REKABET HUKUKU ve POLİTİKASI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "REKABET HUKUKU ve POLİTİKASI"

Ufuk Tansel
8 yıl önce
İzleme sayısı:

Denetim ve Uygulama Dairesi Başkanı * Ankara, 2012 * Bu

1 REKABET HUKUKU ve POLİTİKASI AB ve Türkiye Açısından Karşılaştırma Barış EKDİ, LL.M. (Cantab),MBA Rekabet Kurumu V. Denetim ve Uygulama Dairesi Başkanı * Ankara, 2012 * Bu sunumda yer alan görüşler kişiseldir; herhangi bir kurumu bağlayıcı değildir.

2 Sunum Planı 1. Rekabet Hukukunun Amacı Nedir? 2. Rekabet Nedir? 3. Kuramsal Açıdan Rekabet Neden Korunmalıdır? 4. Rekabet Hukuku Nasıl Gelişmiştir? 5. Rekabet Hukukunun Esasları Nedir? 6. Rekabet Hukukuna İlişkin Temel Sistemler Nelerdir? 7. ABD Uygulaması Nasıldır? 8. AB Açısından Temel Farklılıklar Nelerdir? 9. Türkiye Uygulaması Nasıldır? 10. Türkiye Uyum Sürecinin Neresindedir? 2

3 Rekabet Hukukunun Amacı Nedir? Rekabet Hukukunun Amacı Nedir? Amaç, Araç ve Sonuç Farklılığı: a) Tüketicilerin korunması b) Dampingin önlenmesi c) Küçük işletmelerin korunması d) Markanın korunması e) Piyasaların entegrasyonu f) Her koşulda rekabetin korunması g) Rekabet Gücünün Artırılması h) Hepsi i) Hiçbiri 4077 Tüketicinin Korunması H.K İthalatta Haksız Rekabetin Ö.H.K. KOSGEB ve ilgili politikalar (Hakim D.) 556 KHK & 5833 sayılı Kanun. Roma Antlaşması, 1/95 sayılı OKK Muafiyet Hükümleri (bkz. 5 madde) Sanayi, Bilim ve Teknoloji Politikası Piyasadaki rekabetin korunması, rekabeti kısıtlayıcı, engelleyici ve bozucu davranışların yasaklanması. Piyasanın Korunması 3

4 Rekabet Nedir? Gümrük Birliği süreci ile 1996 sonrasında piyasadaki rekabet yoğunlaştı. Teslimat süresi : 6 ay 3 GÜN Ödeme : teslimat öncesi taksitli /kredili satış Üretim yeri sayısı : 2 adet 7 adet 4

5 Rekabet Nedir? 5

Rekabet Nedir? 2002 2010 İH. Uçuş Merkezi 2 7 İH. Uçuş Noktası 25 46 İH. Yolcu Sayısı (milyon kişi) 8,5 50 İH.

6 Rekabet Nedir? İH. Uçuş Merkezi 2 7 İH. Uçuş Noktası İH. Yolcu Sayısı (milyon kişi) 8,5 50 İH. Büyük Uçak Sayısı İH. Toplam Ciro (Milyar $) 2,2 17 Kargo (bin ton) Y.D. Uçuş Noktası Özel Sektör YD. Altyapı Yatırımı (Milyar $) 0 10 İstihdam (Bin Kişi) Yer hizmetleri, uçak bakım hizmetleri, bilet fiyatlarındaki ucuzlama yılı için öngörülen yolcu trafiğine 2006 yılında ulaşıldı! 6

7 Rekabet Hukuku ve Rekabet Politikası Nedir? Rekabet Politikası = Antitröst Kurallarının (Rekabet Hukukunun) Uygulanması Rekabet Politikası = + Kamu Teşebbüslerine İlişkin Özel Hükümler + Devlet Yardımları Rekabet Politikası= + Piyasalardaki rekabeti etkileyecek her türlü düzenleme, kamu tasarrufu ve bunlara ilişkin politikalar (piyasaların rekabetçi bir süreç içinde oluşması ve gelişmesi için gerekenler) 7

8 rekabet kartel Rekabet Neden Korunmalıdır? Piyasadaki rekabetin kısıtlanması üretimin, istihdamın kısıtlanmasına yol açar! Bu durumda yalnızca tüketiciler değil, tüm toplum /ekonomi kaybeder: Fiyat 60 TL Müşteriden (tüketici veya diğer firmadan) (ç)alınan K Toplumdan (ç)alınan Rekabetin etkin olduğu bir piyasada 50 TL birim fiyatla 75 ton A ürünü üretilmekte iken, piyasanın kartelleşmesi, tekelleşmesi veya piyasaya girişi kısıtlayacak düzenleme yapılması durumunda üreticiler örneğin ürün fiyatını 60 TL ye çıkarmak için suni kıtlık yaratarak üretimi 40 tona düşürebilir. Bu durumun iki sonucu olacaktır: 50 TL (1) Fiyat artışı nedeniyle tüketiciden /müşteri firmadan alınıp üreticinin kasasına giren kâr. kartel 40 ton rekabet 75 ton Üretim Talep Miktarı (2) Üretilen miktardaki azalma nedeniyle toplumun menfaatinden alınan ve kimseye yâr olmayan kayıp: DAHA AZ ÜRETİM ve DAHA AZ İSTİHDAM 8

Doğrudan Etki Rekabetin Kısıtlanmasının Doğrudan Etkisi Yonga levha (sunta) üreticilerinin aralarında anlaşarak fiyatı yükselttiklerini/ üretim miktarını düşürdüklerini varsayalım (ya da devlet

çeşitliliğini azaltmak durumunda kalacaktır. Yeniliğe yatırım yapmak zorlaşacaktır. Uluslar arası alanda da mobilya sektörünün rekabet gücü azalmaya başlayacaktır.

9 Doğrudan Etki Rekabetin Kısıtlanmasının Doğrudan Etkisi Yonga levha (sunta) üreticilerinin aralarında anlaşarak fiyatı yükselttiklerini/ üretim miktarını düşürdüklerini varsayalım (ya da devlet mevzuatla piyasaya girişi kısıtlıyor, ek yükümlülük getiriyor) Artan maliyetler ve azalan satışlar neticesinde mobilya üreticileri bazı çalışanlarını işten çıkarmak bazı yatırımlarını ertelemek, ürün çeşitliliğini azaltmak durumunda kalacaktır. Yeniliğe yatırım yapmak zorlaşacaktır. Uluslar arası alanda da mobilya sektörünün rekabet gücü azalmaya başlayacaktır. Bu durum, bu ürünleri kullanan mobilya üreticilerinin maliyetlerinin, dolayısıyla mobilya fiyatlarının artmasına neden olacaktır. Mobilya satışları ve üretim hacmi düşmeye başlayacak; hem üreticiler hem de tüketiciler bundan zarar görecektir. 9

10 Dolaylı Etki tekstil ürünleri (birim) Rekabetin Kısıtlanmasının Dolaylı Etkisi Bu ay maaşımla ne alabilirim? Bir sektördeki kartel/ tekel ya da devletin bir düzenlemesi çok alakasız görünen bir sektörü rahatlıkla etkileyebilir temel gıda (birim) Gıda fiyatları 30 birimden 50 birime çıktığında, tüketici tekstil talebini 50 birimden 20 birime düşürmek durumunda kalabilir! Tüketicinin bütçesini belirli ürünler arasında paylaştırdığı gerçeği dikkate alındığında örneğin gıda fiyatlarındaki artış nedeniyle tüketiciler tekstil ürünleri harcamalarını kısmak durumunda kalabilirler. Dolayısıyla gıda karteli tekstil sektöründeki satışların azalmasına da neden olabilir. 10

11 Dinamik Etki Rekabetin Kısıtlanmasının Dinamik Etkisi 3 Ses iletiminde yasal tekel olan bir şirket, veri iletiminin ve Internet hizmetlerinin geliştirilmesi amacıyla yeterli motivasyona sahip olmayabilir. Çünkü, büyük şirketlere kablo kiralamak (lease-line) her eve fiber götürmekten kârlı olacaktır. Rekabetin kısıtlandığı piyasalarda teşebbüsler yenilik yapma konusunda herhangi bir zorunluluk hissetmemektedir. Bu nedenle, uzun vadede sektör rekabet gücünü kaybetmekte; bu atalet diğer sektörleri de etkilemektedir. Ayrıca, evlere geniş bant gibi hızlı ve yüksek kaliteli bir erişim sağlandığında, yasal tekelin «delinmesi» riskini de göze almak istemeyecektir: Çünkü, kişiler Skype gibi programlara VOIP uygulamaları ile çok daha ucuza görüşme yapacak, tekel de «tekelci fiyat» uygulayamayacaktır. Tekel in internet hizmetlerini geliştirme, yaygınlaştırma konusundaki isteksizliğinin bedelini de KOBİ ler, kişiler ödeycek, e- ticaret, B2B, B2C gibi uygulamalarda da aksaklık yaşanacaktır. 11

12 Rekabetin Korunması: Rekabet Politikası + Rekabet (Antitröst) Hukuku Adam Smith, Ulusların Zenginliği, 1776 ABD, 121 yıl önce: Sherman Yasası AB, 55 yıl önce Roma Anlaşması Türkiye 18 yıl önce : 4054 sayılı RKHK 12

13 Rekabet Nasıl Korunur? 4 Temel Unsur: TFEU 101(1&2) ECMR * TFEU 101(3) TFEU

14 Kaynak: FBI Rekabet (Antitröst) Hukuku Sistemleri Ceza Hukuku Sistemi ABD, İngiltere, İrlanda, Avustralya, Rusya, Japonya, İsrail İdare Hukuku Sistemi AB, Almanya, İtalya, Fransa, Türkiye, K.Afrika Özel Hukuk Sistemi (+) Hemen hemen tüm ülkeler Sistemlerin Ortak Noktaları Temel Hükümler bkz. Yandaki Şekil İnceleme Usulleri Yerinde İnceleme (iş, ev) Telefon Dinleme Yöntem Ex-post Ex-ante Cezalar Para Cezası Hapis Cezası REKABET POLİTİKASI 1. Rekabet Hukukunun Uygulanması 2. Rekabet Savunuculuğu 14

15 ABD : 1890 dan bu güne. UNDERCOVER: Operation Harvest King Eğer piyasa gücü tek adamda toplanırsa, bu adam bir kral kadar ayrıcalıklı olur ve bu durum bizim devlet biçimimize aykırıdır. Bir politik güç olarak bir krala tahammül edemiyorsak üretimin, ulaşımın ve yaşam için gerekli herhangi bir şeyin ticaretinde de krala tahammül etmemeliyiz. Bir imparatora boyun eğmiyorsak rekabeti engelleyecek ve herhangi bir malın fiyatını belirleyecek bir ticari diktatöre de boyun eğmemeliyiz... Senatör Sherman, ABD Kongresi ,5 YIL! ABD Adalet Bakanlığı Federal Ticaret Komisyonu Mahkemeler FBI (telefon dinleme / takip ) 15

Restrictive Agreements Prohibited EC 86 Abusive Practices Prohibited Avrupa Ekonomik Topluluklarını kuran Roma Antlaşması nda rekabet hukuku

16 Roma Antlaşması (1957) 55 yıl önce! EC 3(1) the activities of the Community shall include (g) a system ensuring that competition in the internal market is not distorted EC 85 Restrictive Agreements Prohibited EC 86 Abusive Practices Prohibited Avrupa Ekonomik Topluluklarını kuran Roma Antlaşması nda rekabet hukuku hükümlerine neden gerek duyuldu? Bunun Türkiye ve AB ye üyelik açısından önemi nedir? 16 EC 87 Regulatory powers EC 88 Member States will apply EC 89 Commision will have exclusivity EC 90 Public Undertakings EC State Aids Merger? Wait 32 years until 1989.

17 Kısa Tarihçe : Avrupa Toplulukları Roma Anlaşması ve ORTAK PAZAR Kavramı 4 ülkeli AB modeli: Her firma kendi çöplüğünde mutlu Amaç GÜMRÜK DUVARLARINI kaldırmak HEDEF: Ortak Pazar Gümrük vb. resmi engellerin kaldırılması tek başına yeterli olmayabilir. RİSK: Bölünmüş Pazar Özel Duvarlar Örnek Dava: Consten Grundig 17

Ceza (milyon ) Avrupa Birliği Uygulaması : Bugün Kartellerle mücadelede en önemli iki araç: Yerinde inceleme (yöneticilerin evlerinin aranması dahil) Etkin pişmanlık /

18 Ceza (milyon ) Avrupa Birliği Uygulaması : Bugün Kartellerle mücadelede en önemli iki araç: Yerinde inceleme (yöneticilerin evlerinin aranması dahil) Etkin pişmanlık / aktif işbirliği müessesesi AB Tarafından Verilen Cezalar (milyon ) Dönemler 18

!! Devlet Yardımları 107-108 34 6015* Mevzuatı Yakınlaştırma & Usul - 39-40 - * Ticaret Rekabet İlişkisi - 44 - Ayrıntılı Bilgi için

19 AB 1/95 OKK RKHK AB OKK RHKH Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma vd. 101 (1&2) 32 (1&2) 4 Muafiyet 101 (3) 32 (3) 5 Hakim Durumun KK Birleşmeler R-139/ Kamu Teşebbüsleri & İmtiyaz !!! Devlet Yardımları * Mevzuatı Yakınlaştırma & Usul * Ticaret Rekabet İlişkisi Ayrıntılı Bilgi için bkz: LUTERS-THÜMMEL, D.L ve Barış EKDİ (2009), ETKİN REKABET ETMEK, Türk İş Dünyası İçin AB Mevzuatı Serisi No.2, Eurochambers & TOBB. > Çalışmalar & Yayınlar > Mesleki & Akademik

20 Türkiye Uygulaması Kaynak: Hürriyet Gazetesi, 5 Nisan

21 Sonsöz & Tartışma Uyumun Neresindeyiz? Müzakere Süreci İlerleme Raporları Antitröst Devlet Yardımları Kamu teşebbüsleri & imtiyazlı teşebbüsler Temel Sorun Alanları Kalibrasyon Meselesi (örn. Komisyon = Bakanlar Kurulu; Regülasyon = Kanun ) OKK uygulaması & AB ile ticaret boyutu 21

22 Daha fazla bilgi için Rekabet Kurumu İnternet Sitesi : Rekabet Hukuk & Rekabet Kurumu İşe alma, geçmiş sınav soruları ve stajlar Yayınlar AB Komisyonu : AB Mevzuatı & Kararlar Barış EKDİ : LUTERS-THÜMMEL, D.L ve Barış EKDİ (2009), ETKİN REKABET ETMEK, Türk İş Dünyası İçin AB Mevzuatı Serisi No.2, Eurochambers & TOBB Rekabet Hukuku Nedir Ne Değildir? Uygulama Örneklerine İlişkin Sunumlar baris.ekdi@gmail.com

Benzer belgeler

Nedir? Ne Değildir? Barış EKDİ

Nedir? Ne Değildir? Barış EKDİ Soru I : Rekabet hukukuna neden gerek var? Soru II : Rekabet hukukunun amacı nedir? Soru III : Rekabet nedir? Soru IV : Rekabet gerekli midir? Soru V Soru VI Soru VII : Rekabet