Hemşirelikte Çalışan Güvenliği ve Etkileyen Faktörler. İstanbul Üniversitesi

Transkript

1 Hemşirelikte Çalışan Güvenliği ve Etkileyen Faktörler Prof. Dr. Aytolan Yıldırım İstanbul Üniversitesi

2 ĠĢ & EĢ Seçimi Kriterleri Eş Kriterleri Güvenilir Karakterli Zengin Asaletli Vefalı Garantili iş sahibi İş Kriterleri Güvenceli Prestijli Yüksek Ücretli Yüksek imajlı Değer bilen İyi emeklilik

3 Diğer özellikleri Eş ve işe ayrılan zaman yarı yarıya Eş işi sevmez, iş de eşi Eşe ve işe sevmeden katlanmak zordur.. Çatışma her ikisinde otonomi ile ilgili Eş de.. iş de.. tüketir.. yaşlanmayı hızlandırır.. Sonuç olarak; Eş ile ölünceye kadar, iş ile emekli oluncaya kadar birlikte yaşamak istenir.

4 1.Sağlık işinin özellikleri Bireye özgü Büyük bir kısmı acil ve ertelenemez Hata ve belirsizliklere karşı oldukça duyarlı Hizmetler karmaşık ve değişken Hizmet çıktısının tanımlanması ve ölçümü zor Uzmanlaşma seviyesi yüksek. İşlevsel bağımlılık çok, İkili otorite hattı mevcut Eşgüdüm denetim ve yönetim güç, Potansiyel çatışma

5 HemĢirelik iģinin özellikleri Eğitim Uygulama Yönetim İstihdam Araştırma Mevzuat

6 2.Sağlık çalışma ortamı güvenli mi? Kimyasal faktörler Fiziksel Faktörler Enfeksiyöz Faktörler Ergonomik Faktörler Beslenme Psiko-sosyal faktörler Çalışma koşulları (Vardiya&Nöbet)

7 1. Kimyasal Faktörler Dezenfektanlar ve antiseptikler başta olmak üzere, anestezik maddeler, latex, civa, farmasötik maddeler ve sitotoksik

8 2. Fiziksel Faktörler A. Işıklandırma/Aydınlatma B. Gürültü C.İklimlendirme Sistemleri (sıcaklık, nem, havalandırma ) D. İyonize Radyasyon: İyonize radyasyon, X ışınları

9 b.gürültü Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ne göre, hastanelerdeki gürültünün gündüz 40 db, gece 35 db civarında olması önerilmektedir. YBÜ nde yapılan bir çalışmada, altı yataklı bir YBÜ nde ses düzeyi db, Pediatrik YBÜ nde gündüz 61 db, gece 57 db bulunmuştur

10 Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Psikolojik Etkiler: Davranış bozuklukları, öfkelenme, genel rahatsızlık ve sıkılma duygusu Fiziksel Etkiler: Geçici veya kalıcı işitme hasarları Fizyolojik Etkiler: Yorgunluk, uyku bozuklukları, baş ağrıları, dolaşım semptomları (kan basıncında artış, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında hızlanma, ani refleksler) Performans Etkileri: İş veriminde azalma, işe verilen dikkatte azalma, konsantrasyon bozukluğu, karşılıklı anlaşma olanaklarında kısıtlanma ve hareketlerin engellenmesi.

11 3.Enfeksiyöz Faktörler A. Enfeksiyon Enfekte olmuş iğne batmaları Kesici, delici ve batıcı yaralanmalar Hepatit-B, Hepatit-C ve HIV etkenleri B. Sanitasyon Bakteri üremesi ve patojen mikroorganizmalar yoğunlaşmasına uygun ortam

12 Türkiyede Sonuçlar Saglık çalışanları (988)* Kanla temas %64 En sık iğne batması (%45) Yaralananlarda %28 koruyucu giysi kullanmamış %67 tıbbi yardım almamış Ebeler (Willy 1990) Son 6 ay içinde %51 yüze kan sıçraması, %24 en az 1 kez iğne batması Hemşireler (289)** İğne batması %76.2 %5,3 standart önlemlere uyuyor

13 4.Ergonomik faktörler hasta bakımı verme, hastayı kaldırma, çevirme, taşıma çeşitli büyüklük ve ağırlıktaki tıbbi araç-gereçleri taşıma vb. görevleri yerine getirirken, kas incinmeleri ve disk kaymaları vb. sorunlarla karşılaşmakta,

14 : 5. Beslenme Çalışma sürecinde yeterli ve dengeli bir beslenmenin; Çalışan verimi ve üretimin arttırılması Hastalıkların iş kazalarının, meslek hastalıkların azaltılması, çalışanların sağlığının geliştirilmesi ve işe devamsızlığın azaltılması iş yeri psikolojisini ve huzurunu güçlendirilmesinde etkili olduğu belirlenmiş.

15 6. Psiko-sosyal Faktörler: Şiddet Fiziksel, sözel saldırı, Psikolojik saldırı (mobbing) ya da cinsel taciz şeklinde ortaya çıkmakta. sağlık personelinin şiddete uğrama riski 16 kat fazla Hemşirelerin şiddete maruz kalma riski üç kat daha fazla.

16 Şiddetin etkileri Bakım kalitesinde düşme, Moral bozukluğu, iş doyumunda azalma, İşten ayrılma ya da ayrılmaya niyetlenme, İşteki hatalarda artış, İşe devamsızlıkta artış,

17 B. Stres ve tükenmişlik: İLO yöneticilerle yaşanan çatışmalar, rol çatışması ve belirsizliği, aşırı iş yükü, hastalarla çalışma nedeniyle yaşanan duygusal stres, yoğun bakıma gereksinimi olan ve ölmekte olan hastalarla çalışma, vardiyalı çalışma olarak tanımlamaktadır

18 Çalışma Şekilleri; Vardiya&Nöbet

19 Çalışma şekli ve süresi 657 Sayılı Devlet Personel kanunu, İş Kanunu, Hizmet Satın Alma Sözleşmeli personel statülerinde Haftalık çalışma saatleri; 40 saat ile 60 saat arasında 8 ile 48 saat arasında değişen nöbet yada vardiya şeklinde değişen çalışma saatleri

20 Vardiyalı ve nöbetli çalışmanın yol açtığı sorunlar Motorlu araç kazaları Kronik uykusuzluk, uyuyamama Kadınlarda kolo-rektal kanser İş performansında azalma Hafıza ve konsantrasyonda bozukluklar Duygu-durum bozuklukları İş kazaları Meme kanseri (kadınlarda) Kardiyo-vasküler hastalıklar (hipertansiyon

21 Kronik böbrek yetmezliği Gebelikle ilgili komplikasyonlar Diyabetlilerde kan şekeri düzensizliği Gastro intestinal sistem bozuklukları Malign tümörler Üreme bozuklukları Madde bağımlılığı Tiroid fonksiyon bozuklukları Hughes R, P.Stone, The Perils of Shift Work;Evening shift, night shift, and rotating shifts: are they for you? AJN September 2004,Vol. 104, No. 9,pp:62

22 Vardiyalı&nöbetli çalışmanın sosyal ve psikolojik sağlık sorunları Sosyal izolasyon Rol performansında yetersizlik Anksiyete ve huzursuzluk Benlik saygısında azalma Tükenmişlik Sendromu Duyarsızlaşma -yabancılaşma İş doyumsuzluğu Kişilerarası ilişkilerde sorunlar

23 Aile içi rollerde (eş, ebeveyn, evlat) zorlanma ve aile içi sorunlar Çocuk yetiştirme/ ebeveynlik rolünde zorlanma Bakım vericilik rolünde zorlanma Yorgunluk Duygusal tükenme Kişisel başarısızlık

24 Sabit vardiyada çalışanların, dönüşümlü vardiyada çalışanlara göre İYK düzeyleri daha yüksek, Düzensiz vardiyada çalışanların iş yükü iş stresi ve işten ayrılma istekleri düzenli vardiyalarda çalışan hemşirelere oranla daha yüksek

25 Hasta güvenliğine etkileri Konsantrasyon bozukluğu, işe geç kalma ya da iş göremezlik durumu, kazalar, hatalar, yaralanmalar ve ölümler, Hatalar daha çok vardiyanın ikinci yarısında özellikle gece saatleri arasında. (Dorrien 2006, Rogers et all, 2004, Seki, Yamazaki 2006

26 Hata yapma riski: Gün içinde çalışılan saat kadar ya da hafta içinde fazladan çalışma saati kadar artmakta. 12,5 saat süren vardiyada çalışan hemşirelerin hata yapma riski, 8,5 saat süren çalışan hemşirelere göre 3 kat daha fazla, 12 saatlik bir çalışmadan sonra ilaç hataları ve iğne ucu ile ilgili kazalar 8 saatlik bir çalışmaya göre daha fazla. (İlhan ve ark.2006, Rogers ve ark. 2004

27 Hata türleri: Aseptik tekniklere uymama, Hatalı ilaç uygulamaları Hasta gereksinimlerinin göz ardı edilmesi Hasta/ hasta yakınlarına ve ekip üyelerine karşı davranışı, Hasta ve ailesi ile iletişimi, İzlem, gözlem ve denetim/ gözetim ile ilgili karar ve uygulamalar

28 Çalışanların kendi güvenliğine etkileri Sağlık çalışanlarının yaralanma riski, ilk saatlerde düşük, 2. ve 5. saatinde biraz yüksek, 8. saatten sonra belirgin olarak yüksek 12. saatte yaralanma riski ilk 8 saate göre 2 kat fazla Boyun, omuz, sırt travmaları ve hastalıkları özellikle çalışma süreleri uzun olan hemşirelerde görülen en önemli meslek hastalıkları olduğunu göstermektedir.

29 Sonuç ve Öneriler

30 Sağlık Sektöründe ÇALIġAN GÜVENLĠĞĠ faaliyetlerinde Amaç Tüm sağlık çalışanlarının (hizmet satın alımı ile çalışanlar dahil) ÇalıĢma ortamları ve yaptıkları iģlerle ilgili olarak karģılaģabilecekleri tehlikeleri tanımlamak risk değerlendirmesi yapmak ve Koruyucu önlemler almak esasına dayanır.

31 Sağlık çalışanlarında risk değerlendirmesi Tehlikelerin tanımlanması Risklerin değerlendirilmesi Alınacak önlemlerin belirlenmesi (İşleyiş ve Yasal zorunluluklar) Önlemlerin uygulanması İzleme ve gözden geçirme (Çalışan Güvenliği vizitleri)

32 Yapılan çalışmalarda; TÜRKĠYE DE SAĞLIK KURUMLARINDA. Hastane çalışanları için kesici delici alet yaralanmalarının ve diğer küçük iş kazalarının yetersiz rapor edildiği, Bildirim mekanizması oluşmuş ender hastanelerde de; yaralanmaların %40 ının rapor edildiği, Çalışan güvenliği kavramı konusunda farkındalığın bireyler ve kurum düzeyinde yetersiz olduğu belirtiliyor.

33 Çalışan güvenliği için bir raporlama sistemi İş kazası bildirimi sistemi Toplanan iş kazası bildirimleri düzenli değerlendirme, Koruyucu önleyici tedbirler Kurumsal düzenlemeler Ulusal raporlama sistemi.

34 Son söz Hedeflenen sıfır hatalı sağlık hizmetlerine sağlıklı çalışanlarla erişilebileceği ve hasta güvenliğinde temel olan Önce zarar vermeme ilkesinin çalışan güvenliği için de temel alınması

35 kaynaklar Tarık Solmus, İş Yasamında Kalite ve Kaliteyi Arttırmaya Yonelik Programlar,Turk Psikoloji Bulteni, 2000, Sayı:18. s Bilazer,F.N ve ark, Türkiye de Hemşirelerin Çalışma Koşulları,THD yayını,odak Ofset,Ankara Parlar,S.,A Problem that is not Considering in Health Workers: Healthy Work Environment Derleme, Review Article TAF Prev Med Bull 2008; 7(6): E.Uğur,Abaan,S. Hemşirelerin İş Yaşamı Kalitesi ve Etkileyen Faktörlere İliskin Görüsleri,Turkiye Klinikleri J Med Sci 2008, 28: Uluslar arası Hemşirelik Konseyi 2006 Teması Yıldırım A.,Yöneticiler ve Çalışanları İşte Tutma Stratejileri,Hastane Dergisi, 51,34-35

36 Teşekkürler..