Kütüphanelerde Linked Data ya Geçiş RDA, VIAF, BibFramework

Transkript

1 Kütüphanelerde Linked Data ya Geçiş RDA, VIAF, BibFramework RDA Türkiye Çalışma Grubu Emine H. Gür Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

2 RDA : Resources Description and Access Kaynak Tanımlama ve Erişim AACR2 yerini alan yeni kataloglama standartı İçerik (content) standartı Dijital ortamlar için tasarlanmıştır. 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

3 Niçin RDA? Tüm kaynakların tanımlanmasını sağlar (digital environments) Uluslararası standartlarla uyumlu (more international) Sadece kütüphaneler için değildir (more communities) 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

4 FRBR Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR; 1998) Bibliyografik kayıtlar için işlevsel gereklilikler Varlık ilişki (Entity-Relationship) modeli Otorite verileri için işlevsel gereklilikler (FRAD,FRSAD) 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

5 FRBR Terminoloji Group 1 : Work, expression, manifestation, item (Eser, anlatım, gösterim, kopya) Group 2 : Person, family, corporate body (Kişi, aile, tüzel kurum) Group 3 : Concept, object, event, place (kavram, nesne, olay, yer) Ne? Kim sorumlu? Ne hakkında? 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

6 Mutluluk Zülfü Livaneli Eser Roman Film Anlatım Türkçe İngilizce Sesli kitap Brail Video Gösterim Remzi Kağıt Martin. Kağıt İdefix CD Altı nokta Kağıt Kanal D DVD Kopya B. Ü. B. Ü. B.Ü. B.Ü.

7 Grup 1 : Work, expression, manifestation, item (Eser, anlatım, gösterim, kopya) Eser Anlatım Grup 2 KİŞİ AİLE KURUM Gösterim Kopya Grup 2 : Perso, family, corporate body (Kişi, aile, tüzel kurum) 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

8 Grup 1 : Work, expression, manifestation, item (Eser, anlatım, gösterim, kopya) Eser Anlatım Grup 2 KİŞİ AİLE KURUM Gösterim Kopya KONU KAVRAM OLAY YER Grup Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

9 .epub İçerikler Değişiyor

10 Taşıyıcı Tipleri Çoğaldı 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

11 AACR2 & RDA Farkları AACR Kart kataloglar için tasarlanmıştır RDA Dijital ortam için tasarlanmıştır Pratiğe dayanır Materyal türüne göre tanımlama Teoriye dayanır (FRBR, FRAD) Her türlü kaynak ve içerik türüne göre tanımlama 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

12 AACR2 & RDA Farkları :Terminoloji AACR2 area main entry added entry uniform title heading see reference author, composer, etc. physical description RDA element authorized access point access point preferred title for a work preferred access point variant access point creator carrier description

13 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

14 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

15 Başlıca Değişiklikler AACR2 GMDs RDA content type media type carrier type 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

16 245 $h (GMD) yerine Content Type MARC 336 Eser ve anlatımları ayırt etmek için kullanılır. Type of record alanındaki tanımlamaların yerine kullanılıyor. Örnekler: performed music; text; two-dimensional moving image; sounds ; cartographic image Media Type MARC 337 Bir kaynağın içeriğini ortaya çıkarabilmek için gerekli olan aletin özelliğini yansıtır. Örnekler: audio; computer; microform; unmediated; video Carrier Type MARC 338 Kaynağın içeriğinin ortam özeligi ile birlikte bulunduran format türünü gösterir. Örnekler: audio disc; online resource; microfiche; videocassette; volume 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

17 Kaynağın taşıyıcı tipi Gerekli ortam İçeriğin genel türü 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

18 Örnekler Kitap : 300 $a 247 pages : $c 24 cm 336 $a text $2 rdacontent 337 $a unmediated $2 rdamedia 338 $a volume $2 rdacarrier Basılı Dergiler: 300 $a volumes : $b 30 cm 336 $a text $2 rdacontent 337 $a unmediated $2 rdamedia 338 $a volume $2 rdacarrier 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

19 Örnekler Online PDF: 300 $a 1 online resource (39 pages) 336 $a text $2 rdaccontent 337 $a computer $2 rdamedia 338 $a online resource $2 rdacarrier Website (maps, text, ve photographs) 300 $a 1 online resource 336 $a text $2 rdacontent 336 $a cartographic image $2 rdacontent 336 $a still image $2 rdacontent 337 $a computer $2 rdamedia 338 $a online resource $2 rdacarrier 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

20 Latince Kısaltmalar s.l. (sine loco yayınyeri yok ) s.n. (sine nomine yayınlayan yok ) et al. (et alii ve digerleri ) ca. (circa yaklaşık olarak ) KULLANMAYINIZ Place of publication not identified, publisher not identified, and others, approximately, kullanılıyor 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

21 Yanlış Yazılmış Başlıklar : 245 Marc AACR $a Micromagentic [sic], [i.e...] study of magnetoelastic materials / $c Yunfei Ma. RDA $a Micromagentic study of magnetoelastic materials / $c Yunfei Ma _ $i Title should read: $a Micromagnetic study of magnetoelastic materials Two wolrds $i Corrected title: $a Two worlds 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

22 Sorumluluk Alanı Rule of 3 AACR2 245 $a Cinquefoil : $b new work from five Ottawa poets / $c Mark Frutkin... [et al.] 700 $a Frutkin, Mark, $d RDA 100 $a Frutkin, Mark, $d $a Cinquefoil : $b new work from five Ottawa poets / $c Mark Frutkin, Rebecca Leaver, Seymour Mayne, Susan Robertson, Nicola Vulpe. 700 $a Leaver, Rebecca 700 $a Mayne, Seymour, $d $a Robertson, Susan 700 $a Vulpe, Nicola, $d Mark Frutkin [and 4 others] 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

23 Edisyon Alanı :Marc 250 AACR2 250 $a 2nd ed. Kaynak üzerinde : Second edition RDA 250 $a Second edition. Kaynak üzerinde : Second edition 250 $a Nouv. éd. 250 $a Nouvelle édition. Kaynak üzerinde : Nouvelle édition Kaynak üzerinde : Nouvelle édition NE GÖRÜYORSAN AYNISINI AL 250 $a Version $a Version IV. Kaynak üzerinde : Version IV Kaynak üzerinde : Version IV 250 $a 6. Aufl. Kaynak üzerinde : 6. Aufl. 250 $a 6. Aufl.. Kaynak üzerinde : 6. Aufl. 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

24 Basım Alanı : Marc 260 yerine 264 Second Indicator 0 Production Üretim 1 Publication Yayın 2 Distribution Dağıtım 3 Manufacture İmalat 4 - Copyright notice date Telif Hakkı Copyright / telif hakları için Basılı malzeme Ses kayıtları için 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

25 Fiziksel Tanımlama Alanı : Marc 300 p. pages s. sayfa v. Volume c. cilt ill. Illustrations res. Resimler ca. 300 p approximately 300 pages Dimensions / boyutlar cm değişmiyor 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

26 ISBN : Marc (pbk.) (hb.) (paperback) (hardback)

27 Cataloging Sources: Marc # BGZ ǂb eng ǂc BGZ ǂe rda Leader/18 (Descriptive Cataloging Form) kodu i # - Non ISBD a AACR 2 c ISBD punctuation omitted i - ISBD punctuation included u Unknown 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

28 Yeni Otorite Marc Alanları 046 Special coded dates 370 Associated place 372 Field of activity 373 Affiliation 374 Occupation 375 Gender 376 Family information 377 Associated language 380 Form of work Kaynak: Barbara Tillett (Jan. 2010) Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

29 100 1# $a Paz, Octavio, $d Special Coded Dates (MARC 046) 046 ## $f 1914 $g 1998 Associated Place (MARC 370) 370 ## $a Mexico City, Mexico $b Mexico City, Mexico $f U.S. $f France $u Field of Activity (MARC 372) 372 ## $a poet $a author $a diplomat $v Wikipedia Occupation (MARC 374) 374 ## $a author Gender (MARC 375) 375 ## $a male $2 [code for RDA list] Associated Language (MARC 377) 377 ## $a spa $a eng $a fre 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

30 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

31 Kütüphanelerde Linked Data RDF Carrier type RDA Content type VIAF Media type 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

32 Kütüphanelerde Linked Data Amaç ; web de görünür olmak Semantic web ; web ortamındaki veri ve dökümanları makinelerin de işleyip anlayabilmesi Makinaların birbiriyle konuşabilmesi Linked Data, web ağı içerisinde her bir bilgiyi belli bir anlama sahip olacak şekilde modelleyerek, bu bilgilerin birbirleriyle ilişkilendirilmesi ve akıllı veri tabanlarının oluşumu hedeflemektedir. 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

33 Kütüphanelerde Linked Data identifiers / tanımlayıcıları URI ;(Uniform Resource Identifier) Genel benzersiz tanımlayıcı ; web üzerindeki bir bilgi kaynağını benzersiz bir şekilde tanımlamak için kullanılır. Her kaynağın bir URI olmalı, bu bir web adresi olabilir, bir numara vs olabilir SKOS ; Web üzerindeki bilginin sınıflandırılarak otorite bilgilerinin yönetimi, ilişkilendirilmesi ve diğer verilerlerle entegre olmasını öngörür. RDF ; bilgiyi sunmak ve web de paylaşımını sağlamak için kullanılır 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

34 Kütüphanelerde Linked Data identifiers / tanımlayıcıları RDA kontrollü terimleri (elements sets and vocaburies) Kaynakların özelliklerini FRBR ve FRAD (eser, anlatım, gösterim, kopya, kişi, aile, kurum, kavram, nesne, olay, yer) Kaynakların türlerini Open Metadata Registry Web üzerinde kayıt 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

35 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

36 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

37 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

38 Türkçe? 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

39 LC Linked Data Service Authorities and Vocabularies Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

40 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

41 TÜRKÇE KONU BAŞLIKLARI LİSTESİ? SKOS ile eşleşen konu başlıkları listeleri American LCSH French RAMEAU: German SWD: 41

42 VIAF : Virtual International Authority File VIAF ; uluslararası kişi, kurum otorite veritabanıdır Amaç : Web üzerinde tek bir sanal otorite dosyası oluşturup, değişik ülkelerden gelen milli düzeydeki kişi, kurum otorite dosyalarını, toplayıp, aynı olan, ama farklı kullanım ve karakter setleriyle yazılmış kayıtları birbirine bağlamaktır Her bir VIAF kaydı standart bir ID no alır 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

43 16 ülke, 20 kurum üye Türkiye Yazar Otorite Dizini?

44 Detaylar için başvuru adresi

45 Bibliyografik Framework LC ve Zepheira (Eric Miller ve Şirketi) Ortaklığı, 22 Mayıs 2012 Zepheira, teknoloji ile bilgi yönetimi alanında etkin çözümler sunmakta olan bir şirkettir. Bibliyografik Framework İnisiyatifi (Bibliographic Framework Initiative) Marc 21 değişim formatından Web tabanlı, Linked Data Modeline geçiş yolu belirlemektir. 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

46 Bibframework Linked Open Data RDF Vocabulary uygundur Webde sunduğumuz şeyler tanımlamak için URIs kullanın Kaynak hakkında yararlı bilgiler sağlayın Web de bilgi bulmayı iyileştirmek için diğer ilgili URI lere bağlantılar ekleyin Esneklik 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

47 IDENTIFYING MARC RESOURCES

48 Bibframe Modeli Temel Alanları Creative Work FRBR Work ya da FRBR Expression Instance Eser, çalışma Materyal Türü FRBR Manifestation ya da FRBR Item Authority FRBR Group 2 ve FRBR Group 3 Annotation Otorite kaynakları Notlar, Ekler Yorumlar, kapak resimleri, table of contents bilgileri vs 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

49 çalışma Materyalize edilmiş

50

51 RDA için Hazırmıyız? 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

52 Sistem ve OPAC üzerinde MARC Formatı Marc alanlarındaki değişikliklerin güncellemesini kütüphane program sağlayıcınızdan isteyin İndeks / Dizinler Erişim noktaları için otorite dizinlerinin işlerliğini sağlayın 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

53 Sistem ve OPAC üzerinde Content / media / carrier type gösterimi Yeni 33x alanları sistemde nasıl görünecek? Kullanıcılar için hem GMD li kayıtlar hem de 33x li kayıtların olması nasıl bir etki oluşturur? Alternatif görüntü sağlanabilir mi? Text ya da ikon?

54 Kataloglama Yaparken Otorite erişim noktaları Varolan erişim noktalarını RDA ya dönüştürmek için otorite ve bibliyografik kayıtlarda nasıl bir yol ve yöntem geliştirilmeli? Konu başlıkları Kişi, Kurum / sorumluluk girişleri Coğrafya / yer isimleri Kopya kataloglama için politika ne olmalıdır? 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

55 Kendimizi Nasıl Hazır Hissedebiliriz? FRBR, FRAD, FRSAD : terminoloji ve varlık- ilişki modelini anlamak RDA ile ilgili yayınları takip etmek RDA Toolkit e üyelik Kurum olarak politika belirlemek 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

56 Kendimizi Nasıl hazır hissedebiliriz Tartışma listelerine, bloglara, gruplara üye olmak RDA-L Katalog Kütüphanecileri Grubu LC nin ya da OCLC nin oluşturduğu RDA lı kayıtları incelemek ve deneme kayıtları oluşturmak Diğer kurumlardaki meslektaşlarla bilgi alışverişi yapmak 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

57 Eğitim İçin Yararlanılacak Kaynaklar LC test eğitim materyalleri RDA Toolkit eğitimi için RDA MARC kayıt örnekleri için ALCTS RDA webinars LC RDA planı MARC Transition website Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

58 RDA TÜRKİYE ÇALIŞMA GRUBU ULUSAL GİRİŞİM 2012 yılı Haziran ayında Nevşehir de düzenlenen çalıştayda RDA Türkiye Çalışma Grubunun kurulmasına karar verildi. Haziran 2012 tarihinde Sonuç bildirgesi yayınlandı. Milli Kütüphane himayesinde oluşturulmasına karar verilen bu grup ilk toplantısını Eylül 2012 tarihinde Ankara da yapmıştır. İlk toplantı sonucu ; Dört alt grup kurulmuştur. RDA Türkiye web sayfası yapılandırılmıştır. RDA Broşürü Türkçe ye çevrilmiştir. RDA konusunda farkındalık yaratmak için kütüphane haftasında toplantılar düzenlenmiştir Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

59 Yararlanılan Linkler Changing Standards: from AACR2 to RDA Alan Danskin, Changing Standards: the future of cataloguing in UK HE Train-the-trainer course for RDA: Resource Description and Access Presented by the National Library of Australia September November 2012 Looking to the Future with RDA, Barbara Tillet, Library of Congress RDA Seminar, March Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu

60 TEŞEKKÜRLER RDA Türkiye Çalışma Grubu Emine H. Gür 49. Kütüphane Haftası Etkinlikleri, RDA Türkiye Çalışma Grubu