Sağlığın Korunması, Yükseltilmesi ve Sağlık Politikaları

Transkript

1 Sağlığın Korunması, Yükseltilmesi ve Sağlık Politikaları Yrd. Doç. Dr. Figen Işık Esenay Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hem.

2 Isınma SAĞLIK denince aklınıza ne geliyor?

3 Sağlıkla ilgili atasözü ve deyimler? Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi.

4 Dersin amaç ve öğrenim hedefleri Sağlığın tanımını ve önemini açıklayabilme, Sağlığı etkileyen faktörleri sayabilme, Sağlığı koruma/geliştirme/yükseltme kavramlarını açıklayabilme, Sağlığı korumak ve yükseltmete hemşirenin rolünü açıklayabilme, Sağlık eğitiminin gerekliliğini açıklayabilme, Sağlık modellerini kullanabilme, Sağlık hizmetleri ve sağlık politikaları ilişkisini açıklayabilme.

5 Cümleleri tamamlayınız

6

7 Sağlığı tanımlayınız

8 Sağlık hizmetlerinin temel amacı kişilerin sağlığını geliştirmek ve hasta olmamalarını sağlamak yani onları hastalıklardan korumak her türlü çabaya karşın herkesi her hastalıktan korumak mümkün mü?

9 Sağlık hizmetlerinin ikinci amacı hastaların tedavisi

10 Sağlık hizmetlerinin üçüncü amacı sakatların başkalarına bağımlı olmadan, kendi kendilerine yeter biçimde yaşamalarını sağlamak yani rehabilite etmek

11 Sağlığımızı etkileyen faktörler Yaşadığınız yer, Kalıtım, Bireyin davranışı/yaşam biçimi, Kilo, Çevre (Canlı Küre), Gelir (para), Kültür, Sosyal ilişkiler, Aile ilişkileri, Sağlık hizmetlerinden yararlanma, Yaş, Cinsiyet, İş/Meslek, İnanç, Eğitim

12 Sağlığı koruma Kişiye/ Çevresel sebeplere yönelik korunma İnsan sağlığına olumsuz etkiler yapan çevresel (biyolojik, fiziksel, kimyasal) ve kişisel faktörleri kontrol altına alarak insanları olası zararlardan koruma

13 Korunma Yolları Çevreye Yönelik; Atık ve artıkların zararsız duruma getirilmesi, Vektörlerin kontrolü, Temiz su sağlanması, Hava kirliliğinin önlenmesi, Gürültü kontrolü, Sağlıklı konut, Gıda kontrolü Kişiye Yönelik; Sağlık eğitimi, Bağışıklama, Kişisel temizlik, İlaçla ve serumla korunma, Aile planlaması, Erken tanı, Beslenme

14 Sağlığı yükseltme sağlığı etkileyen bireysel ve çevresel potansiyellerin en etkin biçimde kullanılmasıdır. İnsan yaşantısına sağlık, sağlamlık, mutluluk, canlılık ve uzunluk katma çabası

15 Hemşirelik Birey, aile ve toplumun sağlığını koruyan,sürdüren, geliştiren sağlık merkezli bakım yaklaşımı Bireyin iyilik halini koruyacak, sürdürecek ve geliştirecek davranışlar kazanmasını, Kendi sağlığı ile ilgili doğru kararlar almasını sağlamak.

16 Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Sağlıklı yaşam biçimleri geliştirme Bir toplumun sağlık düzeyi sağlık sorumluluğunu alabilen sağlıklı bireylerin varlığı ile değerlendirilir.

17 Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Sağlıklı olmak her insanın temel hakkı olup, sağlığın korunması ve devamlılığının sağlanması sağlık profesyonellerinin temel amacı olduğu kadar kişinin kendi sorumluluğudur.

18 Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Hemşirenin değişen yaşam koşularının gereği olarak görülen çağdaş rolleri, sağlığın korunması, yükseltilmesi ve geliştirilmesinde çok önemlidir.

19 Sağlığın Korunması ve Yükseltilmesi Çevrenin olumsuz nitelikteki sosyal, ekonomik, biyolojik ve fiziksel etkenlerini ortadan kaldırmak Kişinin direncini artırmak ve onun sağlık kontrolü ya da hastalığı için sağlık personeline başvurmasını, onların söylediklerini anlayıp uygulamasını sağlamak onların hem birey hem de bir ailenin ve toplumun üyesi olarak sağlıklarını daha iyiye götürmeleri için gerekli olan sorumluluk duygusunu geliştirmek

20 SKY ve Sağlık Politikaları Toplumun sağlığını geliştirmek ve korumak ülkelerin vazgeçilmez politikaları arasındadır Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) AlmaAta Bildirgesi Temel Sağlık Hizmetleri kavramı bir toplumda yaygın olarak görülen sağlık sorunları, bunların önlenmesi ve denetimi ile ilgili konularda halkın eğitilmesi

21 SKY ve Sağlık Politikaları Bu çerçevede DSÖ tarafından 21. yüzyılın sağlık hedefleri belirlenmiş, üye ülkelerden en üst düzeyde politik kararlılık sağlamaları ve bu hedeflerle uyumlu eylem planlarını hazırlamaları beklenmiştir. Türkiye de Ulusal Sağlık 21 Politikası, DSÖ nün çerçevesini çizdiği Herkese Sağlık Hedef ve Stratejileri doğrultusunda Türkiye nin 21. yüzyıl için sağlık politikası belirlenmiştir.

22 SKY ve Sağlık Politikaları Sağlık eğitimi; sağlığın geliştirilmesi faaliyetleri içerisinde önemli bir yer tutmakta ve temel olarak sağlığı toplumsal bir değer hâline getirmeyi, halkın sağlık sorunlarını çözmek için kullanabileceği bilgi ve becerilerle donatmayı, sağlık hizmetlerinin gelişmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

23 Sağlık eğitimi Bireylere sağlık konusunda doğru bilgiler ileterek doğru davranışlar kazanması sürecinde destek olmak, yönlendirmek ve eğitmek

24

25 Örnek vaka; Bayan X doğum sırasında öldü. Bu olağan dışı bir olay değildi. Gelişmekte olan ülkelerde, dakikada, hamile olan veya doğum yapmakta olan kadınlar ölmektedir. Günümüzde dünya, neden bu durumun olağan dışı olmadığını sorgulamaktadır.

26 Bayan X küçük olanakları sınırlı bir hastanede öldü. Hekimlere göre Bayan X in ölümünde hiçbir olağan dışılık yoktu, ölümü hamileliğin bir komplikasyonu idi. Bu ölüm oldukça açık bir klinik vaka idi. Bayan X de plesanta previa (plesentanın uterısun alt kısmına yerleşmesi) nedeniyle antepartum hemoraji (doğum öncesi kanama)gelişmişti. Plesanta previa da antepartum kanama kaçınılmaz bir durumdu.hekim hastalığın uluslar arası sınıflandırılmasına baktı ve ölüm sebebini ICD olarak kodladı ve plesanta previa nedeniyle kanama dedi ve dosyayı kapattı.

27 Fakat hastane de anne mortalite (ölüm hızı) sebeplerini araştıran soruşturma kurulu vardı. Bu sistem Uluslar arası Jinekolojik ve Obstetrik Federasyonu tarafından önerilmişti. Komite Bayan X in hastane kayıtlarını ayrıntılı olarak inceleyen bir çalışma başlattı. Bayan X ciddi kanamanı yol açtığı şok tablosunda hastaneye getirilmişti ve ona IV sıvı verilmişti. Yalnızca 500cc kan transfüzyonu yapılmıştı. Bu miktar kan kaybını kompanse etmek için yeterli değildi

28 Bayan X e cerrahi müdahale uzman kadın doğumcu ve uzman anestezist hastaneye getirildikten sonra yapılabilmişti. Yani Bayan X in hastaneye getirilmesinden 3 saat sonra, sezaryen ameliyatı yapılabilmiş ve Bayan X ameliyat sırasında ölmüştü. Komite ölüm sebebini hizmetin yetersizliği nedeniyle gerçekleşen önlenebilir ölüm olarak sınıflamaya karar verdi. Komite hastaneye getirildiğinde Bayan X e daha fazla kan verilseydi ve acil hizmetler daha iyi planlanmış ve hazırlanmış olsaydı yaşamının kurtarılabileceği kararını verdi.

29 Dünya Sağlık Örgütü bu bölgede kadın sağlığında karşılanmayan gereksinimleri araştıran toplum temelli araştırma yaptı. Bu çalışma Bayan X in ölümüne ilişkin daha fazla veri sağladı. Bayan X kanama başladıktan 4 saat sonra hastaneye getirilmişti. Bu kanama atağı Bayan X in ilk kanaması değildi. Hamileliğin son ayında 2 minör(küçük) kanama öyküsü daha vardı. Bu kanamalar önemsenmemişti.

30 Bayan X de parasitik enfeksiyon(barsak paraziti) nedeniyle demir eksikliği anemisi vardı ve hiç antenatal bakım almamıştı. Çalışmada açıkça görülen noktalardan biriside sağlık hizmetlerinin anne ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde topluma dayalı hizmetler olmadığı idi. Acil nakil sistemi mevcut olsaydı ve Bayan X in ciddi anemisi doğum öncesi bakım sırasında tedavi edilmiş olsaydı ve küçük kanamalar zamanında fark edilmiş olsaydı Bayan X in yaşamı kurtarılabilirdi.

31 Bir başka çalışma Uluslar arası Aile Sağlığı tarafından doğurgan yaştaki mortalite sebeplerini ve Bayan X in ölümü hakkında henüz saptanmamış daha fazla gerçekleri araştırmak için yapıldı. Bu çalışmada Bayan X in 39 yaşında olduğu, 7 kez hamile kaldığı 5 canlı doğum yaptığı bunlardan 3 ünün erkek olduğu saptanmıştı.

32 Bayan X çok çocuk sahibi olmayı istememişti, ayrıca onun yaşı ve doğum sayısı da gebelik için uygun değildi. Bu faktörler Bayan X in yaşamı için ciddi risk oluşturmakta idi. Çalışmada Bayan X in aile planlaması yöntemi hakkında hiçbir bilgisinin olmadığı ve aile planlamasına ilişkin hiç hizmet almadığı saptanmıştı. Bayan X hamile kalmasaydı ölmeyecekti

33 Nüfus Danışmanları sosyoekonomik düzeydeki farklılıklar ile mortalite arasındaki ilişkiyi incelediler. Bu dikkatli inceleme ile daha fazla veriye ulaştılar. Bayan X fakir bir tarım işçisinin eğitim görmemiş eşi idi. Çalışma Bayan X in sosyo-ekonomik durumunun, anne ölüm riski arttırdığını göstermiştir. Bayan X in sosyo- ekonomik durumunun ölüm riskini arttırma oranı ortalama bir ülkeden 3 kat, yüksek sosyo-ekonomik gruptan 10 kat ve gelişmiş ülkelerden 100 kat daha fazladır.