GİRİŞİMCİLİK DESTEKLERİNE YÖNELİK ETKİ ANALİZİ ÇALIŞMALARININ İÇERİK ANALİZİ İLE İNCELENMESİ

Transkript

1 GİRİŞİMCİLİK DESTEKLERİNE YÖNELİK ETKİ ANALİZİ ÇALIŞMALARININ İÇERİK ANALİZİ İLE İNCELENMESİ Önder BELGİN, Burcu KARAPINAR, Dr. Rezan Sevinik ADIGÜZEL, Kevser Öztürk KALAYCI, Pınar YILMAZ Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bu araştırma, yenilikçi girişimcilik desteklerinin etki analizi uygulamalarına ilişkin dünyada ve Türkiye de yapılan çalışmaların içerik analizi ile incelenerek bu çalışmaların özellikleri, zaman içindeki yönelimleri ve kullanılan yöntemler ile örneklem özelliklerinin tespit edilmesi amacını taşımaktadır. Araştırmada, uluslararası veritabanı olarak Social Science Citation Index (SSCI) ve ScienceDirect, ulusal veritabanı olarak ise ULAKBİM Ulusal Veri Tabanları (UVT) kullanılmış olup herhangi bir yıl kısıtlamasına gidilmemiştir. Araştırma bulgularına göre konu ile ilgili çalışmaların sayısında döneminde yükselme olduğu ancak bu yükselişin Türkiye de gerçekleştirilen çalışmalara yansımadığı gözlenmiştir. Çalışmalar, kullanılan yöntem açısından değerlendirildiğinde nicel yöntemlerin ağırlıkta kullanıldığı, nicel yöntemler içinde ise en çok regresyon analizi türlerinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Anahtar Sözcükler: Girişimcilik Desteği, Etki Analizi, Literatür Araştırması, İçerik Analizi GİRİŞ Girişimciler, teknoloji ve piyasalardaki değişimler tarafından yönlendirilen yenilik üzerinde, önemli bir rol oynamaktadır. Girişimcilerin; rekabetçiliğin artmasında, yeni teknoloji üretiminde, refah düzeyinin yükseltilmesinde, beşeri ve sosyal sermaye düzeyinin artırılmasında, sosyal yapının değişiminde ve uluslararası rekabette önemli etkileri bulunmaktadır (Cansız 2013). Ayrıca, girişimcilik ile ekonomik büyüme ve istihdam artışı arasında olumlu bir ilişki olduğu ve büyümenin önemli bir kısmının yenilikçi girişimler tarafından sağlandığı çeşitli çalışmalarda yer almıştır (Kauffman 2012a, 2012b). Bu nedenle, ülkeler, piyasaya yeni fikirleri sunan şirketlerin ortaya çıkması ve ekonomik ve sosyal sorunlara çözüm sağlayan yeniliklerin devamlılığının sağlanması için bu şirketleri desteklemenin çeşitli 230

2 Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları yollarını araştırmaktadır. Teknoloji tabanlı yenilikçi girişimcilerin ülke dışındaki girişimciler ile rekabet edebilmesi, kamu tarafından sağlanan bu desteklerin de rekabetçi olmasına bağlıdır. Özellikle son dönemde firmalara sağlanan girişimcilik destekleri, ülkelerin yenilik performanslarını belirleyen önemli araçlardan biri haline gelmiştir. Bu destek programlarıyla, yenilikçi, teknoloji düzeyi yüksek ürün ve süreçleri geliştirebilen işletmelerin oluşturulması hedeflenmektedir. Bu hedeflerinin ne ölçüde gerçekleştiğinin tespit edilmesi, programların etkinliğinin belirlenebilmesi açısından gereklidir. Bu noktada, destek programlarının etkilerinin ölçülmesinde etki analizi çalışmaları son yıllarda oldukça yaygınlaşmıştır. Bu çalışmanın temel amacı, yenilikçi girişimcilik faaliyetlerine yönelik sağlanan desteklerin etkisi üzerine literatürde yer alan çalışmaları içerik analizi aracılığıyla incelemektir. Buna ek olarak çalışmanın alt amaçları; yıllar itibarıyla çalışma sayılarında meydana gelen değişimin ve konularının tespit edilmesi, çalışmalarda kullanılan yöntemlerin belirlenmesi, uygulama alanlarının listelenmesi ve örneklem özellikleri açılarından eğilimlerin ülke bazlı olarak karşılaştırılması olarak sıralanabilir. Yenilikçi girişimcilik faaliyetlerine yönelik sağlanan desteklerin etkisi üzerine literatürde yer alan çalışmaların araştırılması; bu konudaki farkındalık düzeyini arttıracak, doğru yöntem ve araçların kullanımına katkı sağlayacak ve girişimcilik desteklerinin etkisi ile ilgili problemlerin çalışılması için araştırmacıları motive edecektir. Yukarıdaki amaçlara bağlı olarak çalışmanın bundan sonraki bölümünde ilk olarak girişimcilik desteklerinin etki analizine değinilmiştir. Ardından çalışmanın yöntemi ve kapsamı hakkında bilgi verilmiştir. Son kısımda ise elde edilen bulgular ortaya konmuş ve bu bulgulara dayalı olarak çeşitli değerlendirmelerde bulunulmuştur. 1. GİRİŞİMCİLİK DESTEKLERİNİN ETKİ ANALİZİ Ülkelerin yenilik performanslarını belirleyen faktörler arasında yenilikçi firmaların oluşumu önemli bir yer tutmaktadır. Bu noktada, yeni şirketler ve girişimciler, teknoloji ve yenilik üzerinde gittikçe artan bir rol oynamaktadır. Bu önemin bir gereği olarak, ülkeler, piyasaya yeni fikirleri sunan şirketlerin ortaya çıkması ve ekonomik ve sosyal sorunlara çözüm sağlayan yeniliklerin devamlılığının sağlanması için çeşitli destekler sunmaktadır. Girişimciliğin ve yenilikçi şirketlerin gelişmesine elverişli bir ortamın oluşturulması, Avrupa Birliği nin de politik öncelikleri arasında yer almaktadır. Ayrıca, Türkiye de de Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi nde, Ulusal Yenilik Sistemi İçerisindeki KOBİ lerin Rolünün Güçlendirilmesi stratejik amacı ve Ar-Ge ve yeniliğe dayalı firma başlangıç desteklerinin teşvik edilerek bilgi ve teknolojilerin ticarileştirilme kapasitesinin artırılması stratejisi yer almaktadır. Bu kapsamda, ülkemizde de yenilikçi firmaların oluşumuna ve gelişimine önem verilmekte ve bu kapsamda ulusal programlar yürütülmektedir. Bu programlarla, yenilikçi, teknoloji düzeyi yüksek ürün ve süreçleri geliştirebilen işletmelerin oluşturulması hedeflenmektedir. Girişimciliğin yaygınlaştırılması ve geliştirilmesinde kamu müdahalelerinin varlığı birçok gelişmiş ülkede de karşımıza çıkmaktadır. Kamu müdahalelerinin ekonomik gerekçesi, ekonomik bozulmalar ve piyasa aksaklıklarıdır. Kamunun bu rolü, özellikle piyasa başarısızlıklarını önlemek için ideal bir yol olarak görülmektedir. Ekonomilerde dışsallıklar, piyasaların aksaklıkları veya işlevsizlikleri, asimetrik bilgi sorunu ve eksik rekabet gibi değişik piyasa sorunları mevcuttur. Kamu müdahalesi yasal düzenlemeler aracılığıyla bu tür aksaklıkları gidermek ve kaynakların etkin dağılımını gerçekleştirmek amacıyla kullanılmaktadır (Verheul vd. 2001). Girişimcilik alanında kamu müdahale aracı olarak kullanılan yaklaşımlardan biri de dolaylı ya da dolaysız şekilde girişimcileri desteklemektir. Bu destekler çeşitli vergisel teşvik veya indirimler yoluyla olabileceği gibi hibe şeklinde de olabilmektedir. Kamu kaynakları kullanılarak sağlanan bu tür desteklerin, doğru araçlar kullanılarak doğru alanlarayönlendirilmesi, ilgili desteklerin beklenen faydayı oluşturması açısından oldukça önemlidir. Ar-Ge ve yenilik 231

3 desteklerinin doğru bir şekilde kurgulanması için kullanılan araçlara örnek olarak; diğer ülke destekleri ile kıyaslama, büyüme ve rekabet analizi yapma, paydaşlara danışma, destekten yararlananlardan geri dönüşler alma ve etki değerlendirme çalışmaları sayılabilir (Teirlinck ve Verbeek 2011). Etki değerlendirme, Avrupa Birliği (AB 2009) tarafından politika önerilerin hazırlanmasında izlenilen mantıksal adımlar seti olarak tanımlanmıştır. Buna göre etki değerlendirme süreci, politika oluşturma öncesinden başlayıp uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi ve bu sonuçlara göre geri bildirimlerde bulunulmasını kapsayan geniş bir süreçtir. Meydan (2014) etkiyi, müdahaleli durum ile müdahalesiz durum arasındaki fark olarak tanımlamış ve hedeflenen kesimin (yararlanıcıların) müdahaleli durumuyla müdahale olmaması halinde beklenen durumu arasındaki fark olarak nitelendirmiştir. Sağlanan destekler açısından incelendiğinde etki, destekten yararlananlar ile destekten yararlanmayanlar arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Bu noktada farkın destekten yararlananlar lehine oluşması beklendiğini ve çeşitli göstergeler dikkate alınarak incelendiğini belirtmekte fayda vardır. Etki analizi sonuçlarının verilecek birçok karar için temel veri olduğu dikkate alındığında bu çalışmaların titizlikle yürütülmesi gerekmektedir. Technopolis Group & Mioir tarafından 2012 yılında yenilik faaliyetlerinin değerlendirilmesine yönelik olarak yayınlanan rehberde etki analizi uygulama sürecinde dikkat edilmesi gerekli konular analizin kapsamı, etkileri içerme ve dönemin uzunluğu ve beklenmeyen etkiler olarak belirtilmiştir (Technopolis Group & Mioir 2012). Etki analizinin amacı, kullanıcı taraflara göre değişmektedir. Örneğin politika yapıcılar için sağlanan destek ile oluşturulan değerin gözlenmesi söz konusu iken destekten yararlananlar için kaynaklarını daha etkin yönetme ve Ar-Ge yatırımlarını arttırma fırsatı sağlamaktadır (Metin 2010). Bununla birlikte Erden (2010) etki analizi ile politika yapıcıların geçmiş politikaların sonuçlarını bilme ve gelecekteki politikalarının olası sonuçlarını öngörebilme taleplerinin karşılandığını ifade etmiştir. Bunların yanı sıra etki analizi ile kamu yönetiminde şeffaflık ilkesi gereği sonuçları göstermek ve hesap verebilirliği sağlamak da mümkün olmaktadır (Yıldız 2013). 2. YÖNTEM Bu çalışma kapsamında yenilikçi girişimcilik desteklerini konu edinen bilimsel çalışmalara odaklanılmıştır. Uluslararası dergi indekslerindensocial Science Citation Index (SSCI),uluslararası veri tabanlarından ScienceDirect ve ulusal veritabanı olarak ise ULAKBİM Ulusal Veri Tabanları (UVT)kullanılmıştır. Buna göreuluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan etki analizi çalışmaları kapsama dâhil edilmemiştir. Literatür taramasında herhangi bir yıl sınırlaması konulmamıştır. Çalışmada literatür araştırmasında özellikle sosyal bilimlerde ve nitel araştırmalarda tercih edilen bir yöntem olan içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizi, yazılı belgeleri incelemek, yazılı metinlerin bazı özelliklerini sayısal olarak belirtmek ve istatistiksel yöntemler ile analiz edebilmek için kullanılan bir belge ve literatür inceleme yöntemi olup materyalin nitel analizi ve istatistiksel sonuçları arasında bağlantı oluşturmaktadır (Bauer 2003; Bilgin 2006). Analiz edilecek makalelerin seçiminde Impact Assessment, Impact Analysis, Impact Evaluation sözcükleri Entrepreneurship ve Innovation kelimeleri ile birlikte ve Etki Değerlendirme ve Etki Analizi sözcükleri de Girişimcilik ve Yenilik kelimeleri ile birlikte taranmıştır. Veritabanlarında yapılan taramadailgili kelimeler tüm metindearanmıştır. Kullanılan kelimeler ile elde edilen tarama sonucunda tekrarlı olan makaleler çıkarıldıktan sonra toplam 118 makale elde edilmiştir.tarama tamamlandıktan sonra bu makalelerin amaca uygun biçimde elenmesi sürecine geçilmiştir. Bu sebeple makaleler elenirken çalışma içeriğinde girişimcilik ve yenilikçilikle ilişkilendirilemeyenler çalışma dışında bırakılmıştır.bu durumda inceleme sonucu elde edilen makale sayısı 15 e inmiştir. Araştırmada, makalelerin içerik analizine yönelik hazırlanan kodlama listesi çerçevesinde değerlendirmeler yapılmıştır. 232

4 Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları Çalışmada incelenen unsurlar; yazarın mevcut görevi, ülke bilgisi, veri toplama araçları, veri analiz yöntemleri ile örneklem özellikleridir. Verilerin analizinde betimsel analiz türlerinden frekans, yüzde ve grafikle gösterim kullanılmıştır. Analiz edilecek makalelerin seçiminde kullanılan sözcüklere karşılık gelen yayın sayısı Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Analiz Edilecek Makalelerin Seçiminde Kullanılan Sözcüklere Karşılık Gelen Yayın Sayısı 3. BULGULAR 3.1. İncelenen MakalelerinVeri Tabanlarına, Yıllara ve Çalışma Konusu Ülkelere Göre Dağılımı İncelenen makalelerin veri tabanlarına ve yıllara göre dağılımına bakıldığında son 20 yılda en çok SSCIindeksinde yer alan çalışmaların olduğu tespit edilmiştir. Şekil 1 de görüldüğü gibi, yılları arasında SSCI daki çalışmaların sayısında artış olurken yılları arasında da düşüş yaşanmıştır. Buna karşın ScienceDirect veri tabanında son yıllarda çalışmalar mevcuttur. Şekil 1.İncelenen Makalelerin Veritabanlarına/İndekslerine ve Yıllara Göre Değişimi 233

5 Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları Makaleler, çalışma konusu ülkelere göre incelendiğinde, en fazla ABD ve İspanya daki yenilikçi girişimcilik desteklerinin etki analizi çalışmalarına rastlanılmıştır. Bu ülkeleri Japonya ve Türkiye takip etmektedir (Tablo2). İncelenen çalışmaların 4 tanesinde birden fazla ülke, çalışma konusu olarak seçilmiştir. *Bazı makalelerde birden fazla ülke çalışma konusu olarak belirlenmiştir Makalelerin Yazar Görev Bilgileri, Ülke Bilgileri ve Çalışma Alan Bilgileri Araştırmada, makalelerde yer alan yazar bilgileri aşamasında ilk yazar temel alınarak kodlama yapılmış ve ilk yazarın makalede belirttiği adres bilgisine veya çalıştığı kuruma dayalı olarak görev ve ülke bilgisi ile çalışma alanı değerlendirilmiştir. Makale yazarlarının görevleri incelendiğinde büyük çoğunluğunun (% 87) akademisyen olduğu gözlemlenmektedir (Tablo 3). Yazarların bulundukları ülkeler incelendiğinde Tablo 4 den de görüldüğü gibi en fazla makalenin ABD de yer alan araştırmacılar (% 33) ve ABD yi İspanya daki araştırmacıların (% 20) takip ettiği görülmektedir. *Yazar Belçika ve Norveç te iki ayrı görevi aynı anda sürdürmektedir. Yazarların çalışma alanlarına yönelik yapılan incelemelerde ağırlığı işletme (% 33) ve ekonomi (% 13) bölümlerinde çalışan yazarların oluşturduğu gözlemlenmektedir (Tablo 5). Çalışma alanına ait bilgi bulunmayan yazarların oranı ise % 13 olarak tespit edilmiştir. 234

6 Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları 3.3. Makalelerde Kullanılan Yönteme İlişkin Bilgiler İncelenen makalelerde kullanılan yöntem ilk olarak nitel ve/veya nicel olmasına göre gruplandırılmıştır. Buna göre makaleler incelendiğinde nicel yöntemin kullanıldığı makalelerin çoğunlukta (% 66) olduğu tespit edilmiştir (Tablo 6). Makalelerde kullanılan analiz tekniklerine bakıldığında en çok kullanılan tekniğin nicel yöntemlerden olan regresyon analizi (% 53) olduğu görülmüştür. Regresyon analizleri içinde probit, logit, negatif binom, maksimum olabilirlik ve en küçük kareler yöntemlerine rastlanmıştır. Nitel yöntemlerden ise en çok literatür taraması (%20) yapılmıştır (Tablo 7) Makalelerde Kullanılan Veri Toplama Araçlarına İlişkin Bilgiler Makalelerde veri toplama araçlarına bakıldığında en çok kullanılan veri toplama şekli idari kayıtlardır (% 53). Diğer bir yöntem ise anket (% 27) yoluyla verilerin elde edilmesidir. Bunun dışında mülakat (% 20) çok kullanılan veri toplama araçları arasındadır. Literatür taraması olan çalışmalarda ise veri toplama aracı olarak veri tabanları (% 20) kullanılmıştır (Tablo 8). İncelenen çalışmalar bir kısmında birden fazla veri toplama aracı bir arada kullanılmıştır. 235

7 Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları *Bazı makalelerde birden fazla veri toplama aracı kullanılmıştır Makalelerde Kullanılan Örneklem Düzeyi, Örneklem Seçim Şekli ve Örneklem Sayısına İlişkin Bilgiler Çalışmalarda kullanılan yöntem gereği farklı örneklemler üzerinde çalışılmıştır. Çalışılan örneklemlerin düzeyine bakıldığında en çok firmalar (% 53) üzerine yapılan çalışmalar olduğu tespit edilmiştir (Tablo 9). Ayrıca firmalar üzerine yapılan çalışmalarda kullanılan yönteme bakıldığında çoğunlukla (% 88) nicel yöntem kullanıldığı gözlemlenmiştir. Diğer çalışmalarda örneklem düzeyinin kurumlar, girişimciler, bireyler ve ülkeler olduğu sonucuna varılmıştır. Literatür taramasına ait çalışmalar örneklem içermediğinden bu bölümde kapsam dışında tutulmuştur. İncelenen makalelerde kullanılan örneklemlerin seçim yöntemleri analiz edildiğinde beş farklı yöntemin kullanıldığı görülmüştür. Buna göre, çalışmaların % 33 ünde örneklemin çalışmanın amacına uygun olarak belirlenen kriterler çerçevesinde seçildiği tespit edilmiştir. Çalışmaların % 20 sinde ise rastgele seçim yönteminin uygulandığı gözlemlenmiştir. Ayrıca diğer çalışmalarda (% 20) evrenin tamamı (ana kütle) ele alınmıştır (Tablo 10). Örneklem kullanılan çalışmalarda, örneklem sayısının çeşitililikgösterdiği görülmüştür (Tablo 11). İncelenen makalelerde çoğunlukla (% 26,7) örneklem boyutunun 0-50 arasında olduğu tespit edilmiştir. Bunu ve üzeri aralıkları izlemektedir. 236

8 Politika Oluşturma ve Uygulama Araçları SONUÇ Bu çalışma ile yenilikçi girişimcilik desteklerinin etkisine yönelik yapılan çalışmaların mevcut durumu ortaya konulmuştur. İlgili çalışmalar incelendiğinde, konu ile ilgili mevcut çalışma sayısı az olmasına rağmen özellikle son dönemlerde yenilikçi girişimcilik desteklerinin etkinliğine ilişkin çalışmaların sayısının arttığı, bununla birlikte Türkiye de gerçekleştirilen çalışmaların yurt dışında yapılan çalışmalara göre benzer sayıda olduğu görülmüştür. Analiz edilen bu çalışmaların pek çok ülkede gerçekleştirildiği ancak daha çok ABD ve İspanya da yoğunlaştığı tespit edilmiştir. İncelenen makalelerilk yazarlar açısından değerlendirildiğinde, çalışmaların çoğunun akademisyenlerce yapıldığı tespit edilmiştir. Söz konusu yazarların bulunduğu ülkelere bakıldığında çalışma konusu ülkelere benzer şekilde ABD ve İspanya olduğu görülmüştür. Yayınlardaki yazarların çalışma alanları incelendiğinde, yazarların çoğunlukla işletme bölümünde yer aldığı görülmüştür. Çalışmalar, kullanılan yöntem açısından değerlendirildiğinde ise nicel ve nitel yöntemler içinde çeşitli yöntemlere başvurulduğu gözlemlenmiştir. Buna göre kullanılan nicel yöntemlerden regresyon analizleri içinde probit, logit, negatif binom, maksimum olabilirlik ve en küçük kareler yöntemlerine rastlanmıştır. Bunun yanı sıra başvurulan nitel yöntemler ise literatür taraması ve vaka çalışmasıolarak belirlenmiştir. Makalelerde kullanılan verilerin toplanma araçlarına bakıldığında en çok veri toplama aracı idari kayıtlar olarak tespit edilmiştir. Özellikle nitel verilere ihtiyaç duyulması ve çalışma kapsamında kullanılacak verilerin idari kayıtlarda bulunamaması durumunda en çok başvurulan veri toplama yöntemlerinden olan anketler de incelenen çalışmalar arasında idari kayıtlardan sonra tercih edilmektedir. İncelenen çalışmalarda seçilen örneklemlerin düzeyine bakıldığında çalışmaların beklenildiği gibi firmalar üzerine yapıldığı tespit edilmiştir.firmalar üzerine yapılan çalışmalarda daha çok regresyon analizine başvurulmuştur. Ayrıca, örneklemin çalışmanın amacına uygun olarak belirlendiği ve çalışmanın hedefine uygun kriterler çerçevesinde seçildiği tespit edilmiştir. Verilerin mevcut ve ulaşılabilir olması durumunda örneklem olarak evrenin tamamı alınabilmektedir. İncelenen çalışmaların bir kısmında bu yola başvurulduğu gözlemlenmiştir.makalelerde kullanılan örneklem boyutu incelendiğinde, örneklem büyüklüğünün çalışma konusuna dahil olan grubun genişliği, çalışmanın dönemi ve veri teminine bağlı olarak değişiklik gösterdiği görülmüştür.bununla birlikte seçilen örneklem sayısının daha çok 0-50 arasında olduğu gözlemlenmiştir. Yapılan bu çalışma ile yenilikçi girişimcilik desteklerinin etkisine yönelik çalışmalar ortaya konulmuştur. Bu çalışmalarda kullanılan yöntemler ve elde edilen sonuçlar gelecek çalışmalarda ilgili literatür meta analizi yöntemi ile incelenerek desteklerin etkisi parametrik olarak tespit edilebilir. 237

9 KAYNAKÇA Bauer, M. W. (2003), Classical content analysis: A review. In M. W. Bauer & G. Gaskell (Eds). Qualitative researching with text, image and sound ( ). London: Sage Publication. Bilgin, N. (2006), Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnek Çalışmalar, Siyasal Kitapevi, Ankara. Cansız, M. (2013), Türkiye nin Yenilikçi Girişimcileri Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Örneği, Kalkınma Bakanlığı, Yayın No: 2850, Ankara. Kauffman, M. (2012a), The Ascent of America s High-Growth Companies, An Analysis of the Geography of Entrepreneurship, Ewing Marion Kauffman Foundation. Kauffman, M. (2012b), Rules For Growth, Promoting Innovation and GrowthThrough Legal Reform, Ewing Marion Kauffman Foundation. Verheul, I., Wennekers S., Audtretsch D. Ve Thurık R. (2001), An EclecticTheory of Entrepreneurship: Policies, Institutions and Culture, EIMResearch Report 0012/E, Zoetermeer: EDVI Business & Policy Research,March, Teirlinck, P., Verbeek, A. (2011), Methodological Approach and Policy Recommendations in Optimizing the Research and Innovation Policy Mix: The Practice and Challenges of Impact Assessment in Europe (Ed.Teirlinck, P.), Belgium. AB (2009), Impact Assessment Guidelines, SEC(2009) 92. Meydan, M.C. (2014), Kalkınma Ajansları Desteklerinin Değerlendirilmesi: Karşıt Durum Etki Değerlendirme Örneği, Kalkınma Bakanlığı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, Şubat. Technopolis Group & Mioir (2012), Evaluation of Innovation Activities: Guidance on Methods and Practices, Study funded by the European Commission, Directorate for Regional Policy. Metin, H. (2010), Assessing Impacts of the European Framework Programme on Turkish Participants: ACase Study on FP6 Ist Priority, Middle East Technical University The Graduate School of Natural and AppliedSciences. Erden, İ.T. (2010), Case Study of Impact Analysıs: Tübitak Research Support Programmes. Middle EastTechnical University The Graduate School of Natural and Applied Sciences. Yıldız, S.B. (2013), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Desteklenmesinde KOSGEB in Rolü: Bir EtkiDeğerlendirmesi Araştırması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamışDoktora Tezi. 238