SSK TEPECİK EGİTİM HASTANE Sİ DERGiSİNİN BİLİMSEL İNCELEME SÜRECI: 2.inceleme Raporlarının Değerlendirilmesi (*)

Transkript

1 SSK TEPECiK HAST DERG 1998; 8 (1-3) PARAMEDiKAt SSK TEPECİK EGİTİM HASTANE Sİ DERGiSİNİN BİLİMSEL İNCELEME SÜRECI: 2.inceleme Raporlarının Değerlendirilmesi (*) SCIENTIFIC EVALUATION PROCESS OF THE JOURNAL OF SSK TEPECIK TEACHING HOSPITAL: 2.evaluation of Peer Review RagıpKAYAR SUMMARY One hundred-forteen among peer reviews of 47 mam.ıscripts were evaluated for the reliability of reviews. Only 29(28,2 percent) of them provided new insight and perspedive to the manuscript. Sixty-five (63.1 percent) of the reviews had a complete seetion-by seetion review. There was no comment (zem percent) about the rules o.f journal. Only 16 (15.5 parcent) of reviews pmvided.recommendations on language.. Thirty-seven reviews (35.9) percent had dom es tic references, although there is a pre-requisiting of editor. The Hnal dedsion for publication w as positive in 73 (70.9 percent) reviews and st-yle was good in 96 (93.2 per<;ent). These findings suggest that to obtain a high level qualityis not only manuscript itseh, but is also a matter of review process. (Key Words: Manuscript, Medical Journal, Reviewed ÖZET. Soıl. iki yılda dergimize ba~vuran 47 makaleye ait 114 ineelemed rapor değerlendirihni~tir. Bu raporlardan ll'i istatistik uzmanlarına ait olup S'inde (%45.5) önemli istatistiksel hatalar bildirilmiştir. Gerikalan 103 rapordamakaleye yeni görü~ ve katkı sağlama %28.2, konuyu yeterli derinlikte incelernemiş olma %63.1 oranlannda saptanmıştır. Hiçbir raporda dergi kurallarına uygunluk aranrnadığı. (%O)> sadece %15.5 oranda Türkçe dil kusurlanna yönelik eleştiri ve katkılar bulunduğu, editörün ön uyarısına karşın yan:ızca %31.1 oranda yerli kaynaklar hakkında bilgi verildiği izlenmi~tir. Raporların %70.9'u yazının yayınlanmasıiçin olumlu görü.~ ta~ımaktadır. Raporların üslubu 0 /c,93.2 oranda objektif bulunmuştur. Bu sonuçlar dergilerin kalitesinde başvuratı makaleleriri kalitesi kadar inceleme işleminin de önemli olduğunu vurgulamaktadır. (Anahtar Sözcükler: Değerlendirme, Hakem, TıpDergileri) (*)ilk bölüm: inceleme Sürecinde Zamanın Rolü 1997; 7(-3): 53-6'da' yayı nlanm ı ştır.

2 J SSK TEPECiK HOSP TURKEY 1998 Vol.!l No Dergimize son 2 yılda başvuran makalelerin bilimsel değerlendirilmesi için çift ineelemed (hakem) uygulamasına ait sonuçlan geriye yönelik değerlendirmek istedik Benzeri bir çalışmanın daha önce yayınlanmadığını sanıyoruz. Bu çalışmanın gelecekteki benzer çalışmalann yapılmasını cesaret-lendireceği inancındayız. GEREÇ VE YÖNTEM Dergimize son 2 yılda ( ) başvuran (Prot.No.SOl-556 no.lar arasındaki tüm makaleler) 56 makale dosyası incelenmiştir, Raporları kaybolan 1 ve sonuçlanmamış 1 makale ile eksikleri dolayısı başvuruları kabul edilmemiş 7 makale değerlendirmeden çıkarılmış 47 makaleye ait 114 ineelemed raporu değerlendirmeye alınmıştır. Her incelemeciye önceden telefonla aranarak konusu belirtilen makaleyi incelemek için seçildiği bildirilmiş ve makale, olumlu yanıt almanlara gönderilmiştir. İncelemeciye gönderilen yazıda makaleyi değerlendirmesi ve varsa konuya ilişkin yerli makaleleri bildirmesi ve yanıtların 2 hafta içinde göndermeleri istenmi~tir. Her rapor, incelemecinin makaleye katkı düzeyi, makaleyi yeterince detaylı olarak inceleyip incelemediği, uslubu, yazının der-gi kurallarına uygunluğunun, Türkçe dil kusurlarının dikkate alınıp alınmadığı açısmdan incelenmiştir. İncelemeemin katkı düzeyi ölçümünde şu özellikler aranmı~tır: Önerilerin doğru, ve mantıklı olması, literatürle desteklenmesi ve yeni görüş ve açılımlar getirmesi. İncelemenin detaylı olup olmadığı ise genelde standart makale ölçütlerine uygun olmayan noktaların ineelenme ve kaydedilme derecesini yansıtmaktadır. Bir ba~ka deyişle hakem~n her bölümü ayrı ayrı inceleyip ineelemediği dikkate alınmaktadır. SONUÇ VE BULGULAR Son 2 yılda dergimize başvuran makale 7 makalede ba~vuru anında bu sayısı 56'dır. lunan eksikler sonradan tamamlanmadığı, 1 makaledeki incelemenin henüz sonuçlanmadığı ve 1 makaleye ait raporlarm kaybolması nedeni i.le toplam 9 makale değerlendirme dı~ı bırakılmışhr, İncelenen 47 makalenin 24'ü hastanemizde (51.0), ll'i Ege Tıp Fakültesi'nde (%23.4), 3'ü 9 Eylül Tıp Fakültesi'nde (%6.4) ve 9'u diğer kururojarda (19.2) hazırlanmıştır (Tablo Çalışmalardan 23'ü (%49.0) hastanerniz dı~ından, bunlardan 6'sı ise (12.8) şehir dışındaki kurumlardan gönderilmiştir, :r ABlO 1: Makalelerin Hazırlandığı Kurumlar Kurum Sayı % SSK Tepecik Eğilim Hastn Ege Tıp Fakültesi Eylül Tıp Fakültesi GATA Haydarpaşa Numune Adnan Menderes Tıp Fak Diğer Gelen makalelerin 3l'i (66) klinik araştırma, 8'i olgu sunumu (%17.0), 6'sı (12.8) inceleme yazısı ve 2'si (%.2) deneysel araştırmadır (Tablo 2). Elde edilen 114 incelemed raporudur. Bu ll rapordan 5'inde (%45.4) sonuçların yorumunu önemli düzeyde değiştirecek istatistiki yanılgılar saptandı. İncelemecilerin 37'si. (32.5) 9 Eylül Tıp, 32'si hastanemiz (%28), 24'ü Ege Tıp (21) çahşa~ mydılar (Tablo 3). 1 ABLO 2: Makale Türleri Sayı % Klinik Araştırma Olgu Sunumu inceleme Yazısı Deneysel Araştırma Makale başına elde edilen ineelemed raporu sayısı birer makalede 1,4 ve 5 idl Kalan 44 makalede ise ineelemed rapor sayısı 2 veya 3'tü (Tablo 4). Makale başına düşen rapor sayısı 2.46 idi. 103 ineelemed raporununun değerlendirilmesinde yalnızca

3 SSK TEPECiK HAST DERG 1998 Vol.3 No raporun belirgin. bilimsel katkılarda bulunduğu (28.2), 65 raporunsa yeterli detayı içerdiği (63.1) scıptandı. 96 raporda üslup olumlu idi (93.2). Dergi kurallarına 'yönelik katkılar hiçbir raporda (%0) saptanmadı. Türkçe dil kusurlan 16 raporda (%15.5) vurgulandı. İnceleme önerisi.rı.de istenmiş olmasına karşın yalnızca 32 raporda konuya ilie_ıkin yerli kaynak olup olmadığı (%31.1) konusunda bilgi verildi. Ayrıca 5 raporda ineelemed konuyailişkin kendine ait pasılı çahe_ımalan bildirdi. Raporların 73'ünde sonuç (%70.9) olumlu idi (Tablo S). TABLO 3: incelemecilerin Kurumlan Sayı % 9 Eylül Tıp Fakültesi SSK Tepecik Eğitim Hastn Ege Tıp Fakültesi izmir Devlet Hastn Behçet Uz Çocuk Hastn Bozyaka SSK Diğer TABlO 4: Makale Başına incejeıneci Sayısı Dağılımı incelemeci Sayısı TAB to 5: 103 incelemeci Raporunun Analizi s % '----~--- Bilimsel içeriğe anlamlı katkı Yeterince detaylı inceleme Olumlu biçem (üslup) Dergi kura.lanna uygunluk o o Türkçe dil düzeltmeleri Yerli kaynak Olumlu kanaat % :1 TARTIŞMA Dergimizde yayınlanması için ba1zvuran çahejmaları.n yarısı hastanemiz dı::ıındaki kurumlarda hazırlarunaktadır (Tablo 6}. Bu tablodan dergimize hastanemiz ve İzmir dışından başvurularm azaldığını izlemekteyiz. Bunda dergimizin hakemli dergi haline geliı:ıinin büyük rolü olmu~tur yıllarında dergimizde çift hakem sistemi uy~ gulanmıyordu {1). Birkaç dergiye kıyasla dergimizde fakülte dı~ı kurumlardan baı:ıvuru oranı çok yüksektir (Tablo 7). Türk Tıp Dergisinde Tıp fakülte kökenli olmayan ma~ kalelerin oranı %13'ken, bu Tanısal Görüntüleme ve Radyoloji Dergisinde %22, bizde ise %62'dir. TABLO 6: Dergimizde Kurum Dışı ve izmir Dışı Yayın oranı (.:..:1 ):. ~-~-.,------"""":'-:-:-~..., Maltalenin oranı (%) Yıl Kurum Dışı izmirdışı TABLO 7: Tıp Fak. Dışından Gelen Yazı oram Toplam Tıp Fak.Dışı % Türk Tıp Derg. 142 Tanısal Gör. Radyoloji Derg 122 SSI< Tepecik Eğit.Hastn Derg 47 -~ Dergimize gelen 47 makalenin 33'ü orijinaldir (%70.2). Bu oran diğer dergilerde % arasındadeği::.ımektedir (Tablo 8), Dergimize orjinal başvuru oranınm yüksekliği, duyulan bilimsel güveniyansıtmaktadır (3). TABLO 8: Türk Tıp Yazılannın Oranı Dergilerinde Orjinal Araştırma Toplam Mal1:ah'} Sayısı ~--- Cerrahpaşa Tıp Fak Derg (5) 460 Türk Tıp Dergisi (8) 124 Nörolojik Bilimler Derg (10) 469 Türk Kardiyoloji Arşivi (11) 69 Kadm Doğum Derg (Medial) (2) 329 SSK Tepcik Hastn Derg 47 Orjinal Yayın Oranı , 70.2.

4 J SSK TEPECiK HOSP TURKEY 1998 Vol.8 No ll istatistikçi raporunun 5'inde (%45.4) ciddi eksiklikler bulması bir taraftan dergimizde yayınlanan makalelerin kalitesini gösterirken öte yandan araştıncılarımızm istatistik bakımından henüz yeterli desteği bulamadıklarını düşündürmektedir. (veya sağlıyamadıklarmı) 114 incelemecimizin 82'si (%72) hastanemiz dışından seçilmiştir. Bu oran değerlendirmelerinizi yakın akademik kuruluşlarımızın büyük ve anlamlı yardımlan sayesinde sürdürdüğümüzü ve değerlendirmelerin yansızlık düzeyini gösterir. 32 incelemecinin (%28) hastanemizde bulunuşu, incelemelerdeki objektiflik prensibirnizi gösterınesi bakımından da önemlidir. Makale başına elde edilen 2.46 gibi yüksek sayılabilecek bir rapor sayısı or-. talaması bilimsel değerlendirme kalitesine verdiğimiz önemi göstermektedir. 103 incelemeci raporunun bilimsel değerlendiril~ mesinde ise içaçıcı olmayan bazı sonuçlarla karşılaştık. Yalnızca 29 raporun (%28.2) çalışmaya yeterli bilimsel katkı sağladığı ve yeterli inceleme yapılan rapor sayısının 65 (63.1) olduğu gözlendi. Bir başka deyimle, incelemecilerin %72'si bilimsel katkıda bulunamamışlar ve %37'si de makaleyi yeterince incelememiştir. İnceleme sürecinde görev alanlarm bilgi ve ilgi düzeyinden derginin bilimsel kalitesinin etkilenmesini önlemekse hayli zordur. Çekilen veya reddedilen makale oranı çeşitli yerli dergilerde %8-50 arasında değişirken dergimizde bu oran %29 olarak gerçekleşmi~tir (Tablo 9). İncelemecilerin tümü makalenin dergi kurallarına uygunluğu konusunda editörü uyanna gereği duymamışlardır. Çok az incelemeci (16 rapor) dildeki d üzeltınelerin gerekliliğini vurgulamıştır. Bu da incelemecilerin ana dillerine duydukları özenin derecesini yansıtmaktadıc TABlO 9: Bazı Türk Tıp Dergilerinde Makale Red Oranı Toplam Çekilen veya Red olan Makale Oranı Cerrahpaşa Tıp Fak.Derg (5) Turkish J Pediatrics (6) Ulusal Cerrahi Derg. (7) Türk Tıp Derg. (8) Tamsal Görünlüleme Radyasyon Derg. (9) Nörolojik Bilimler Derg (10) Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi (11) SSK Tepecik Eğit Hastn Derg Editörün ön uyansına rağmen (varsa konuya ilişkin yerli kaynak gösterilmesi istemi) yalnızca 32 raporda (31.1) yamtlan-mışhr. Kadın Doğum Dergisi'nde yayınla-nan 329 makaleden 34'ünün (%10.3) yerli kaynak kullandığı belirtilmiştir (2). Bu rakamlar gerek iletişim biçimimizi gerekse incelemecilerimizin yerli kaynaklara bakışını yansıtmaktadır o Raporlarda genellikle olumlu bir biçem kullamlması (%93.2) ve kanaatm yüksek oranda (%70,9) olumlu sonuçlanması ve bu kanaatm editör kararına yüksek oranda uygunluğu ile yazışmalardaki ölçülülüğün korunması bakımından anlamlı bulunmuştur. Her ne kadar yabancı literatürde incelemed raporlarının önemi üzerinde durulmuş ve hatta raporların puanlandığı kriterler tanımlanmış olmakla birlikte (4), konu bizler için çok yenidir. Yerli kaynaklarda. saptayabildiğimiz ilk otokritik raporu 1979'da Onat tarafından Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dergisi için hazırlanmıştır (5). Bu güne kadar 9 editör kendi dergisi hakkında inceleme yayınlanmıştır (1,2,5-11). Ancak burada sunduğumuz çalı~ma, saptayabildiğimiz kadarıyla ülkemizde ineelemed raporlarını değerlendiren ilk yayındır. Dileğimiz gelecekte diğer editörlerin de burada sunulana benzer araştırmalar yaparak deneyimlerini bizlerle paylaşmalandır.

5 SSK TEPECiK HAST DERG 1998 Voi.S No.i-3 67 KAYNAKLAR 1. Akçiçek E, Knyar R, Çatal H. Izmir'de Yayınlanan Tıp Dergileri 3: Dergilerin bilimsel standart ve kaliteleri. SSK Tepecik Hastn Derg. 1992; 2(3): Uran B, Erler A, Knmman AŞ. Kndın Doğum Dergisi (Media/)ııin ilk 6 Yılmda Yayınleman 329 Makalenin incelenmesi. Kadın Doğıım Derg (Medial) 1992; 8(2): Kassira JP, Campion EW. Peer review: Crude and ımderstudied, but indispensab/e. JAMA 1994; 272(2) : Feurer ID, Becker GJ, Picus D, Ramirez E, Darcı; MD, Hicks ME. Eva/uating peer reviews. Pilot testing of a gradh1g instnmıent.fama: ;272(2): Onat A. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dergisi 10 Yaşmda. Carafıpaşa Tıp Fak Derg. 1979; 10: : Tınaztepe!< Türkiye' de.~ediyatri Alan mı~~ ~ayın Potansiyeli. TIJBITAK: Tıpta Bılımsel Yazım, Edıtorluk ve Denetleme Sempozyumu. Ankara. 1996; Topuzlu C. Tiirkiyıı'de Ce~ı:ah~ Bilimler Alanındaki Yayınların Değerfendirilmesi. TilBITAK Tıpta Bilimsel Yazım, Editörlük ve Denetleme Sempozyıımu. Aııkara. 1996; Türkiye Tıp Dergisi Yılı Makale Değerlendirmesi Soııuçları ; 5(1) : Akyar S. Radyoloji Giiııdemi (Editörden) Tamsal ve Girişimsel Radyoloji ; 2( 4) : 6-A Oktar N, Tunçbay E, Kumral K Nörolojik Bilimler Dergisi ile 10 Yılın. Ardından. Nörolojik Biliıııleı Derg. 1994; 11: Dııat A. TKD arşiviııin 1993 Yılının Geri Bakış. Tüı-k.Kardiyoloji Derıı. Arş. 1994; 22: 8-9.