Dil ve kapsam geçerliliğinin araştırıldığı metodolojik bir çalışma: Rowe omuz çıkığı ölçeği Türkçe versiyonu

Transkript

1 Yayın No: EPS25 Dil ve kapsam geçerliliğinin araştırıldığı metodolojik bir çalışma: Rowe omuz çıkığı ölçeği Türkçe versiyonu Gamze VAROL SARAÇOĞLU 1,Mehmet İŞYAR 2,Seyit Ali GÜMÜŞTAŞ 3,İbrahim YILMAZ 4,Ahmet Güray BATMAZ 2,Mahir MAHİROĞULLARI 2 1 Namık Kemal Ünversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Tekirdağ. 2 İstanbul Medipol Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı, İstanbul. 3 T.C. Sağlık Bakanlığı, Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliği, Tekirdağ. 4 T.C. Sağlık Bakanlığı Devlet Hastanesi, Farmakovijilans, Materiovijilans ve Akılcı İlaç Kullanım Ekibi, Tekirdağ. Giriş-Amaç Omuz hastalıklarının tanı, tedavi ve takibinde aynı ülkenin, dil ve kültürüne göre geçerlilik ve güvenilirliği yapılmış ölçeklerin kullanılması önemlidir. Sunulan çalışmanın amacı da omuz eklemi çıkığında uluslararası düzeyde yaygın olarak kullanılan, farklı dil ve toplum için geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmış Rowe Omuz Çıkığı Ölçeğinin (ROÇÖ) Türkçe versiyonunun oluşturularak dil ve kapsam geçerliliği yapılmasıdır. Anahtar Kelimeler: Rowe Omuz Çıkığı Ölçeği Türkçe versiyonu, dil geçerliliği, kapsam geçerliliği, güvenilirlik. Yöntem-Gereçler Çalışma Düzeneği Çalışma metodolojik bir çalışma olarak planlanmıştır. Çalışma; İstanbul Medipol Üniversitesi Bağcılar Mega Kompleks Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı nda, çalışmaya katılmayı kabul eden ortopedi uzmanı doktorlar ile gönüllü, koopere, anterior omuz çıkığı yaşamış 20 hasta üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada orijinali C.R. Rowe ve arkadaşları tarafından 1978 yılında geliştirilen The Rowe Score for Instability- ROÇÖ kullanılmıştır (1). Çalışmanın orijinalinde üç bölümden (Stability, Function ve Mobility) oluşan toplamda 12 madde bulunmaktadır. Ölçeğin kültürel uyum ve Türkçe dil geçerliği için ilk olarak orijinal metinden Türkçe ye çeviri, ikincisi Türkçe çevirinin anlaşılırlık ve mâna açısından değerlendirilmesi, üçüncüsü yeniden orijinal dile çeviri, dördüncüsü çeviri ekibinin ölçeği bir bütün olarak değerlendirerek ön deneme için üzerinde uzlaşılmış versiyonun oluşturulması ve uygulamanın ardından verilen yanıtlar ışığında ROÇÖ Türkçe versiyonunun oluşturulması sürecinikapsayan kompleks aşamalardan oluşmaktadır. Ölçeğin Türkçe versiyonundaki Stabilite ve Fonksiyonellik bölümleri hastalar, Mobilite bölümü ise doktorlar tarafından doldurulmuştur. Ölçeğin dil geçerliği için birbirinden ve araştırmadan bağımsız olan üç dil uzmanı tarafından Türkçe yeçevirisi ve bir uzman tarafından İngilizce ye geri çevirisi yapılmıştır. İçerik geçerliği için 10 farklı ortopedi uzmanından görüş alınmış, yapılan analizde uzman görüşleri arasında uyum olduğuna karar verilmiştir. Geri çevirisi yapılan ROÇÖ Türkçe versiyonundaki ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı saptanmış ve bu haliyle çalışma grubu özellikleriyle benzerlik taşıyan 10 adet anterior omuz çıkığı olgusuna, ölçek maddelerindeki ifadelerin anlaşılır olup olmadığını sınamak amacıyla uygulanmıştır. Kapsam geçerliliği için Kapsam Geçerlilik İndeksi (KGİ) ve Lawshe nin İçerik Geçerliliği Oranı (İGO) formülü kullanılmıştır. Çalışmanın Etik izinleri İstanbul Medipol Üniversitesi nden alınmıştır.

2 Çalışma sırasında hekimler ve hastalar bilgilendirilmiş ve sözlü olurları alınmıştır. Bunun için hastalara ücret ya da herhangi bir öncelik sağlanmamıştır. Ölçeğin tamamlanması ortalama 7 dakika süre almıştır. Veri Toplama Araçları ve Kullanılan ölçek Likert tipinde yanıtlanan ölçek (%.0- ile %100 arası), 12 madde ve üç alt ölçekten; Section 1- Stability; [No Recurrence, subluxation or apprehension, Apprehension when placing arm in certain positions, Subluxation (not requiring reduction), Recurrent Dislocation]; Section 2- Motion; [100% of normal ext rotation, int rotation and elevation, 75% of normal ext rotation, int rotation and elevation, 50% of normal ext rotation, int rotation and elevation, 50% of normal elevation, and int rotation, No ext rotation], and Section 3- Function; [No limitation of work or sports, little or no discomfort (eg shoulder strong overhead, lifting, swimming, throwing, tennis), Mild limitation and minimum discomfort, Moderate limitation and discomfort, Marked limitation and pain] dan oluşuyordu. Her bir madde; Uygun, kullanılabilir, uygun değil (0%- 100%) aralığında derecelendirildi. Toplam ölçek ve alt ölçek puanları; katılımcıların ölçeğe verdikleri puanların toplamının, ölçekteki soru sayısına bölünmesiyle elde edimektedir. Ölçek tanılama amaçlı bir ölçek olmadığından dolayı alınan puan aralıklarının ifade ettiği bir anlam yoktur. Ölçekten alınan puanlara göre, bağımsız değişkenler bağlamında Rowe Score Türkçe çevirisini etkileyen nedenler karşılaştırılmaktadır Verilerin Değerlendirilmesi Veriler SPSS 18 istatistik paket programında kodlanarak değerlendirilmiştir. Dil geçerliliği için uzman görüşüne başvurulmuş, alınan görüşler doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılarak Türkçe ye uyarlanmıştır. Kapsam geçerliliği için kapsam geçerlilik indeksi ve Lawshe nin içerik geçerliliği oranı formülü kullanılmıştır. Bulgular Ölçek dil geçerliliği bulguları: İngilizce ye hakim üç çevirmen tarafından birbirinden bağımsız olarak ölçeğin Türkçe çevirisi gerçekleştirildikten sonra, çevirmenler çevirilerin Türkçe uygunluğu ve anlaşılırlığı açısından ortak bir metinde uzlaşmıştır. Elde edilen ölçek, üç İngilizce öğretmeni tarafından tekrar İngilizceye çevrilmiştir. Geri çevirisi yapılan ölçeğin ifadelerinde anlam değişikliği olmadığı belirlenmiş ve örneklem grubu özellikleriyle benzerlik taşıyan 10 ortopedist ve 20 hastaya, ölçek maddelerindeki ifadelerin anlaşılır olup olmadığını sınamak amacıyla uygulanmıştır. Uzmanların önerileri doğrultusunda gerekli değişiklikler yapılarak forma son şekli verilmiştir. Tüm ölçek için soruların değerlendirmesinde uzmanların verdiği puan ortalaması, 12 soru için 4 üzerinden 3.93±0.16 bulunmuştur. Her bir soruya uygun, kalabilir ve uygun değil şeklinde cevap veren uzmanların işaretleme sıklıkları Tablo 1 de verilmiştir (Tablo 1). Kapsam Geçerliği: Anketlerin çeviri metodolojisine uygun olarak Türkçe ye kazandırılabilmesi için çeviri ve geri çeviri işlemleri yapıldıktan sonra, kapsam geçerliği için, ortopedist, ortopedist öğretim üyeleri gibi omuz hastalıkları alanında uzman 10 kişi belirlenerek görüşlerine başvurulmuştur. Uzman görüşlerinin sağlıklı bir şekilde değerlendirilebilmesi için kapsam geçerlik indeksi kullanılmış ve her bir ölçek sorusunun 1 ile 4 puan arasında puanlanması istenmiştir. Her bir sorunun anlaşılabilirliğine yönelik yapılması istenen değerlendirmede; 1 puan ''uygun değil'', 2 puan ''biraz uygun, maddenin uygun şekle getirilmesi gerek'', 3 puan ''oldukça uygun ancak küçük

3 değişiklikler gerekli'', 4 puan ''çok uygun'' şeklinde ifadelerle açıklanmaktadır. Lawshe nin içerik geçerliliği oranının hesaplaması Tablo 2 de verilmiştir (Tablo 2). IGO sonuçları Lawshe nin Minimum İçerik Geçerliliği Oranları tablosuyla Tablo 3 te karşılaştırılmıştır (Tablo 3). Hesaplanan değerler bu tablodaki asgari değerden yüksek olduğu için uzmanlar arasında uyuşma olduğuna ve sorularda değişiklik ve düzeltme yapılmamasına karar verilmiştir. Tartışma Sırt ve boyun ağrısından sonra kas iskelet sistemine yönelik ağrılar içerisinde üçüncü sırada olan omuz ağrısının, dejeneratif ve inflamatuar hastalıklara bağlı olarak toplumda görülme prevalansının 7% oldu bildirilmektedir (2). Özellikle rotator cuff, instability, adheziv kapsulit, biseps tendon hastalığı, subakromiyon sıkışma ve glenohumeral eklem replacementi gibi durumlarda meydana gelen ağrıyı gidermek, sakatlığa engel olabilmek ve kişinin eski sağlıklı yaşam kalitesini geri kazandırmak amacıyla geleneksel veya artroskopik operasyonlar uygulanabilmektedir (3). Her patolojide olduğu gibi omuz hastalıklarında da olguların klinik olarak takip edilmesi ve sonuçların değerlendirilebilmesinin standardizasyonu açısından skorlamanın önemi büyüktür. Omuz eklemi ile ilgili değerlendirmelerde değişik skorlamalar kullanılmış olsa bile, farklı skorlamalara bağlı olarak sonuçların karşılaştırılması ve objektif değerlendirilmesi günümüzde halen sorundur (2). Geçmişten günümüze bu tür ameliyatların öncesinde ve son kontrollerinde klinik değerlendirmeler genellikle Rowe skorlaması ile yapılmaktadır (1, 3). Ancak ülkemizde Türkçe dil ve kapsam geçerliliğinin araştırıldığı metodolojik bir çalışmaya rastlanmadığı gibi, bu araştırma sonuçları literatürde bir ilktir. Sonuçlar Rowe Omuz Çıkığı Ölçeği Türkçe versiyonu, omuz çıkığı yaşayan hasta grubunda ve bu alanda çalışan uzmanlar üzerinde yapılan değerlendirmeye göre, dil ve içerik açıdan geçerli bir ölçek olarak kabul edilebilir. Sunulan kanıtın kalitesinin artması için ölçeğin yaygın kullanımı ve bu alanda yapılacak çalışmaların artması önerilmektedir. Kaynaklar 1. Rowe CR, Patel D, Southmayd WW. The Bankart procedure: a long-term end-result study. J Bone Joint Surg [Am] 1978;60: Ebrahimzadeh MH, Birijandinejad A, Razi S, Mardani-Kivi M, Reza Kachooei A. Oxford Shoulder Score: A Cross-Cultural Adaptation and Validation Study of the Persian Version in Iran. Iran J Med Sci. 2015;40(5): Mahiroğulları M, Ozkan H, Akyüz M, Uğraş AA, Güney A, Kuşkucu M. Comparison between the results of open and arthroscopic repair of isolated traumatic anterior instability of the shoulder. Acta Orthop Traumatol Turc 2010;44(3):

4 Tablolar Tablo 1. Uzmanların Değerlendirme Sonuçları İfade Uygun Kalabilir Uygun Değil Toplam Uzman Sayısı

5 Tablo 2. Uzmanların Kapsam Geçerlilik İndeksi Sonuçları İfade Uygun (4 Puan) Oldukça Uygun Ancak Küçük Değişiklikler Gerekli (3 Puan) Biraz Uygun, nin Uygun Şekle Getirilmesi Gerek (2 Puan) Uygun Değil (1 Puan) Toplam Uzman Sayısı

6 Tablo 3. İçerik Geçerliliği Oranı Hesaplama Tablosu İfade n n/2 (n-n/2) İçerik Geçerliliği Oranı Karar /5 +0,80 Kabul 2 9 4,5 4,5/5 +0,90 Kabul /5 +0,80 Kabul /5 +1,00 Kabul /5 +1,00 Kabul /5 +1,00 Kabul /5 +1,00 Kabul /5 +1,00 Kabul 9 9 4,5 4,5/5 +0,90 Kabul /5 +1,00 Kabul ,5 4,5/5 +0,90 Kabul /5 +1,00 Kabul