BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİNİN KARAR VERME VE KAYGI DÜZEYLERİNİN İNCENLENMESİ (KARAMAN İL ÖRNEĞİ)

Transkript

1 BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLERİNİN KARAR VERME VE KAYGI DÜZEYLERİNİN İNCENLENMESİ (KARAMAN İL ÖRNEĞİ) Özet / Abstract Murat TEKİN Özden TAŞĞIN Mustafa YILDIZ Bu çalışmanın amacı; beden eğitimi öğretmenlerinin karar verme ve kaygı düzeylerinin incelenmesidir. Araştırma grubunu; Karaman ilinde görev yapan 40 ı erkek 10 nu bayan toplam 50 beden eğitimi öğretmeni oluşturmaktadır. İlk olarak araştırmanın amacına ilişkin mevcut bilgiler, literatürün taranmasıyla sistematik bir şekilde verilmiştir. Böylece konu hakkında teorik bir çerçeve oluşturulmuştur. İkinci olarak, Kuzgun (1992) tarafından geliştirilen Karar Stratejileri Envanteri ile C. Spielberger in (1970) geliştirdiği ve Türkçe ye uyarlanması Öner ve LeCompte (1983) tarafından gerçekleştirilen sürekli Kaygı Envanteri araştırmaya katılan beden eğitimi öğretmenlerine uygulanmıştır. Verilerin çözüm ve yorumlanmasında, Korelasyon testi, t testi, One Way Anova (tek yönlü varyans analizi) gruplar arası farkı belirleyebilmek içinde Tukey testi kullanılarak anlamlılık P<0,05 alınmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde ve hesaplanmış değerlerin bulunmasında SPSS (Statistical package for social sciences) paket programı kullanılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda; Eğitim düzeyi arttıkça kaygıda azalma ve karar verme düzeylerinde de artma görülmüştür. Çalışma yıllarına göre de karar verme ve kaygı düzeyleri arasında farklılıklar tespit edilmiştir. Ayrıca; kaygı düzeyi ve karar verme düzeyleri arasındaki ilişkiye bakıldığında kaygı arttıkça; karar verme ve bağımlılık düzeylerinin arttığı, içtepisel ve mantık düzeylerinin azaldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Beden Eğitimi Öğretmeni, Kaygı, Karar Verme ANALYZING OF ANXIETY AND DECISION MAKING LEVEL OF PHYSICAL EDUCATION TEACHERS (EXAMPLE OF KARAMAN CITY ) The aim of this study is evaluate anxiety and decision making level of physical education and support teachers. Study group includes 40 men and 10 women totaly 50 Physical Education and Sport teachers who work in Karaman. First of all available informations related to aim of study were given by consulting the scanned literature. Thus; a teorical frame which is about the topic was done. Secondly; Authority Strategy Inventory which was made by Kuzgun(1992) and permanent anxiety inventory that was made by C. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu

2 SBArD Mart 2009, Sayı 13, sh Spielberg (1970) and adhibition to Turkish by Öner and Lecompte (1983) applied to physical education teachers who joined in the search. In data examine and interpretation; Correlation test, t test, One Way Anova test were used and to identify differences between groups Tukey test used and perception was based on P<0,05. Statistical package for social sciences packet program (SPSS) was used to find calculated datas and evaluate criterias. At the end of this study; When education level rises; anxiety reduces and decision making level rises and there are differences between decision making levels according to their years to study. Besides; whn we look at the relation between decision making and anxiety level; while anxiety is rising, desires of creativity levels, logical levels and hesitation levels are rising too. Key Words : Physical Education Teacher, Anxiety, Decision Making GİRİŞ Biyolojik ve sosyal bir varlık olan insanın, yaşamını sürdürebilmesi için birtakım fizyolojik, psikolojik ve sosyal gereksinimleri vardır. Bu gereksinimlerinin karşılanması sürecinde olumlu veya olumsuz gelişmeler, bireyin uyum düzeyini etkilemektedir. Birey bu uyum sürecinde hem kendine yönelik hem de çevresine yönelik tutumlar geliştirebilmektedir. Kendi özellikleri, yaşam koşulları, farkında olma düzeyleri, benlik saygıları, karar verme biçimleri gibi bireye ait durumlar, yaşamlarını direk ya da dolaylı etkileyebilmektedir. Günümüzde hemen hemen her bireyin karşılaştığı stres olgusu, modern insanın günlük yaşamının bir parçasını oluşturmaktadır. Beklentileri karşılamadaki zorluklar, engellenmeler, zamana karşı yarış düşüncesi, sınavlar, başarılı olma yüklemeleri gibi olumsuz ve baskılı durumlar, stres kaynağı olarak bireyleri sürekli olarak izleyebilmektedir. Stres, bireyin tehdit edici çevre özelliklerine karşı gösterdiği bir tepki olarak tanımlanmaktadır (Dağ, 1990). Bireyin yaşamında stres oluşturabilecek çok sayıda faktör vardır. Çünkü bireyin fizyolojik ve psikolojik dengesini etkileyen her unsur, bir stres kaynağı olarak algılanabilir (Bingöl, 2001). ve algı doğrultusunda tepkiler verilebilir. Stres tepkisi, ortamda ne olduğuna bağlı olarak değil insanın olana nasıl tepki verdiğine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Hissettiklerimiz esas olarak düşündüklerimizin paralelindedir. Bu sebeple stres, bireyle olayların etkileşiminden ortaya çıkmaktadır. Yani olay tek başına belirleyici değildir. Burada kilit nokta, o belirli durum ile o belirli kişi arasındaki işlevdir (Baltaş ve Baltaş 2000; Folkman ve Arkadaşları, 1979; Randall ve Altmair, 1994). Stres kaygının kaynağını oluşturmakta ve organizmada savunma mekanizmalarının kullanılmasına yol açmaktadır (Norfolk, 1989). Bütün insanların özellikle belli zamanlarda korktuklarını ve kaygı duydukları bilinmektedir. Kaygı seviyesinin ölçülmesi psikolog, psikiatrist ve eğitimciler için önemlidir. Bu tür ölçümlerden elde edilen bilgiler psikolojik tedavi ya da eğitim programlarının hazırlanmasında yararlı olabilmektedir. Son elli yılı Kaygı Çağı olarak nitelendirilen yüzyılımızda kaygının tanınmasının ve saptanmasının gereği kendiliğinden ortaya çıkmıştır (Öner, 1985). Kaygı; literatürde bilim adamları tarafından pek çok farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bu tanımlardan bazılarına aşağıda değinilmiştir. 170

3 Murat TEKİN Özden TAŞĞIN Mustafa YILDIZ Kaygı; kişinin bir uyaranla karşı karşıya kaldığında yaşadığı bedensel, duygusal ve zihinsel değişimlerle kendini gösteren bir uyarılmıştık durumudur. Kaygı; nedeni açıkça tanımlanamayan tedirgin edici bir duygu veya mantıksız korku olarak tanımlanabilir. Günlük dilde "tasa" kelimesi de kaygı yerine kullanılmaktadır (Cüceloğlu, 1992). İnsanlar gerek günlük yaşamlarında, gerekse mesleki yaşamlarında sürekli karar verme durumundadırlar. İnsanlar, verdikleri kararların sonuçlarını önceden göremedikleri için kaygıya kapılırlar. Böylece yaşamımızda çok önemli bir yeri olan karar verme durumu bazen beraberinde kaygıyı getirir (Özgüven, 1994). Bireylerin farklı özellikleri karar verme davranışları üzerinde etkilidir. Karmaşık durumlar karar vermeyi oldukça güçleştirmektedir. Bu süreç birey için stres faktörü haline gelebilmektedir. Aynı zamanda bu karar karmaşıklığı, bireyin karar verme durumunu olumsuz şekilde etkilemektedir (Shiloh, ve Arkadaşları 2001). Bireyin sağlıklı karar vermesi için bilişsel süreçlerin işlenmesi gerekir. Karar vermeden önce seçenekler çok iyi gözden geçirilip değerlendirilmelidir. Bu nedenle karar verme, genellikle bireyin karşısına bir problem olarak çıkmaktadır. Bir bakıma birey bir problemi çözmek için de neler yapacağına karar vermek zorundadır (Deniz, 2004; Eldeleklioğlu, 1996; Yeşilyaprak, 2003). İnsanlar için yapılabilecek en iyi tutum, koşullar ve bilgiler doğrultusunda en iyi kararı vermek, olası sorun yaratabilecek durumlar için de yeni kararlar alabilmektir (Adair, 2000). Bireylerin sürekli beklenti ve yeni arayışlar içerisinde bulunması, onları karar vermede izlediği stratejileri kullanma noktasında güç durumda bırakmaktadır. O nedenle bireyin karar verme yaklaşımı ve karar verme davranışlarında bulunurken, kullandığı stratejiler ve stiller önem kazanmaktadır. Bireyin yaşamından doyum alması ve kendini geliştirebilmesi için, uygun ve etkili karar verme becerisi kazanmasına yardımcı olunması gerekmektedir (Ersever, 1996). Türkiye de öğretmen olmak, stres oluşturacak bir ortamın niteliğini taşımaktadır. Öğretmen, birey ve mesleki olarak kendi gelişimsel sorunları olan bir kişidir. Kendi kimliğini bulma, toplumun ulusal ve evrensel değerlerini benimseme, uyum sağlama ve olgunluğa erişme durumundadır (Çuhadaroğlu, 1989). Bu nedenle başaçıkma çabaları ve psikolojik iyi olma ile ilgili süreçler karşılarına çıkmaktadır (Özbay ve Palancı, 2000). Dolayısıyla sosyal yaşama uyum sağlamaları ve sağlıklı sosyal ilişkiler geliştirebilmeleri önemli görülmektedir (Palancı, 2004). YÖNTEM Araştırma Grubu Karaman ilinde görev yapan 40 ı erkek 10 nu bayan toplam 50 beden eğitimi öğretmeni oluşturmaktadır. Verilerin Toplanması İlk olarak araştırmanın amacına ilişkin mevcut bilgiler, literatürün taranmasıyla sistematik bir şekilde verilmiştir. Böylece konu hakkında teorik bir çerçeve oluşturulmuştur. İkinci olarak, Kuzgun (1992) tarafından geliştirilen Karar Stratejileri Envanteri ile C. Spielberger in (1970) geliştirdiği ve Türkçe ye uyarlanması Öner ve 171

4 SBArD Mart 2009, Sayı 13, sh LeCompte (1983) tarafından gerçekleştirilen sürekli Kaygı Envanteri araştırmaya katılan beden eğitimi öğretmenlerine uygulanmıştır. Karar stratejileri envanteri, birbirinden bağımsız karar stratejilerini ölçen 4 alt ölçekten meydana gelmiştir. Her alt ölçek 10 maddeden oluşmaktadır. Bu ölçek ile ölçülen karar stratejileri şunlardır: 1. İçtepisel: Karar verirken duyguların doğruya götüreceğine inanma ve hoşa giden seçeneğe yönelme. 2. Mantıklı: Karar verirken seçenekleri dikkatli inceleme ve her birinin olumlu ve olumsuz yönlerini değerlendirme. 3. Bağımlı: Karar verirken başkalarının önerilerine önem verme, başkalarının doğruyu bildiklerine inanma. 4. Kararsızlık: Verdiği kararları sık sık değiştirme. Ölçek beş basamaklı Likert tipinde hazırlanmıştır. Deneklerden her maddeyi okuyup hiç uygun değilse 1, pek uygun değilse 2, biraz uygunsa 3, uygunsa 4 ve çok uygunsa 5, rakamlarının işaretlenmesi beklenmektedir. Kişi ölçeği cevaplarken her maddede kendine en uygun ifadeyi seçmektedir. Deneklerin her alt ölçek için verdikleri puanların toplamı hesaplanarak değerlendirme yapılmıştır. Alt ölçekleri faktör analizi ile belirleyen Kuzgun, Karar ölçeğini bir grup lise öğrencisine iki kez uygulayarak testin kararlığını araştırmıştır. Buna göre korelasyon katsayıları; içtepisel:0,81, Mantıklı:0,80, Kararsızlık:0,86 ve Bağımlılık:0,55 olarak hesaplanmıştır. Cronbach Alpha Katsayıları ise; içtepisel:0,74, mantıklı:0,72, kararsızlık:0,70 ve bağımlılık:0,55 olarak bulunmuştur (Kuzgun, 1992). Sürekli Kaygı Envanteri: Sürekli kaygı envanteri (ölçeği), bireyin içinde bulunduğu durum ve koşullardan bağımsız olarak, kendini nasıl hissettiğini belirler. 20 maddelik bir ölçektir. Her maddenin 4 tane cevap şıkkı vardır. Her şıkkın puanı vardır. Yanıtlar bu formlar üzerinde işaretlenir. Hemen hiçbir zaman 1, Bazen- 2, Çok zaman- 3 Hemen her zaman- 4 puandır. Sürekli kaygı envanteri 7 adet olumlu, 13 adet olumsuz sorudan (tersine çevrilmiş ifadeden) oluşur. 1, 6, 7, 10, 13, 16, 19. sorular olumlu sorulardır. Toplam puan değerleri 20 ile 80 arasında değişir. Hesaplanan puanlarda, büyük puan yüksek kaygı seviyesini, küçük puan düşük kaygı seviyesini belirler. Olumsuz puanlar - olumlu puanlar = X Sürekli kaygı skoru = X + 35 Verilerin Analizi Verilerin çözüm ve yorumlanmasında, Korelasyon testi, t testi, One Way Anova (tek yönlü varyans analizi) gruplar arası farkı belirleyebilmek içinde Tukey testi kullanılarak anlamlılık P<0,05 alınmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde ve hesaplanmış değerlerin bulunmasında SPSS (Statistical package for social sciences) paket programı kullanılmıştır. 172

5 Murat TEKİN Özden TAŞĞIN Mustafa YILDIZ BULGULAR Tablo 1 Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kaygı Düzeyleri ve Karar Verme Alt Boyutlarından Olan İçtepisel Düzeyleri Arasındaki Korelâsyon Analizi Kaygı Düzeyi İçtepisel Düzey Korelâsyon 1,000-0,498 Kaygı Düzeyi P 0,004 İçtepisel Düzey Korelâsyon -0,498 1,000 P 0,004 Tablo 1 de görüldüğü gibi; beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan içtepisel düzeyleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (r=0,498, P< 0.05). Tablo 2 Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kaygı Düzeyleri ve Karar Verme Alt Boyutlarından Olan Mantıklı Düzeyleri Arasındaki Korelâsyon Analizi Kaygı Düzeyi Mantıklı Düzey Korelâsyon 1,000-0,562 Kaygı Düzeyi P 0,000 Mantıklı Düzey Korelâsyon -0,562 1,000 P 0,000 Tablo 2 de görüldüğü gibi; beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan mantıklı düzeyleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (r=0,562, P< 0.05). 173

6 SBArD Mart 2009, Sayı 13, sh Tablo 3 Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kaygı Düzeyleri ve Karar Verme Alt Boyutlarından Olan Bağımlı Düzeyleri Arasındaki Korelâsyon Analizi Kaygı Düzeyi Bağımlı Düzey Korelâsyon 1,000 0,110 Kaygı Düzeyi P 0,044 Bağımlı Düzey Korelâsyon 0,110 1,000 P 0,446 Tablo 3 de görüldüğü gibi; beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan bağımlı düzeyleri arasında pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (r=0,110, P< 0.05). Tablo 4 Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kaygı Düzeyleri ve Karar Verme Alt Boyutlarından Olan Kararsızlık Düzeyleri Arasındaki Korelâsyon Analizi Kaygı Düzeyi Karasızlık Düzeyi Korelâsyon 1,000 0,664 Kaygı Düzeyi P 0,000 Karasızlık Düzeyi Korelâsyon 0,644 1,000 P 0,000 Tablo 4 de görüldüğü gibi beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan kararsızlık düzeyleri arasında pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (r=0,664, P< 0.05). Tablo 5 Öğrenim Düzeyi Değişkenine Göre Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kaygı Düzeyine İlişkin t Testi Karşılaştırılmasını Gösteren Dağılım N Ortalama Std. Sapma t P Lisans 32 67,125 6,612 Yüksek lisans 18 61,833 8,893 2,395 0,027 Tablo 5 de görüldüğü gibi; öğrenime düzeyi değişkenine göre beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur [ t değeri = 2,395 P=0,027<0.05]. Ortalama değerlere baktığımızda; lisans mezunu olan 174

7 Murat TEKİN Özden TAŞĞIN Mustafa YILDIZ öğretmenlerin kaygı düzeyine ilişkin ortalaması ( X =67,125) iken yüksek lisans mezunu olan öğretmenlerin kaygı düzeyine ilişkin ortalaması ise ( X =61,833) dür. Tablo 6 Öğrenim Düzeyi Değişkenine Göre Beden Eğitimi Öğretmelerinin Karar Verme Düzeylerine İlişkin t Testi Karşılaştırılmasını Gösteren Dağılım N Ortalama Std. Sapma t P İçtepisel Lisans 32 27,843 5,093 Yüksek lisans 18 29,500 6,836-0,974 0,404 Mantıklılık Lisans 32 24,718 4,213 Yüksek lisans 18 27,611 8,759-1,579 0,000 Bağımlılık Lisans 32 31,593 4,748 Yüksek lisans 18 32,666 5,017-0,748 0,585 Kararsızlık Lisans 32 24,687 3,237 Yüksek lisans 18 26,444 5,479-1,429 0,030 Tablo 6 da görüldüğü gibi; öğrenim düzeyi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin içtepisel düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmamıştır [ t değeri = 0,974 P=0,404 >0.05]. Öğrenim düzeyi değişkeni ile Beden eğitimi öğretmenlerinin mantıklılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur [ t değeri = 1,579 P=0,000 <0.05]. Ortalama değerlere baktığımızda; lisans mezunu olan öğretmenlerin mantıklılık düzeyine ilişkin ortalaması ( X =24,718) iken yüksek lisans mezunu olan öğretmenlerin mantıklılık düzeyine ilişkin ortalaması ise ( X =27,611) dir. Öğrenim düzeyi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmamıştır [ t değeri = 0,748 P=0,585 >0.05]. Öğrenim düzeyi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin kararsızlık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur [ t değeri = -1,429 P=0,030<0.05]. Ortalama değerlere baktığımızda; Lisans mezunu olan öğretmenlerin kararsızlık düzeyine ilişkin ortalaması ( X =24,687) iken yüksek lisans mezunu olan öğretmenlerin kararsızlık düzeyine ilişkin ortalaması ise ( X =26,444) dür. 175

8 SBArD Mart 2009, Sayı 13, sh Tablo 7 Görev Süresi Değişkenine Göre Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Kaygı Düzeylerine İlişkin One-Way Anova Testi Karşılaştırılmasını Gösteren Dağılım 1-5 yıl 6-10 yıl yıl yıl yıl 25 ve üstü Varyans Kaynağı KT Sd KO F P Fark Gruplar arası 933, ,612 Grup içi 2089, ,489 3,930 0, Tablo 7 de görüldüğü gibi; görev süresi değişkenine göre beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeylerine ilişkin one-way anova testi karşılaştırılmasını gösteren dağılım incelendiğinde; beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile kaygı düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur [ F değeri =3,930 P=0,005 < 0.05]. Tablo 8 Görev Süresi Değişkenine Göre Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Karar Verme Düzeylerine İlişkin One-Way Anova Testi Karşılaştırılmasını Gösteren Dağılım İçtepisel Mantıklık Bağımlılık 1-5 yıl 6-10 yıl yıl yıl yıl 25 ve üstü 1-5 yıl 6-10 yıl yıl yıl yıl 25 ve üstü 1-5 yıl 6-10 yıl yıl yıl yıl 25 ve üstü Varyans Kaynağı KT Sd KO F P Fark Gruplar arası 522, , Grup içi 1108, ,185 4,147 0, Gruplar arası 713, ,663 Grup içi 1237, ,132 Gruplar arası 164, ,892 Grup içi 986, ,421 5,071 0, ,467 0,220 Yok 1-5 yıl Gruplar arası 401, ,

9 Murat TEKİN Özden TAŞĞIN Mustafa YILDIZ Karasızlık 6-10 yıl yıl yıl yıl 25 ve üstü Grup içi 469, ,679 7,510 0, Tablo 8 de görüldüğü gibi; görev süresi değişkenine göre beden eğitimi öğretmenlerinin karar verme düzeylerini gösteren dağılım incelendiğinde; beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile içtepisel düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur [ F değeri =4,147 P=0,004 <0.05]. Bu farklılık sonucunda; görev süresi yıl arasında olan öğretmenlerin; 1-5yıl, 6-10 yıl, yıl, ve yıl, arasında olan öğretmenlere göre içtepisel düzeyleri yüksek çıkmıştır. Beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile mantıklılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur [ F değeri =5,071 P=0,001 < 0.05]. Bu farklılık sonucunda; görev süresi yıl arasında olan öğretmenlerin; yıl, yıl ve 25 ve üstü arasında olan öğretmenlere göre mantıklık düzeyleri yüksek çıkmıştır. Beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmamıştır [ F değeri =1,467 P=0,220 >0.05]. Beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile karasızlık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur [ F değeri =7,510 P=0,000 < 0.05]. Bu farklılık sonucunda; görev süresi yıl arasında olan öğretmenlerin; 1-5yıl, 6-10 yıl, yıl, yıl ve 25 ve üstü, olan öğretmenlere göre karasızlık düzeyleri yüksek çıkmıştır. TARTIŞMA ve SONUÇ Bu çalışma ile Karaman ilinde görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin karar verme ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışma ile ulaşılan sonuçlar ve üzerinde yapılan açıklamalar aşağıda sunulmuştur. Beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan içtepisel düzeyleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (P< 0.05). buna göre kaygı düzeyi arttıkça içtepisel düzeylerinin azaldığı söylenebilir. Bu bulgu Gloria ve Hird (1999) un yaptığı çalışma ile paralellik göstermektedir. Bu karar verme stilini kullanan kişiler çeşitli alternatifleri yeterince incelemeden, bilgi toplamadan ve bunlar arasından birini seçerken her bir seçeneği bir diğeriyle karşılaştırmadan, pek düşünmeden çok çabuk, ani ve fevri karar vermektedirler. Beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan mantıklı düzeyleri arasında negatif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (P<0.05). Buna göre kaygı düzeyi arttıkça mantıklı düzeylerinin azaldığı söylenebilir. Bu bulgu Çivitci (2004) yaptığı çalışma ile paralellik göstermektedir. 177

10 SBArD Mart 2009, Sayı 13, sh Beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan bağımlı düzeyleri arasında pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (P<0.05). buna göre kaygı düzeyi arttıkça mantıklı düzeylerinin arttığı söylenebilir Beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri ve karar verme alt boyutlarından olan kararsızlık düzeyleri arasında pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir (P<0.05) buna göre kaygı düzeyi arttıkça kararsızlık düzeylerinin arttığı söylenebilir. Kaygısı yüksek olan bireyin öğrenme, kavrama, düşünme, yargılama, karar verme ve problem çözme yeteneği olumsuz olarak etkilenir (Öz,2004). Öğrenim düzeyi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur (P<0.05). Bu bulgular bize; lisans mezunu olan öğretmenlerin yüksek lisans mezunu olan öğretmenlere göre kaygı düzeylerinin yüksek olduğu sonucunu ortaya çıkmaktadır. Eğitim sürecinde alınan kararların önemi arttıkça öğretmenlerinde kaygı düzeylerinin arttığını ortaya çıkarmaktadır. Bu bulgu Taşğın ve Arkadaşları (2006), Tiryaki ve Arkadaşları (1991), Özcan (1999) un yaptığı çalışmalarla paralellik göstermektedir. Öğrenim düzeyi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin içtepisel düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmamıştır (P>0.05). Bu sonuca göre; Bireylerin karar verme sürecinde duygularını doğruya götüreceğine inanma ve hoşa giden seçeneğe yönelme aşamasında belirli bir farklılık olmadığı ortaya çıkmaktadır. Öğrenim düzeyi değişkeni ile mantıklılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur (P<0.05). Bu da bize yüksek lisans mezunu olan öğretmenlerin lisans mezunu olan öğretmenlere göre karar verme sürecinde seçenekleri daha dikkatli inceledikleri ve her birinin olumlu ve olumsuz yönlerini değerlendirdikleri söylenebilir. Öğrenim düzeyi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmamıştır (P>0.05). Bu sonuçlara göre; karar verme sürecinde başkalarının önerilerine önem verme ve başkalarının doğruları bildiklerine daha çok inandıkları aşamasında bir farklılık olmadığı ortaya çıkmaktadır. Öğrenim düzeyi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin kararsızlık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur (P<0.05). Bu da bize yüksek lisans mezunu olan öğretmenlerin lisans mezunu olan öğretmenlere göre karar verme sürecinde kararsız oldukları ve verdikleri kararlardan hoşnut olmadıkları ve sık sık değiştirmek istedikleri söylenebilir. Kararsızlık stilini benimseyen bireyler de karar veren ancak verdikleri karardan hoşnut olmayan, yani kararından rahatsızlık duyan bireyler olarak tanımlanmaktadırlar. Görev süresi değişkeni ile beden eğitimi öğretmenlerinin kaygı düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur (P< 0.05). Bu bulgu Bayraktar ve Arkadaşları (2006), Civan (2001), Erbaş ve Arkadaşları (2000), Develi (2006) nın yaptığı çalışmayla paralellik göstermektedir. Bireyin kendi değerlerinin tehdit edildiğini düşünmesi ya da içinde bulunduğu durumları stresli olarak yaşaması sonucunda sürekli olarak kaygı oluşur. Beden eğitimi öğretmenlerin görev süresi değişkeni ile içtepisel düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur (P<0.05). Bu farklılık sonucunda; görev süresi 178

11 Murat TEKİN Özden TAŞĞIN Mustafa YILDIZ yıl arasında olan öğretmenlerin; 1-5yıl, 6-10 yıl, yıl, ve yıl, arasında olan öğretmenlere göre içtepisel düzeyleri yüksek çıkmıştır. Kendini ve çevreyi tanımadan içtepisel karar veren bireylerin mantıklı, etkili ve gerçekçi tercih yapma becerileri kazanmalarında yararlı olacağını göstermektedir. Beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile mantıklılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur (P<0.05). Bu farklılık sonucunda; görev süresi yıl arasında olan öğretmenlerin; yıl, yıl ve 25 ve üstü arasında olan öğretmenlere göre mantıklık düzeyleri yüksek çıkmıştır. Beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile bağımlılık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmamıştır (P>0.05). Bu bulgu; Arın (2006) nın yaptığı çalışma ile paralellik göstermemektedir. Göstermemesinin nedeni örneklem grubundan ve yöneticilerin özelliklerinin farklı olmasından kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Beden eğitimi öğretmenlerinin görev süresi değişkeni ile karasızlık düzeyleri arasında anlamlı bir faklılık bulunmuştur (P< 0.05). Bu farklılık sonucunda; görev süresi yıl arasında olan öğretmenlerin; 1-5yıl, 6-10 yıl, yıl, yıl ve 25 ve üstü, olan öğretmenlere göre karasızlık düzeyleri yüksek çıkmıştır. Sonuç olarak; Karar vermede; kaygı, eğitim durumu ve çalışma yılı etkili olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin ihtiyaçları, problemleri, öğretmenliğe uyum süreçleri, mesleki tutumları, Milli Eğitim Bakanlığın hizmet içi eğitim servisinin daha kapsamlı olarak incelenmesini ve hizmet içi eğitim hizmetlerinin daha iyi yapılandırılması gerekmektedir. Ayrıca üniversitelerle işbirliğine gidilerek problemlerin çözümünde ortak programlar yapılmalıdır. 179

12 SBArD Mart 2009, Sayı 13, sh Kaynaklar Adair, J. (2000). Karar Verme ve Problem Çözme, (çev: Kalaycı, N. Edit: Atay, M.T). Ankara: Gazi Kitabevi. Arın, A. (2006). Lise Yöneticilerinin Kullandıkları Karar Verme Stratejileri İle Problem Çözme Becerileri Arasında İlişki, Gaziosmanpaşa Üniversitesi XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi 5-7 Eylül 2007 Tokat. Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2000). Stres ve Başaçıkma Yolları. İsatanbul: Remzi Kitabevi. Bayraktar, G. Tekin, M. Eroğlu, H. ve Cicioğlu, İ. (2006). Uluslar Arası Ve Milli Güreş Hakemlerinin Kaygı Düzeylerinin İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi Cilt: 8 Sayı:4 Yıl:2006 Erzurum Bingöl, D. (2001). İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları. Cüceloğlu, D. (1992). İnsan ve Davranış. İstanbul: Remzi Kitabevi. Civan, A. (2001). Bireysel Ve Takım Sporlarında Yer Alan Sporcuların Müsabaka Öncesi Ve Sonrası Durumluk Ve Sürekli Kaygılarının Karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya Çivitci, A. (2004). Akılcı Duygusal Eğitimin İlköğretim Öğrencilerinin Mantık Dışı İnanç, Sürekli Kaygı Ve Mantıklı Karar Verme Düzeylerine Etkisi. İnönü Üniversitesi XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 6-9 Temmuz 2004, Malatya Çuhadaroğlu, F. (1989). Üniversite Gençliğinde Kimlik Bocalamaları. Üniversite Genliğinde Uyum Sorunları Sempozyumu Bilimsel Çalışmaları, Ankara: Bilkent Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Araştırma Merkezi. Dağ, İ. (1990). Kontrol Odağı, Stresle Başaçıkma Stratejileri ve Psikolojik Belirti Gösterme İlişkileri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi Ankara. Deniz, M.E. (2004). Investigation of the Relation Between Decision Making Self- Esteem, Decision Making Style And Problem Solving Skills of University Students. Eurasian Journal of Educational Research. Vol: Eldeleklioğlu, J. (1996). Karar Stratejileri ile Ana-Baba Tutumları Arasındaki İlişki. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. Develi, M. (2006). Konya da İlköğretim Okullarında Görev Yapan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Sürekli Kaygı Durumlarının İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya. Erbaş, M. Tokgöz, İ. ve Çetinkaya, S. (2000). Türkiye Basketbol 2. Erkekler Ligindeki Oyuncularının Bazı Kişisel Değişkenlerin Durumluk Kaygı Üzerine Etkileri ve Durumluk Kaygının Takım İçi İlişkilerine Etkisinin Araştırılması. H.Ü. Spor Bilimleri Teknolojisi Yüksekokulu Beden Eğitimi ve Spor Dergisi, 3,5 Ankara Ersever, H.Ö. (1996). Karar Verme Becerileri Kazandırma Programının ve Etkileşim Grubu Deneyiminin Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stilleri Üzerindeki Etkileri.: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 180

13 Murat TEKİN Özden TAŞĞIN Mustafa YILDIZ Folkman, S; Schaefer, C; ve Lazarus, R.S. (1979). Cognitive processes of stres and coping. In: Human stress and cognition: An information processing approach. (Edit: Hamilton, V., Warburton, D.M). New York: John Willey and Sons. Gloria, A., ve Hird, J.S. (1999). Influences of Ethnic and Nonethnic Variables on the Career Decision-Making Sel-Efficacy of College Students. The Career Development Quarterly. Vol: Kuzgun, Y. (1992). Karar Stratejileri Ölçeği: Geliştirilmesi ve Standardizasyonu. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Ankara: Türk Psikologlar Derneği. s, Norfolk, D. (1989). İş Hayatında Stres. İstanbul: Form Yayınları. Öner, N, ve Le Compte, A (1983). Durumluluk-Sürekli Kaygı Envanteri El Kitab, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Öz, F. (2004). Sağlık Alanında Temel Kavramlar. Anksiyete ve Korku., Özcan, K. (1999). Yöneticilerde Karar Verme İle Kaygı İlişkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik Testler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi. Özbay, Y., ve Palancı, M. (2000). The Relationship Between Interpersonal Stress and Empathic Skills. Bratislava: 21 St International Conference of the Stress and Anxiety Research Society July. Palancı, M. (2004). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Kaygı Problemlerini Açıklama ve Gidermeye Yönelik Gerçeklik Terapisi Oryantasyonlu Bir Yardım Modelinin Geliştirilmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon. Randall, R.R., ve Altmair, E.M. (1994). Intervention in Occupational Stress. London: Sage Publication Ltd. Shiloh, S; Koren, S; ve Zakay, D. (2001). Individual Differences İn Compensatory Decision Making Style And Need For Closure As Correlates Of Subjective Decision Complexity And Difficulty. Personality And Individual Differences. Vol: Spielberger C.D (1970) Anxiety As Emototional State, Hn, C.D Spielberger C.D. Anxiety Currents Trend İn Theory On Research Academic Press New York P: Taşgın E, Kaplan T, Baydil B, ve Taşğın Ö(2006). Futbolcularda Antrenmanda ve Maç Öncesinde Görülen Kaygı Düzeyinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. 9. Uluslar Arası Spor Bilimleri Kongresi The 9 th İnternational Sports Sciences Congress Muğla Üniversity 3-5 November 2006 Tiryaki Ş, Erdil G, ve Acar M (1991) Sporcu ve Sporcu Olmayan Gençlerin Kişilik Özellikleri SHD, 26(1) Mart Yeşilyaprak, B. (2003). Eğitimde Rehberlik Hizmetleri Gelişimsel Yaklaşım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 181