FİZİKSEL TIP ve REHABİLİTASYON. Prof. Dr. Aydan Oral İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı

Transkript

1 FİZİKSEL TIP ve REHABİLİTASYON Prof. Dr. Aydan Oral İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı

2 Öğrenim amaçları Bu dersin sonunda öğrenciler Fiziksel tıp ve rehabilitasyon tıp branşını tanımlayabilmiş Fiziksel tıp ve rehabilitasyon tıp branşı ve İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması (ICF) arasındaki ilişkiyi irdelemiş Fiziksel Tıp ve rehabilitasyon tıp branşınının kapsamını açıklayabilmiş Fiziksel tıp ve rehabilitasyon yaklaşımlarını sayabilmiş Fiziksel tıp ve rehabilitasyon tıp branşının önemini kavramış olacaklardır

3 Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) özürlülük deneyimi yaşayan veya yaşaması muhtemel olan bireylerin çevre ile etkileşim içinde en uygun fonksiyon görmelerini sağlamayı ve sürdürmeyi mümkün kılmayı hedefleyen tıpta uzmanlık alanıdır Stucki G, Melvin J. The International Classification of Functioning, Disability and Health: a unifying model for the conceptual description of physical and rehabilitation medicine. J Rehabil Med 2007; 39: FTR akut hastane bakımından topluma kadar uzanan stratejileri uygulayan, bu yönüyle sadece tanı ve tedaviyle ilgilenen diğer tıpta uzmanlık alanlarından farklı çok özel ve benzersiz bir tıpta uzmanlık alanıdır

4 Özürlülük/Sağlık modelleri Biyopsikososyal model Engel GL.The need for a new medical model: a challenge for biomedicine.science 1977;196(4286): Nagi tasarısı Nagi SZ. Disability concepts revisited: implications to prevention. In: Pope AM, Tarlov, AR, eds. Disability in America: toward a national agenda for prevention. Washington, DC: National Academy Press, 1991: ICIDH WHO.International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps. Geneva:World Health Organization, ICF WHO. International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva:World Health Organization, International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması

5 İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması [International Classification of Functioning, Disability, and Health (ICF)] Sağlığa biyolojik, bireysel ve sosyal perspektiflerden bağdaşık bir bakış açısı ve bütünsel bir sağlık durumu portresi sağlar Sağlığı, biyolojik, kişisel ve sosyal yönleri de dahil olmak üzere birçok açıdan ele alır Biyopsikososyal bir modeldir Bireylerin fonksiyon görmelerinde/ işlevselliklerinde sosyal ve fiziksel çevrenin etkisini belirlemeye yönelik bir mekanizmayla yeti yitimi olan birey ve sosyal çevre arasındaki dinamik süreci vurgular

6 ICF in kullanım alanları Araştırma aracı olarak - sonuçları, yaşam kalitesini ve çevresel faktörleri ölçebilmek için Klinik araç olarak ihtiyaçların belirlenmesinde, spesifik sağlık durumlarında tedavinin belirlenmesinde, mesleki değerlendirme, rehabilitasyon ve sonuç ölçümlerinde Sosyal politika aracı olarak sosyal güvenlik planlamalarında, tazminat sistemlerinde ve politika oluşturma ve uygulamada WHO. International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva:World Health Organization, 2001.

7 ICF Part 1 Vücut fonksiyonları (b) Part 2 Çevresel faktörler (e) Vücut Yapıları (s) Kişisel faktörler (pf) Aktivite ve katılım (d) World Health Organization. International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF. Geneva: World Health Organization; 2001.

8 İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması (ICF) komponentleri arasındaki ilişkiler World Health Organization. International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF. Geneva: World Health Organization; 2001.

9 ICF Komponentleri gösteren b,s,d, ve e harfleri ilgili alanı kodlayan tek haneli bir rakam ile takip edilir Vücut fonksiyonları b b1 mental fonksiyonlar İkinci seviye iki haneli rakamlardan meydana gelir b180 kişi ve zaman fonksiyonları Üçüncü seviye ise tek haneli rakamdan meydana gelir b vücut imajı

10 ICF e göre FTR nin kavramsal tanımı I. Sağlık durumlarına tanı koyar II. Sağlık durumlarına ilişkin fonksiyon görmeyi, kişisel ve çevresel faktörleri değerlendirir III.Bozulmuş vücut fonksiyonları ve yapılarını stabilize etmek, geliştirmek veya düzeltmek, bozuklukları ve tıbbi komplikasyonları önlemek ve riskleri yönetmek, vücut fonksiyonları ve yapılarınının yokluğu veya kaybını telafi etmek amaçlarıyla sağlık durumlarını tedavi etmek için biyomedikal ve teknolojik girişimleri gerçekleştirir, uygular ve/veya reçeteler Gutenbrunner C, Meyer T, Melvin J, Stucki G. Towards a conceptual description of Physical and Rehabilitation Medicine. J Rehabil Med 2011;43:760-4.

11 ICF e göre FTR nin kavramsal tanımı IV.Aktivite ve katılımı en uygun seviyeye getirmek için biyomedikal ve teknolojik psikolojik ve davranışsal eğitimsel ve yönlendirici uğraşıyla ilgili ve mesleksel, sosyal ve destekleyici ve fiziki çevreyle ilgili girişimleri gerçekleştirerek, uygulayarak ve bütünleştirerek girişim programlarına liderlik yapar ve koordine eder Gutenbrunner C, Meyer T, Melvin J, Stucki G. Towards a conceptual description of Physical and Rehabilitation Medicine. J Rehabil Med 2011;43:760-4.

12 ICF e göre FTR nin kavramsal tanımı V. Sağlık, eğitim, istihdam ve sosyal olaylarla ilişkili hastalara ve onlara en yakın sosyal çevrelere, hizmet verenlere ve ödeme sağlayanlara önerilerde bulunur VI.Fonksiyon görme ve sağlığı geliştirmek için hastalara, yakınlarına ve hastayla ilgili diğer önemli kişilere eğitim sağlar. Gutenbrunner C, Meyer T, Melvin J, Stucki G. Towards a conceptual description of Physical and Rehabilitation Medicine. J Rehabil Med 2011;43:760-4.

13 ICF e göre FTR nin kavramsal tanımı VII. Sağlık hizmetlerinin tüm alanlarında rehabilitasyon ve sağlığı yönetir VIII. Sağlık sektöründe ve sektörlerarası kolaylaştırıcı geniş fiziksel ve sosyal çevre sağlamak, bir insan hakkı olarak rehabilitasyon hizmetlerine ulaşımı sağlamak ve FTR uzmanlarını zamanında ve etkin bakım sağlamaları için güçlendirmek amaçlarıyla kamuyu ve karar vericileri uygun politika ve programlarla ilişkili olarak bilgilendirir ve tavsiyelerde bulunur Gutenbrunner C, Meyer T, Melvin J, Stucki G. Towards a conceptual description of Physical and Rehabilitation Medicine. J Rehabil Med 2011;43:760-4.

14 FTR uzmanlarının yetkinlik alanları I.Tıbbi girişimler 1.Vücut yapıları ve /veya fonksiyonun düzeltilmesi veya geliştirilmesi için ilaç tedavileri a. Ağrı tedavisi b. Enflamasyon tedavisi c. Kas tonusunun düzenlenmesi d. Bilişin geliştirilmesi Gutenbrunner C, Ward AB, Chamberlain MA. White Book on Physical and Rehabilitation Medicine in Europe. J Rehabil Med 2007; 39 Suppl 45: Gutenbrunner C, Lemoine F, Yelnik A, Joseph PA, de Korvin G, Neumann V, Delarque A. The field of competence of the specialist in physical and rehabilitation medicine (PRM). Ann Phys Rehabil Med 2011;54(5):

15 FTR uzmanlarının yetkinlik alanları I.Tıbbi girişimler e. Fiziksel performansın geliştirilmesi 2. Enjeksiyonlar ve diğer ilaç uygulama teknikleri gibi pratik işlemler 3. Girişimlerin gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi 4. Prognoz belirleme Gutenbrunner C, Ward AB, Chamberlain MA. White Book on Physical and Rehabilitation Medicine in Europe. J Rehabil Med 2007; 39 Suppl 45: Gutenbrunner C, Lemoine F, Yelnik A, Joseph PA, de Korvin G, Neumann V, Delarque A. The field of competence of the specialist in physical and rehabilitation medicine (PRM). Ann Phys Rehabil Med 2011;54(5):

16 FTR uzmanlarının yetkinlik alanları II.Fiziksel tedaviler 1.Eklem ve yumuşak dokulara ilişkin manüel tedavi teknikleri 2.Kineziyoterapi ve egzersiz tedavisi 3. Elektroterapi 4. Ultrason, sıcak ve soğuk uygulamalar gibi diğer fiziksel tedaviler Gutenbrunner C, Ward AB, Chamberlain MA. White Book on Physical and Rehabilitation Medicine in Europe. J Rehabil Med 2007; 39 Suppl 45: Gutenbrunner C, Lemoine F, Yelnik A, Joseph PA, de Korvin G, Neumann V, Delarque A. The field of competence of the specialist in physical and rehabilitation medicine (PRM). Ann Phys Rehabil Med 2011;54(5):

17 FTR uzmanlarının yetkinlik alanları II.Fiziksel tedaviler 5. Ultraviyole tedavisi gbi fototerapi 6. Hidroterapi ve balneoterapi 7. Masaj tedavisi 8. Manüel lemfatik drenaj gibi lemf tedavisi 9. Akupunktür Gutenbrunner C, Ward AB, Chamberlain MA. White Book on Physical and Rehabilitation Medicine in Europe. J Rehabil Med 2007; 39 Suppl 45: Gutenbrunner C, Lemoine F, Yelnik A, Joseph PA, de Korvin G, Neumann V, Delarque A. The field of competence of the specialist in physical and rehabilitation medicine (PRM). Ann Phys Rehabil Med 2011;54(5):

18 FTR uzmanlarının yetkinlik alanları III. İş ve uğraşı ile ilgili tedaviler 1.Günlük yaşam aktiviteleri ve mesleki aktivitelerin analizi ve eğitimi 2. Günlük yaşam aktivitelerinde engellerle başa çıkabilme becerilerinin geliştirilmesi 3. Bozulmuş vücut yapılarının desteklenmesi (ateller vb.) 4. Ev ve iş çevrelerinin uyarlanması 5.Bilişsel bozukluklarla başa çıkma stratejilerinin öğretilmesi 6. Motivasyonun arttırılması Gutenbrunner C, Ward AB, Chamberlain MA. White Book on Physical and Rehabilitation Medicine in Europe. J Rehabil Med 2007; 39 Suppl 45: Gutenbrunner C, Lemoine F, Yelnik A, Joseph PA, de Korvin G, Neumann V, Delarque A. The field of competence of the specialist in physical and rehabilitation medicine (PRM). Ann Phys Rehabil Med 2011;54(5):

19 FTR uzmanlarının yetkinlik alanları IV.Kompleks özel fiziksel tıp ve rehabilitasyon programları çerçevesinde konuşma ve dil tedavisi V.Disfaji tedavisi VI. Nörofizyolojik girişimler VII.Psikolojik girişimler ve hastaların ve ailelerinin yönlendirilmesi VIII. Nutrisyonel tedavi IX.Özürlüler için araç ve gereçler, yardımcı teknoloji, ortez ve protezler, teknik destek ve yardımcılar X. Hastalar, aileler ve profesyonellerin eğitimi Gutenbrunner C, Ward AB, Chamberlain MA. White Book on Physical and Rehabilitation Medicine in Europe. J Rehabil Med 2007; 39 Suppl 45: Gutenbrunner C, Lemoine F, Yelnik A, Joseph PA, de Korvin G, Neumann V, Delarque A. The field of competence of the specialist in physical and rehabilitation medicine (PRM). Ann Phys Rehabil Med 2011;54(5):

20 FTR: İşlevsellik tıbbı Tanı Medikal tedavi ICF te tanımlanan vücut fonksiyonları ve yapıları, aktivite ve katılım ve aynı zamanda çevresel faktörleri de içeren komponentlerdeki tüm problemleri analizi ve uygun tedavi stratejileri Stucki G, Melvin J. The International Classification of Functioning, Disability and Health: a unifying model for the conceptual description of physical and rehabilitation medicine. J Rehabil Med 2007; 39:

21 FTR: İşlevsellik tıbbı Medikal ve rehabilitasyon girişimlerinin birlikte uygulanması Problemlere bütünsel bir yaklaşımla fonksiyon görmenin sağlanması veya sürdürülmesi Hastanın otonomisinin ve eğitim, iş ve sosyal yaşam dahil olmak üzere topluma katılımının sağlanması Yaşam kalitesinin iyileştirilmesi Stucki G, Melvin J. The International Classification of Functioning, Disability and Health: a unifying model for the conceptual description of physical and rehabilitation medicine. J Rehabil Med 2007; 39:

22 Rehabilitasyon ekibi FTR uzmanı Fizyoterapistler İş ve uğraşı terapistleri Rehabilitasyon hemşireleri Konuşma ve dil terapistleri Klinik psikologlar Sosyal hizmet uzmanları Ortez ve protez terapistleri Diyetisyenler

23 FTR nin önemi Dünya Engellilik Raporu Dünya nüfusunun %15 i engeli olan bireylerden oluşmaktadır Birleşmiş Milletler Engeli Olan Bireylerin Hakları Sözleşmesi Yüksek kalitede rehabilitasyon hizmetlerine ulaşım bir insan hakkıdır World Health Organisation, World Bank. World Report on Disability. Geneva. WHO; United Nations. Convention on the Rights of Persons with Disabilities. New York,