KUR RİSKİ YÖNETİMİ. MEHMET TAYLAN Kasım 2017

Transkript

1 KUR RİSKİ YÖNETİMİ MEHMET TAYLAN Kasım 2017

2 Gündem 1. Kur bazında nakit akışlarının belirlenmesi 2. Örtülü kur risklerinin belirlenmesi 3. Faize bağlı risklerin belirlenmesi 4. Kur riskinin yönetilmesinde kullanılacak finansal enstrümanlar 5. Örnek olaylar, uygulamalar Kasım 17 Mehmet Taylan 2

3 Giriş Kasım 17 Mehmet Taylan 3

4 Kur Riski Yönetimi Küresel ekonominin günümüz hayatına girmesi ile birlikte finansal riskler içerisinde kur riski önemli bir yer almaya başladı. Özellikle ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerde kurlarda küresel nakit akışlarının yönüne göre yüksek ölçülü dalgalanmalar yaşanması uluslararası ticaret yapmayan şirketlerde bile kur riski yönetimini zaruri hale getirdi. Kasım 17 Mehmet Taylan 4

5 USDTRY Kasım 17 Mehmet Taylan 5

6 Kur Riski Yönetimi Nassim Taleb in Siyah Kuğu - Olasılıksız Görünenin Etkisi kitabında belirtiği durumlar gelişen ülkelerde daha sık ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde TL faizlerin göreli olarak yüksek olması, türev ürünlerin yeterince tanınmaması, hedging in pahalı olduğu gibi önyargılar, vb sebepler ile kur riski yönetimine yeterince önem verilmemiştir. 2001, 2008, 2013 ve içinde bulunduğumuz 2017 yılı gibi yüksek oranlı kur artışları firmaları batma noktasına getirmiştir. Kasım 17 Mehmet Taylan 6

7 Kur Riski Yönetimi Sadece kurların yükseldiği dönemler değil %30-%40 kur değerlenmelerinin yaşandığı dönemler ( , ) özellikle ihracatçı olan şirketler için zor yıllar olmuştur. Firmaların kaderinin kurlarda oluşacak hareketlere maruz bırakılması kabul edilebilir bir durum değildir. Günümüzde dövizle borçlanmanın bireylerden sonra ticari şirketlerde de yasal yollarla sınırlandırılması tartışılmaya başlanmıştır. Kasım 17 Mehmet Taylan 7

8 Nakit Akışı Yönetimi Kasım 17 Mehmet Taylan 8

9 Nakit Akışı Yönetimi Hazine yönetiminin başlangıç noktası ve en önemli unsuru Nakit Akışı Yönetimi dir. Yanlış yapılmış nakit akış analizi veya nakit yetmezliği, günlük operasyonları ve şirketlerin marka gücünü kötü etkileyebilir. Bir şirketin kar etmesi her zaman pozitif nakit akışı sağlaması ile sonuçlanmaz. Kasım 17 Mehmet Taylan 9

10 Nakit Rapor Nakit akışı yönetiminin başlangıç noktası an itibariyle şirketin nakit durumunun belirlenmesi ve sürekli olarak takip edilmesidir. Şirketin nakit durumu günlük bazda hazırlanacak Nakit Raporu ile takip edilmelidir. Bu rapor bir önceki iş günü, gün sonu itibariyle şirketin nakit varlıklarını ve yükümlülüklerini göstermelidir. Kasım 17 Mehmet Taylan 10

11 Nakit Rapor NAKIT DURUMU TUTAR ORAN BONO PORTFOY 196, % HISSE PORTFOY MEVDUAT (o/n ) 998, % BPP ALIŞ( -) % BPP SATIŞ(+) 0.00% KASA 7, % BANKA 22, % SERMAYE AVANSI % ORTAKTAN BORÇ 125, % FX PORTFÖY BAKİYE 360, MÜŞTERİ KREDİ BAKİYE 12,428, % MÜŞTERİ BORÇ BAKİYE 602, % MÜŞTERİ ALACAK BAKİYE 956, % BPP MÜŞTERİ 0.00% DİREKT BPP MÜŞTERİ 0.00% MÜŞTERİ MEVDUAT 11,417, % PORTFÖY HB/DT TAKAS BORÇ ALACAK % PORTFÖY HİSSE TAKAS BORÇ ALACAK T PORTFÖY HİSSE TAKAS BORÇ ALACAK 0.00 MÜŞTERİ STOPAJLARI 77, TOPLAM 13,098, NAKIT TEMİNAT DURUMU TUTAR ORAN BLOKELİ MEVDUAT (vadeli) 1,857, % MEVDUAT (katılım bankası) 1,356, % BLOKELİ MEVDUAT (O/N) NAKİT TEMİNATLAR 334, TOPLAM NAKİT TEMİNAT 3,549, TOPLAM NAKIT 17,007, Tem Kasım 17 Mehmet Taylan 11

12 Nakit Akışı Projeksiyonu Nakit akışı yönetiminin ikinci adımı en az 1 yıllık bir süre için nakit akışlarının projeksiyonunun yapılması ve sürekli olarak güncellenmesidir. Nakit akışı projeksiyonu şirket bütçesinde öngörülen satış, maliyet, personel vb. rakamları ile uygun hazırlanmalıdır. Kasım 17 Mehmet Taylan 12

13 Nakit Akışı Projeksiyonu Nakit akış projeksiyonu nakit giriş/çıkış tutarlarının ve ödeme/tahsilat tarihlerinin belirlenmesi ve excel veya benzeri bir programda tutulmasıdır. Nakit akış projeksiyonu için en kolay başlangıç noktası sabit giderlerin (Kiralar, maaş ödemeleri, aidatlar vb) belirlenerek yıllık bazda ödeme tarihleri ile girilmesidir. Kasım 17 Mehmet Taylan 13

14 Nakit Akışı Projeksiyonu Şirket faaliyetlerine bağlı nakit hareketlerinin belirlenmesinde bütçe ve/veya satış hedeflerinde öngörülen rakamlar kullanılabilir. Ancak satış hedef / bütçe rakamlarının genelde iyimser yönde yapıldığı göz önünde bulundurulmalıdır. Satış gelirleri ve bu satışlara bağlı olarak oluşacak maliyetler ödeme/tahsilat tarihlerine göre projeksiyona eklenmelidir. Kasım 17 Mehmet Taylan 14

15 Nakit Akışı Projeksiyonu Vergi ödemeleri, mevduat/kredi faizleri ve şirkete özel diğer ödeme ve tahsilatlarda göz önünde bulundurularak nakit akış projeksiyonu tamamlanır. Başlangıç nakit durumuna tarih bazında nakit girişleri eklenip, nakit çıkışları düşülerek tarih bazında pozitif ve negatif nakit durumu olan tarihler belirlenir. Kasım 17 Mehmet Taylan 15

16 Nakit Akış Projeksiyonu Tarih Açıklama Tahsilat Ödeme Bakiye /12 nakit devir 1,165, Kira ödemesi 500, , ABC A.Ş ödeme 250, , XYZ A.Ş. Ödeme 500, , Fatura ödeme 5, , vergi 50, , Maaş ödeme 450, , Kasım 17 Mehmet Taylan 16

17 Kur Bazında Nakit Akış Projeksiyonu Nakit Akış projeksiyonunun firmanın işlem gerçekleştirdiği her kur bazında belirlenmesi ve sürekli güncellenmesidir. Her kur için tarih bazında ayrı ayrı nakit fazlası/eksiği belirlenir. Nakit eksiği bulunan kur için diğer kurlarda yeterli nakit fazlası bulunup bulunmadığı incelenir. Kasım 17 Mehmet Taylan 17

18 Kur Bazında Nakit Akış Projeksiyonu Tarih Açıklama Türk Lirası Amerikan Doları Tahsilat Ödeme Bakiye Tahsilat Ödeme Bakiye /12 nakit devir 1,165, $ 5, Kira ödemesi 500, , $ 5, ABC A.Ş ödeme 250, , $ 5, XYZ A.Ş. Ödeme 500, , $ 5, Blue inc ödeme 415, $ 20, $ 25, Fatura ödeme 5, , $ 25, vergi 50, , $ 25, Maaş ödeme 450, , $ 25, Kasım 17 Mehmet Taylan 18

19 Örtülü Finansal Risklerin Belirlenmesi Kasım 17 Mehmet Taylan 19

20 Örtülü Finansal Riskler İşletme maliyetlerinin içinde Türk Lirası bazında görülmekle beraber fiyatı yurtdışı piyasalardaki fiyatlara endeksli olan (emtia vb) varlıkların belirlenmesi kur riski yönetiminde hata yapılmasını engeller. Bu tür varlıkların / yükümlülüklerin bulunması durumunda nakit akışında ve dolayısıyla kur riski yönetiminde düzeltme yapılması gereklidir. Kasım 17 Mehmet Taylan 20

21 Örtülü Finansal Riskler Fırın üretimi yapan bir şirket saç alımını TL bazında yapmasına rağmen bir sonraki alımda kur ve global piyasalardaki metal fiyatlarına göre çok farklı bir fiyattan alım gerçekleştirebilir. Aynı durum elektro-mekanik yüklenicilik yapan bir taahhüt firması için de geçerlidir. Kablo yoğun kullanımı olan bir iş olması ve kablo maliyetlerinin küresel bakır fiyatına endeksli olması sebebiyle emtia fiyatlarına; bu fiyatların dolar bazında olması sebebiyle de dolaylı kur riskine maruz kalınır. Kasım 17 Mehmet Taylan 21

22 Bakır-USD Kasım 17 Mehmet Taylan 22

23 Faize Bağlı Risklerin Belirlenmesi Kasım 17 Mehmet Taylan 23

24 Faize Bağlı Risklerin Belirlenmesi İşletmenin varlık ve yükümlülüklerinde faiz içeren varlıkların faiz yapılarının incelenmesi nakit akışında meydana getireceği (miktar ve özellikle vade uyuşmazlığı) değişikliklerin belirlenmesi ve bunların kur bazında nakit akış tablolarına eklenmesi gerekmektedir. Kasım 17 Mehmet Taylan 24

25 Faize Bağlı Risklerin Belirlenmesi Faiz içeren varlık ve yükümlülüklerinin faizlerin 1 puan yükselmesi/düşmesi durumuna göre duyarlılık analizlerinin yapılması gerekir. Bu analiz yapılırken sabit/değişken faiz yapısında yapılması gereken düzeltmeler / yeniden yapılandırmalar gözden geçirilmelidir. Kasım 17 Mehmet Taylan 25

26 Kur Riskine Maruz Değer Kasım 17 Mehmet Taylan 26

27 Kur Riski Kur Riski Net açık döviz pozisyonu taşıyan bir firmanın döviz kurundaki beklenmeyen bir değişimden dolayı maddi zarara uğrama olasılığını ifade eder. Kasım 17 Mehmet Taylan 27

28 Kur Riskine Maruz Değer Kur ve tarih bazında hazırlanan nakit akışlarına kurlarda meydana gelebilecek artış azalışların uygulanması sonucu maruz kalınabilecek zarar ve nakit akış açıklarının hesaplanması ve bunun düzenli olarak raporlanması gerekir. Üç ay içerisinde kurlarda %30 artış/azalış meydana gelmesi durumu nakit akış projeksiyonuna uygulanarak oluşabilecek ek nakit ihtiyaçları belirlenir. Kasım 17 Mehmet Taylan 28

29 Kur Riskine Maruz Değer Tarih Açıklama Türk Lirası Amerikan Doları Tahsilat Ödeme Bakiye Tahsilat Ödeme Bakiye /12 nakit devir 1,165, $ 5, Kira ödemesi 500, , $ 5, ABC A.Ş ödeme 250, , $ 5, XYZ A.Ş. Ödeme 500, , $ 5, Blue inc ödeme 415, $ 20, $ 25, Fatura ödeme 5, , $ 25, vergi 50, , $ 25, Maaş ödeme 450, , $ 25, Senaryo ,375 Güncel ,750 Senaryo ,125 Kasım 17 Mehmet Taylan 29

30 Risklerin Yönetilmesinde Kullanılacak Finansal Enstrümanlar Kasım 17 Mehmet Taylan 30

31 Kur Riski Yönetimi Risklerin yönetilmesinde risklerin belirlenmesinden sonraki adım bu risklerin bertaraf edilmesi için yapılması gerekenleri belirlemektir. Kur riskinden korunma Hedging ileride oluşacağı öngörülen nakit akış fazlası (eksiği) olan kur ile nakit akış eksiği (fazlası) olan kuru değiştirmek yoluyla nakit akışlarını dengelemektir. Kasım 17 Mehmet Taylan 31

32 Kur Riski Yönetimi Nakit akış eksiği/fazlası kur bazında aşağıdaki yöntemler kullanılarak giderilir: 1. Spot piyasada ters işlem yapmak 2. Türev piyasalarda ters işlem yapmak Kasım 17 Mehmet Taylan 32

33 Kur Riski Yönetimi - Spot 3 ay sonra 100,000 USD ithalat ödemesi olan bir firma bugünden bankadan 100,000 USD alır. Kur riski ortadan kalkmıştır. Ancak firmanın 100,000 USD alabilmesi için bugünden bu alımı gerçekleştirmek için yeterli TL nakit fazlası olması gerekli. TL nakit fazlası yok ise kredi alması gerekli. Bunun için ise bankada kredi limiti gerekli ve aynı zamanda TL kredi faizine katlanması gerekli! Kasım 17 Mehmet Taylan 33

34 Spot Maliyet USDTRY TL Kredi Faizi 16.0% USD Mevduat Faizi 4.0% USD Alış 100,000 TL Tutarı 354,000 Vade 91 TL Kredi Faizi 14, USD Mevduat Faizi USD Tutarı 100, Toplam ödenen TL 368, Reel Kur Kasım 17 Mehmet Taylan 34

35 Kur Riski Yönetimi - Türev Kur riski yönetiminde kullanılabilecek ikinci yol ise türev enstrümanları kullanmaktır. Kullanılabilecek türev enstrümanlar : 1. Forward 2. Futures (Vadeli İşlem) 3. Opsiyon Kasım 17 Mehmet Taylan 35

36 Forward Forward, ileri bir tarihte teslimi söz konusu olacak herhangi bir malın vadesi, fiyatı ve miktarı bugünden belirlenerek sözleşmeye bağlandığı işlemlerdir. Spot USDTRY Kur Vade 91 Banka Forward Kur USD Tutar 100,000 Kasım 17 Mehmet Taylan 36

37 Forward Vade tarihinde Spot USDTRY kurunun nerede olduğuna bakılmaksızın bankaya 100,000 USD yi 3,65 kurdan bozmayı taahhüt etmiş olursunuz. Banka da sizden 3,65 kurdan 100,000 USD alma taahhüdünde bulunmuştur. Kasım 17 Mehmet Taylan 37

38 Futures (Vadeli işlem Sözleşmesi) Vadeli İşlem Sözleşmesi (future), belirli bir miktar, kalite ve koşullarla standartlaştırılmış bir malın, menkul değerin, göstergenin ya da yabancı paranın, işlem anında o vadeli işlem borsasında piyasa güçlerince belirlenen fiyattan, gelecekte belirli bir tarihte, yerde ve koşullarda teslim alınmasını ve teslim edilmesini içeren yasal olarak bağlayıcı sözleşmedir. Kasım 17 Mehmet Taylan 38

39 Futures (Vadeli işlem Sözleşmesi) Future kontratlar borsalarda işlem görmekte olup, piyasada işlem yapabilmek için bir kurumda hesabınız olup bu hesaba teminat yatırmanız gereklidir. Borsa İstanbul Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasında (VİOP) döviz futureları işlem görmektedir. 1 USDTRY kontratı 1,000 USD büyüklüğünde olup kontrat başına 180 TL teminat yatırmanız gerekmektedir. Kasım 17 Mehmet Taylan 39

40 Futures (Vadeli işlem Sözleşmesi) Günlük bazda uzlaşma fiyatları açıklanır. Bu fiyata göre hesaplanan kar/zarar rakamları teminat hesabınıza yatırılır/çekilir. Oluşabilecek zarar sonrası teminatınızın belirli seviyenin altına düşmesi sonucunda teminat tamamlama çağrısı (Margin Call) yapılır. Ek teminatı yatırmak zorunludur. Yatırılmaması durumunda pozisyon reesen kapatılır. Kar etmeniz durumunda günlük bazda hesaplanan karlar teminat hesabınıza yatırılır. Oluşacak teminat fazlalığı çekilebilir. Teminat hesabınızda bulunan günsonu bakiyesi Takasbank tarafından nemalandırılır. Kasım 17 Mehmet Taylan 40

41 F_USDTRY0817 İşlem fiyatı Kontrat 1 Uzun Tarih Uzlaşma Kar/Zarar Kümülatif Teminat 24.Tem Tem Tem Tem Tem Tem Ağu Ağu Ağu Ağu Ağu Ağu Ağu Ağu Kasım 17 Mehmet Taylan 41

42 Opsiyon Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve -alıcıya (UZUN TARAF) (LONG) ödeyeceği belli bir tutar (OPSİYON PRİMİ) (PREMIUM) karşılığında, belirli bir vadeye kadar (AMERICAN) veya belirli bir vadede (EUROPEAN), bugünden belirlenen bir fiyat (KULLANIM FİYATI) (STRIKE PRICE) üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden (DAYANAK VARLIK) (UNDERLYING) bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi SATIN ALMA (CALL) veya SATMA (PUT) hakkı tanıyan, -satıcıya da (KISA TARAF) (SHORT) alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi sözleşmede belirlenen fiyattan satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir. Kasım 17 Mehmet Taylan 42

43 USDTRY Long Call Opsiyon Kasım 17 Mehmet Taylan 43

44 USDTRY Short Call Opsiyon Kasım 17 Mehmet Taylan 44

45 USDTRY Long Put Opsiyon Kasım 17 Mehmet Taylan 45

46 USDTRY Short Put Opsiyon Kasım 17 Mehmet Taylan 46

47 Opsiyon USDTRY nin aşağı gelebileceğini düşünen yatırımcı hangi opsiyonu ALMALIDIR? USDTRY yi 3,50 seviyesinden almaya razı olan yatırımcı hangi opsiyonu SATMALIDIR? USDTRY yi 3,65 ten satmaya razı olan yatırımcı hangi opsiyonu SATMALIDIR? Kasım 17 Mehmet Taylan 47

48 Örnek Olay 1 Bir ay sonra kira, maaş ve benzeri sabit ödemeleri nedeniyle 1,750,000 TL nakit çıkışı olan ve 500,000 USD nakit fazlası olan şirket hangi kur riskinden korunma işlemini gerçekleştirmelidir? Kasım 17 Mehmet Taylan 48

49 Örnek Olay 2 Elektro-mekanik yüklenicilik yapan bir taahhüt firması başlayacağı iş için vermiş olduğu teklifte bakır kaynaklı maliyetlerini 6,500 USD/ton fiyat üzerinden yapmıştır. Hakedişler TL olarak ödenecektir. Firmanın hangi riskten korunma stratejilerini uygulaması gerekmektedir? Kasım 17 Mehmet Taylan 49

50 USDTRY Zero Cost Collar Kasım 17 Mehmet Taylan 50

51 Teşekkürler Mehmet TAYLAN Twitter: mehmet_taylan Kasım 17 Mehmet Taylan 51