Ali İhsan Sabis ( ) Osmanlı Ordusu'nda I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi ve Irak Cephesi, Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi komutanlarından

Transkript

1 Ali İhsan Sabis ( ) Osmanlı Ordusu'nda I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi ve Irak Cephesi, Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi komutanlarından Türk asker ve siyaset adamı. Sabis soyadını, Irak Cephesi'nde Sabis Mevkiinde İngiliz Ordusuna karşı savaşta gösterdiği başarılar nedeniyle almıştır. I. Dünya Savaşı sonrasında İngiliz'lerce tutuklanmasının ardından ilk Malta sürgünleri arasında yer almış, dönüşünde ve Büyük Taarruz öncesine kadar Batı Cephesi 1. Ordu komutanlığını yürütmüş Türk askeri ve siyaset adamı ve 40'larda Alman yanlısı fikirleri savunmuş ve bundan dolayı mahkûm olmuştur. 1954'te ise Demokrat Parti'den 9. Dönem Afyonkarahisar milletvekili seçildi.

2 Ali Fethi Okyar ( ) Türk asker ve siyaset adamı. Cumhuriyet'i kuran öncü kadro içinde yer almış, Başbakanlık ve TBMM Başkanlığı yapmış, Atatürk'ün talimatıyla kurulan muhalefet partisi Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı yönetmiştir. Yaşamı boyunca Atatürk'ün en yakın kişisel arkadaşlarından biri olmuştur.

3 Kâzım Karabekir ( ) Türk orgeneral ve siyasetçi. Mehmet Emin Paşa ile Ali Fuat Paşa ile uzaktan akrabadır. Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki Türk Kuvvetleri Eylül 1920'de taarruza geçip, Brest Litovsk Barış Antlaşması ile Türkiye'ye verilen ve Misak-ı Milli hudutları dahilinde olan Sarıkamış, Kars, Ardahan, Artvin ve Batum u aldıktan sonra Gümrü'yü de ele geçirince, Ermeni hükûmeti barışa yanaşmak zorunda kaldı ve 3 Aralık 1920 de Ermenistan'la Gümrü Barış Antlaşması imzalandı.

4 Ali Fuat Cebesoy ( ), İstiklal Savaşını fiilen başlatan Türk subaylarından ve siyaset adamı. Türkiye'nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ile Harp Okulu yıllarında sınıf arkadaşı idi. Türkiye'nin işgali sırasında İzmit'ten Ankara'ya ilerleyen İngiliz birliklerine ateş açma emrini vererek, şimdiki adı Alifuatpaşa tren istasyonu olan mahalde durdurması nedeniyle Kurtuluş Savaşı'nı fiilen başlatan ilk komutan oldu ve savaş boyunca önemli görevler üstlendi. 16 Mart 1921'de TBMM sefiri olarak Sovyetler Birliği ile Moskova Antlaşması'nı imzaladı; böylece hem TBMM ilk defa bir yabancı devlet tarafından tanınmış oldu, hem de Türkiye'nin kuzeydoğu sınırları tesbit edildi.

5 Fahrettin Altay ( ) Türk Kurtuluş Savaşı kahramanlarından asker ve politikacı. Dumlupınar Meydan Muharebesi sonrası Yunan Ordusu nu kovalayarak İzmir e giren ilk Türk süvarilerinin komutanıdır. İzmir'in kurtarılmasından sonra emrindeki Süvari Kolordusu ile Çanakkale Boğazı üzerinden İstanbul'a yöneldi. Bunun üzerine İngiltere, Fransa'da siyasi etkileri olan Çanakkale Krizi oluştu. II. Dönem TBMM de de İzmir milletvekili olarak yer aldı. Bir yandan da 5. Kolordu Komutanı olarak görev yaptı. Askerlik ve milletvekilliğinin birlikte yürütülmesi kanunen yasaklanınca Mustafa Kemal in isteğine uyarak meclisten ayrıldı ve orduda kaldı.

6 "Sakallı" Nurettin Paşa ( ) Kurtuluş Savaşı'nın önemli komutanlarındandır. Kurtuluş Savaşı'nı gerçekleştiren kadro içinde sakallı tek kişi olduğundan bu lakapla anılagelmiştir. Kurtuluş Savaşı'nın son günlerinde İzmit'te yazılarıyla milliyetçi cephenin tepkisini çeken gazeteci Ali Kemal'i linç ettirmesi (4 Kasım 1922 ) eleştirilmiştir. Linç olayı İstanbul'daki İstiklal Savaşı'na muhalif çevrelerin bir anda çözülmesi sonucunu vermiştir. Hatta Vahdettin bu olaydan sonra İstanbul'dan ayrılmıştır.

7 Mithat Şükrü Bleda ( ) II. Meşrutiyet döneminin önde gelen siyasetçilerindendir. İttihat ve Terakki'nin kurucuları arasında yer almış ve genel sekreterliğini yapmış, Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın 3 döneminde Serez, Drama ve Burdur mebusluğu yapmış, Malta sürgünleri arasında yer almıştır yılları arasında Sivas milletvekilliği yapmıştır.

8 Halil (Kut) Paşa (d. 1882, İstanbul - ö. 1957, İstanbul), Türk asker. "Kut'ül Ammare Kahramanı" olarak da bilinir. Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük amcası olan Halil Kut Kurtuluş Savaşı sırasında, Sovyetler Birliği tarafından Ankara'daki TBMM Hükümetine gönderilen külçe altınları ve silahları getirdi. Daha sonra Türkiye'de kalmasına izin verilmeyince, önce Moskova'ya, Enver Paşa'nın Türkistan'da Sovyet yönetimine karşı savaş başlatması üzerine de 1922'de Berlin'e gitti.

9 Mehmet Şükrü Kaya ( ) Osmanlı Devleti'nin son yıllarında çeşitli devlet görevleri yaptı. İstanbul'un işgalinden sonra Malta'ya sürüldü. Malta'dan kaçarak Avrupa'ya gitti. Bir süre İtalya ve Almanya'da kaldıktan sonra Anadolu'ya geldi ve Milli Mücadeleye katıldı. Kurtuluş Savaşı'na katılmış, savaşın ardından kısa bir dönem İzmir Belediye Başkanlığını üstlendikten sonra Atatürk'ün yakın çalışma arkadaşlarından biri olmuş devlet ve siyaset adamıdır.

10 Albay Süleyman Fethi Bey ( Mayıs 1919) İzmirin işgali sırasında Zito Venizelos diye bağırmayı reddettiği için Yunan askerleri tarafından öldürüldü.

11 Çopur Musa Yunanlıların kışkırtmasıyla Uşak hücum taburunda görevli iken firar edip Afyon bölgesinde, Çopur Musa çevresindekilerle Din elden gidiyor diye ayaklandı. 21 Haziran 1920'de Denizli'ye bağlı Çivril'i bastı. Kuvayi Milliye birliklerinin Çopur Musa'nın üzerine gitmesiyle, Çopur Musa Yunanlılara sığındı. Atina'ya sürülen Çopur Musa sonrasında kurduğu Yunan çetesiyle Çeşme kıyılarını taciz ettiyse de daha sonra çetedaşı Yunanlıları öldürüp Türkiye'ye Yunanlı ölüleriyle döndü. Birkaç yıl sonra affedilen Çopur Musa sonra yine haraç toplama eylemine başlayınca jandarmalar tarafından yakalanıp vurulmuştur.

12 Kuvai Inzibatiye Erleri Kuva-i İnzibatiye (Hilafet Ordusu), Kurtuluş Savaşı'nda İstanbul Hükümeti'nin Kuva-yi Milliye'ye karşı kurduğu, yarı resmi askeri örgüt. İngiltere, Damat Ferit hükümeti'ne 7 Nisan 1920 tarihinde Hilafet Ordusunun kurulması için izin verdi. 18 Nisan tarihinde kuruldu.

13 Süleyman Şefik Paşa Süleyman Şefik Paşa, Kuva-i İnzibatiye birliklerinin kumandanı. Siham Kemali Söylemezoğlu ve Prenses Perizat Osmanoğlu'nun babasıdır. Gelini Sevinç Tevs'tir. Damatları arasında Mithat Perin ve Hüsrev Gerede gibi isimler bulunmaktadır. Paşa'nın torunu ise ünlü bestekâr Şehrazat'tır.

14 Ahmet Anzavur ( ) Kuva-yi Milliye hareketine karşı ayaklanma başlatmış eski bir Osmanlı subayı, Kuva-i İnzibatiye kumandanı. Birinci Anzavur Ayaklanması, 2 Kasım 1919'da Manyas, Susurluk, Gönen ve Ulubat dolaylarında başlamış olup, Milli Kuvvetler'in mücadelesi sonucu 25 Kasım 1919'da bastırılmıştır. Ahmet Anzavur'un Biga merkezli çıkarmış olduğu ikinci isyanını ise 15 Nisan 1920'de Çerkez Ethem bastırmıştır. Bir dönem Adapazarı Cumhuriyeti kurulmuştur. Mayıs 1921 de öldürüldü

15 Börekçizade Mehmet Rifat Efendi ( ) (Soyadı Kanunundan sonra, Mehmet Rifat Börekçi) Ankara'nın yerlisi ve müftüsü sıfatıyla, Kurtuluş Savaşı'na ve Mustafa Kemal Paşa'ya önemli destekte bulunmuş bir din adamıdır. 4 Nisan 1924'te de yeni kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı'nın ilk başkanı oldu, vefatına kadar (5 Mart 1941) bu görevde kaldı.

16 Rıza Tevfik Bölükbaşı ( ) Türk şâir, filozof ve devlet adamı. Sevr Antlaşması nı imzalayan Osmanlı delegesi olarak Yüzellilikler arasında yer aldığı için uzun yıllar sürgünde yaşadı.

17 Ali Kemal ( ) II. Meşrutiyet ve Mütareke döneminde İttihat ve Terakki karşıtı görüşleriyle tanınmış yazar, gazeteci ve siyaset adamı. Mustafa Kemal'e ve Milli mücadeleye karşı düşmanca tutumu ve ağır hakaretleri nedeniyle pek çok insan tarafından hain olarak damgalanmıştır. Kurtuluş Savaşı nın kazanılmasının ardından Ankara hükümeti, İstanbul polisinden Ali Kemal'in tutuklanıp yargılanmak üzere Ankara'ya gönderilmesini istedi. 4 Kasım 1922 günü, Teşkilat-ı Mahsusa mensubu birkaç kişi Ali Kemal i kaçırdı. İzmit'te bölge kumandanı Sakallı Nurettin Paşa'ya teslim edildi. Nurettin Paşa ile görüştükten sonra dışarı çıkarken kumandanlık karargahı önünde bekleyen "genç subaylar" tarafından linç edildi (6 Kasım 1922).

18 Yusuf İzzet Paşa ( ) Türk asker. Kurtuluş Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir. Bandırma 14. Kolordu kumandanı iken Yunan işgaline karşı vurulan ilk darbelerden biri olan Bergama Baskınını (Haziran 1919) gerçekleştirdi.

19 Yörük Ali Efe ( ) Kurtuluş Savaşı sırasında 16 Haziran 1919' da Malgaç Baskını ile düşmana ilk darbeyi vurmak suretiyle Aydın yöresinde düşman kuvvetlerinin ilerlemesini durdurmuş olan efe.

20 Demirci Mehmet Efe ( )

21 Çerkes Reşit Bey ( ) Türk siyasetçi. Teşkilât-ı Mahsusa'da görev almıştır. Çeşitli cephelerde savaşa katılmıştır, Kuvvayı Seyyare Milis Süvari Birliği Subaylığı,TBMM I. Dönem Saruhan Milletvekilliği yapmıştır. Çerkez Ethem'in ağabeyi olan siyasetçidir. Kardeşi ile birlikte Yunanistan'a sığınmasının ardından Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından idama mahkûm edilmiştir. Sonradan 150'likler listesine alınmıştır.

22 Ethem

23

24 Kütahya-Eskişehir Muharebeleri, 10 Temmuz 1921 ile 24 Temmuz 1921 tarihleri arasında Yunanistan ile Ankara Hükûmeti ordusu arasında gerçekleşen muharebe. Muharebeyi kaybeden Ankara hükûmeti kuvvetleri Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmek zorunda kaldı.

25 I. İnönü Muharebesi, 6 Ocak Ocak 1921 Iki koldan taarruza geçen Yunan kuvvetleriyle İnönü mevzilerinde savunmada olan Ankara Hükümeti kuvvetleri arasında yapılan muharebelerdir. Yunanlılar, Türk-Batı Cephesi birliklerinin Çerkez Ethem Kuvvetlerinin Tenkili harekatı ile meşgul olmasından da faydalanarak, İnönü-Eskişehir istikametinde taarruza başladılar. 6-9 Ocak 1921 tarihleri arasındaki muharebeler, örtme ve emniyet kuvvetleri harekatı şeklinde cereyan etti. İnönü mevzilerindeki muharebeler 10 Ocak 1921 tarihinde başlamış, Yunan kuvvetlerinin taarruz çıkış hatlarına çekildiği 11 Ocak 1921 tarihine kadar sürmüştür.

26 İkinci İnönü Muharebesi 23 Mart - 1 Nisan 1921 Kesin Türk zaferidir. Yunan birlikleri muharebenin ilk dört gününde çok başarılı olarak 24 Mart'ta Dumlupınar'ı, 27 Mart'ta da Afyon'u ele geçirdiler. Yunan ordusunun ilk günlerde etkili taaruzlar yapması üzerine cepheye bizzat gelerek komutayı İsmet Paşa'dan devralan Başbakan ve Milli Savunma Bakanı Fevzi Paşa'nın Türk ordusuna verdiği beklenmedik başarılı karşı taarruz emriyle düşman güçleri geri çekilmek zorunda kaldılar.

27 Sakarya Meydan Muharebesi 23 Ağustos - 13 Eylül 1921 Kurtuluş Savaşı'ndaki Atatürk tarafından çok büyük ve kanlı savaş anlamına gelen Melhame-i Kübra ifadesi ile anılan muharebe. Sakarya Meydan Muharebesi Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası sayılır. Sakarya Meydan Muharebesinin önemi, "Viyana da başlayan çekilme Sakarya da durdurulmuştur." sözüyle tasvir edilmiştir. Mustafa Kemal'e TBMM tarafından mareşallik rütbesi ve gazi ünvanı verilmiştir.

28 Başkomutanlık Meydan Muharebesi ya da Dumlupınar Meydan Muharebesi, 26 Ağustos Ağustos 1922 Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından şahsen yönetildiği için Başkomutanlık Meydan Muharebesi olarak anılır. İstiklal Savaşı'nın kesin bir Türk zaferiyle sonuçlanmasını sağlayan Kurtuluş Savaşı'nın son evresi 26 Ağustos 1922'de Afyonkarahisar - Kocatepe'de başlayan Büyük Taarruz ile açılmış ve 9 Eylül 1922'de İzmir'in Yunan işgâlinden kurtarılmasıyla sonuçlanmıştır.

29 Tekâlif-i Milliye Emirleri Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktalarından olan Sakarya Meydan Muharebesi öncesi ordunun ihtiyacını karşılamak ve Sakarya Savaşı'na hazırlanmak için Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın kanunla kendisine verilen yasama yetkisini kullanarak yayınladığı "Ulusal Yükümlülük Emirleridir". 7 Ağustos 1921'de yayınlanmış olup toplamı on maddedir. 1- Her ilçede bir tane Tekalif-i Milliye Komisyonu kurulacak. 2- Halk, elindeki silah ve cephaneyi 3 gün içinde orduya teslim edecek. 3- Her aile bir askeri giydirecek. 4- Yiyecek ve giyecek maddelerinin %40'ına el konacak ve bunların karşılığı daha sonra geri ödenecek. 5- Ticaret adamlarının elindeki her türlü giyim eşyasının %40'ına el konacak ve bunların karşılığı daha sonra geri ödenecek. 6- Halkın elindeki binek hayvanlarının ve taşıt araçlarının %20'sine el konacak. 7- Sahipsiz bütün mallara el konacak. 8- Tüm demirci, dökümcü, nalbant, terzi ve marangoz gibi iş sahipleri ordunun emrinde çalışacak. 9- Halkın elindeki araçlar bir defa olmak üzere 100 km'lik mesafeye ücretsiz askeri ulaşım yapacaklar. 10- Her türlü makineli aracın %40'ına el konacak.

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59