Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi

Transkript

1 Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi

2 Orijinal İlaç Geliştirme Süreci Türkiye İlaç Sektörü Vizyon 2023 Raporu

3 Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Kişilerin hastalığına ve bireysel özelliklerine göre; Uygun ilacı, Uygun sürede, Uygun dozda, En düşük maliyetle kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü 1985

4 Akılcı İlaç Kullanımı İlkeleri Etkililik Güvenilirlik Maliyet Uygunluk

5 Dünya - Türkiye Ölüm Nedenleri Dünya Türkiye Kalp - Dolaşım Sistemi % 31 % 40.4 WHO 2012 Türkiye İstatistik Kurumu 2014

6 Dünya - Türkiye İlaç Pazarı Dünya Türkiye Kalp - Dolaşım Sistemi % 20 % 15 Merkezi Sinir Sistemi % 17 % 11 Gastro - intestinal Sistem % 15 % 12 Solunum Sistemi % 10 % 9 Anti-enfeksiyonlar % 9 % 22 Lokomotor Sistem % 6 % 11 SCRIP No: 2809/ Aralık 2002, s IMS Türkiye, 2002

7 Dünya Türkiye: 1. Sıra İlaçları Kalp ve Damar Hastalıkları ilaçları Antimikrobiyal ilaçlar

8 Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranların İlaç Kullanımı Konusundaki Tutum ve Davranışları Katılımcıların Yaş ortalamaları %56.3 ü Kadın %37.0 si lise mezunu %9.3 ünün herhangi bir sosyal güvencesi yok %17.0 si çevre (aile/arkadaş/komşu) tavsiyesi ile ilaç kullanıyor %31.3 ü eczaneden reçetesiz ilaç alıyor %37.0 si kullanmadıkları ilaçları evde bulunduruyor Evde en sık bulundurulan ilaç ağrı kesicilerdi. Dicle Tıp Dergisi / 2011; 38 (4):

9 Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları Araştırması Türkiye de yıllarında gerçekleştirilen Ulusal Sağlık Hesapları Araştırması na göre, ülkemizin 2000 yılı için toplam ilaç ve dayanıksız tıbbi tüketim malzemesi harcaması 2 katrilyon 763 trilyon TL (4,4 milyar ABD Doları) olarak hesaplanmıştır. Bu araştırmaya göre toplam ilaç ve dayanıksız tıbbi tüketim malzemesi harcamasının, toplam sağlık harcamasındaki payı da %33,5 olmuştur. T.C. Sağlık Bakanlığı Refiksaydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Akılcı İlaç Kullanımı Çalıştayı Sonuç Raporu. Ankara, 2006: 11.

10 Akılcı İlaç Kullanımındaki Sorumlu Taraflar Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.) Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015

11 Araştırmaya katılan 1618 hastanın (ortalama yaş: yıl) her reçetedeki ortalama ilaç sayısı iken; Ancak %10.9 u ilacının adını hatırlamaktadır. İlacının adını hatırlayanların %89 u aynı zamanda ilacın kullanım amacını bilmektedir. Hekimlerin yalnızca %7 si hastanın anladığından emin olmak için kullanım talimatını hastadan tekrar etmesini istemektedir. Pharmacoepidemiol Drug Saf Dec;13(12):871-6

12 Patient Preference and Adherence 2012:

13 Bazen hiç ilaç yazmamak (sadece yaşam tarzı değişikliği önerisi) en doğru tedavidir. Hastanın arzusu ile ilaç yazılmamalıdır. Hastaya bilgi vermek için yeterli zaman ayrılmalı: İlacın etkisi İlacın yan etkileri Kullanım talimatları Uyarılar Kontroller Anlatılanları anlayıp anlamadığı

14 Türkiye ve Dünyadaki Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) çalışmaları dünyada 30 yıldan beri sürdürülmektedir. AİK; ilk defa 1985 yılında Kenya-Nairobi de gerçekleştirilen Dünya Sağlık Örgütü toplantısında, kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, kendilerine ve topluma en düşük maliyetle sağlayabilmeleri olarak tanımlanmıştır. World Health Organization. The rational use of drugs: Report of the Conference of Experts Nairobi, November; 1985.

15 Türkiye ve Dünyadaki Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları Dünya Sağlık Örgütü nün önerileri doğrultusunda ülkemizde AİK Programı yürütülmektedir. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu nun Akılcı İlaç Kullanımı ve İlaç Tedarik Yönetimi Dairesi ne bağlı Akılcı İlaç Kullanımı Birimi olarak faaliyet gösteren oluşumu 2010 yılında Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü olarak kurulmuştur. World Health Organization. The rational use of drugs: Report of the Conference of Experts Nairobi, November; 1985.

16 Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Çalışmaları Türkiye de 1990 lı yıllarda başlatılan AİK faaliyetleri, DSÖ nün önerileri doğrultusunda yürütülmektedir. Bunların bir kısmı akademik, eğitim, araştırma, sivil toplum kuruluşu faaliyetleri vb. adlar altında yapılmakla birlikte önemli kısmı Sağlık Bakanlığı nın öncülüğünde ve desteğiyle dünden bugüne gelmiş faaliyetlerdir. Saha çalışmaları ise 1992 yılında başlamıştır yılında basılan Türkiye İlaç Kılavuzu - TİK hekim ve eczacılara tavsiye edilmiştir. Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015 Kayaalp SO. TİK Formüleri: Türkiye İlaçla Tedavi Kılavuzu TİK Formüleri. Pelikan Yayıncılık ve Ltd Şti; 2011.

17 Sağlık Bakanlığının Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı başlık, 20 stratejik hedef ve toplamda 99 faaliyetten oluşmaktadır. Türkiye Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni Cilt 2; Sayı 9; Eylül 2015

18 Akılcı İlaç Kullanımının 12 Temeli 1. İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum 2. Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma 3. İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma 4. Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma 5. Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama 6. Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi 18 World Health Organization. Promoting Rational use of Medicines: Core Components. WHO Policy Perspectives on Medicines. Report WHO/EDM/ Geneva: WHO; 2002.

19 Akılcı İlaç Kullanımının 12 Temeli 7. Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi 8. İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını kullanma 9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi 10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması 11. Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme 12. İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması 19 World Health Organization. Promoting Rational use of Medicines: Core Components. WHO Policy Perspectives on Medicines. Report WHO/EDM/ Geneva: WHO; 2002.

20 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Dünya Sağlık Örgütü nin AİK tanımda yer alan maddelerden birinin veya birkaçının karşılanmaması durumu akılcı olmayan ilaç kullanımı (AOİK) olarak kabul edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü nün tahminlerine göre; ilaçların %50 sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, sağlanmakta veya satılmaktadır. World Health Organization. Promoting Rational use of Medicines: Core Components. WHO Policy Perspectives on Medicines. Report WHO/EDM/ Geneva: WHO; 2002.

21 İlaç hataları, en yaygın karşılaşılan tıbbi hataların başında gelmektedir! İlaçların akılcı olmayan kullanımı, dünya genelinde görülen yaygın bir problemdir. ABD deki 1999 verilerine göre; hastanelerde her yıl yatan hastalardan i tıbbi hatalar nedeniyle ölmektedir. Kanada da her yıl kişinin tıbbi hatalar nedeniyle hayatını kaybettiği belirtilmektedir. Hunter, D., & Bains, N. (1999). Rates of Adverse Events Among Hospital Admissions and Day Surgeries in Ontario from 1992 to Canadian Medical Association Journal, 160 (11), IOM- Institute of Medicine (1999). Committee on Quality Of Heaalth Care in America. Washington DC.

22 İlaçta İsraf Ankara Ticaret Odası tarafından hazırlanan rapora göre; Ülkemizde eczanelerdeki ilaçların ortalama %7 si kullanım süresi dolduğu için çöpe atılmakta, evlerde ise ilaçların %60 ının kutusu dahi açılmadan kullanım tarihi sona ermektedir. Bu şekilde çöpe giden ilaçların maliyeti, yaklaşık 500 milyon $ olduğu bildirilmektedir. Ankara Ticaret Odası (ATO)-2006

23 Yazdığınız reçetelerin okunaklı olmasına dikkat eder misiniz? %5 Bazen Her zaman Hiçbir zaman %37 %58 Musa ÖZATA, Şebnem ASLAN, Mustafa METE. Rasyonel İlaç Kullanımının Hasta Güvenliğine Etkileri: Hekimlerin Rasyonel İlaç Kullanımına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 20, Sayfa , 2008

24 Hekimin Akılcı İlaç Kullanımı Uygulamalarındaki Rolü 1- Hastanın yakınmaları doğrultusunda doğru bir teşhis koyar. 2-Tedavinin amaçlarını belirler. 3-İlaç dışı tedaviler konusunda bilgilendirme yapar. 4- Etkinliği kanıtlanmış ve güvenilir tedaviyi seçer. 5-İlaç tedavisi düzenlenecek hastalara okunaklı reçete yazar. 6-Hastayı ilaçları ve tedavisi konusunda anlaşılır bir şekilde bilgilendirir. 7-Tedavi başarısını değerlendirmek kapsamında, hastayı takip eder. T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, 2013 SGK Yayın No: 112

25