Kur Riski Yönetimi ve VOB Uygulaması. Mert ÖNCÜ

Transkript

1 Kur Riski Yönetimi ve VOB Uygulaması Mert ÖNCÜ 1

2 Kur Riski Nedir? Kurun değerinde yaşanan değişiklikler sonucu varlıklar ve/veya yükümlülüklerde meydana gelebilecek olumlu / olumsuz değişimler... TL-FX Kur Riski FX-FX Parite Riski 2

3 Kur Riski NLG TRY GBP EUR ALACAKLAR EUR TRY GBP USD BORÇLAR lacaklar ve Borçların farklı para birimlerinde olmas 3

4 Dalgalı Kurda Kur Riski: USD/TRY USD/TRL KURU ( ) 4

5 Jan92 Jul Jan93 Jul Jan94 Jul Jan95 Jul Jan96 Jul Jan97 Jul Jan98 Jul Jan99 Jul Jan00 Jul Jan01 Jul Jan02 Jul Jan03 Jul Jan04 Jul Jan05 Jul Parite Riski İki Yönlüdür EUR/USD PARITESI ( /2005) UR=(H), Bid, O/H/L/C Bar 5Aug EUR=(H), Bid [O/H/L/C Bar] Daily 22Jul91-30Nov 05 Pr

6 Türev Enstrumanlar Tanım; Değerini bahsi geçen enstrumanın fiyat değişiminden elde eden enstrumanlardır. Ana para kadar yatırım yapmadan, enstrumanın ana para fiyat değişiminden bire bir kar veya zarar edilecek pozisyonlar yaratılabilir. Kaldıraç avantajı sağladığından uluslararası piyasalarda türev işlemlerin işlem hacmi, enstrumanların spot hacmine göre çok yüksektir. Borsalarda ve tezgah altı piyasalar denilen borsa dışı sadece ikili anlaşmalara dayalı işlemler yapılabilir. 6

7 Korunma - Hedging FORWARD Tarafların bugünden belirli bir miktar malın alımı / satımı için belirli bir fiyat ve vadede işlemi gerçekleştirmek üzere yaptıkları anlaşma, İşleme konu olan malın aktif bir piyasası ve spot bir fiyatının olması, Anlaşma = kontrat = zorunluluk 7

8 Forward ın Yapısı Forward alış fiyatı hesaplaması : 3AY TRY FAIZI = 15.00/ AY USD FAİZI = 3.75/ 5/3.85 $/TL SPOT KUR = / D SAT L AL D/TRL : 1, t= 0 TRL PLASMAN : TRL *(1+( (0,15*90) / 360) t= 90 Alış USD/TRY = + 1,411 TRY $ 1 USD BORÇLANMA : $1*(1+((0,0385*90)/360) 8

9 FORWARD HESAPLAMA GENEL FORMULLER RWARD ALIS KURU = ( E 1 / E 2 ) E2 ALIS FAIZI x GUN E1 SATIS FAIZI x GUN X SPOT KUR ( ALIS ) = PARA BIRIMI 1 = PARA BIRIMI 2 E2 SATIS FAIZI x GUN RWARD SATIS KURU = ( E 1 / E 2 ) E1 ALIS FAIZI x GUN X SPOT KUR ( SATIS ) 9

10 FORWARD HESAPLAMA ORNEK 1: $/TL 3M ALIŞ 3M TRL FAIZI = 15.00/ M USD FAİZI = 3.75/ 5/3.85 $/TL SPOT KUR = 1, /1, /1,3650 3AY $/TRL FORWARD ALIS KURU = x x X 1,3600 3AY $/TRL FORWARD ALIS KURU = 1,

11 FORWARD HESAPLAMA ORNEK 2: /$ 3AY3 SATIŞ 3AY USDFAIZI = 3.75/ AY EUR FAIZI = /2.15 /$ SPOT KUR= / AY /$ FORWARD SATIŞ KURU = x x X AY /$ FORWARD SATIŞ KURU =

12 Futures Organize borsalarda işlem gören standart forward kontratlardır. Kontratın, Miktarı Vadesi konu olan malın özellikleri önceden belirlenmiştir. 12

13 Forward vs. Futures Forward Tezgah üstü piyasa (OTC) fiyatlaması Her miktar İstenilen vade Kısmi kaldıraç (1 e 3-4) 3 Vadede kar zarar oluşumu Aracı karı fiyatın içinde Kredi riski bankanın üstünde Vadede teslimat Futures Organize piyasa (Fiyat borsa aracılığı ile ilan ediliyor) Standart miktar Standart vade Yüksek kaldıraç (1 e 6-7) 6 Günlük Mark-to to-market Broker işlem komisyonu (1 YTL 1 - USDTRY kontratı için 1,000 usd karşılığı ) Takas sistemi var, kredi risk kısıtlı %99 ters işlem 13

14 ÖRNEK: ABC A.Ş. NİN USD BİLANÇOSU NOT: ALINAN KREDİLER 30/10/2005 DE ÖDENECEK SPOT USD/TRY= ALACAKLAR (AKTİFLER) USD BİLANÇO BORÇLAR (PASİFLER) 100 KASA ALINAN KREDİLER 135,000 8,000 BANKA 110,000 ALACAKLAR 118,100 USD USD 135,000 BORÇLAR ALACAKLARDAN 16,900 USD DAHA FAZLA. (16,900 USD KARSILIGI TRY KADAR TRY AKTIF YARATILMIŞ) KUR ARTARSA KUR 14

15 TRY BİLANÇO ALACAKLAR BORÇLAR 200 KASA ALINAN KREDILER 87,216 50,000 BANKA 70,000 ALACAKLAR SERMAYE 10, ,200 TRY TRY 97,216 ALACAKLAR, BORÇLARDAN FAZLA. 16,900 USD DÖVİZ BORÇLANIP 15

16 TOPLAM BİLANÇO ALACAKLAR BORÇLAR 136 KASA$ ($100) ALINAN KREDILER$ ($ ) 183, KASATRY ALINAN KREDILER 87,216 10,880 BANKA$ ($8.000) 50,000 BANKATRY SERMAYE 10, ,600 ALACAKLAR$ ($ ) 70,000 ALACAKLARTRY 280,816 TRY TRY 280,816 16

17 SPOT KUR DEĞİŞİMİNİN BİLANÇOYA KAR ZARAR ETKİSİ SPOT KUR ALACAKLARIN YTL TOPLAMI BORÇLARIN YTL TOPLAMI FARK % ETKİ* , ,216 2, % , ,966 1, % , ,716 1, % , , % , ,216 (676) -2.9% , ,966 (1,521) -6.6% , ,716 (2,366) -10.3% *%ETKİ; 16,900 USD NIN TRY KARSILIGI OLAN TRY LIK 17

18 BİLANÇONUN KUR RİSKİNİ NASIL DENGELERİZ? SPOT BU GÜN PİYASADAN TRY 22,984 BORÇLANIP, 16,900 USD ALIP TRY 22,984 ÖDEYİP, 30/10/2005 E KADAR USD MEVDUAT YAPIP VADEYİ BEKLERİZ FORWARD 30/10/2005 E USD DÖVİZ ALIŞ FORWARDI YAPARIZ. FORWARD KARŞILIGI GEREKLI ANLAŞMALARI İMZALAR, GEREKLİ TEMİNATLARI YATIRIRIZ. VADEDE USD Yİ SATIN ALIR TRY Yİ ÖDERİZ. FUTURE BUGUN, VADELI İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASINDAN, 30/10/2005 E EN YAKIN Y VADELİ FUTURE KONTRATI EN YAKIN TUTAR SAYIDA (16 VEYA 17 KONTRAT) SATIN ALIP, KALDIRAÇ İMKANINDAN FAYDALANIP, GÜNLÜK KAR ZARAR DEĞERLENDİRMELERİNE TABİ OLUR, AMA TAKAS RİSKİNİ BERTARAF EDERİZ. (1 USDTRY FUTURE KONTRATI USD OLUP SU AN İŞLEM GÜRENLER AĞUSTOS, EKİM VE ARALIK 2005 DİR. SON İSLEM GÜNÜ İLGİLİ AYIN SON İŞ GÜNÜDÜR. ) HER ÜÇ YÖNTEM DE KUR RİSKİNİ BELİRLİ MİKTARDA ÖNLER (Faiz oranları 0% kabul edilmiştir, yani spot kur = forward kur) 18

19 ,380 2,366 (2,366) 299, , ,530 1,521 (1,521) 292, , (676) 286, , , , (6) 0 (1,020) (1,014) 1, , , (11) 0 (1,870) (1,859) 1, , , (16) 0 (2,720) (2,704) 2, , , FUTURE FWD FUTURE FORWARD FARK YTL TOPLAMI YTL TOPLAMI KUR NET NET 17 ADET 16,900 USD 16,900 USD BORCLARIN ALACAKLARIN

20 SONUÇ SPOT: LIKIDITE OLARAK SIKINTI YARATABİLİR, KALDIRAÇ ETKİSİ YOK. TUM ISLEM BİLANÇODA, NAZIMLARDA TAŞIMA YOK. FORWARD: TAM VADE VE MİKTARDA KUR RİSKİNİ KAPATIR İŞLEM VADEYE KADAR NAZIMLARDA TAŞINIR, VADEDE BİLANÇOYA GİRER AMA BANKA BANKA FİYAT ALMAK GEREKİR, KALDIRAÇ FUTUREDAN DAHA AZDIR, VADEYE KADAR POZİSYON GÜNCELLEMESİ YAPARKEN FİRMALAR ARASINDA FARKLI FORWARD KURLARI HESAPLANABILİR. MIKTAR AÇISINDAN BAZI BANKALAR BÜYÜK TUTARDA İŞLEME FİYAT YAPAR, YANİ KÜÇÜK MİKTARLARDA ALIM SATIM FİYAT FARKI AÇIK OLABİLİR. FUTURE: YAKLAŞIK VADE VE MİKTARDA KUR RİSKİNİ KAPATIR. NAZIMLAR ÇALIŞIR TAM KALDIRAÇ İMKANI SAĞLAR, BORSA FİYATLARI EKRANLARDAN TAKİP EDİLEBİLİR. GUN SONU FİYATLARINDAN MUHASEBESEL GUNLUK KAR ZARAR GÜNCELLEMESİ YAPILIR. (TUTARI 1000 USD OLUP, KONTRAT SAYISI ILE İSTENEN MİKTAR AYARLANIR. ) 20

21 Opsiyon Kur sigortası Opsiyon, bir finansal varlığın, gelecekte belirlenen bir tarihte veya belirli bir zaman süresi içinde, prim karşılığında önceden belirlenmiş bir fiyattan alma veya satma hakkını veren bir anlaşmadır. Opsiyon anlaşması, anlaşmayı satın alan tarafa (firma) vazgeçme hakkı tanırken, satan tarafa (banka) böyle bir hak tanımamaktadır. Opsiyon satın alan taraf prim ödeyerek bu hakkı temin etmekte, satan banka ise prim karşılığında risk altına girmektedir. 21

22 /08/2005 vadeli USDTRY Kontratı 31/08/2005 vadeli USDTRY Kontratı /08/ /08/ /08/ /08/ /08/ /08/ /07/ /06/ /05/ /04/ /03/2005 İşlem Hacm TL] İşlem Adedi Açık Pozisyon Uzlaşma EN DUSUK - EN YUKSEK GünEnYüksek GünEnDüşük Açılış Vadeye kalan gün sayısı Tarih

23 31/10/2005 vadeli USDTRY Kontratı Tarih Vadeye kaln gün sayısı Açılış Gün En Düşük Gün En Yüksek EN DUSUK EN YUKSEK Uzlaşma Açık Pozisyon İşlem Adedi İşlem Hacmi[YTL 05/05/ , /06/ , /07/ ,111,060 01/08/ ,816, /08/ ,638, /08/ , /08/ ,125, /08/ ,619, /08/ ,126, /08/ ,117, /08/ ,452,

24 ÖZET VOB DA İŞLEM HACİMLERİ HIZLA ARTMAKTADIR. BU DA GEREKLİ LİKİDİTENİN YAVAŞ YAVAŞ OLUŞTUĞUNU GÖSTERMEKTEDİR. BİZLERİNDE BU KONUDA BİLGİ VE UYGULAMALARINI ARTTIRMAMIZ GEREKMEKTEDİR. ÖNERİMİZ İLK OLARAK DÜŞÜK MİKTARDA BU İŞLEMLERİ YAPARAK BİLANÇONUZA ETKİLERİNİ TEST ETMENİZDİR. VADELİ İŞLEMLERİN HACMİ DÜNYADA SPOT İŞLEM HACİMLERİNİN ONLARCA KATIDIR, BİZDE DE BU YOLDA İLERLEMELER OLMAKTADIR. GEREK REEL KESİM, GEREK FİNANSAL KESİM BUNA DUYARSIZ KALAMAYACAĞIZ. VADELİ İŞLEMLER, FALİYET DIŞI GELİR YARATMAK İÇİN DEĞİL FALİYET GELİRLERİNİ BÜTÇELEMEDE FAİZ VE KUR KONUSUNDA İLERİDEKİ GELİŞMELERE KARŞI FİRMALARI, GEREKLİ UZUN VADELİ YATIRIM MALİYETENDİRMESİ GEREKSE BU MALİYETLERİN ÜRÜN FİYATLAMASINA ETKİSİNİ BELİRLEMEDE, YANİ ONLARI PİYASA RİSKLERİNE KARŞI ETKİLENMELERİNİ AZALTMADA KULLANILAN SONUÇ OLARAK DA FİRMALARIN ANA KONULARINA YOĞUNLASMALARINI SAĞLAMAK İÇİN KULLANILMASI GEREKEN FİNANSAL ÜRÜNLERDİR. 24

25 3 AYLIK FORWARD KUR İLE GERÇEKLEŞEN KUR FARKI TARIH SPOT KUR 3 AYLIK FORWARD KUR , ,2600 1, ,5450 1, ,4450 1, ,3370 1, ,5600 1, ,6530 1, ,6600 1, ,6900 1, ,4030 1, ,3850 1, ,3932 1, ,3040 1, ,4580 1, ,5020 1, ,3415 1, ,3500 1,

26 Dalgalı Kur Rejimi: Risk yönetimi... Vadeli piyasalar firmalara döviz kurundaki oynaklığa karşı geniş bir yelpazede riskten korunma enstrümanları sunmaktadır. 100% SPOT VE VADELİ PİYASALARIN İŞLEM HACİMLERİNİN TOPLAM İŞLEM HACMİNDEKİ PAYI 80% 60% 40% 20% 0% Spot Piyasa Vadeli Piyasa Türkiye* Dünyada zaman içinde vadeli piyasaların (türev ürünler) işlem hacmi spot piyasaların işlem hacmini aşarken, ülkemizde bu oran son derece düşük bir seviyededir. Hesaplamada, küresel döviz işlemleri piyasasının ilgili yıldaki Nisan ayı ortalama günlük işlem hacimleri kullanılmıştır. Kaynak: BIS *Türkiye için 2003 yılı Nisan ayı günlük ortalaması kullanılmıştır. Kaynak: TCMB 26

27 TEŞEKKÜRLER 27