almaya başlamasi working in partnership

Transkript

1 Süt ve ötesi Bebeğinizin kati gidalar almaya başlamasi foto Jonathan Tammam working in partnership

2 Bu broşürde bebeklerin sütten kesilmesi konusundaki araştırmalara dayalı en son tavsiyeler yer alıyor. Bebeklerin diyetlerinin sadece sütle beslenmekten bazı katı gıdalar da yemeye geçmesi ve bunun nasıl uygulanacağı hakkında bilgiler veriliyor. Ayrıca bu tavsiyelerin altında yatan nedenler de çocuk gelişimine dayalı olarak belirtiliyor. Bebeklerin katı gıda almaya başlamaları gereken aşama: beslenme ihtiyaçlarının anne sütü ya da bebek sütü ile artık tam olarak karşılanmadığı zaman bu aşamada süt hala yaşamsal bir besin kaynağı olmaya devam etmekle beraber, vücut gelişimlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için başka yiyecek ve içeceklere de ihtiyaç duyarlar. Anne sütü önemli besinler ve hastalıklara karşı koruma sağlamaya devam ettiği için, Dünya Sağlık Örgütü başka gıdaların yanı sıra annelerin çocuklarını iki yıl veya daha uzun süre emzirmeye devam etmelerini teşvik ediyor. Emzirme süresi ne kadar uzun olursa gerek bebekler gerekse anneler için yararları da o kadar fazla olur. vücut ve becerilerinin gelişimi bu tür gıdaları alabilmeleri için uygun seviyeye geldiği, ve herhangi bir zarar görme riski olmaksızın bunları denemeye istekli oldukları zaman

3 Bu ikisi genellikle altı ay civarında gerçekleşip bebek yeni tat ve dokuları kolayca kabul eder. Bu yaştan çok daha fazla gecikme olması ileride yemekte mızmızlık yapma gibi sorunlara yol açabilir. Ancak, katı gıdaların fazla erken verilmesi de çocukların fazla kilolu olmalarına yol açabilir. Bu yaştaki bebeklerin gece uyanmaları oldukça yaygındır: katı gıdaların fazla erken verilmesi bu bakımdan faydalı olmaz. Bütün çocuklar farklıdır ve her çocuk sütten kesilme döneminde kendine özgü bir hızda ilerleme gösterir. Yenen miktar da çocuktan çocuğa ve günden güne değişir. Çocuğunuz bir gün çok yemezse merak etmeyin bir hafta içinde bunun nasıl dengelendiği daha önemlidir. Bu tavsiyeleri faydalı bulacağınızı umuyoruz. Herhangi bir sorunuz olduğu takdirde, lütfen ziyaretçi sağlık personeli, kreş hemşiresi ya da yerel Çocuk Merkezi personeliyle konuşunuz. Bu belge Sağlık Bakanlığının sütten kesme konusundaki broşürlerini tamamlayıcı niteliktedir. İslingtonʼdaki Ziyaretçi Sağlık Personeli, Diyetisyen ve Çocuk Merkezi birimlerinin temsilcileri tarafından hazırlanmıştır

4 Sütten kesme kurallari 1. Anne sütü veya bebek sütünün yanı sıra, yeni yiyecek ve içecekler vermeye çocuğunuz 6 aylık olunca başlayın. Bu aşamaya kadar beklemek için birçok neden vardır: a. Bebeğin iyi büyümesi ve gelişmesi, özellikle beyin gelişimi için ihtiyaç duyduğu besinler için en iyi kaynak anne sütüdür. 6 aydan önce anne sütünden (ya da, emzirmiyorsanız, bebek sütünden) başka bir şey verilirse, bebek ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli süt almayabilir. b. Bebeklerin sindirim sistemleri ve böbrekleri 6 aylık oluncaya dek başka gıdalar için henüz yeterince olgunlaşmış değildir. Başka şeyler verilmesi mide bağırsak iltihabı gibi enfeksiyon ve alerji risklerini arttırabilir. c. Bebekler 6 aylık oluncaya dek katı yiyecekler yemek için gerekli becerileri henüz öğrenmektedirler. Ancak 6 aylık olunca yeni yiyecekler denemeye istekli olur ve yemek için yiyeceklere uzanıp alabilirler. d. Ancak 6 aylık olunca bebeğinizin dili yiyecekleri ağız içinde hareket ettirebilir. Aynı zamanda ağzının ve boğazının tıkanması olasılığı da azalmış olur. e. Bu yaşta başka gıdalar almaya başlayan bir bebek için yiyeceklerin püre haline getirilmesi gerekmeyip doğrudan ailesinin yediği yemeklere başlayabilir. 2. Günde bir öğün yemek vererek başlayın ve bunu giderek arttırıp 1 yaşına geldiğinde bebeğinizin 3 öğün yemek ve 2 ara öğün halinde sağlıklı gıdalar almasını sağlayın. Bebeklerin beslenme ihtiyaçları büyük, ama mideleri küçük olduğu için, daha sık yemeleri gerekir. Ona farklı tat ve dokular sunun. 3. Bebeğin yiyecekleri eline alıp kendisinin yemesine izin verin. Böyle bir durum etrafı kirletebilirse de onun gerekli becerileri kazanmasını sağlar. Ayrıca kaşıkla yumuşak yiyecekler de verebilirsiniz. İlk başlarda yiyecekler isterseniz kesilebilir ya da ezilebilir, ama giderek daha iri şekilde verilerek 9 aylık oluncaya dek bebeğinizin ailece yenen normal yemekleri yemeye başlaması gerekir. Bebekler için en iyisi taze hazırlanmış ve evde pişirilmiş gıdalardır. 4. Yemeklerin bir bebeğin ihtiyaç duyduğu tüm besinleri içermesi önemlidir. Hiçbir gıda türü tek başına tüm besinleri içermez. Yemeklerin nişastalı gıdalar, proteinli gıdalar, sebze ve meyveler gibi farklı gıdalardan oluşan bir yelpaze oluşturması gerekir (daha fazla bilgi için aşağıdaki tablolara bakınız). Ot ve baharat kullanabilirsiniz, ama bunların fazla kuvvetli olmamasına dikkat edin. Pişirirken veya sonradan tuz veya şeker koymayın, tuzlu veya şekerli yiyecek ve içecekler kullanmayın, çünkü bunlar sorunlara neden olabilir. Gıdaların etiketlerindeki

5 besin tablosundan şeker katkısı olup olmadığını kontrol edin. Az yağlı süt veya gıdalardan vermeyin. Bebeklerin tam yağlı sütteki bütün besinlere ihtiyaçları vardır. İçecek olarak yarım yağlı süt 2 yaşından önce, yağsız süt ise 5 yaşından önce kullanılmamalıdır. 5. Bebeklerin mideleri yaklaşık olarak yumruklarıyla aynı büyüklükte olup verilecek porsiyon miktarları buna göre ayarlanabilir. Çok miktarlarda hacimli gıdalar (örneğin çok lifli yiyecekler) verilmesi bebeğin karnını doldurup az besin almasına yol açabilir. 6. Sağlık Bakanlığı, emzirilen ya da günde 500mlʼden az bebek sütü alan 6 ile 12 aylık bebekler, ve de 1 ile 5 yaş arasındaki tüm çocuklar için her gün vitamin damlaları (A, C ve D vitaminleri) alınmasıını tavsiye ediyor. Bunun nedeni Britanyaʼda raşitizm vakalarının ve diğer vitamin eksikliklerinin artmasıdır. Healthy Start (Sağlıklı Başlangıç) kapsamına giren aileler bu damlaları ücretsiz alabiliyorlar. 7. Anne sütü emen bebekler için, bebeğiniz daha fazla katı gıda aldıkça, talebe göre emzirmeye devam edin; bebek kendi tüketimini ayarlar. Bebeğinizin 2 yıl veya daha uzun süre süt emmeye devam etmesi tavsiye edilir. Diğer sıvıları ise bardakta verin. 8. Bebek sütü veriyorsanız, bebeğiniz daha fazla katı gıda aldıkça, verdiğiniz bebek sütü miktarını giderek ister içecek olarak ister başka gıdalar içinde günde yaklaşık ml seviyesine kadar azaltın. Bundan fazlası daha az yemek yiyerek gerekli besinleri alamamasına yol açar. Sütü ve diğer sıvıları biberon yerine bardakta vermeye başlayın, çünkü daha sonra biberonu bırakmak zor olur ve diş sağlığını da, konuşmasını da olumsuz etkileyebilir. 9. Bebekler yeni gıdalara yüzlerini buruşturarak ya da yiyecekleri tükürerek tepki gösterebilirler. Bu konuda endişe etmeyin. Sadece bir süre sonra yeniden deneyin. Yeni bir yiyeceğin kabul görmesi için kez vermeye çalışmanız gerekebilir. 10. Çocuğun sağlıklı bir şekilde büyümesi için doğru gıda türlerinden yeterli miktarda alması gerekir; bebekler yeterli miktarda aldıklarını hissederler. Bunu da başlarını çevirerek, ağızlarını kapatarak ya da yiyecekleri geri iterek gösterirler. Yeme hızını kendisinin belirlemesine izin verin. Bebeği yemesi için zorlamayın ya da kandırmayın. Yemek istemiyorsa, bir sonraki yemek saatine kadar bekleyin. Almadıkları gıda yerine ara öğün olarak tatlı veya tuzlu bir şeyler vermeyin. 11. Yemek saatlerinde TV ve oyuncaklar gibi dikkat dağıtıcı şeylerden kaçının. İyi yemek yediğinde çocuğu övün. Çocuk diğer aile fertleri ile aynı anda yemek yerse genellikle daha fazla yer.

6 Doğumdan Itibaren Bebeğin gelişimi Emme Araştırma Ağlama Sindirim sistemi ve böbrekler olgunlaşmış değil, ama anne sütünü sindirebilir Hangi yiyecek/içecekler Süt: Anne sütü, talebe göre ya da, emzirilmiyorsa, Bebek sütü günde beher kilo başına 150ml Bebek sütüyle beslenen bebeklerin sıcak havalarda ek su ihtiyacı olabilir. Ne zaman ve nasıl yedirmeli Acıkınca Bebeği kendinize yakın tutun ve sütü: Emzirerek Biberonla Bardakla verin Kaçınılması gerekenler Tüm katı gıdalar çünkü anne sütü, ya da emzirmiyorsanız bebek sütü bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılar Eğer emziriliyorsa -tüm diğer içecekler Biberonla sütten başka şeyler vermek Süte başka gıdalar eklemek

7 Yaklaşık 4-5 aylık Bebeğin gelişimi Bu aşamada bebekler 6 aylık olunca katı gıdalar almaya başlamalarını sağlayacak becerileri öğrenirler Sosyal başkalarının yaptıklarının farkında Yiyecekler dahil, etrafındaki şeylere uzanmaya başlar Başkalarının yemek yemelerini izler Başını dik tutabilir Çiğneme hareketleri Büyüme hamleleri olabilir ve böylesi zamanlarda daha aç gözükür ve birkaç gün daha sık acıkıp daha fazla süt alır (ya da bebek sütü içiyorsa daha fazla gerekebilir) Hangi yiyecek/içecekler Süt: Anne sütü, talebe göre ya da, emzirilmiyorsa, Bebek sütü günde beher kilo başına 150ml Bebeğin iyi büyümesi ve gelişmesi, özellikle beyin gelişimi için ihtiyaç duyduğu besinler bakımından en iyi kaynak süttür. Başka bir şey verilirse, bebek ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli süt almayabilir. Ayrıca, vücut sistemleri bunun için yeterince olgunlaşmadığından bebeğinize zararı da olabilir. 6 aylık oluncaya dek beklemek aynı zamanda bebeğinizin ailece yenen yemeklere hızla geçmesini de sağlar. Bu yaşta başka şeyler verecek olursanız kaçınmanızın zorunlu olduğu (balık, yumurta, süt mamulleri, buğday, kuruyemiş ve susam, karaciğer gibi) birçok gıda vardır. Ne zaman ve nasıl yedirmeli Acıkınca Bebeği kendinize yakın tutun ve sütü: Emzirerek Biberonla Bardakla verin Kaçınılması gerekenler Tüm katı gıdalar çünkü anne sütü, ya da emzirmiyorsanız bebek sütü bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılar Eğer emziriliyorsa -Tüm diğer içecekler Biberonla sütten başka şeyler vermek Süte başka gıdalar eklemek

8 6 12 aylık Katı gıdalara hazır Bebeğin gelişimi Başkalarının yaptığını yapmak ister Destekli olarak oturabilir Uzanıp küçük şeyleri tutabilir Eşyayı, nesneleri ağzına alıp çiğner Diliyle gıdaları ağzında dolaştırabilir Tıkanmaya neden olan refleks ağzın daha gerilerine doğru kayar Kaşıktan yiyecek yiyebilir ve bardaktan içmeye başlayabilir Daha iri yiyecekler alabilir Sütün yanı sıra katı gıdalardan demir gibi ek besinlere ihtiyaç duyar Midesi küçük olduğundan daha sık yemesi gerekir Yeni gıdalara yüzünü buruşturarak ve tükürerek tepki gösterebilir Hayır ya da Yeter mesajı verir ağzını kapar, yiyeceği iter ya da yüzünü çevirir Vücut sistemleri katı gıdaları almak yeterince olgunlaşmıştır Hangi yiyecek/içecekler Süt: Anne sütü, talebe göre alması gereken miktarı bebek kendi ayarlar ya da, emzirilmiyorsa, katı gıdalara başlayınca içecek olarak ya da gıdalar içinde aldığı bebek sütünü giderek günde mlʼye kadar azaltın. Ana ve ara öğünlerde şunları verin: çiğ veya az pişmiş meyve (ör. armut) veya sebzeler günde bir kez ile başlayıp 1 yaşında günde 4 kez oluncaya dek giderek arttırın. nişastalı gıdalar (ör. ekmek, pide, pirinç gevreği, patates) günde bir kez ile başlayıp 1 yaşında günde 4 kez oluncaya dek giderek arttırın, ve et, tavuk, balık, yumurta, fasulye ve baklagiller (mercimek ve bezelye gibi), süt mamulleri (peynir, yoğurt, fromage frais, custard gibi) hayvansal proteinleri günde en az bir kez, bitkisel proteinleri günde iki kez verin. Vitamin damlaları emziriliyorsa ya da günde 500mlʼden az bebek sütü alıyorsa. (Daha ayrıntılı bilgi için kurallara bakınız.) Musluk suyu açık ağızlı bardak, ya da valfı olmayıp, serbest akan, tercihen 2 saplı bir bardak kullanın. Bu, bebeğin yudumlamayı öğrenmesine yardımcı olur ve bebeğinizin dişleri için daha iyidir.

9 6 12 aylık Katı gıdalara hazır Ne zaman ve nasıl yedirmeli Günde bir öğünle başlayıp giderek arttırın. 1 yaşına gelince 3 öğün yemek ve 2 ara öğün halinde sağlıklı gıdalar almasını sağlayın. Ara öğün olarak verilebilecek sağlık gıdalara örnekler: taze meyveler; çiğ sebzeler; peynir küpleri; sade yoğurt içinde meyve; ekmek, pide veya püreli pirinç peksimeti, muz, ezilmiş sardalya veya humus; sütlü kahvaltı gevreği Yumuşak, az pişirilmiş ve/ya da ezilmiş gıdaları kaşıkla verin. Bunları giderek daha iri şekilde verin. 9 aylık olunca çocuğunuzun ailece yenen normal yemekleri yemesi gerekir. Elleriyle alıp yemesi için parmak tipi gıdalar verin bu becerileri öğreninceye dek yemek yerken etrafın kirlenmesine hazır olun! Bunlar arasında yumuşak meyveler, çiğ ya da az pişmiş sebzeler, pirinç peksimetleri, ekmek olabilir. Porsiyonlar yaklaşık olarak bebeğin yumruğu ile aynı büyüklükte olmalıdır Yiyeceklere daha iyi uzanabilmesi ve boğazının tıkanma olasılığını azaltmak açısından bebeği yemek yerken dik oturtun Onu teşvik etmek ve boğazının tıkanmamasına dikkat etmek için yemek yerken yanında oturun Katı gıdaları sütten sonra ya da daha çok işe yararsa ortasında verin Süt ve diğer içecekler için bardak kullanın. Kaçınılması gerekenler Tuz Şeker Tam kuruyemiş Bal Az pişmiş yumurta Meyve suyu, squash Pirinç veya soya sütü ve keçi sütü İçecek olarak inek sütü Yağsız veya yarım yağlı süt Düşük kalorili veya az yağlı gıdalar Patates cipsi, şekerleme, bisküvi gibi şekerli veya tuzlu gıdalar. Midelerinin hemen dolmasına neden olan çok fazla lifli gıdalar Çay veya kahve bunlar demir emilimini azaltır Aşırı baharatlı gıdalar

10 1 yaş ve üzeri Ailece yenen yemeklere geçiş Bebeğin gelişimi Elle ve kaşıkla kendisi yiyebilir Ağızlıksız bardaktan içebilir Yemek saatlerinde aile fertleri veya bakıcısı ile oturup yiyebilir Hangi yiyecek/içecekler Ailece yenen normal yemekler ve günde iki ara öğün. Gerekirse yiyecekler kesilebilir püre yapmak ya da ezmek gerekmez. Süt: anne sütü, talebe göre ya da, emzirilmiyorsa, tam yağlı inek sütü günde en çok ml (içecek olarak veya gıdaların içinde) Musluk suyu 1-5 yaşlarındaki tüm çocuklar için vitamin damlaları Ne zaman ve nasıl yedirmeli İçecekler için biberon değil, hep bardak kullanın. Biberonla yatmak diş çürümesine neden olur Su ve süt en iyi içecektir, ama meyve suyu kullanılıyorsa, diş çürümelerini önlemek için 1 ölçü meyve suyunu 10 ölçü su ile sulandırın İçecekleri yemekler sırasında veya sonrasında verin ki bebeğin karnı yemek öncesi içecekle doymasın Bebeğiniz emmiyorsa ve süt içmekten hoşlanmıyorsa, yeterince kalsiyum alması için her gün yoğurt, peynir veya peynir sosu ya da sütlü tatlılar gibi tam yağlı süt mamulleri verin Kaçınılması gerekenler İçecek olarak yarım yağlı süt - 2 yaşına kadar Yağsız süt - 5 yaşına kadar Çay-kahve Gazlı içecekler, squash, Ribena, karton kutulu içecekler Patates cipsi, bisküvi, şekerleme gibi çok tuzlu ve şekerli gıdalar Tam kuruyemiş Aşırı lifli gıdalar, ör. kepek

11 Çocuğunuzun demir, folik asit ve diğer vitamin ve mineralleri yeterli miktarda aldığından emin olmalısınız. Bu besinleri içeren gıdalar hakkında size aşağıdaki tablo biraz fikir verebilir. DEMİR ve FOLİK ASİT içeren gıdalar vücut sisteminin iyi çalışması ve kanda oksijen taşınması için gereklidir. Bu gruptan çeşitli gıdalar seçilip demir emilimine yardımcı olan C Vitamini bakımından zengin gıdalarla birlikte tüketilmelidir: Anne sütü Takviyeli kahvaltı gevrekleri Böbrek ve karaciğer Et, özellikle dana, kuzu/koyun, keçi. Ayrıca tavuk ve hindi Kepekli ekmek/un Sardalya, ateş balığı ve diğer yağlı balıklar Baklagiller, ör. mercimek, nohut, soya, fasulye Ispanak, broccoli, göbeksiz taze lahanagiller (spring greens)/karalahana (kale) Kuru kayısı, kuru üzüm Yabani havuç, patates Diğer VİTAMİN ve MİNERALLER içeren gıdalar bağışıklık sisteminin iyi, cildin, gözlerin, kemikleri, dişlerin, kasların ve sinir sisteminin sağlıklı olması için gereklidir. A Vitamini: Karaciğer; Portakaletli meyveler/sebzeler ve koyu yeşil yapraklı sebzeler, ör. havuç, balkabağı, tatlı patates, kırmızı biber, ıspanak, mango, papaya, kayısı, anne sütü C Vitamini: Turunçgiller (portakal, mandalina), frenk üzümü, konserve guava, göbeksiz taze lahanagiller, ıspanak, brüksel lahanası, yeşil ve kırmızı biber, çilek, mango, kivi D Vitamini: Takviyeli kahvaltı gevrekleri, yağlı balıklar, yumurta, karaciğer. Dışarıda zaman geçirin, çünkü D Vitamini almak için gün ışığı da gerekir. Çinko: karaciğer, böbrek, yağsız et, konserve dana eti, beykın ve jambon, yağlı balıklar, tam taneli kahvaltı gevrekleri, fasulye/mercimek, öğütülmüş yerfıstığı (yerfıstığı ezmesi) veya susam (tahin), kepekli ekmek, yumurta, süt Kalsiyum: yeşil yapraklı sebzeler, sardalya ve ateş balığı, peynir, tofu, anne sütü, süt, yoğurt, susam, öğütülmüş badem, incir, fasulye/mercimek, kuru meyve

12 Cambridge Photographs in this leaflet were taken at Rosedale Early Years Centre by Tessa Hallman and at Kate Greenaway Nursery School and Children's Centre by Lottie Davies. If you would like more copies of this leaflet, or copies in another language or large font please contact: Children s Information Service Telephone: cis@islington.gov.uk For further information please contact your local children's centre or health visitor This leaflet is also available in English, Somali, Bengali, Arabic, Spanish, French and Albanian.