYIS DERS NOTLARI

11 Tahir Özakkaş: Normal bir insanın ego state leri birbirine entegre olmuş puzzle gibidir. Kafanıza takılan sorular var ise başlayın hadi. Kursiyer: Kendilik bozukluklarında bağlanma ve bağlanma birimlerini şematize ediniz diye sormuşsunuz. Birçok arkadaş şu şekilde yorumladı, Masterson un borderline, narsisist, şizoid in şemaları vardı, o mudur bunun cevabı yoksa dört evre vardı, önce birleşikti nesne ve kendilik sonra ayrılıyordu, o mudur cevabı? Tahir Özakkaş: İki konuyu da biliyorsun ama hangisinin bunun cevabı olduğunu ayırt edemiyorsun. Dolayısıyla burada ayırıcı tanıya gidebilmeliyiz. Buradaki kelimelere tek tek bakalım. Kendilik kelimesi hangi kuramlarda geçer? Kursiyer: Masterson, Kohut, Kernberg. Tahir Özakkaş: Kernberg de tam olarak geçmez ama nesne ilişkilerinin parçası olarak hadi evet diyelim. Kursiyer: Mahler de. Tahir Özakkaş: Mahler de var mı arkadaşlar, yok. Peki, birinci kelimeyle aydınlandı mı aslında, biz yine de devam edelim ikinci kelimeye bakalım. Bozukluk, kendilik bozukluğu kimde geçer. Kursiyer: Masterson. Kursiyer: Kohut. Kursiyer: Kernberg. Tahir Özakkaş: Kernberg de geçmez, Kernberg kendilik bozukluğu diye anlatmaz, borderline kişilik örgütlenmesi olarak anlatır. Peki, Kohut ve Masterson a düşelim. Devam edelim bağlanma ve bağlanma birimleri. Bağlanma nerede geçer? Kursiyer: Nesne ilişkilerinin hepsinde var. Tahir Özakkaş: Nesne ilişkilerinde geçer mi? Kursiyer: Bowlby de geçer. Kursiyer: Ainsword da geçer. Kursiyer: Stern de geçer. Genel Değerlendirme 11

12 Tahir Özakkaş: Tam geçmez orada. Peki, bağlanma birimi diyor. Bağlanma birimi-ünit kavramı nerede geçer. Kursiyer: Masterson da geçer. Tahir Özakkaş: Evet, sadece Masterson da geçer arkadaşlar. Başka hiçbir yerde ünit kelimesi bir birim, kümülatif birim olarak, dörtlü birim olarak anlatılmaz. Kernberg ve Kohut ta libidinal taraf ve agresyon taraf olarak der ama burada Masterson birim olarak der ve bunun dört kompenant olarak sayar. Bir nesne tarafı, bir kendilik tarafı, ikisini bağlayan duygu tarafı, bir de ego tarafını koyar. Bu libidinal taraftaysa libidinal ünit, ödüllendiren nesne ilişkileri parça birimleri borderline için RORU, agresyon ünit kısmına da geri çekilen nesne ilişkileri parça birimi der, WORU der bir grubu anlatır. Problem ya A ünitindendir ya B ünitindendir. Aynı şekilde efendi köle birimi, sadistik nesne, sürgündeki kendilik birimi diye iki tane birimden bahseder şizoid için. Narsisistik yapıda idealize edilmiş ebeveyn yapısıyla grandiyöz kendilik birimi, kaynaşmış kendilik birimi, diğer tarafta develüe eden nesne ve parçalanmış kendilik birimi yapısı diye ayrı bir agresyon biriminden bahseder. Bunlar birimdir. Birim kelimesi geçtiği andan itibaren bütün diğer teorisyenleri saf dışı ediyorsunuz. Aslında cevabı bildiğiniz halde soru irdelemeyi öğrenmeniz lazım. Halbuki arkadaşların bir kısmı bu soruya Mahler in gelişim evrelerini yazıyorlar. Kursiyer: Ama bu Kohut u anlatırken nesne ilişkilerinden kaynaklı. Burada biraz nesne ilişkilerinin temelinde bir şey olduğu için orada bölme mekanizması var, ondan sonra iyi ve kötüyü birleştirip birleştirememesi, Masterson da zaten bunun temelinde, birimler de bunun temelinde olduğu için. Tahir Özakkaş: Hangi birimler orada? Kursiyer: Orada birleştirmeyi yapamıyor çocuk ve orada bölme sabit kalıyor. Kendilik nesnesi iyi ve kötü ayrı duruyor. Tahir Özakkaş: Ayrı duruyor ama birim nerede? Kursiyer: Burada kelime olarak değil de konu olarak geçiyor BPT MAYIS DERS NOTLARI

13 Tahir Özakkaş: Biz ona fantazik füzyonu olan birey diyoruz. Eğer kişi kafasındaki füzyonun adını da koyup böyle olmalıdır derse bu gerçekliğe çattığında yani sınavda yazıp da notu aldığında öfkelenir. Çünkü fragmantasyon anksiyetesi yaşar. Gerçeklikle yüzleştikten itibaren kafasındaki dünyanın orda olmadığını gördüğünde tüm öğrenciler notlarını duyduğunda böyle yumruklarlar, nasıl notumu kırmış yüzde yüz doğruydu, ben ona göstereceğim, danıştaya müracaat edeceğim falan diye öfke yatışır yatışır, bir kısmı yatışmaz danıştaya müracaat eder, aynı notu alır oturur. Bunların hepsi böyle der, suç samur kürk olmuş yere düşmüş kimse sahip çıkmamış. O da, ya bu benim hatamdı, aslında hoca Mahler i sormuyor, adam Masterson un ünitlerini ve bağlanma birimlerini soruyor. Dört tane kendilik bozukluğu var bunları ayrı ayrı yazacağım, her ne kadar dördüncüsünü anlatmadılar ise de diye yazması gerekirdi. Bana onu yazmadığınız zaman bir beş puan gidiyor. Kursiyer: Onun bir birimi var mı hocam? Tahir Özakkaş: Onun birimi yok, yani üzerine çalışılmamış, sizler çalışacaksınız. Libidinal ve agresyon birimi var ama bağlanma hiç olmadığı için ona bir isim verip de çalışma imkanı olmamış Masterson ın. Evet başka. Ben size bir soru sorabilir miyim? Beck görüşü ile enstitü görüşü arasındaki farklar nelerdir? Kursiyer: Beck zihnin bilinçdışı kısmını görmezden geliyor, bilinçli kısımla ilgileniyor. Beck e göre insanda sadece üç tane temel kabul var: Değersizlik, yetersizlik ve çaresizlik. İnsanın bu üç temel kabulle doğduğunu söylüyor ve bu üç temel kabul bilinçdışıdır diyor. Birey bu duyguların üzerine düşünceler oluşturuyor, şemalar oluşturuyor, geliştiriyor ve bunların üzerine de olumsuz otomatik düşünceler geliştiriyor. Mesela asansöre bineceğim ve asansörden düşeceğim gibi. Her duygunun önünde bir düşünce var. Beck te hastaya duygusunun önündeki düşünce kavratılmaya çalışılıyor. Bilgi işlemede sistematik hatalar, sağlıklı şemalar inşa etmek gibi yetiler kazandırılıyor. Enstitüye göre de insan değerlilik temel kabulüyle dünyaya geliyor, üç tane değil kırk bir tane temel kabul var. Onun dışında yetiştirilme tarzımız, çevresel Genel Değerlendirme 13

14 etkenler, ilk nesne ilişkilerindeki bozukluklardan dolayı değerlilik kabulü değersizliğe dönüşüyor. Bir eksiklik var bir yerlerde daha nasıl değerli olabilirim diye düşünüyor. Tahir Özakkaş: Olumsuz otomatik düşüncelerin kaynağı ne? Biz değersiziz, ne yaparsak yapalım değersiz olacağız, hayatta hep felaketle karşılaşacağız. Bu yanlış kurgulanmış bir düzlem diyoruz. İnsanoğlu yaradılışında veya canlıların yaradılışında hiçbir zaman değersizlik, yetersizlik, çaresizlik gibi bir duyguyla donanmamışlardır, hep canlı kalmak ve üremeye devam etmek amacındadır. İnsanoğlu için de bu değerli olmak, kendini hayata taşımak diyebileceğimiz bir temel dürtümüz vardır. Nereye gidersek gidelim diğerlerinin gözünde, yani annemizin gözünde kendimizi değerli hissedecek manipülasyonları bir şekilde yapma becerimiz var. İki tane yol var çocukta; 1-Anne çocuğu olağan kendiliğini kabul eder de Masterson ın dediği gibi, onun kendilik potansiyellerini hayata taşımasına destek verirse sağlıklı temel kabuller oluşur. Onun üzerine sağlıklı fonksiyonel şemalar oluşur, onun üzerine de sağlıklı otomatik düşünceler oluşur. Bu insan TEM e düşmüş, İstanbul dan Ankara ya kadar gidiyor arabasıyla, hem de BMW si ilekonfor içinde, müziğini falan dinliyor. Öbür delikanlımız veya kızımızın annesi ise diyor ki ben anne babamdan değersizlik gördüm, adam yerine konulmadım, benim yapamadıklarımı sana yaptıracağım diyor. Seni öyle mum gibi yapacağım ki, seni öyle idealize edeceğim ki veya öyle benim sözüme gireceksin ki ben kendimi güçlü hissedeceğim diyor, senin kendilik potansiyellerin diye bir şey tanımıyorum, sana şekil vereceğim diyor. Şekil vermenin önünde de tek silah var diyor. Benim dediğimi yaparsan sana gülümserim. Benim dediğimi yapmazsan sırtımı döner ve küserim. Sana şekil vermemi kabul edersen, kendiliğinden vaz geçersen karşılığında sevilirsin, sahte kendiliğin ilk tohumlarını atıyor. İşte anneler babalar farkında olmadan kendilik potansiyellerini aktifleştirip ona destek vermek yerine kendi kafalarındaki çocuğu yaratmak için çocuğun doğal, içten gelen, depreşen, dirilen duygularını ezmek ve yok etmek üzerine bir plan kurarlar. Dolayısıyla çocuk yavaş yavaş kendi öz kendiliğinden vaz geçer. Çünkü öz kendiliğinin BPT MAYIS DERS NOTLARI

15 duyguları hayata taşınmak istenmeyen bir şeydir ve kötü bir şeydir, bunu öğrenir. Bir ömür boyu da kişilik ve kendilik bozukluklarının arkasındaki budur. Çocuk kendi içinden gelen istek ve arzularını her hissettiğinde bunun ardından hissedeceği duygu suçluluk duygusudur, değersizlik ve yetersizlik duygusudur, boşluk duygusudur, anlamsızlık duygusudur, mahşerin altı atlısıdır. İşte bu duygulardan vaz geçer, annesinin gözüne bakar. Enstitü olarak burada şu sorunun sorulduğuna inanıyoruz: Ben ötekinin gözünde nasıl değerli olurum, nasıl önemli olurum, nasıl fark edilirim? Çünkü yaşamı buna bağlı, değilse terk depresyonuna düşecek. İşte bu birinci soru perspektifinde afonksiyonel şemalar dediğimiz, öbürünün gözündeki değerliliği hissetmek için yapmak zorunda hissettiği yönelimlerdir. Dindar bir ailede bu dini duyguların ve jargonun kullanıldığı, ibadetin ağırlaştırıldığı bir form alır. Müzikle ilgilenen bir ailenin içerisinde bu müzisyen olmaya yönelik bir yapı olur. Roman bir ailenin içerisinde daha iyi keman çalmaya veya hafif yan kesicilik yapmakla ilgili bir takım argümanları geliştiren çocuk gelişir. Bunlar birbirinden çok farklı spektrumal yapılardır ama tek dertleri aile içerisinde veya bulundukları kültürel ortamda değerli olduklarını ispata yönelik gayretlerdir. Ne oldu? Nasıl değerli olurumun şemaları kişinin yaşamış olduğu toplumsal yaşamın kültürel kodlarına göre belirlenir. Bunların hiçbiri insanın hayatını kolaylaştıran veya kendi benliğini hayata taşıyan şemalar değildir. Kendine yabancı ama ötekiler tarafından sevilmek için yapmak zorunda hissettiği hayat alanlarıdır, ilgi alanlarıdır, yönelimleridir. Hepimizin yaşadığı bu sahte hayat gibi. Şimdi bu eğitimde fark ediyoruz ki aslında hayat boyu birçok yaptığımız şeyi aslında kendimiz için yapmamışız, ya annemiz için, ya babamız için, ya öğretmenimiz için Burada öğreniyoruz ki Allah kahretsin bunu da kendim için yapmamışım. Farkındaysanız tek tek kalelerimiz yıkılıyor, en azından benim yıkılıyor size anlattıkça. Ve kendimin gerçek kendiliğini hayata taşıdıkça istediklerimi yapabilmek için özgürleştiğimi ama her özgür hareket yaptığımda içimde böyle derin bir suçluluk duygusu, kötü bir şey mi yapıyorum aman tanrım birisi kızacak mı şeklinde bir duygu oluşuyor. Genel Değerlendirme 15

16 Genellikle güzel lokantalara gidip güzel yemekler yediğimde oluyor bu suçluluk duygusu. Çünkü bizim ailede kendi başınıza yiyemezsiniz, aile ile beraber yiyebilirsiniz gibi anlatabildim mi? Bunları yaptık. Fakat bu şemaları yerine getirdiğimizde yani çalışkan bir öğrenci olmak, dindar bir insan olmak, sanatçı birisi olmak, efendi birisi olmak, kabadayı birisi olmak vb. aile içerisinde ve çevremizde bize değerlilik hissini veriyordu. Ama bunları her zaman sürdürmek mümkün olamayabilir. Eğer bunlar, edindiğimiz kimlik ve kişiliğimiz sürmez de, ya çökerse. Ya dersleri artık anlamaz hale gelirsem, ya derslerden zayıf alırsam. Ya dindarlığımı sürdüremezsem, ya müzik kabiliyetimi yitirirsem veya keman çalmayı beceremezsem, ya kabadayılığıma birisi posta koyar da ağzımı burnumu dağıtırsa Ne oldu? Bir sürü risk doğdu. İşte bu riskler bizim öbürleri tarafından sevilmemiz ve değerli olmamızı çökertecek bombalar gibi. Biz bu bombaları önceden tahmin eder, o olumsuzlukları önceden düşünür de sistemi bozacak olumsuzluklarla ilgili tedbirler alabilirsek tehlikeyi minimum seviyeye indirebiliriz. Burada diyoruz ki olumsuz otomatik düşüncelerin sebebi bu spontan yaşantı değil, bu şemalar, bozuk olan, afonksiyonel olan, sadece değerliliği hissetmek için oluşturduğumuz şemalar hangi hallerde tehlikeye girer. Önceden onları düşünmeliyiz ki onunla ilgili tedbir alalım. Bazı insanların nasıl obsesif bir şekilde mükemmelci olduğunu, yani adam kısa bir tatil için yola gidecek, bir kamyon tutmadığı kaldı. Kar olursa, kış olursa, sel gelirse, dağdan düşerse Arabanın içine hepsini yüklemiş, neymiş buradan üç günlüğüne tatile gidiyor. Abarttım ben bunu biraz ama ben bu abartmanın ardından şöyle demek istiyorum: Kişi bütün olumsuzlukları ve riskleri kafasından geçiriyor, onunla ilgili tedbir alıyor ki tatile rahat gidip gelsin. Bu, tatil olmuyor tabi cehennem azabı gibi bir şey oluyor. İki tane öğrenci var. Bir tanesi keyifle dersi öğrenerek, kendini aktive ederek her öğrendiğinden mutluluk ve huzur duyan bir öğrenci, diğer bir öğrenci var sınavda yüksek not almak zorunda çünkü ailesinin sevinmesi gerekiyor. Onun için yüksek not almayla ilgili bütün kitapları alır. Hoca diliyle dişi arasında bir kitap telaffuz etti, geçti. Eyvah bu kızımız oradan soru gelirse diye işini gücünü bırakıp sahaflara gide BPT MAYIS DERS NOTLARI

17 rek o kitabı arar, o yardımcı ders kitabını ondan başka alan yoktur. O kitabı da baştan sona hatmeder ki ola ki oradan bir iki soru gelirse diye. Bu tip arkadaşlar tanıyorsunuz değil mi? Kursiyer: Ben de dün aynı bu konuşmayı bir çocukla yaptım, aynıydı. Tahir Özakkaş: Ne güzel, konuyu anlamışsınız. Şimdi burada aslında ne yapıyorsunuz, sahte kendiliğe prim veren bir ebeveyn var, çocuk o ebeveynin gözündeki değeri kaybetmemek için çalışkan olması gerektiği ile ilgili bir motivasyona girmiş, bu çalışkanlığı kaybetme riskiyle de mükemmelciliğe yönelmiş. Sistem çok basit aslında. Aslında bütün öğrettiğimiz konuların özü de bu döngüde yatıyor. Özellikle temel kabullerdeki gerçek kendiliği aktive etmeyip de o çocuğun gelişim süreci içerisinde kritik dönemeçlerde onun gerçek kendiliğinin destekleyici ortamı olmadığında çocuk sahte bir kendiliğe yani öbürünün gözünde var olacak bir sisteme dönüşüyor. Buna uygun da zihin şemalarını oluşturuyor. O şemaların içeriği de tamamen kültürel kodlarla, sosyal yapımızla ilgili. Maalesef klinik psikologlar ve psikiyatristlerdeki en büyük hatalardan bir tanesi semptoma bakarak hastayı anlamaya çalışmaktır. Bu asla doğru bir şey değil bana göre. Her semptomun içine baktığımızda bilişsel bir şema olarak duruma göre bazen gerçek kendilikten çıkabilir, bazen de sahte kendilikten çıkabilir. Öğrenci çalışkan olabilir, çocuğun kendisiyle ilgili seçmiş olduğu yol keyifle zevkle çok ders çalışmak olabilir, bu onun gerçek kendiliğidir. Bir başka adama kendini kanıtlama gayreti yoktur, kendisini onunla var edebilmektedir, hoş bir var oluş yapıyor. Hemen yanındaki arkadaşı aynı şekilde ders çalışmaktadır ama onun derdi içindeki anne ve babaları memnun etmeye yönelik olarak kendini ayakta tutma derdidir. İkisine de çok ders çalışıyor diye ikisine de hastalık damgası vuramazsınız. Farkı anlatabildim mi? Peki, değersizlik hissetti, ötekinin gözüne baktı, stratejiler geliştirdi, ara inançlar geliştirdi veya şemalar geliştirdi. Bu şemalarla ilintili olarak da olumsuz otomatik düşüncelere düştü ki hangi durumda bu şemalar tehlikeye girer önceden tedbirini aldı, sistem gayet iyi. Buna rağmen düşünmediği, aklına getiremediği bir takım nedenler- Genel Değerlendirme 17

18 den dolayı sistem çöktü, tembel oldu bu öğrenci. Burada da telafi edici stratejiler devreye giriyor dedik dördüncü etapta da, bayılma, mağdur ve mazlumu oynama, diğerlerinin sevgisini alabileceği toplumsal, kültürel kodlara göre oluşmuş meseleler devreye girer. İşte ben bir konferans yapacağım, bütün sistemim konferansın üzerine odaklanmış, eğer konferansı iyi yaparsam kendimi değerli hissedeceğim. Konferans salonuna bir geliyorum kafamda hayal etmediğim insanlar var böyle kallavi kallavi ve onların beni eleştireceği korkusuyla öyle bir panik oluyorum ki bir an sesimi kaybediyorum (hoca burada bir boğaz temizleme hareketi yapıyor ve bu sesi çıkarıyor) ne yaptım? Afoni geliştirdim. Telafi edici strateji olarak ya konferansı bir başka güne erteleyeceğim, bir sonraki konferansçı geldi mesela gibi. Evet, bu soru sınavdaki omurga bir soru. İnşallah bununla ilgili bir kitap yazacağım. Yani bütün kuramları entegratif olarak bu kuramın içine dahil edecek bir sistem kurgulamaya çalışıyorum. Öğrendiğimiz tüm preödipal yapılar, gelişimsel psikoloji, nesne ilişkileri, bağlanma stilleri, Stern in yaptığı çalışmalar, Mahler in yaptığı çalışmalar, nörobiyolojik gelişmeler aslında temel kabuller kümesinde insanın doğumundan ölümüne kadar kritik olarak taşıyabileceği yapıların hepsi temel kabuller kümesinin içine konacak. Bu temel kabullere bağlı olarak da gelişen şemaların nasıl geliştiğini, nasıl otomatik hale dönüştüğünü ve kişinin burada tedbirlerini ne amaçla aldığıyla ilgili bir döngüyü bir sistemin içerisinde anlatmaya çalışacağım. Tabi sizler destek verirseniz, benimle tartışırsanız. Kursiyer: Hocam bu enstitünün görüşleri mi yoksa entegratif psikoterapinin görüşleri mi? Tahir Özakkaş: Buranın görüşleri. Bizim klinik tecrübelerimizden edindiğimizde ayrı ayrı duran malzemelere baktığımızda aslında aynı insanı anlatmasındaki o düzeni orada yakaladık. Yani dinamik ekoller daha çok temel kabuller üzerine odaklanıyor ve oradaki temel yapı da bir çocuğun gelişimindeki nörobiyolojik gelişim. Yani fiziksel bir alt temeli var. Bunları birleştirdiğimizde böyle bir küme çıkıyor karşımıza. Dolayısıyla bilişsel terapiler ve dinamik terapiler birbirinden ayrı şeyler değiller aslında. Farklı gözlerle, farklı spektrumdan BPT MAYIS DERS NOTLARI

19 baktığın zaman sadece o rengi görüyorsun, prizmadan çıkan renkler gibi tek bir renk çıkıyor. Ama siz kırmızı bandına, yeşil bandına, mavi bandına baktığınız zaman bilişsel terapist olarak evet doğru çünkü o prizmadan o yansıyor. Ama tayfa daha bütüncül ve entegratif baktığınızda o ışığın kırılma şekillerinin farklı görünümleri olduğunu görüyorsunuz. Ben bunu anlatmaya çalışıyorum sizlere. Kursiyer: Bu, daha önce hiç kimse tarafından fark edilmemiş mi? Tahir Özakkaş: Hayır. Kursiyer: Bunu yaymak lazım diye düşünüyorum, insanların bundan faydalanması gerekli, bu bakış açısı çok güzel. Tahir Özakkaş: Yaymaktan ziyade yazmak lazım. Yaymanın ardında bir şema var. Gireyim mi oraya? Girmeyeyim. Kursiyer: Şimdi hocam ben Beck olarak düşününce üç tane temel kabul olması gerekirken yani değerli hissedemeyip değersiz, çareli hissedemeyip çaresiz, yeterli hissedemeyip yetersiz oldu ve orada bir hata oluştu, bu hataların yapısal olarak bir şema ürettiği düşüncesindeyim. Bu şemanın da otomatik düşüncelere ön ayak olduğunu ve kişinin patolojik algısını oluşturduğunu düşünüyorum. Yani sizin söylediğinizde temel kabuller olumsuz olarak var, onu söylediğinizi fark ettim. Burada şemanın nasıl değerli hale getirdiğini bir örnek olarak verebilir misiniz? Tahir Özakkaş: Mesela hasta gelir ben çok değersizim, ben çok yetersizim, öldüm, bittim der. Kendisine değersiz der. Siz ona bununla ilgili şeyler söylediğinizde sıkıntılanır. Çünkü hastanın size geliş nedeni kendi değersizliği değil, sizin gözünüzde ne kadar değerli olduğunu işitmek duygusudur. Eğer siz hastanın saf olarak laflarını ve düşüncelerini alırsanız, kendisini mahvolmuş, değersiz hisseden, okula gitmeyen, sosyal ilişkilerden kendini geri çeken bir insan olarak görürsünüz. Halbuki hastanın kendi temel inancı değersizlik değildir. Bu değersizlikle ilgili insanların ona ima ettiği şeylerden kurtulmak, aslında özünde değerli olduğunu ispat edebilmek için size gelmiştir. Değersizliği içsel olarak kabul etmiş bir insanla ben bugüne kadar karşılaşmadım. Her insan kendi içinde değerlidir. Bunun tek istisnası vardır. Genel Değerlendirme 19

20 Biyolojik olarak çökmüş depresyondaki insandır, majör depresyon. Hayvanlarda da aynı sistem vardır. Hayvanlar çıkış yolu bulamaz ve üretemezlerse teslim olurlar ve biterler. İnsanoğlu da aynı şekildedir. Eğer tüm çıkış yolları tükenmişse biyolojik bir depresyona girer, hayatın anlamı kalmaz zaten onun için bundan sonra. Ölüm bir kurtuluştur, hayat bir acıdır onun için. Zaten oraya geldiği andan itibaren, ofisinizin kapısını çaldığında şunu demektedir beden diliyle Ben değerliyim, bana bu değerliliğimi hatırlatacak parayla bir şeyler verir misin?. Değersizliği kimse kabul etmez, bizim fıtratımıza aykırı diyorum. Hasta gelirken değersizlik ile ilgili kurmuş olduğu cümlelerin arkasında beni değerli kıl, ben zaten değerliyim de yolumu kaybettim şeklinde nasıl değerli olacağını senden öğrenmek istiyor. Dolayısıyla iki tane yol var: Siz sahte kendiliği destekleyerek onun nasıl değerli olduğunu bilişsel terapilerde yapıldığı gibi, birtakım koçluk hizmetlerinde yapıldığı gibi, destekleyici psikoterapilerde yapıldığı gibi konuşursunuz. Arka planda örtük mesaj olarak verdiğiniz şey onunla ilişki kurulabilen bir insan olduğunu, onun değerli olduğunu, onun orada bir doktorla veya bir psikologla muhatap olduğuyla ilgili verdiğiniz örtük mesajla hasta kendini iyi hisseder. Bu iyi hissetme duygularıyla sizin gözünüzde sahte kendiliğe inanır ve hayatı bir süre daha devam eder. İkinci yol ise hasta şanslıysa K gibi bir terapiste gelmişse, bir dakika ben senin sahte kendiliğini körüklemeyeceğim, neden kendini değersiz hissediyorsun. Masterson yaklaşımıyla veya bir başka yaklaşımla iç dünyandaki gerçek kendiliği aktive etmek için seni bir psikoterapötik bir sürece davet ediyorum. Öbürlerinin canı cehenneme, sen biricik ve özelsin, sen bir tanesin ama bu biricik ve özelliği sen kendi hayatına, kendine taşıyabilirsen, eğer benim gözüme bakarak, ötekinin gözüne bakarak değerliliği almaya çalışıyor isen problem buradadır diyerek tedavisine başlarız. Kursiyer: Hocam tedbir olarak olumsuz otomatik düşünce değersizim çünkü kimse beni sevmiyor, kimse bana bakmıyor dediğinde bunları koruduğunda sistem bir şekilde değerli olduğunu algılıyor mu demek istiyorsunuz? BPT MAYIS DERS NOTLARI

21 Tahir Özakkaş: Şimdi komşuya gitti A Hanım. Ben çok hastayım, ben çok kötüyüm, kimse benim yüzüme bakmıyor. Komşusu ne yapar ona, olur mu canım iki çocuğun var, gül gibi kocan var, yüz seksen metrekare evin var, gecekonduda yaşayanlar var görmüyor musun dedikçe bizim A Hanım iyi hisseder. O komşuya her gün gider. Çünkü orada besleniyor. Bildiği sahte kendilikten aynalanıyor. Ama gidiş konusu ne? Değersizim, yetersizim, boktan bir adamım, hiçbir işe yaramıyorum, herkes bana hakaret ediyor Kursiyer: Aslında kendisi de inanmıyor buna değil mi? Tahir Özakkaş: İnanmıyor. Siz ona aynı hakaretleri yapın küser, gider. Mesela ben çok test yapmışımdır bu konuda. Kişi ben çok değersizim diyor, ben de ona aynen öylesiniz derim kalır, çöker sistem. Hasta itiraz etmeye başlar. Siz de deneyin, size bu şekilde sızlanan birine inandırıcı bir sesle, evet öylesiniz deyin bakayım yumruğu nerenize yiyorsunuz. Diyor ki ben oğluma eşek oğlu eşek derim ama sen diyemezsin. Buradaki ince noktayı anladınız mı? İnsanlar değerli olduğunu hissedebilmek için sızlanırlar. Değersizliğini size ispata çalışırlar ki siz aksi yönde bir eğilimle onun kuşkularını ve kaygılarını kaldırın, size de bunun bedeli neyse, kaç paraysa öder. Püf noktası burası! Biyolojik depresyon hariç insanların gerçekten kendilerini derinliğine değersiz, yetersiz ve aptal bulduklarına dair ben bugüne kadar hiçbir ipucu bulamadım. Meşhur Goethe nin bir lafı var, tanrıyla kavga etmiş bir gün, felsefeciler sık sık kavga ederler yukarıdakiyle, bizim gibi sıradan insanlarla muhatap olmazlar. Ne biçim adil insansın, ne biçim adaletli bir insansın demiş, şuna bak insanları farklı farklı yaratmışsın, kimine bir avuç akıl vermişsin, kimine çuvalla vermişsin, senin adaletine de, senin tanrılığına da demiş, kızmış, küfretmiş, reddetmiş. Çıkmış pazara insanlara tek tek sormuş, tekrar dünyaya gelecek olsan neyi seçerdin, kendi aklından memnun musun demiş. Herkes demiş ben kendi aklımdan çok memnunum ben tekrar kendim olarak gelmek isterdim bu dünyaya. Pek çok insana sormuş, insanlar hep aynı cevabı vermiş. Sonra dönmüş yukarıya demiş ki, ya sana sorgu sual olmaz, herkese çok adil dağıtmışsın. Genel Değerlendirme 21

22 Kursiyer: O zaman şöyle diyebilir miyiz hocam, herkesin narsistik bir çekirdeği vardır, bundan dolayı bu aynalanmaya ihtiyaç duyar. Tahir Özakkaş: Kesinlikle. Kursiyer: Bir de sizin notunuzda kırk bir tane temel kabul olduğunu söylemişsiniz ama yazmamışsınız, diğerlerinin neler olduğunu ben çok merak ediyorum. Tahir Özakkaş: Ben şuradan bulabilirsem bulayım. Onu size dağıtmıştık. Peki, bunu ben fotokopiye gönderip dağıtacağım. Kursiyer: Kırk tanesini soracak mısınız? Tahir Özakkaş: Yok sormayacağım, çünkü bu henüz çalışma aşamasında olan bir şey, bu atmışa çıkacak. Çünkü sadece doğum anıyla sınırlı değil, bir insanın doğumundan ölümüne kadar süren epigenetik açılım, kritik dönemler, bunlar otomatik ortaya çıkan şeyler. O incelemeyi tamamen bitirmiş değilim, sizlerden katkılar oldukça onun altına bir iki madde daha ilave ediyorum. Şimdi bu kırk bir maddeyi ben bir kursiyer arkadaşa ödev vermiştim, örnekleriyle, şemalar babında nasıl şemalar geliştirebilir bunun üzerine onunla ilgili örneklendirin demişim. İçeriğini ben okumadım, beraber okuyup bakalım. Kursiyer: Burada yapabilir miyiz? Tahir Özakkaş: Yapabiliriz tabi. Kursiyer: Hocam mentalizasyonu yapmayacak mıydık biz bu ay? Tahir Özakkaş: Yapacağız. Benim kafamda şöyle bir şey vardı. Bir vakanın üzerinden bütün teorik konuları süpervizyon şeklinde geçmek. Benim cümlelerim yerinde mi kullanılmış, hangi şemadan geliyor, hangi kuramdan geliyor, bununla ilgili bir çalışma yapmak. Kursiyer: İzleyecek miyiz? Tahir Özakkaş: Yok deşifresi üzerinde çalışacağız. Hem uygulama hem teorik olarak tartışmak, kafamdaki proje buydu benim. Kursiyer: Niye buydu dediniz, sanki vazgeçmiş gibi? Tahir Özakkaş: Telefona cevap vermediler de aşağıdan BPT MAYIS DERS NOTLARI

23 Kursiyer: Ha öyle mi? Tahir Özakkaş: Niye öyle ha öyle mi dedin, neye dedin, ne telefonu, ne alakası var? Kursiyer: Doğru hocam sormalıydım. Tahir Özakkaş: O senin füzyonun. Beklediğim metin süpervizyon verdiğim bir doktor arkadaşının hastasının metni de onun üzerinden gidecektim, hem onun da süpervizyonunu yapmış olacaktım sizlere anlatırken, telefona çıkmadı, o doktor arkadaştan izin alacaktım. Yoksa bizim seanslardan birini izleyeceğiz. Kursiyer: Hocam soruları şöyle kısaca bir geçer misiniz? Tahir Özakkaş: Yani sizin takıldığınız soru cevap değil de soruları baştan sona mı geçeyim? Kursiyer: Evet. Kursiyer: Sorular yerine vaka üzerinden gitmemiz daha iyi olmaz mı? Kursiyer: Formülasyon da yapacağız zaten, sınava çalışalım şimdi. Tahir Özakkaş: Oku birinci soruyu. Kursiyer: Kendilik üçlüsü nedir? Tahir Özakkaş: Kendilik üçlüsünü bilmeyen kaç kişi var. Masterson ın terk depresyonu kuramı nedir? Kendilik aktivasyonu, terk depresyonuna düşme ve savunmalar. Buradaki püf nokta şudur, savunmalar kelimesinin içeriğini bilmediği için sıfır alıyor arkadaşlar. Kendilik aktivasyonunu herkes biliyor, terk depresyonunda mahşerin altı atlısına düştüğünü herkes biliyor, savunmalar nedir dediğimizde de dört tür savunma var: Border savunmalar, şizoid savunmalar, narsisist savunmalar, antisosyal savunmalar. Savunmaların her biri kaç birimden oluşuyor? Kursiyer: İki birimden. Tahir Özakkaş: Hangi birimler-ünitler? Libidinal ünit ve agresyon ünit. Savunmalardan borderline kendilik bozukluğundaki libidinal ünitin adı ne? Genel Değerlendirme 23

24 Kursiyer: ÖNİP. Ödüllendirici nesne ilişkileri parça birimi. Tahir Özakkaş: Agresyon ünitin adı ne? Kursiyer: GNİP, geri çekilen nesne ilişkileri parça birimi-woru. Tahir Özakkaş: Peki, ödüllendirici nesne ilişkileri parça birimine giren bir kişinin kullandığı ego savunma düzenekleri ne bakın. İşte savunma ile ego savunma düzeneklerinin farkı geldi şimdi. Şimdi ayrıştırabildiniz mi? Masterson da, üçlüde, savunma dediğimiz şey kendilik bozukluklarının kendisi, hepsi. Borderline ne yaparsa yapsın savunmadadır. Narsisist ne yaparsa yapsın savunmadadır. Şizoid ne yaparsa yapsın savunmadadır. Ya libidinal ünittedir ya agresyon ünittedir. Savunmasız hiçbir şey yapamaz. Savunmasız bir şey yapmaya başlıyorsa yeni bir nesne ilişkileri kurmuştur, tedavi ilerliyor demektir. Bu da terapide olur: gerçek kendiliğin inşası, yeni nesne ilişkileri. Savumaların libidinal ünit tarafında da agresyon ünit tarafında da ego o ünitle ilgili kalabilmek için, sahte kendiliği ayakta tutabilmek için şemalar geliştirmiştir. Bunlara savunma düzenekleri denir dinamik psikolojide. Mesela borderline ın savunma düzenekleri libidinal ünit için yapışmadır. Sevdiği birisine varıp yapışır, bir türlü bırakamaz, konnekte kalır. Onun bırakıp gitme ihtimaline karşı inanılmaz panik içinde olur. Bölme ikinci savunma düzeneğidir. İçindeki negatif kendiliği veya kötü kendiliği ve kötü nesneyi ayrı tutarak rahat edebilmek için bölmeyi kullanmak zorundadır. Anne veya sevgilisiyle ilgili sevgisini aşırı idealize eder, idealizasyon yapar, onu çok sever. Kötü kendiliğe geçtiğinde agresyon ünit sıkıntı verir, onu çok daraltır ve bunaltır, yansıtmalı özdeşimi kullanacak, direkt olarak agresyon ünitteki kişiyi yani kendisini kötüleyen ve değersizleştiren anneye karşı öfke dolu bir saldırıya geçecek, yansıtmalı özdeşim yapacak. Veya orada duramadığı için mahşerin altı atlısı daha çok burada görüldüğü için kendisini, beynini uyuşturma yollarını deneyecek. Alkolle, uyuşturucuyla, seksle, alış verişle, adrenalin deşarjı yapacak, bir takım tehlikeli etkinliklerle uyuşturacak. Bunlar savunma düzenekleri. Savunma ile savunma düzeneklerini şimdi anladınız mı? Sanki ilk defa dinliyormuş gibi dinliyorsunuz bu konuyu, şaşırtıyorsunuz beni. Arkadaşlar savunma düzenekleriyle Master BPT MAYIS DERS NOTLARI

25 son ın savunmalarını karıştırmayın, ikisini ayrı isim altında anlatıyoruz. Savunma düzenekleri egonun fonksiyonlarıdır, id-egosüperegoyu anlatırken anlattım hatırlıyorsanız. Ama savunma dediğimiz şey kendilik üçlüsünün üçüncü ayağı olan kişilik bozukluklarına, kendilik bozukluklarına gönderme yapar. Anlaşıldı mı? Kursiyer: Evet. Tahir Özakkaş: Birinci soru da sizlere şema verdik, borderline şema, narsisist şema, şizoid şema. Onun içerisindeki haz egosu, gerçeklik egosu, kullandığı savunma düzenekleri, duyguları, nesne ve kendiliğin yapıları ile ilgili yazılar var. Her birine dörder, beşer savunma düzeneği yazılmıştır. Bunları aynen yazacaksınız arkadaşlar. Yani ezberlemeyin, anlamaya çalışın. Bölme hepsinde var, yansıtmalı özdeşim hepsinde var. Borderline de buna ek olarak yapışma var uzaklaşmacı borderline yapıda da uzaklaşma, nesneden ayrı durma var, bu durum şizoidde de var aynı şekilde. Bunun gibi savunma düzeneklerini ilave olarak yazmış olacaksınız. Bir de duyguları. Borderline yapının libidinal ünitteki kendini iyi ve mutlu hissetme, değerli hissetme duygularını hissederken agresyon ünitte değersiz, pasaklı, pis, aşağılık gibi duyguları hisseder. Yani aradaki affekt dediğimiz o duygusal köprüde ne hissediyor, onu çok basit bir şekilde görebilirsiniz. Sizi seven birisine gittiğinizde ne hissediyorum diye hemen yazın oraya. Size pislik muamelesi yapan birisiyle karşılaştığınızda ne hissediyorsanız yazın oraya. O pislikten kurtulabilmek için de neler yapıyorsunuz, eyleme vurmalarınızı yazın o da doğru. Yüz puan alırsınız. Siz O sunuz. Ha daha normalleşmiş yapılarda da bu biraz daha yumuşak olur bu duygularımız. Eğer biraz daha sertse kabuğumuz veya patolojimiz bunlar biraz daha sert yaşanır. Yoksa sağlıklı insanda bu duyguların hepsi az çok öncü özellikleriyle vardır. Hepiniz bunu yaşarsınız, bu sertleştikçe, bölmenin derinliği arttıkça daha derin yaşanır. Kursiyer: Soru iki: Aynalama çeşitlerini yazınız? Kursiyer: Hocam biz bu şekilde gitmek istemeyen gruptanız, oylama yapalım. Genel Değerlendirme 25