Mesleki Sorumluluk ve Etik-Ders 4 Mesleki Etik ve İlkeleri

Transkript

1 Mesleki Sorumluluk ve Etik-Ders 4 Mesleki Etik ve İlkeleri Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1

2 Meslek Meslek; belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal ve hizmet üreterek karşılığında para kazanmak için işlerin her biri. Meslek, bir mesleki birliğin varlığını gerekli kılar. Söz konusu meslek birliği, mensupları için uyulması gereken mesleki kurallar koyar. Mesleki kurallara uymamanın, meslekten men, belli sürelerle mesleği icra edememe yasağı gibi yaptırımları olur. Meslek bu bakımdan icra edenleri disipline eder. Kurulan mesleki birliklerin kamu otoritesi tarafından da yasal tanınırlığı olmalıdır. 2

3 İdarenin Teşkilatlanma Biçimleri İdare (Devlet) Genel İdare/Devlet İdaresi Kamu Kurumları Yerel Yönetimler Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Teşekkülleri Başkent Teşkilatı Taşra Teşkilatı Mesleki birliklerin idare bakımından hukuki adı : 3

4 Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Teşekkülleri Kamu gücü ayrıcalıklarına sahiptir; meslekten men gibi. Üye olunmadan meslek icra edilemez. Dolayısıyla üyelik zorunludur. Kanunla kurulurlar. Meslek kuruluşlarının gelirleri üyelerinden topladıkları aidatlardır. Bütçe açısından merkezi idareye tabi değillerdir. Ancak merkezin vesayet denetimi söz konusu olabilmektedir. Örneğin Barolar Birliğinin bazı kararlarını Adalet Bakanlığına sunması gibi.. İç organizasyon ve işleyiş bakımından özel hukuka tabidir. Anlaşmazlıklar adli yargı tarafından çözümlenir. 4

5 Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Teşekkülleri Türk Diş Hekimleri Birliği Türk Eczacıları Birliği Türk Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Türk Tabipleri Birliği Türk Veteriner Hekimleri Birliği Türkiye Tohumcular Birliği Türkiye Bankalar Birliği Türkiye Barolar Birliği Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği Devlet karşısında mesleği temsil ederler. Mesleğe ilişkin olarak; Düzenleme; meslek kurallarını Denetleme; mesleğin ifasını Disiplin İşlemleri; mesleği elinde bulunduranlar hakkında müeyyide Türkiye Katılım Bankaları Birliği Türkiye Noterler Birliği Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müş. Odaları Birliği Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Ziraat Odaları Birliği 5

6 Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Teşekkülleri Meslek kuruluşları, uygulanabilecek mesleklerde narh fiyat belirlemesi yapar. Günümüzde, berberler ve kuaförler odası tarafından, saç kesim ve yıkama fiyatı belirlenmektir. Türk Tabipler Birliği (TTB) tarafından yayınlanarak T.C. sınırları içerisinde mesleğini icra eden doktorların ücretlerini ve uygulama ilkelerini gösterir tarifeye TTB Asgari Ücret Tarifesi denir. Tarifede ücret TTB Asgari Ücret Tarifesi isimli kitapta her bir tıbbi işlem için belirlenen birim değer in her il için ayrı olmak üzere genellikle yılda iki kez belirlediği genel katsayının çarpımı ve KDV (%8) eklenmesi sonucu hesaplanır. Meslek kuruluşları, bir bölgede bulunabilecek, çalışma yeri sayısını ve büyüklüğünü belirleyerek, haksız rekabetin oluşmasını engelleyici tedbirler alırlar. 6

7 Mesleki Etik Meslek hayatındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden etik prensipler ve standartların toplamına mesleki etik denilmektedir. Belirli bir meslek grubunun, meslek üyelerine emreden, onları belli kurallarla davranmaya zorlayan kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan, mesleki rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkelerdir (Pehlivan, 2002). Meslek etiği, grup eseri olan ve grup tarafından korunan, kişisel eğilimleri sınırlayarak insanları belirli davranış kalıplarına zorlayan kurallardır (Durkheim, 1986). Mesleki etik değerlerinin oluşumu mesleki örgütlenme ile koşuttur. Meslek etiği; genel ahlaki ilkelerin söz konusu meslek özelinde yeniden yazılmasıdır. Mesleki ahlak ilkeleri, etik kurallar olarak «mesleki davranış ilkeleri» adıyla yazılan bir belgedir. 7

8 Mesleki Etik Meslek etiğine sahip olma gerekliliği, mesleki bilgi ve becerinin istismar edilmemesine dayanmaktadır. 8

9 Mesleki Etik Mesleki bilgi ve becerinin edilmesinde bilgi istismar genellikle asimetrisi yatmaktadır. 9

10 Meslek Etiğinin Gerekleri Meslek etiği dürüstlüğe dayanır; alıcı-satıcı ilişkisinde özellikle hizmet veya mal satıcısının ilgili olmasını, iyi niyetle pazarlıklarını sürdürülmesini ifade eder. Meslek etiği doğru söylemeyi gerekir; üretilen mal veya hizmet hakkında doğru bilgi vermeyi ifade eder. Meslek etiği güvenilir olmayı gerektirir; hali hazırdaki ticari işlemlerde olası risklerin ayrıntılarıyla karşı tarafa aktarılmasını ifade eder. Meslek etiği hukukun üstünlüğünü tanımayı gerektirir; yetkili kişi ve kuruluşların yasalara saygılı olmasının yanı sıra tüketicinin olası şikayetlerinin çözümlenmesinde yardımcı olmayı da ifade eder. Ayıplı mal şikayetleri Meslek etiği ayrımcılığı reddetmeyi gerektirir; din, dil, ırk, mezhep gözetmeksizin tüketicilere eşit bir şekilde yaklaşmayı ifade eder. 10

11 Meslek Etiği Kapsamında Meslek Onuru Meslek onuru; bireyin yürüttüğü mesleğe karşı kendisinin ve toplumun gösterdiği saygınlık duygusudur (Kolçak, 2016). Bu bakımdan meslek onuru, mesleki etiğin icra edenlerdeki motivasyonel yönünü yansıtır. Meslek onuru ayrıca kişisel bir saygınlık meselesi değil mesleği icra edenlerin tümünü kapsayan kitlesel bir saygınlık olgusudur. Meslek onuru «meslektaş» olma duygusunu anlamlandıran en önemli faktördür. Meslek onurunu güçlendiren manevi öge ise mesleki sorumluluk duygusudur (İzveren, 1980). 11

12 Mesleki Sorumluluk Müşteriye ve topluma zarar vermeden mesleğin yasal ve ahlaki olarak icra edilme görevidir. 12

13 Mesleki Sorumluluk HEKİMLER Kasık ağrısı şikayeti ile hastaneye gelen bir kadın hasta, yanlışlıkla yumurtalık iltihabı teşhisi konulduktan sonra ilaç tedavisi kararı ile evine yollanır ve aynı hasta bir gün sonra fenalaşarak kaldırıldığı hastanede vefat eder. Hastanın ölüm sebebi apandis delinmesi ve buna bağlı karın zarı iltihabı olarak belirlenir Alerji testi yapılması ihmal edilen bir hasta tedavisinde kullanılan iyot içerikli bir ilaç neticesinde komaya girmiştir. Yapılan safra kesesi ameliyatında yanlışlıkla safra kanalı bağlanan bir hasta, bu yüzden sarılık olduğu için ikinci bir defa ameliyat olmak durumunda kalmıştır. Sezaryen ameliyatı sırasında üreteri bağlanan bir hasta, ameliyat sonrasın idrarını yapamadığı için ikinci kez ameliyat olmak zorunda kalıyor, hastaneye ve ilgili doktora maddi ve manevi tazminat açıyor. MÜHENDİS VE MİMARLAR Bir sitenin yapım projesi ile görevlendirilen mimar, yapılan zemin etüdü çerçevesinde zemine uygun olmayan izolasyon metotları kullanması sonucunda evlerin birçoğunda su hasarları oluşmasına yol açmıştır. Kapalı yüzme havuzu inşasıyla ilgili mühendislik ve mimarlık hizmeti sağlayan bir firmanın çizim ve projelerinde asma tavanda korozyona dayanıklı olmayan malzeme kullanması yüzünden havuz tavanının çökmesi sonucunda 3 kişi hayatını kaybetmiştir. NOTERLER VE AVUKATLAR Bir icra takibine karşı borçlu müvekkili adına süresi içerisinde itiraz etmeyen avukat görevini ihmal etmiş sayılır. Bu nedenle, avukat sebep olduğu zararlardan ötürü müvekkiline karşı sorumlu olacaktır. Bir davada temyiz süresini kaçıran avukat, bu yüzden müvekkilinin uğradığı zararı karşılamakla yükümlüdür. Satış vekaletnamesindeki kimlik bilgileri denetimini yetersiz yapan noter, bundan dolayı gerçek vekalet sahibine karşı sorumludur. Kaynak: 13

14 Mesleki Sorumluluk Siz laborantlar için mesleki sorumluluklarınız nelerdir? 14

15 Mesleki Sorumluluk Uzun zaman muhafazası gereken tahlil materyalini usulüne göre saklamak Laboratuvarda kullanılan cam eşya ve aletleri uzmanın direktiflerine göre temizleyip otoklavdan geçirmek. Cihaz ve malzemenin devamlı kontrol ve sayımını yaparak laboratuvar ihtiyaçları için zamanında istek yapmak. Laboratuvar istatistik çalışmaları, malzeme ve kit sayımı ile miad kontrollerini yapmak ve kayıt altında tutmak Öncelikli tahlilleri zamanında yapmak Kaynak: 15

16 Mesleki Sorumluluğun Geldiği Nokta Mesleki sorumlulukların yerine getirilmemesinin tabi bir sonucu olarak hukuki yaptırımlar söz konusu olabilmektedir. Bu yüzden meslek sahipleri kendilerini bu gibi yaptırımlara karşı korumak için mesleki sorumluluk sigortaları yaptırmaya başlamıştır. 16

17 Mesleki Sorumsuzluğun Hukuki Boyutu Mesleki sorumsuzluğumuz hukuki sonuçları olacaktır. Bu durumda, Türk Ceza Kanunu kapsamında taksir suçu işlenmiş olur. «dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesine taksir suçu denir» Bilinçli/Basit Taksir Suçu; «bir şey olmaz ya!» Bilinçsiz Taksir Suçu; «aaa öyle mi olmuş!, pardon ya!, hiç fark etmedim!, unutmuşum!» 17

18 Örnek Soru «mesleki bilgi ve becerinin tüketici aleyhine istismar edilmesinde.önemli rol oynar.» ifadesine göre noktalı yere aşağıdaki seçeneklerden hangisi getirilmelidir? A. Pazardaki rekabet B. Tüketicilerin sürekli şikayetçi olması C. Üreticinin kendini koruma güdüsü D. Bilgi asimetrisi E. Bilginin uzun eğitim süreci elde edilmesi 18

19 Bu sunumdakiler sadece ders notu amaçlı hazırlanmıştır; akademik makalelere kaynak olarak gösterilemez. 19