BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Sosyoloji Bölümü BAP Öğrenci Projesi: Türkiye de Sosyoloji Araştırması Akademisyen Formu Türkiye de sosyolojinin sorunlarını belirlemek için siz akademisyenlerin düşüncelerini öğrenmek bizler için büyük önem taşımaktadır. Sorunların tespiti ve çözüm önerilerinde bulunabilmek için eğitim, istihdam, disiplinler arası olma, batı merkezciliği başta olmak üzere çeşitli konularda fikirlerinize ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle, aşağıda yer alan soruları cevaplamanız bizim için çok önemlidir. Değerli katkılarınız için şimdiden teşekkür ederiz. BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER 1. Akademik unvanınız: 1 Prof. 4 Öğretim Gör. 2 Doçent 5 Araş. Gör 3 Yrd. Doçent 2. Hizmet süreniz: 3. Cinsiyetiniz : 41 yıl kadın 4. Yaşınız: Mezun olduğunuz üniversite ve bölümün adı: lisans hacettepe sosyoloji ve idare, yüksek dil tarih felsefe sosyoloji kürsüsü doktora DTCF Sosyoloji 6. Halen görev yaptığınız üniversite ve bölümün adı : Bildiğiniz yabancı dil(diller) ve derecesi (çok iyi-iyi-orta): DİLLER DERECE A İngilizce iyi B C 8. Yurt dışında eğitim aldınız mı? Yanıtınız Evet ise, süresini yazınız. 1 Evet (Süre:.) 2 Hayır 1

2 BÖLÜM 2 SORULAR 1) Tekrar seçme şansınız olsaydı sosyoloji tercihiniz olur muydu? Evet, çünkü aileme karşı çıkıp sosyoloji okudum; bir yıl eve gitmedim. Kişiliğime uygun, dışa dönük sosyal bir insanım ve hayatın içinden olduğu için.tekrar seçme şansım olsa yine sosyoloji okurdum. Hacettepe de okurken bana muhtar derlerdi herkesi bilirdim 2) Kaçıncı tercihinizle yerleştiniz? Bizim zamanımızda ön kayıtlar olurdu. Bir tek ODTÜ ayrı sınav yapardı, ilk tercihimde yerleştim 3) İş bulma baskısı sizin zamanınızda nasıldı? Bu günkünden çok daha da beterdi de mezun olunca önce Yükseliş Kolejinde ek ders ücretli öğretmenlik yaptım. Daha sonra ilk memuriyetim Ticaret ve Turizm Yüksek Okulunda öğretmenlik oldu. Ecevit zamanıydı. Sınavlar ilk o dönem ortaya çıktı. Hatırladığım kadarıyla Cumartesi de çalışırdık. O sene çalışma yasası değişti memurlar hafta sonu çalışmamaya başladık. Sınav sistemi de gelince bir yerlere girebilmek için sınavları beklemek gerekiyordu. Daha sonra artık memur olduğum için Sağlık Bakanlığına yatay geçiş yaptım de de DTCF ye asistan oldum. Kısaca mezun olduktan beş yıl sonra ancak akademiye geçebildim. 4) Aileniz sosyoloji okumanızı nasıl karşıladı? Tepkileri nasıldı? Hiç istemediler. Özellikle babam soranlara ne diyeceğim ; kızım ne işe yarıyor nerede işe girecek ki, yüksek bürokrattı kendisi Mülkiye mezunuydu. Valilik yapmıştı, o sırada Danıştay üyesiydi. Danıştay da kadınlara uygun pozisyonlar var diye beni oralarda görmek istiyordu. Kısaca hukuk okumamı istiyordu. Benim Hukuk Fakültesine gitmek istemememin sebebi de orada iki çok yakın akrabam prof ve çok ciddi adamlar onların öğrencisi olmak özellikle, hukuk bilmekten öte onların o kimliği ve hukukun normatif bir bilim olması bana çok uzak geldi. O sıralar da DTCF de çok fazla boykot falan vardı ve Hacettepe yeni kurulmuştu ve hiç düşünmeden oraya kaydoldum...ben hiç Beytepe de okumadım Sıhhiyedeydik yılında oraya taşındılar, ben hiç mahrumiyet çekmedim o yüzden. 5) Eğitim verdiğiniz, halen çalıştığınız üniversitede eğitimde herhangi bir baskı hissediyor musunuz? İstediğiniz konuyu çalışabiliyor musunuz? Şimdi ve öncesinde nasıldı? Öncesine göre çok daha özgürüz. Ben asistan girdiğim sene sosyoloji felsefe bölümünün içinde bir kürsü olduğu için her konuda çalışan insan yoktu, hocam da sanayi sosyolojisi uzmanıydı dedi ki Ankara sanayi şehri değil sakın sanayi çalışma, 2

3 ben Denizli ye gittim Babadağ da dokumacılık çalıştım çok zorlanırsın, Sağlık Bakanlığından geldin sağlık sosyolojisi çalışabilirsin dedi. Zaten Sağlık Bakanlığında bir kaç projede çalışmıştım yani sağlık sosyolojisi nedir azıcık biliyordum, Dünya Sağlık Teşkilatı projelerinde çalışmıştım. Hacettepe den hocalarımızla ortak projeler vardı, onları da gidip görüyordum. Bunlardan biri de Profesör Nusret Fişek çok aziz dostumdu. Rahmetli Türkiye de sağlık alanında reformları yapan kişidir. Doktora jürime de girmişti. Aslında siyaset çalışmak isterdim; hocama da söylemiştim. Çünkü ben Hacettepe de Ahmet Taner Kışlalı nın öğrencisi olmuş, ondan siyaset sosyolojisi dersi almıştım. Sonradan onu vurdular. O hepimizin idolüydü ve hepiniz siyaset sosyolojisi çalışmak isterdik ama arkasından 1980 de malum askeri darbe oldu. İletişim fakültesinde değil miydi Ahmet Taner? Bizim zamanımızda. ilk Fransa dan geldiğinde Hacettepe de bizim hocamızdı. Sonradan Kültür Bakanı oldu, Hatırlarım gencecik yeni doktoralı öğretim görevlisiydi. Oya Sencer sonra eşinden ayrılınca Oya Baydar oldu, Artun Ünsal şimdi gurme, hepsi bizim hocalarımızdı darbesinde tokadı en çok bizim bölüm yedi. İstediğimiz konuları çalışamadık. Beni DTCF ye asistan alan hocam Şevki Güler kesinlikle izin vermedi siyaset çalışmama. Çok ilginç bir şey girdikten sonra 1979 da hocam kalp kapakçık ameliyatında maalesef öldü. Onun sağlık problemleri olduğu için de kütüphaneye sağlık sosyolojisi kitapları getirmişti. Hem Sağlık Bakanlığından geldin, hem kitaplar getirttim; oku bak bu alan iyi diyerek beni sağlık sosyolojisine yönlendirdi. Şimdilerde daha özgürüz herkes istediği konuda çalışıyor. 6) Bölümünüzde sosyolojinin en önemli sorunları nelerdir? Bölüme dönersek birbirimizden habersiziz yeterli iletişim kuramıyoruz. Akademik farklılıklar gibi ortaya konuluyor ama aslında hepsi kişisel çekişmeler. Birbirimizin yaptıklarını takdir etmiyoruz ; insanlar birbirinin arkasından konuşabiliyor. Tabi bu öğrencilere de yansıyor. Çok moral bozucu bir şey istemeden aynı hastalıktan sistemin bütünü mustarip.. Aynı alanda ortak çalışabilen insanlar çok az. Küçücük bölümün içinde bile klikler olabiliyor. Bunun dışında tabii ki zaman içerisinde bir hocadan bilmem kaç tane hocaya yükseldik zaman içerisinde. En azından benim burada bulunduğum 35 sene içinde. Eskiden biz kürsüde sadece iki asistandık. Zaman içinde çok geliştik ve çok sayıda ders açar hale geldik. Şimdilerde ulusal ve uluslararası yayınlar yapan toplantılara katılan hocalarımız var. Bölümün dinamik bir yapısı var. Araştırma boyutu tabii benim arzu ettiğim düzeyde yurtışı yayınlar vs yaplmıyor. Bu durum sosyoloji anlayışlarındaki farklılıktan kaynaklanıyor. Daha çok yerel takılmanın yerel veya yerli yayın yapmanın önemine inananlar da bulunduğu için de belki uluslararası standartlardan uzak, ülkeye yönelik daha sınırlı çabalar daha yaygın gibi geliyor. Ama çok az kişi olduğu için çok fazla da haksızlık etmemek lazım. Bölümün hem benim şahsımda hem genel olarak tabi ki bu Sosyoloji Derneğinin kuruluşu toplumsal sorumluluk konusunda hepimizin oldukça fazla çabası var. Aynı şekilde bölümde herkesin takdiri olmasa bile, belirli kişilerin desteğiyle çıksa bile -Yonca Odabaş ayrıldığı halde destek veriyor- böyle dergisi olan nadir bölümlerdeniz. Her ne kadar birbirimizle iletişime geçemesek de daha geniş kitlelerle diyaloğa giren bir bölümüz. Kurucularından olduğum Sosyoloji derneğinde 670 e ulaşan üyemiz var. Mum dibini ışıtmazmış kendi Bölümümüzden insanlar fazla katılmıyor belki ama.. 3

4 7) Türkiye de sosyolojinin en önemli sorunları nelerdir? Türkiye de belki dört tip sosyolog var. denilebilir. Bu yüzden hepimizin sorunları aynı değil A-B-C.D tipi sosyologlar farklılaşıyor. A tipi Koç, Sabancı vs tamamen yurtdışı yönelimli hiçbir şekilde ulusal ölçekte bir şeyle ilgilenmeyen, üretmeyen toplantıya gelmeyen o networkle ilişki sürdüren insanlar var.bunlara rahmetli Ünal Nalbantoğlu ersast yupi academician diyodu. Bu ne demek aslının yerine çıkmış sanal gibi gerçek bilim adamı değil, sosyolog değil. B grubu ODTÜ ve biz gibi dil biliyoruz uluslararası ilişkiler var hem dünyayı hem ülkeyi kombine etmeye çalışıyoruz. Yerli ve yabancı literatür izliyoruz. Yerli ve yabancı yayın yapmaya çalışıyoruz. Daha gerçekçi bir akademisyen tipi. C gurubu daha çok İstanbul Üniversitesi ve onun ekolünden olan hocalar, dil bildikleri halde onlar, hatta bazılarının eşleri bile yabancı çok iyi yabancı dil biliyorlar, onlar batı tipi sosyolojinin batı dışını açıklayamayacağını düşündükleri için, milli sosyoloji de demek istemiyorum ama daha kapalı devre çalışıyorlar. Bunun da tabi sakıncaları var. kendi içine kapalı çalışma olayı var batıyı reddetme tamamen kendi ülke gerçeklerine uygun sanki kapalı bir kutu gibi. Bizler de şu an yerellik tartışıyoruz ama çok fazla kapalılıktan yana değiliz. Gündemimizde alternatif sosyoloji tartışmaları da var tabı. Hindistan, Malezya vs tabi batı dışında da güzel çalışmalar var,alternatifler tartışılıyor. Az önce söylediğim eleştiri de metodolojik nasyonelizm konusunda yapılıyor. Realite çok katmanlı olduğu halde, buna bakış hep batı teorisi temelinde. Batıda geliştirilen teoriler evrensel gibi sunulmakta. Bizler de uzunca bir zaman bunu benimsedik biz de daha ilerledik gelişip kalkınmayı sağladıkça aynı süreçlerden geçeceğiz diye düşünüyorduk, ama fakat alternatifler özellikle ISA kongrelerinde tartışıldığı gibi batı sosyolojisi evrensel değil, o da sadece Amerikan toplumuna ait, ve Batının hepsini de kapsamıyor. Bu batı merkezli sosyoloji bütün dünyada egemen ama alternatifler yavaş yavaş çıkıyor. Şimdi küresel bi sosyoloji mümkün olabilir mi diye tartışmaya başladık. ISA ( International Sociology Association) ve ESA (European Sociology Association) lafı uzatmayayım Yonca Odabaş hocanız ve ben Bölümüzün dergisi olan Yurt ve Dünyada bunla ilgili şeyleri yazdık. Acaba küresel sosyoloji mümkün olabilir mi? Bu ne demek? Sadece Anglosakson Hegemonik değil Batı dışını da içeren, Hindistan, Japonya, Çin, Türkiye Ortadoğu vs içeren sorunlarını, çünkü bazı konular var ki eşitsizlikler nüfus hareketleri savaşlar çatışmalar vs üzerine hakikaten küresel boyutta bir şeyler söylenebilir. Çünkü bizim bir takım tartışmalarımızda görüyoruz ki tek merkezli olmaktan çıkarırsak küresel çok sesli bir sosyoloji olabilir bunun imkanları tartışılıyor bu bağlamda Türkiye de de az önce söylediğime dönersek o kapalılık hiç iyi bir şey değil. Sadece ülkenin sosyolojisi, milli sosyolojisi olmaması gerek; küresel sosyoloji için. Batı evrensel değilse alternatif de milli sosyoloji değildir. Bütün bilimlerin tabii i belirli düzeyde bir üst kimliği de olması gerek nasıl Hint matematiği Çin fiziği demiyoruz; sadece matematik ve fizik var. Bu sosyolojinin de küresel boyutta olabilirliği tartışılıyor ; bunun için de daha çok karşılaştırmalı araştırma yapmalıyız Bölgesel düzeyde sadece belirli ülkelerle değil, diyelim ki Akdeniz Ortadoğu ülkeleri kendi aralarında ortak kavramsal kuramsal çerçeveler geliştirebilir miyiz diye tartışıyoruz. D tipini de söyleyeyim, sadece bizim yazıp çizdiklerimizle dil vs bilmeden tamamen kapalı değilse bile yetişme tarzları imkanları sınırlı. Çok az kişi saat derse giriyorlar, kendilerini yetiştirme yenileme imkanları yok Şimdilerde o da delinmeye başladı 2000li yıllarda çiller zamanında binlerce kişi yurtdışına doktoraya yollandı her üniversitede birer ikişer yurtdışı doktoralı dil bilen insanlar oldu. Onları da görüyoruz,doktora aldılar dil öğrendiler ama yayın yapmaya vakitleri yok kendilerini yenilemeye vakitleri yok. Temel var ama inşaat yok. vakit yok Bu yüzden D tipi olarak değerlendirdiklerimiz bizim çabalarımız ölçüsünde bir şeylerden haberdar oluyolar. Diyelim biz doktora dersinden bir kitap çıkarıyoruz onlar onu takip ediyor. Yabancı dil bilmek şart. Bugün Rektörlükte toplantıdaydım risk analizi 4

5 yapıyorduk. Risk iştahı diye bir kavram kullanıldı. Ne demek risk iştahı? Bunun İngilizcesi ne? neyi karşılıyor? Bu risk iştahı diyorsunuz falan, şaşırıyorsun böyle, Türkçe karşılığını veya İngilizcesini de bilseniz sizin bildiğiniz tek karşılıkla uyuşmuyor. Risk iştahı da bir kuruluşun ne kadar risk alabileceğiymiş, toksunuz ama daha risk almak istiyorsunuz gibi bir şey. Risk kapasitesi hacmi olmalıydı. En kötüsü de kamu yönetimine piyasa terminolojisini dayatıyorlar; liberal ekonomik işletme mantığıyla üniversitenin kamu yönetimini risk analizi yap diyorlar. Risk iştahınız ne kadar diyor ya zaten risk iştahlı olsam ne olacak anlayamıyoruz. D tipi de böyle bir şey. Hocalar var ama öğrencisinden hallice değiller. Biz burada ders anlattığımızda, zaten sosyolojinin bir sürü dezavantajları var, o yüzden iki sosyolog bir araya geldiğinde üç fikir çıkar diyoruz. Türkiye de sosyolojinin de tabi dört tip sosyolog olunca sorunların da tek bir düzeyde ele alınamayacağını bulunduğunuz kuruluşa göre değişeceğini ama en kötüsü de bana göre bürokrat memur zihniyetiyle devlet üniversitelerinde yükselme kaygısının yanı sıra geçim derdi peşinde olan sosyologlardan bilim beklememiz. Ankara Üniversitesi diğerlerinden iyi diyoruz ama burada bile ders bitsin gideyim diyen hocalar var bu zihniyetle ne eğitimi ne araştırması başarılı olabilir. Kesinlikle kendin inisiyatifimize takdirimize vicdanımıza kalıyor. Sonra benim gibiler için de bir an önce emekli olsun gitsin diye bakıyorlar ve her şey bir anda değersizleşiyor. Tabi o ortamda da insanın bir şeyler yapması için çok şeyleri aşmış olması lazım biraz. 8) Dünya da sosyolojinin en önemli sorunları nelerdir? Bir çok yerde tartıştığımız gibi, çok fazla parçalanma, uzmanlık alanlarının fazlalığı yüzünden bütünü görememe yani aşırı uzmanlaşma diyoruz biz buna, aşırı uzmanlaşma yüzünden sosyoloji kendisinden beklenenleri veremiyor. Bu ne demek aslında diğer alanlar diyelim bir eski fil hikayesi bir yerlerde anlatırken, Sosyolojiye Giriş kitabımda da yazdım, gözleri kapalı psikolog, antropolog, sosyolog, ekonomist vs hepsi bir filin bir yerini kendisine uzmanlık alanı olarak seçiyor ve o kısımda çalışmaya çalışıyor. Biz sosyologlar siz gözünüzdeki bandı çıkarın fil bir bütündür, sosyolog olarak bütünü incelemeliyiz diyoruz ama, başkalarında eleştirdiğimizi biz yapıyoruz. Kendi içimizde bir sürü alanımız var böyle olunca ağaçla uğraşırken ormanı göremiyoruz. Bütüncül bakışa sahip olamıyoruz. Bilgi birikimle artmasına rağmen gerçekliği kavramada anlamada yorumlamada güçlük çekiyoruz. Geçen sene derslerde de söyledim size bu kadar bilgi birikimine rağmen sosyologların önemli bir katkısı yok. Herhangi bir uluslararası sorun olduğunda başkası çıkıp konuşuyor, sosyologların söyleyecek sözü yok, kendimizi çok dar alana soktuk. Tabi bu sosyolojinin bürokratikleşmesinden kaynaklanıyor.sosyoloji bir yaşam tarzı olmalıdır, sosyologca bir yaşam olmalıdır. Bunu maalesef yakalayamıyoruz Memur zihniyetiyle bürokratikleşme i söz konusu Şu kadar kitap, bu kadar ders şu kadar not. Gerçekten sosyolog yok bütün dünyada bu böyle. Sosyolojinin disiplin olarak gelişmesi organizasyonel tarafı, birazdan soracağın şeylerle de ilgili bürokrat zihniyetle bilime katkıda bulunması çok zor insanların. Türkiyede de getirirsek bunu kendime daha çok araştırmacı derim, kime neye hangi bilime katkıda bulunuyoruz? Ulrich Beck in görüşlerine katılıyorum. Realitenin kozmopolitan olmasına rağmen ona yaklaşımlar nasyonalist. Methodological Nasyonalizm diyor. Kozmopolitan bi realite çok renkli çok sesli kozmopolit bir realite. Dünyada benzerlikler olsa bile kozmopolit bir gerçeklik olmasına rağmen metodolojik olarak belirli ülkelerin tekelinde sosyoloji yapılıyor. Bu da daha çok Amerikan sosyolojisi. Tabi Amerikan kuramları vs hegemonik bi ilişki var: merkez-çevre. Sanıyorum üç bine yakın dergi varsa ü İngilizce ve Amerika da yayınlanıyor. Bizim de çıkan dergilerimizi bu üç bin endeksli derginin içine sokamıyoruz. Çünkü gereklilikleri yerine getiremiyoruz, süreklilikle birlikte oraya gelebiliriz. Ancak 5

6 senede iki kere dergi çıkartmak bile büyük bir sorun. Kısaca aşırı uzmanlaşma bürokratikleşme ve Batımerkezcilik tabi daha bir sürü şey eklenebilir. Örneğin bütün dünyada felsefeden kopuş, bu felsefeden kopuş az önce söylediğimle ilgili. Amerikan sosyolojisi pragmatizm temelli olduğu için olanı olduğu gibi inceleyip nesnel bilim yapıyoruz diye ideolojik politik bi bakış açısı yok. İdeal toplum modeli nedir falan yok mevcut sistemi korumak kapitalizmi korumak yeniden üretmekten başka bi şey yok. Fonksiyonalizm uyum ahenk denge bunun değişmesi için bi çaba yok. Avrupa sosyolojisinin vaktiyle vardı ütopya bile olsa sosyalist toplum vs. bunların hepsi out. O zaman tamamen mevcut sistemin yeniden üretilmesinin standart memurları halinde işler görülüyor. Bürokratik zihniyetle de bilime katkı yapmak hiç beklenmemeli ve bundan Türkiye de payını alıyor. Türkiye de ayrıca kendi özel sorunlarımız da var bölüme yansıyan sorunlar iletişimsizlik. Biz kompartıman kompartıman yaşıyoruz Buna Bahattin Akşit bölmelenmişlik diyor. Bir tren gidiyor ama her kompartıman ayrı ayrı birbirimizin yaptığını önemsemiyoruz, değer vermiyoruz, okumuyoruz, referans vermiyoruz, bir türlü bir araya gelmiyoruz. 20 senedir Derneğimiz kurulu. Toplumsal sorumluluk, benim hayatımda yaptığım en büyük şeydir o derneği kurdurmak, Birsen Gökçe hocamızla birlikte. Üç senede bir kongrelerle birlikte bir araya getirmeye çalışıyoruz ama oraya da yine bürokratik amaçlarla yükselme ihtiyacı olanlar gelerek kongreden yararlanıyorlar. Buna ihtiyacı olanlar mecburi yapıyor. Diğerleri de ancak sosyal olarak geliyorlar. Hadi gelin de bir oturum yönetin de gençler sizi tanısın vs gibi şeyler. Ona bile lütfedip gelmiyorlar, çok kapalı devre çalışıyoruz. Aynı şehirde bile bile toplantılara gitmiyoruz Birbirimizi beğenip takdir etmiyoruz, yapılanları yeterince değerlendirmiyoruz, çok kapalı devre kapalı gruplar halindeyiz değişik değişik çevreler var. 9) Proje yapıyor musunuz? Evet ise ne türden? Hayır ise neden yapmıyorsunuz? Biz uluslararası ve ulusal olarak da oldukça çok proje yapan bir bölümüz, özellikle AB projeleri yaptık bölüm adına. Tübitak adına proje yaptık. Kapalı bir bölüm değiliz. Bunların içinde giden Elif Kuş hocanız da dahil bir çok hocanızla birlikte proje yaptık. UNDP (Birleşmiş Milletler Kalınma Programı) HIV/AIDS projesi sağlıkla ilişkiliydi. GAP bölgesi projesi, sonra ÇATOM (çok amaçlı toplum merkezleri), bunlar benim projemden çok, bölümden bir çok insan yer aldı insanın birlikte çalıştığı sahadan kopuk olmadığımız çalışmalar yaptık. Mardin de de toplumsal sorumluluk projesi yaptık. Buradaki ilköğretim okulunu maddi manevi kalkındırdık. 43 gün o kadar mal mülk alındı, anasınıfı kuruldu vs bunlar kolay işler değil. O çocuklarla gerçekten vakit geçirdik biz de öğrendik onlar da öğrendi. Daha bir sürü şey var söylenecek çok söz var çok senedir piyasada olduğum için daha konuşulması gereken bir çok şey var. Diğer arkadaşların da Tübitak, BAP vs projeleri oluyor. Görüşüp görüşmediğimiz her insanın projesi var. Ulusal uluslararası projelerde sıkıntılar olabiliyor. Bizimkiler bir AB projemiz hapishane üzerineydi 8 ülke, Sincan ı arka kapı yapmıştık, o kadar gidip geldik. Sekiz ülke İspanya Portekiz İtalya, Almanya vs. tüm bu ülkelerde suçun baskılanması üzerine çalıştık. Yani özellikle AB bu hapishanelere girenlerin daha fazla suç üretmesi problemi karşısında hapishanelere alternatif, yani hapishane ortadan kalksın. Crime Repression dedikleri çok önemli olayın bir ayağıydık. Bunlar tabi epeyce bize de bilgi kazandırdı, Türkiye yi de temsil ettik, burada ulusal uluslararası bütün Adalet Bakanlığı ve İçişleri bak ve Ankara Üniversitesi işbirliği yaptı. 6

7 10) Yurtiçi yurtdışı yayın yapma konusunda düşünceleriniz neler? Sizin hiç yayınınız var mı? Oranı nedir? Tabi ki bunların dengelenmesi esas. Benim yükselme esaslı yayın yapmadığım açık çünkü yabancı yayınlarımın hepsini prof olduktan sonra yaptım de prof oldum. Ondan sonra ve daha çok 2000 yılından sonra 35tane yabancı dilde yayın yaptım ben. Hep kendimle yarıştım Tüba üyesi olmak istiyordum. Yoksa kimsenin bir şeyler yap dediği yok. Ayrıca 17 tane de Türkçe kitabım var. 60 küsur makalemin 30 tanesi de Türkçe. Uluslararası yayını tabi çok önemsiyorum önemsemeyenlerin de yapamadıklarını düşünüyorum. Tabi o çembere girmek çok daha ciddi çalışmalar gerektiriyor. Tabi burada ahbap işi sen yaz ben okuyayım, yurtdışında bir makale buradaki beş makaleye bedel. Bir takım eleştiriler olabilir, o dergilerin istedikleri kapsadıkları vs konularda veya kapsamda araştırma yapıldığı ileri sürülebilir. Bu da tabi ki bana göre sadece bahane olur. Çok sayıda dergi var, sadece sosyoloji değil kadın konusunda,çevre veya afet hiçbir sınır yok. Dediğim gibi üç bin dergi var bunların içinde Üçüncü dünyaya da açık dergiler çok veya farklı düşüncelere ve konulara odaklı dergi var. Ama yükseltme ölçülerinin tamamen yurtdışı olması vs konusunda. kitap mı yoksa makale mi sosyal bilimlerde daha önemli derseniz, çok kitap yazdım ama ben makale okurum ama yurtdışı makale okurum yani yeni bir şey öğreneceksem. Türkiye de ne diyorlar deyince de ona da bakıyorum zaten. Her şey online oldu Sosyal Bilimler Enstitüsü (SBE) müdürüyken Ankara Üniversitesi SBE nin hiç dergisi yok diye Ankira dergisini de çıkarmaya başladık. Daha doğrusu şöyle diyeyim, Sosyoloji Derneği dergisinin editörüyüm, Ankira nın kurucusuyum. Doktora diploması alabilmek için doktoradan yayın isteniyordu. Dergimiz olmadığı için başka yerlere muhtaç oluyorduk. Son olarak hem bilim adına hem de insanlara destek olmak için bölüm adına Yurt ve Dünyayı da çıkarıyoruz. Üç dergi az bir şey değil. 11) Kitap mı yoksa makale mi sosyal bilimlerde daha önemlidir? Tabii makaleler konu odaklı ve güncel. Bir kitabın yazılması uzun zaman alıyor. Bilgiler en az üç-beş sene geride kalıyor. Eğer günceli yakalamak istiyorsak makale okumalıyız. Dün bir konuda çalışma yok iken bugün çıkıyor.. Tabi dil bilmek, yabancı dergileri uluslararası dergileri okumak şart. Eskisi gibi yurt dışına gitmek gerekmiyor. Okuduğunu anlayıp yararlanabilecek derecede bir dil bile yeter. İlla Fransızca ve Almanca bilmek gerekmiyor. İngilizce biliyorsanız bütün realiteye ulaşırsınız. Biz de ingilizce abstract veriyoz; Almanlar da İngilizce abstract veriyor, hepsinin paraleli var. 7

8 12) Üniversitede yükselme ölçütlerini nasıl buluyorsunuz? Fen bilimleri ile aynı ölçütlerin kullanılması hakkında neler düşünüyorsunuz? Hep söylüyoruz, İlhan Tekeli yi örnek veriyorum tartışmanız için, İlhan Tekeli nin hiçbir zaman yabancı yayını olmamış. Tübitak ve Tüba da bazı komisyonların başkanıydı ve ben de onunla birlikte uzun yıllar çalıştım. Tüba da o mesela derdi ki benim bir tane eserim var, Türkçe yazılmış. Önemli değil, dili yerli veya yabancı olsa da önemli bir şeyse herkes okuyor. Bütün dünyada bu esere referans verilmiş. Çünkü o tek ve önemli bir kaynak. Önemli bir şey yazarsanız ona millet ulaşıyor, zaten değerliyse. Sosya bilimlerin de gönül ister ki tabi fen bilimlerindeki kadar çok bilimsel dergisi olsun. Sosyal bilimlerde çok dergi var ama çoğu popüler, akademik dergi az. Problemlerin üstesinden gelebilmek için her Fakülte benim Ankira yı çıkarmam gibi kendin pişir kendin ye tarzında herkes dergi çıkardı. 200 tane üniversite varsa hepsinin her enstitüsünün fakültesinin dergisi var Bizim DTCF nin vaktiyle bölüm bölüm mesela felsefenin çıkardığı dergiler var. Fakültelerin içinde beş-altı dergi çıkıyodu.. Bu kapalı devre çalışıyorsun yine sen ben o, bu kimin yazısı vs. Dışarıya yolladığın zaman blind review diyorlar. Yani kapalı, kimin yazısı belli değil. Objektif bir şekilde bu nasıl bi araştırmadır vs. zaten yurt dışına yolladığımızda sadece Türkiye den geldiğini anlıyorlar. Çünkü veri Türkiye den. Her neyse o objektif verilerle hakemli dergilerimiz iyi olsa bence hiç kaçarı yok daha iyi olur ve herkes okur.. O, yerli yabancı ölçü buradan kaynaklanıyor. Fen bilimleri sağlık tıp mühendislik, yurtdışı yayın ölçütünü arıyor. Onların dergileri tabi çok çok daha fazla sayıda. Sosyal bilim dergileri olarak üç bin de az değil ama biz yabancı dil bilmiyoruz ve bu handikap oluyor. Çevirmek önemli değil para verir yaptırırsın ama onu okumadığın için onun ne beklediğini bilmezsen o literatürü taramazsan o standartta bir şey üretmezsin. İşte konu bu. Ben bu yüzden her zaman aşırıya gitmeksizin, bizim de fen bilimlerinin, en azından şunu düşünmüşümdür, sosyolojide fen bilimleri ölçütü uyar. Ama edebiyatta uymaz, adamın ne dergisi olacak. Sözgelimi Hititoloji dergisi gibi. Bizim gibi sosyoloji hakikaten uluslararası piyasası olan bir alan ve üç bin dergi sosyal bilimler dergisi var. Bu sadece bizim beceriksizliğimizden, yayın yapamıyoruz. Buna da bahaneler buluyoruz ülke gerçeği,sağcılık, solculuk vs gibi. Oku onu sen de yarış. Ama hukuk gibi bazı alanlarda fazla dergi olmuyor. Bazı alanların fazla dergisi de yok. Bu fen bilimleri, sağlık bilimleri, sosyal bilimler için ölçütler aynı olmamalıdır. Ayrıca yayın farklılıkları sosyal bilimlerin kendi içinde de var. Bence sosyoloji yabancı yayın yapabilir. Ama diyelim fen bilimi olduğu halde istatistik ve matematik yapamıyor. Sosyalin içinde hukuk yapamıyor. Ama siyasal bilimlerin hepsi yapar bizden ala yapar. Psikoloji hepsinin üstünde yapar o kadar kolay. Ama fen bilimleri kadar sık yayın yapamayız. Fen bilimlerinde bir deney bir makale şeklinde oluyor. Kimya ve fizikte senede 25 makale yazan hocalar var o ölçütler sosyal bilimlerde gerçekçi değil. Herkes yılda 25 yayın yapamaz. 13) Sosyal sorumluluk alanında neler yapıyorsunuz? (gazete, tv programı, konferans vb. ) Kongreler, altı tane kongre yaptım. Sosyoloji Derneğinin tüm kongrelerini düzenledim Hepsinde benim önsözüm vardır yayına dönüşmesi vs hepsi sosyal sorumluluk bence. Derneğimiz zaten sivil toplum kuruluşu ve kamu yararına yaptığı bütün faaliyetler. Bence en önemlisi de Yurt ve Dünya sosyal sorumluluk projesidir. Akademik yükselme için yapmıyoruz oradaki makaleleri hakeme göndermiyoruz Behice Boran ın yaptığı gibi biz de tamamen halkımız ve ilk halkımız olarak da öğrencilerimizle yaptığımız çalışmaları paylaşıyoruz. Birinin orda yazdığı yazıdan dolayı doçentliğine profesörlüğüne puan 8

9 alamaz. Sorunları güncel konuları ele alıp inceliyoruz. Yayın amacımız dünyada olanları yurtta duyurma vs. en son gezi olayları hakkında yazmıştık şimdi de yolsuzluk vs konusunda güzel yazılar bekliyorum. Bunların dışında Mardin de yaptığımız yaz okulumuz da sosyal sorumluluk projesidir. 14) Dernek üyeliğiniz var mı? Varsa eğer hangi derneklere üyesiniz? Sosyoloji ile alakalı tüm derneklere üyeyim 15) Açık öğretim sosyoloji eğitimi hakkında düşünceleriniz nelerdir? Eskişehir de ilk önce biz kapattırdık. 10 sene önce 500 öğrenci aldığında, Sosyoloji Derneği olarak suyun başındaydık kapattırmıştık. Sonradan 1000 kişi alıyorlar şimdi ama şöyle bir şey iki yönlü bir kılıç. Örgün eğitimdekilere haksızlık öyle bir diploma. Bunun dışında istihdam dışında bakarsak okuyanların çoğunu görüyorum ikinci fakülte olarak iş sahibi insanlar okuyor sosyolojiyi. Bir yerlerde çalışıyor, kıdem alır mı bilmem. İmam hatip mezunlarının ilahiyat tamamlama yaptıkları gibi açık öğretimi örgün eğitimdeki insanlara rekabet ve haksız rekabet konusundan çıkarırsan - biz de onların aile kitabını yazdık ve bizimkinden daha iyi oldu ; bir sürü konuda çok iyi kitaplar yazıldı- benim yüksek lisansta yaptığım uzaktan eğitimde sanal sınıfta yaptığım gibi diyalog olsa çok verimli olabilir. Ancak burada kitapla öğrenci baş başa kalıyor.. Kitap iyi ama öğrenciler ilgili değil.. Bir kere kapattırdık ama şimdi 1000 kişi ve bu haksız rekabet kısmını atlarsak bir çok insan belki bu sosyoloji diplomasıyla bizim kamuoyundaki lobicilik faaliyetlerine katkıda bulunabilir. Sosyoloji eğitiminin lisans eğitiminde bile zorluklarını görüyorsunuz, biz bile teorik kalıyoruz. Yüz yüze etkileşim aslında hayati önemde ama bizde de çok büyük farkı yok. öğrencilerde insanlarda asistanlarda bile görüyorum çok iyi öğrenci, süper dediğim insanlar dün yediğini hatırlamıyor. Sonuçta öğrenme olmuyor. o sırada yapılıyor, bir şey karşılığını buluyor sonra o kadar hızlı devir oluyor ki bilgiler üzerine o sanki hiç yaşanmamış öğrenilmemiş gibi geride kalan şey yok. Örgün eğitim de de böyle. Bunun çeşitli nedenleri var, internet görsellik siz de söylüyordunuz, hocam biz anladık bunu kaydettik bir yere ama beynimize değil, bilgisayara kaydettik, icap ederse gidip bakacağız. Böyle bir durum mu oluyor ne oluyor yani. Çok hızlı bombardıman gibi bilgi çağı çok yönlü her gün her şey değişiyor. Tarihte son entelektüel Goethe imiş ve çağındaki her şeyi bilirmiş. Bizim uzmanlaşma zırhımız var mecburen ben şu literatürü biliyorum öbürünü bilmiyorum diyoruz. Çok iyi öğrencilerim diyelim ki akademisyen, dün ne konuşmuştuk hatırlamıyorum diyor. O zaman hiç eğitimini yapmayalım. Bunun değersizleşmesinin sebeplerinin de araştırılması lazım neden uygulama olmuyor vs. Ben de çok yaşlıyım. Ama erişkinlerin de kendisine özgü hatırlama teknikleri var sizlerin de var. Yoksa yazık yani sadece çöpe atılıyorsa. 16) İç tarih yani sosyologların birbirine referans vermeleri/ vermemeleri hakkında düşünceleriniz nelerdir? Bu zaten hep bizim derdimiz. Yine İlhan Tekeliyle yaptık bu çalışmaları daha önce de yapmıştık. İletişimsizlik önemsememe, kompartman kompartman yaşama bu sorun maalesef çok yaygın. İnsanlar haberdar olsa bile haberdar değilim havasında çünkü okursa referans vermek zorunda kalıyor. O yüzden üç maymun oynanıyor. Geziyle ilgili yazdığımda geçenlerde 50 tane makaleye referans verdim. Ben bilmiyor muyum sanki. 9

10 Ama hepsini onlar söylemiş demek için referans verdim, asistanmışım gibi. Ama hayır onların söylediğini gösterebilmek kaç tip görüş var tartışabilmek için ama bu biri disiplin meselesi, tembelliğe vurdun mu bilmiyorum, görmedim o da mı varmış vaaay rol kesmek kolay.. 17) Türkiye de sosyolojinin disiplin olarak gelişimi hakkında neler düşünüyorsunuz? -ekolleşme/kurumsallaşma bu gelişmede dışa bağımlılık (aktarmacılık) hakkında(özgün kurumsal çerçeveler var mı bunlar önemli). Disiplin olarak gelişimi çok istenen düzeyde değil ama ben umutsuz değilim. Daha önce söylediğimiz bazı sorunlar çözülürse, daha çok bir araya gelebilirsek daha uluslararası arenalarda toplantılara giderek örneğin Taiwan da küresel sosyolojinin imkanlarını araştırdığımız gibi uluslar arası camiayla ortaklaşa çalışmalara katılabilir ve Faruk Alataş ın dediği gibi bazı katkılarda bulunabiliriz. Bunlar basit alternatif veya yüksek alternatif olabilir. Basit alternatif olarak, mevcut kavramların karşılığını geliştirebiliriz; mesela onlar kültür diyorlar Ziya Gökalp hars demiş. Bizi biz yapan özellikler yeni kavramlar paralelleri veya bizim özgün koşullarımızı ifade edecek kavramlar için temellendirilmiş kuram (Grounded Theory) çalışmamızı bu amaçla yaptırıyorum. Yeni kitabımız hazırlanıyor. Burada bizim gerçekliliklerimizden veya neyse onları belirtecek kavramlar geliştirmeye, tipolojiler, sınıflamalar geliştirmeye çalışıyoruz. Bunu yapabilecek güçte olduğumuzu önce fark etmemiz lazım. Bizim kuşak bunu farkına vardı yani bu Durkheim dayanışma demiş öbürü yabancılaşma demiş bizim de bilmem ne demememiz için bir neden yok. Bir takım kavramlar geliştirmek için özgürlük ve güvenimiz var artık. Arkadaşlarımızla dokuz tane temellendirilmiş kuram yaparak Türkiye deki sosyolojinin kendisinin sorunlarına küresel boyutla ilişkisini kurmuş yerel dinamiklerinin farkında büyük kuram olmasa bile kavramlar geliştirip yüksek alternatif olmasa bile basit alt geliştirebileceğimizi düşünüyorum. Bir araya gelebileceğimizi de düşünüyom. Tabi sanallık biraz daha katkı yaptı, illa yüz yüze gelemesek de sanal ortamda geliyoruz.. internet ulaşım vs kolaylaştı. Farketmeden de her yerde bulunabiliyosun. Daha çok yazıp çizilmeye başlandı eskiden böyle online dergiler yoktu. Bu amaçla Derneğin dergisini online a çevirdim. Hocam ulaşamıyoruz,dağıtamıyoruz vs deniyordu.online olsun dedik. Ankira başından beri online. Yurt ve dünya online. Herkes her şeye bir günde haberdar olma imkanına sahip. İstemeden bile karşına çıkıyorlar ama sen hala görmeyeceğim diyorsan o başka. Yonca Odabaş ın yaptığı çalışmada da belirlediği gibi sorun bizim sistemden çok sosyologların kendinde. Birazcık daha C.W. Mills in dediği gibi toplumbilimsel düşün yeteneği ne sahip sosyologlar olmak gerekiyor. Biraz daha etrafa açık olmak gerek, kapalı bencil duyarsız olmamak gerekiyor. Bürokratik zihniyet, maaşımı alayım yeter değil, taşın altına elimizi koymamız gerekiyor. Bunu yapmamak için bir neden yok. Ölü toprağı üzerimizden atılıyor ve yavaş yavaş insanlar biraz daha özgürleşmeye başladılar, güven giderek artıyor. 18) Organizasyonel yapı olarak gelişimi hakkında düşünceleriniz nelerdir?(bölüm, program, dernek vb. ) Organizasyonel olarak başından beri tüm dünyada bile yokken Türkiye de sosyoloji Bölümü Ziya Gökalp döneminde kurulmuş. Şimdi istemediğin kadar çok sosyoloji bölümü var. Psikoloji bölümüyle rekabetin bir sebebi de bizim çok bölümümüzün olması ve çok sayıda diploma vermemiz, bu yüzden piyasa değerimiz düşmüş gibi gelse de kendine sosyolog diyen insan yetiştiren çok sayıda bölüm ve program var. Bu zenginliğimiz batıda bile bu kadar yok bizim hala gelişmekte olan bir ülke olarak çok sayıda bölümde sosyoloji yani 240 üniversitenin 93ünde sosyoloji var. 10

11 Her tarafta açıldı artık. Artı çok sayıda eğitim programı yüksek doktora gibi çeşitleri var bu okullarda. Uzağı var yakını var yaygını var yüksek lisans bile var. Organizasyonel gelişiminde, dernek bazında da bizim Sosyoloji Derneği akademisyen derneğiyken, Mezunlar Derneği de kuruldu. Bence üç dernek iyidir organizasyonel olarak. Diğer bir çok ülkeye göre gittiğimiz zaman uluslararası toplantılara bir çok ülkenin toplamı kadar Türk delegasyonu oluyor kişi bulunuyor bir uluslararası toplantıda. 19)Meslek olarak gelişimi hakkında düşünceleriniz nelerdir? ( toplumdaki yeri, statüsü; aidiyet kazandırması, kadrolu olması, piyasasının olması, ücret karşılığı yapılması vb. ) İşte orası problem sosyoloji nedir sosyolog ne yapar bu konuda tabi daha çok şey yapmak lazım. Tanınmıyoruz, bilinmiyoruz benim 36. senem ve anladığım kadarıyla çok şey değişmedi. Bunun sorumluluğu bize düşüyor. Bizim yerimize başkaları çıkıyor. Biz çok temkinliyiz ve ben de buna dahilim. Medyada bir çok konuyu sosyolojik açıdan bu böyle diyenlerin % 90u sosyolog değil ; onlar bizim adımıza konuşuyorlar. Ama bu durum kamudaki kadro meselesine indirgenmemeli bence. Gelecek kuşaklar bundan vazgeçmeli üniversite hocası da kendini yenilemeli ve akademideki zırhımızın arkasına sığınmamalıyız. Meslek olarak gelişmesi için tabi özel sektörde kamu dışında serbest olarak da bilim yapılmalı. Ben görüyorum bir çok alanda yabancı bilim insanları free-scientist (özgür bağımsız)olarak çalışıyorlar,toplantılara katılıyorlar. Biz ille yazıyoruz, örneğin Ankara Üniversitesi v.b. Ben iyileşmeden yanayım ama burada her gün sistemle bütünleşmeseniz bile onunla uzlaşmak zorundasınız. Türkiye de devlet üniversitesinin dışında çalışmalar yapan insanlara ihtiyaç var. Yani devlet üniversitesinde tabi ki ders veriyorsunuz ve devletin sağladığı olanaklar sınırlı. Belki daha başka desteklerle çok daha değişik alanlara açılım yapabilirsiniz. Ayrıca mevcut düzen bunu biraz sınırlıyor tabi. Aman eğitim aksamasın yaptıklarım bilimsel olsun vs. halbuki bilimle siyaset iç içe. Daha özgür hissedersin dışarıda başka şeylere de açılırsın. Bu aynı bizim siyasete uzak kalışımızla da ilişkili bir şey ve yakıştıramıyoruz kendimize, onun jargonu farklı risk almak,atılgan olmak lazım. Buradaki şey bu sistem içinde biz de bürokratik mekanizmanın çarkları içinde ağırlaşıyoruz; çok daha hızlı tepkiler verebiliriz. Bu bize illa baskı olduğundan değil, öğrenciyle de belli sorumluluk duyuyorsunuz tabi. O yüzde daha özgür olabilir sosyolog sokakta taşı da tanıyacak,hapse de girecek bu özgürlüğü hissedebilecek burada bizlerin öyle bir durumu yok. Bizim kaybedecek çok şeyimiz var. O yüzden daha muhafazakarız. Sosyoloji zaten muhafazakar büyük ölçüde. İstisnalar kaideyi bozmaz ama genelde sosyoloji yapılması için daha özgür, iş kaygısı eş kaygısı olmamalı. Sırtında bunlar olduğu sürece bunlarla bu kadar özgür takılmak mümkün değil. Bütün kayıtlardan kurtulmak daha özgürleşmek lazım. Özel sektörde bunu yapmanın yolu var mı? Yok özel sektörde de olmaz ama sivil toplumda olur Araştırma şirketleri var stratejik araştırma merkezleri var. Onlar da kimden fon buluyorlar bilmiyorum ama sahibinin sesi; kimisi Almanya nın kimisi Amerika nın. Ancak en azından bir yerlerde bağımlılıktan kurtulmak gerekiyor. Kendi başına onlar da parasız değil birileri destek veriyor sivil toplum kuruluşlarına. Mesela Diyarbakır da orda burada AB nin fonlarından binlerce küçük küçük dernek var her biri sesini çıkartsın diye, ancak onlar da o faaliyetleri onların çizdiği bir çerçevede yapıyorlar. 11

12 20)Son olarak, bu sorularda yer almadığı halde sizce önemli olan sorunları lütfen yazınız. Akademik sosyologlar olarak, meslek olarak sosyolojinin gereklerinin farkında değiliz. Öğrencilerimize bilim olarak sosyoloji formasyonu kazandırmakla yetindiğimiz sürece mezunlarımızın beklentilerini karşılamamız mümkün görünmüyor. Mezunlarımız bilim olarak sosyolojiyi öğreniyor ama istihdam edildiği yerde kendilerinden beklenen becerileri lisans eğitimleri sırasında kazanmadıkları için sukutu hayale uğruyorlar. Meslek olarak sosyolojinin istihdam alanlarını belirlemeli ve eğitimlerimizi bu yönde zenginleştirmeliyiz. Akademik sosyoloji ve meslek olarak sosyoloji arasında köprü kurmayan eğitimin amacına ulaşmadığı açık. Teşekkürler 12