Staphylococcus aureus un Tedavisinde Yeni Antibiyotikler. New Antimicrobial Agents in the Treatment of Staphylococcus aureus

Transkript

1 Türk Mikrobiyol Cem Derg (2010) 40 (2): Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiyological Society ISSN DERLEME Staphylococcus aureus un Tedavisinde Yeni Antibiyotikler New Antimicrobial Agents in the Treatment of Staphylococcus aureus Hatice Uluda Altun, Banu Sancak Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi T bbi Mikrobiyoloji Anabilim Dal, Ankara ÖZET Staphylococcus aureus, tüm dünyada gerek toplum kaynakl gerekse hastane kaynakl enfeksiyonlara yol açan en önemli etkenlerden biridir. Özellikle yo un bak m ünitelerinde metisilin dirençli S. aureus enfeksiyonlar giderek artan düzeyde rapor edilmektedir. Bilindi i üzere ço u metisilin dirençli S. aureus sufllar vankomisine duyarl d r. Buna ra men son y llarda vankomisine orta duyarl ve daha düflük oranda da vankomisine dirençli S. aureus sufllar rapor edilmektedir. S. aureus sufllar nda geliflen antibiyotik direnci tedavide önemli sorunlara yol açmaktad r. Bu nedenle S. aureus tedavisinde kullan labilecek yeni antimikrobiyal ajanlara yönelik çal flmalar giderek artmaktad r. Günümüzde S. aureus un neden oldu u ciddi enfeksiyonlar n tedavisi için daptomisin, linezolid, eperozolid, tigesiklin, kinupristin-dalfopristin, yeni glikopeptidler, seftobipirol, iklaprim gibi yeni antimikrobiyal ajanlar umut vaat etmektedir. Anahtar Kelimeler: Staphyloccus aureus, direnç, yeni antimikrobiyal ajanlar SUMMARY Staphylococcus aureus is one of the leading causative agents of both community acquired and nosocomial infections all over the world. The incidence of methicillin resistant S. aureus infections has been reported to be uniformly high particularly in intensive care units. It has been a well-known fact that most methicillin resistant S. aureus are susceptible to vancomycin, however, since the last few years there has been reports of vancomycin intermediate or to a lesser degree vancomycin resistant S. aureus strains. Thus the emerging antibiotic resistance in S.aureus strains may lead to treatment difficulties in the clinical setting. Studies focusing the efficacy of new antimicrobial agents in the treatment of resistant S. aureus infections exhibit an increasing trend recently. Several new drugs, including linezolid, daptomycin, tigecycline, quinupristin-dalfopristin, ceftobiprole, new glycopeptides and iclaprim are promising antimicrobial agents for the treatment of serious infections caused by S. aureus. Key Words: Staphylococcus aureus, resistance, new antimicrobial agents 63

2 H. Uluda Altun, B. Sancak G R fi Stafilokoklar ilk kez 1878 y l nda Robert Koch taraf ndan tan mlanm flt r y l nda ise Ogston taraf ndan "mikrokoklar, aktiviteleri düflük ve yay lma alanlar s n rl oldu unda yüzeyel süpüratif inflamasyona neden olan, ancak yay lma imkan bulurlarsa septisemi oluflturabilen mikroorganizmalard r" fleklinde patojen oldu u belirtilmifltir. Bu tan m n üzerinden geçen zamana ve teknolojide görülen geliflmelere ra men günümüzde Staphylococcus aureus halen önemli bir patojen olma özelli ini devam ettirmektedir. Hem hastane hem de toplum kaynakl S. aureus enfeksiyonlar n n görülme s kl giderek artmakta, ayn zamanda çoklu ilaç direnci nedeniyle bu enfeksiyonlar n tedavisi giderek zorlaflmaktad r (1). S. aureus un antibiyotik direnci sülfonamidlerle bafllay p günümüzde glikopeptidlere kadar uzanm flt r. S. aureus a ba l geliflen enfeksiyonlar, 1940 l y llar n bafl nda klinik kullan ma giren penisilin sayesinde dramatik olarak azalma göstermifltir. Bundan çok k sa bir süre sonra penisilinaz üreten bakterilerin ortaya ç kmas yla penisiline karfl direnç görülmeye bafllanm flt r. Bunu takip eden y llarda beta-laktamaz üreten izolat say s giderek art fl göstermifl, günümüzde %95 lere ulaflm flt r (2). Beta-laktamaz enziminin yol açt bu direnç sorunu, 1959 y l nda beta-laktamaz enzimine dayan kl semisentetik bir penisilin olan metisilinin klinikte kullan lmaya bafllanmas yla afl lm fl ancak bundan iki y l gibi çok k sa bir süre sonra ilk metisilin dirençli S. aureus (MRSA) izolat tan mlanm flt r (3). Bunu, 1970 li y llarda yayg n olarak kullan lan di er birçok antibiyoti e (klindamisin, kloramfenikol, tetrasiklinler, makrolidler, rifampin, aminoglikozidler ve trimetoprim/sulfometoksazol) karfl direnç geliflmesi ve 1980 li y llarda da kinolon direncinin ortaya ç kmas izlemifltir (1). Ülkemizde yap lan çeflitli çal flmalarda MRSA n n tüm hastane enfeksiyonu etkenleri aras ndaki oran, %10.5 ile %37.6 aras nda de iflirken, izole edilen tüm S. aureus izolatlar aras ndaki oran ise %43 ile %90 aras nda de iflmektedir (4,5). Yine ülkemizin de içinde bulundu u toplam 4640 gram-pozitif kok izolat n n dahil edildi i 12 ülkede yap lan çok merkezli bir araflt rmada rlanda da %54.7, srail de %46, ngiltere de %42.5, talya da %38.3, Fransa da %31.5, sveç te %2.1, Türkiye de ise %30.9 oran nda MRSA görüldü ü saptanm flt r (6). S. aureus izolatlar nda son y llarda giderek art fl gösteren antibiyotik direnci, bu bakterilerin yol açt enfeksiyonlar n tedavisinde ciddi sorunlar yaflanmas na yol açmaktad r. Dolay s yla bu durum günümüzde stafilokokal enfeksiyonlar n tedavisinde kullan labilecek yeni antibiyotiklerin aray fl na girilmesine yol açm flt r (7). DAPTOM S N Streptomyces roseosporus un fermentasyon ürünü olan siklik yap da bir lipopeptittir. Klinikte ilk kez 2003 y l nda kullan lmaya bafllanm fl ancak iki y l gibi k sa bir süre sonra bir olguda direnç geliflimi bildirilmifltir (8). Daptomisin, Ca +2 ba ml bir aktivite gösterir. Ca +2 iyonlar ilac n negatif yükünü azaltarak daptomisinin hücre zar yla daha iyi etkileflim göstermesini sa lar. Daptomisinin hücre zar bütünlü üne DNA, RNA ve protein sentezi inhibisyonu olmak üzere birden fazla mekanizmayla etki etti i düflünülmektedir. Hücre duvar na etki eden antibiyotiklerden farkl olarak daptomisin hücre y k m na yol açmadan h zl bakterisidal etki göstermektedir (3,9). Daptomisine karfl direnç mekanizmalar birçok çal flmada araflt r lm flt r. S. aureus izolatlar nda daptomisin duyarl l aç s ndan genom dizileri karfl laflt r lm flt r. Bunun sonucunda Lizilfosfati- 64

3 Staphylococcus aureus un Tedavisinde Yeni Antibiyotikler dilgliserol sentetaz (MprF), histidin kinaz (YycG) ile RNA polimeraz (RpoB ve RpoC) olmak üzere 3 farkl proteini kodlayan genlerde meydana gelen nokta mutasyonlar na ba l olarak aminoasit de iflikliklerinin ortaya ç kt gözlenmifltir (10). Bu mutasyonlar n daptomisin minimal inhibitör konsantrasyon (M K) de erlerinde yükselmeye yol açt görülmüfltür (11). S. aureus klinik izolatlar nda daptomisin direnci düflük oranlarda görülmektedir. Daptomisine dirençli olan izolatlarda ise M K de erlerinde çok az bir art fl oldu u belirlenmifltir. Uzun süre daptomisin tedavisi alan hastalarda MRSA direnci görülebildi i bildirilmifltir (8). Spontan direncin in vitro koflullarda 1x10-10 dan daha düflük h zda ortaya ç kt ancak antibiyotik konsantrasyonunun artt r ld seri pasajlarda direncin ortaya ç kt gösterilmifltir (12). Genel olarak daptomisin gram-pozitif bakterilere karfl genifl spektrumlu bir etkinli e sahiptir. Gram-negatif bakterilere karfl ise etkisi bulunmamaktad r. Yap lan in vitro çal flmalarda, daptomisinin stafilokok ve enterokoklarda vankomisin, linezolid ve kinupristin-dalfopristine eflit ya da bu ilaçlardan daha yüksek bakterisidal aktivite gösterdi i saptanm flt r (13). Gram-pozitif bakterilerle meydana gelen deri ve yumuflak doku enfeksiyonlar n n ve MRSA dahil olmak üzere S. aureus izolatlar n n neden oldu u bakteriyemi ve sa kalp endokarditlerinin tedavisinde kullan lmak üzere onay al nm flt r (11,14). Yap lan klinik çal flmalarda pnömoni olgular n n tedavisinde daptomisin kullan m n n baflar s z oldu u saptanm flt r. Bunun sebebi, daptomisinin surfaktan içinde hapis olarak inaktive olmas d r. Vankomisin ve gentamisinle karfl laflt r ld nda daptomisin, medikal cihazlara bakteriyal tutunmay ve buna ba l olarak biyofilm oluflumunu önlemede daha etkili bulunmufltur (15,16). Daptomisinin di er antibiyotiklerle olan etkilefliminin araflt r ld çal flmalarda gentamisin ile birlikte additif ya da sinerjik etki gösterdi i, rifampisin ile birlikte ise additif etkiye sahip oldu u gösterilmifltir (15). Daptomisinin s v mikrodilüsyon duyarl l k çal flmalar nda kullan lan besiyerine mutlaka kalsiyum eklenmelidir. Ortamda bulunan kalsiyumun artan konsantrasyonlar na ba l olarak daptomisin aktivitesinde art fl saptanmaktad r. Yap lan in vitro duyarl l k çal flmalar nda s v mikrodilüsyon yöntemi d fl nda disk difüzyon yöntemi de denenmifl ancak besiyerine kalsiyum ilave edilmesine ra men baflar l sonuçlar elde edilememifltir. Bu yüzden daptomisinin in vitro duyarl l k çal flmalar nda disk difüzyon yöntemi önerilmemektedir. Yine in vitro duyarl l k çal flmalar nda E-test yöntemi de denenmifl ve mikrodilüsyon yöntemiyle elde edilen sonuçlara benzer sonuçlar elde edilmifltir. Daptomisin için s v mikrodilüsyon testleri için direnç s n r de erleri belirlenmifltir. Bugün için M K de eri 1 µg/ml olarak saptanan izolatlar daptomisine in vitro duyarl olarak kabul edilmektedir. Bu de- er Enterococus faecalis için ise 4 µg/ml olarak belirlenmifltir (17). Stafilokok ve enterokok izolatlar nda doza ba l olmak üzere yaklafl k olarak 1-6 saat süren post antibiyotik etkiye sahiptir (15). Daptomisin, çoklu ilaç direnci gösteren izolatlar dahil olmak üzere gram-pozitif organizmalar üzerinde h zl ve konsantrasyona ba ml bakterisidal etki gösterir (18). lac n kan-beyin bariyerini geçifli düflük düzeydedir. Menenjit durumunda ilac n meninkslere geçifli daha yüksek düzeyde saptanm flt r. Yap - lan hayvan deneylerinde menenjit oluflturulan tavflanlarda daptomisinin % oran nda kan-beyin bariyerinden geçifl gösterdi i belirlenmifltir. 65

4 H. Uluda Altun, B. Sancak Gebelikte kullan m aç s ndan FDA'ya göre B kategorisinde yer almaktad r. Di er antibiyotiklere direnç gösteren gram-pozitif bakterilere etki etmesi, etki spektrumunun genifl olmas, h zl ve konsantrasyona ba l bir bakterisidal etkiye sahip olmas ve direnç gelifliminin nadir görülmesi, daptomisinin en önemli özellikleri aras nda yer al r. lac n maliyeti, klinik endikasyon k - s tl l, oral formunun bulunmamas, akci er dokusuna geçiflinin düflük olmas ve rabdomiyoliz görülmesi en önemli dezavantajlar aras nda yer almaktad r (19). L NEZOL D Linezolid, yeni bir antibakteriyel s n f olan oksazolidinon grubunda yer alan bir antimikrobiyal ajand r. Linezolid çoklu ilaç direnci gösteren sufllar dahil olmak üzere, gram-pozitif bakterilere karfl etkili sentetik bir ilaçt r. Linezolid protein sentezinde translasyonun bafllama faz n inhibe ederek bakteriyostatik etki gösterir. 50S ribozomal alt ünitesinin 30S ünitesi ile ba land bölgeye yak n bir bölgeye ba lanarak protein sentezini inhibe eder (16). Linezolidin FDA onayl olan kullan m endikasyonlar aras nda MRSA n n neden oldu u komplike yumuflak doku enfeksiyonlar ve nozokomiyal pnömoniler, penisiline dirençli Streptococcus pneumoniae (PRSP) n n neden oldu u toplumdan kazan lm fl pnömoniler ile buna efllik eden bakteriyemiler ve vankomisine dirençli enterokok (VRE) bakteriyemileri yer al r (20,21). Linezolidin etki mekanizmas protein sentezini inhibe eden antibiyotiklerden farkl oldu u için di er antibiyotikler ile aras nda çapraz direnç görülmemektedir. Yap lan in vitro çal flmalarda linezolid dirençli mutant sufllar çok düflük oranda saptanm flt r. MRSA, VRE ve PRSP olmak üzere dirençli gram-pozitif bakterilere karfl da etkinlik göstermektedir (22). Stafilokoklarda linezolid direnci çok nadir olup, direnç mekanizmas tam olarak ayd nlat lamam flt r. Direnç, s kl kla 23S ribozomun V. bölgesinde meydana gelen özgül nokta mutasyonlar sonucunda ortaya ç kmaktad r. Bu mutasyonlar genellikle 23S rrna da bulunan 2576 pozisyonundaki aminoasitte görülür ve böylece linezolidin hedef bölgeye ba lanmas nda azalma meydana gelir. Bugüne kadar ilac n inaktivasyonu yoluyla direnç geliflimi saptanmam flt r (23). Linezolide dirençli ilk MRSA izolat, 85 yafl nda periton diyalizine giren ve dört hafta süreyle linezolid kullanm fl olan bir olgudan izole edilmifltir. MRSA ya ba l peritonit tablosu geliflen bu hastada linezolid M K de eri >32 µg/ml olarak bulunmufltur (24). Ülkemizde linezolid ile yap lan invitro duyarl l k çal flmalar nda MRSA larda linezolid direnci saptanmazken, enterokok sufllar nda %0-10 oran nda direnç saptanm flt r (23,25). Linezolidin, hem oral hem parenteral kullan m mevcuttur (26). lac n, vücuda da l m ve dokulara geçifli oldukça iyi düzeydedir. Özellikle akci er, sinoviyal s v, kemik, yumuflak doku ve beyin-omurilik s v s na iyi düzeyde geçifl göstermektedir. S. aureus izolatlar nda ortalama iki saat olmak üzere post antibiyotik etkiye sahiptir (16). Linezolid, gram-pozitif bakterilerle geliflen menenjit ve osteomiyelit tedavisinde baflar yla kullan lm flt r. Yap lan bir çal flmada, MRSA ya ba l geliflen ve vankomisin ya da kinupristindalfopristin ile uzun süreli tedaviye ra men yan t al namayan osteomiyelitli olgularda linezolid ile % 60 n üzerinde klinik baflar elde edilmifltir (27). 66

5 Staphylococcus aureus un Tedavisinde Yeni Antibiyotikler Clinical Laboratory Standart Istitute (CLSI) M100-S20 döküman nda, stafilokoklar için belirlenen linezolid direnç s n r de erleri yak n zamanda de iflmifltir. Disk difüzyon testinde zon çap 21 mm olan izolatlar duyarl, 20 mm olan izolatlar dirençli; s v mikrodilüsyon testinde ise M K de eri 4 ug/ml olan izolatlar duyarl, M K de eri 8 ug/ml olan izolatlar ise dirençli olarak kabul edilmifltir (21). Linezolidin, bakteriyostatik etkili bir ilaç olmas nedeniyle ciddi enfeksiyonlarda kullan m bir dezavantaj gibi gözükse de; dokulara da l m - n n iyi olmas, santral sinir sistemine geçiflinin iyi olmas, zamana ba l bakterisidal aktivite göstermesi gibi önemli avantajlar da bulunmaktad r (28,29). T GES KL N Tigesiklin (GAR-936), minosiklin türevi olup, tetrasiklinlerin yeni jenerasyonu olan glisilsiklin grubuna ait bir ilaçt r. Tetrasiklinlerin temel çekirde indeki dokuzuncu pozisyonda yap lan modifikasyon sonucunda ilac n etki spektrumu genifllemifl ve tetrasiklinlerde görülen direnç mekanizmalar na karfl dayan kl l k kazanm flt r. Yap sal olarak minosiklin türevi bir ilaç olmas na ra men, minosiklin ve tetrasikline oranla ribozoma befl kat daha kuvvetli ba lan r. Bakterilerde ribozomal korunma ve efluks mekanizmalar gibi tetrasiklin direncinden sorumlu iki farkl direnç mekanizmas na karfl dayan kl olmas ilac n önemli bir özelli idir (1,30). Tigesiklinin, bu özelli i, ilac n dokuzuncu pozisyonunda yap lan modifikasyonun sa lad üç boyutlu engellemeye ba lanmaktad r. Ribozomun 30S alt ünitesine ba lan p, aminoaçil transfer RNA n n hedefine ba lanmas n engelleyerek protein sentezini inhibe eder ve bakteri üremesini durdurur (30). MRSA, PRSP, VRE gibi gram-pozitif bakterilerin yan s ra, genifllemifl spektrumlu beta-laktamaz aktivitesi (ESBL) pozitif Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae gibi çoklu antibiyotik direnci gösteren gram-negatif bakterilere; Pseudomonas aeruginosa hariç di er nonfermentatif gram-negatif bakterilere ve Clostridium türleri, peptostreptokoklar, Prevotella ve ço u Bacterioides türleri olmak üzere anaerop bakterilere karfl da in vitro etkinli e sahiptir (31-33). Tigesiklin, 2005 y l nda komplike cilt, yumuflak doku ve intraabdominal enfeksiyonlar n tedavisinde FDA onay alm flt r (33). Tigesiklinin, günde iki doz fleklinde, yaln zca intravenöz uygulamas mevcuttur. lac n vücut s v lar na da l m iyi düzeydedir ve yar lanma süresi 36 saattir. Bulant kusma d fl nda ciddi bir yan etkisi bulunmamaktad r. Gebelerde kullan - m kontrendikedir. Laktasyon dönemi ve 18 yafl n alt nda ilac n kullan m na ait yap lan çal flma say s s n rl say dad r (31-34). Yap lan çal flmalarda stafilokok sufllar n n 2 µg/ml ve alt ndaki tigesiklin konsantrasyonlar n da inhibe oldu u saptanm flt r. Her ne kadar tigesiklinin CLSI da de erlendirme standartt olmasa da mikrodilüsyon testlerinde M K de eri 2 µg/ml ve daha düflük saptanan izolatlar tigesikline duyarl, 8 µg/ml ve üstündeki de erlere sahip olan izolatlar ise dirençli olarak kabul edilir (35,36). lac n, gentamisin ile kombine kullan m sonucunda VRE ve vankomisine dirençli S. aureus (VRSA) izolatlar na karfl daha iyi bir antibakteriyel etkinlik gösterdi i saptanm flt r (37). Polimikrobiyal enfeksiyonlar n empirik tedavisinde, deri ve yumuflak doku enfeksiyonlar ve intraabdominal enfeksiyonlarda, etki spektrumunun genifl olmas, direnç gelifliminin düflük düzeyde olmas nedeniyle tigesiklin umut vaat eden ilaçlar aras nda yer almaktad r. 67

6 H. Uluda Altun, B. Sancak K NUPR ST N/ DALFOPR ST N Kinupristin/dalfopristin(K/D), semisentetik streptograminler olan kinupristin ve dalfopristinin 30:70 oran nda kombinasyonundan oluflan, parenteral uygulanabilen bir antibiyotiktir. 50S ribozomal alt üniteye ba lanarak protein sentezini inhibe ederek etkisini gösterir (38). Etki spektrumu oldukça genifltir. Gram-pozitif bakterilerden Enterococcus faecium (vankomisin, eritromisine, gentamisin dirençli sufllar dahil), MRSA, Metisiline duyarl S. aureus (MSSA), streptokoklar ve Corynebacterium jeikeium a, gram-negatif bakterilerden ise Moraxella, Legionella ve Neisseria türlerine, Enterobactericeae ailesi üyelerine ve anaerop bakterilerden B. fragilis, Lactobacillus türleri, Propionibacterium acnes, C. perfiringens ve C. difficile ye karfl etki göstermektedir (39,40). Toplum kökenli pnömoniler, hastane kökenli pnömoniler, MRSA ya ba l hastane kökenli pnömoniler, komplike ve komplike olmayan deriyumuflak doku enfeksiyonlar (MRSA dahil) ve VRE enfeksiyonlar nda kullan lmak üzere oral ve parenteral formlar kullan ma girmifltir (41). Özellikle çoklu ilaç direncine sahip mikroorganizmalarla meydana gelen enfeksiyonlar n tedavisinde kullan lmas önerilmektedir (42). Ribozomda yap sal de iflikliklerin meydana gelmesi, ilac n enzimatik yolla inaktivasyonu ve efluks pompalar ile ilac n d fla at m n n artmas olmak üzere bafll ca üç farkl mekanizma ile streptograminlere karfl direnç geliflmektedir (43). En s k görülen direnç mekanizmas ribozomda meydana gelen de iflikliklerdir. Baz stafilokok ve enterokok sufllar nda kinupristini inaktive eden hidrolaz ve dalfopristini inaktive eden asetiltransferaz enzimleri saptanm flt r. Baz koagülaz negatif stafilokok (KNS) sufllar n da ise efluks pompalar, dalfopristine karfl direnç gelifliminde rol alabilir. Kinupristin/dalfopristinin kombine bir antibiyotik olmas nedeniyle bu ilaca karfl direnç geliflebilmesi için birden fazla olmak üzere farkl bölgelerde mutasyon meydana gelmesi gerekmektedir (44). Yap lan çal flmalarda, stafilokoklarda %0-31 aras nda de iflen oranlarda kinupristin/dalfopristin direnci saptanm flt r (9,45,46). Ülkemizde yap lan çal flmalarda ise bu oran %0-3 aras nda belirlenmifltir (42,47,48). Yine bir çal flmada da kinupristin/dalfopristin etkinli inin metisilin direncinden etkilenmedi i, kinupristin/dalfopristin etkinli i aç s ndan ise koagülaz pozitif ve negatif stafilokoklar aras nda bir fark n olmad - belirtilmifltir (47). Kinupristin/dalfopristinin, MRSA ve metisiline dirençli koagülaz negatif S.aureus (MRKNS) izolatlar na karfl düflük M K düzeylerinde (0.5-2µg/ml) etkili oldu u bildirilmifltir (42,49). Kinupristin-dalfopristin, E. faecium a bakterisidal etki gösterirken E. faecalis e etkili de ildir. E. faecium sufllar nda direnç geliflimi tüm dünyada % 4, ABD de ise % 14 olarak bildirilmifltir (50,51). Yap lan bir çal flmada MRSA, MSSA ve Staphylococcus epidermidis izolatlar yla oluflan biyofilm tabakalar nda vankomisin, linezolid ve kinupristin/dalfopristin etkinli i karfl laflt r lm fl ve en etkin antibiyotik kinupristin/dalfopristin olarak bulunmufltur (52). Komplike gram-pozitif deri ve yumuflak doku enfeksiyonlar nda kinupristin-dalfopristin ile vankomisin ve sefazolinin etkinli i karfl laflt r lm fl ve yaklafl k % 70 olguda olmak üzere benzer klinik etkinlik saptanm flt r. Yap lan bir baflka çal flmada da hastane kaynakl pnömonilerde vankomisine benzer klinik baflar elde edilmifltir (53,54). Uzam fl post antibiyotik etkisi, hücre içine iyi düzeyde geçifl göstermesi ve biyofilm tabakas nda üreyen bakterilere dahil etkili olmas, kinupristin/dalfopristinin antimikrobiyal etkinli ine katk sa lamaktad r. Yap lan in vitro çal flmalar 68

7 Staphylococcus aureus un Tedavisinde Yeni Antibiyotikler kinupristin/dalfopristinin tek bafl na ya da di er antibiyotiklerle kombine kullan m n n ümit verici oldu unu göstermektedir (40,47). OR TAVANS N Oritavansin, kloroeremomisinin, 4 -kloro-bifenil-karboksialdehit ile redüktif alkilasyonu sonucu elde edilmifl semisentetik bir glikopeptiddir. Peptidoglikan biyosentezindeki transglikolizasyon aflamas n ve hücre duvar sentezini engelleyerek etki gösterir (54). Gram pozitif bakterilerden penisilin dirençli sufllar da dahil olmak üzere pnömokoklara, vankomisine orta düzeyde duyarl S.aureus (VISA), VRSA, streptokok, Listeria, Clostridium ve Corynebacterium türlerine karfl in vitro etkinli e sahiptir. Gram-negatif bakterilere karfl ise etkili de ildir (55,56). Oritavansin günde tek doz parenteral uygulama ile tavflanlarda MRSA ile oluflturulan pnömokoksik menenjit ve endokardit modelinde vankomisin kadar etkili bulunmufltur (57). Yap lan bir faz 2 çal flmas nda, oritavansinin S. aureus ile iliflkili bakteriyemide gün 5-10 mg/kg dozunda, vankomisin kadar etkili oldu u gösterilmifltir (55). Oritavansin, h zl ve konsantrasyona ba l bakterisidal etki gösterir (58). Yap lan hayvan çal flmalar nda, MRSA n n neden oldu u endokarditlerin tedavisinde baflar l bulunmufltur (59). Enterokoklarda 2-4 saat, stafilokoklarda ise 8 saat olmak üzere konsantrasyona ba l post antibiyotik etkisi söz konusudur. Gentamisin ile sinerjistik etki göstermesi nedeniyle bu ilaçla kombine kullan m dirençli mutant geliflimini önlemektedir (60). Glikopeptit dirençli stafilokoklara duyarl olan izolatlar kadar etkilidir. Bugüne kadar stafilokok izolatlar aras nda oritavansine direnç saptanmam flt r (55). TELAVANS N Telavansin bir lipoglikopeptiddir. Peptidoglikan zincir öncüllerine ba lanarak hücre duvar sentezinin inhibisyonu ve hücre membran depolarizasyonu olmak üzere ikili etki mekanizmas na sahiptir (61). Stafilokoklarda ise lipit sentezini bozarak hücre membran nda harabiyet oluflturma yoluyla etkili oldu u gösterilmifltir (62). MRSA, VISA, VRSA ve pnömokoklar dahil olmak üzere gram-pozitif bakterilere karfl bakterisidal etkiye sahiptir (61). Actinomyces türleri, Lactobacillus türleri dahil olmak üzere anaerop gram-pozitif bakterilere karfl da düflük konsantrasyonlarda dahi etkili bulunmufltur (19,63). Glikopeptitlerden farkl olarak, konsantrasyona ba l etkinlik gösterir (22). Vankomisine oranla post antibiyotik etkisi oldukça uzundur (22). Daptomisin ve linezolid dirençli MRSA lara karfl da etkinli e sahiptir (61). n vitro stafilokokal biyofilm modelinde televansinin, vankomisin, teikoplanin, linezolid, moksifloksasine k yasla bakterisidal etkisinin daha belirgin oldu u belirtilmifltir (64). RAMOPLAN N Ramoplanin, Actinoplanes türlerinden elde edilen glikolipodepsipeptidtir. Ramoplanin, vankomisinden farkl olarak bakteri duvar sentezini D-alanin- D-alanin k sm na ba lanmadan inhibe eder. Bu etkisini N-asetilglikozamil transferaz enzimini inhibe ederek göstermektedir. E. faecium, E. faecalis, S. aureus, KNS ve Clostridium türlerine karfl bakterisidal etkiye sahiptir. Ramoplanin ile di er glikopeptid antibiyotikleri aras nda çapraz direnç mevcut de ildir (65,66). SEFTOB PROL Seftobiprol, genifl spektrumlu yeni bir sefalosporindir. Bakterisidal etkili bir antibiyotik olan 69

8 H. Uluda Altun, B. Sancak seftabiprol, di er sefalosporinlere benzer flekilde etkinlik gösterir. MRSA, VISA, VRSA, PRSP, E. faecalis ve gram-negatif bakteriler dahil olmak üzere etki spektrumu genifl bir sefalosporindir. MRSA'lar n etken olarak düflünüldü ü komplike deri ve yumuflak doku enfeksiyonlar (diyabetik ayak enfeksiyonlar dahil), hastane (ventilatör iliflkili pnömoni dahil) ve toplum kökenli pnömonilerin tedavisinde denenmekte olup % 90' n üzerinde bir klinik etkinlik sa lad bildirilmektedir (67). Stafilokok ve pnömokoklardaki beta-laktam direncinden sorumlu olan s ras yla PBP2a ve PBP2x e yüksek afinite gösterir (68). Sefalosporin halkas n n 3. pozisyonunda bulunan vinilpirolidinon bölümü PBP2a yap s na ba lanmay sa larken, 7. amino grubunda bulunan aminotiadiazol bölümü ise genifl spektrumlu beta-laktamazlara dayan kl l n artt rmaktad r (69). lac n, faz 3 çal flmalar halen devam etmektedir. Yap lan çal flmalarda MRSA n n da neden oldu u komplike cilt ve yumuflak doku enfeksiyonlar nda vankomisinle benzer klinik sonuçlar elde edilmifltir (70). Stafilokoklarda 30 dakika olmak üzere post antibiyotik etkisi bulunmaktad r. Parenteral kullan m, oral emilimi iyi olmamas ndan dolay tercih edilmektedir. Yar ömrü 3,5 saat olmas nedeniyle günde iki kez infüzyon fleklinde uygulanmaktad r (69). KLAPR M klaprim (AR-100 ve Ro ) yeni bir diaminopirimidin bilefli idir. Trimetoprime benzer flekilde dihidrofolat, tetrahidrofolata katalize eden dihidrofolat redüktaz enzimini selektif olarak inhibe eder (71-73). Baflta stafilokoklar olmak üzere sadece trimetoprim dirençli sufllara karfl aktivite göstermeyip MRSA, VISA, heterojen dirençli VISA ve VRSA lara karfl da etkinlik gösterir (71,74). klaprim, trimetoprim, beta-laktam, makrolid, florokinolon ve glikopeptid dirençli izolatlar da dahil olmak üzere gram-pozitif bakterilere karfl genifl bir in vitro etkinli e sahipken, gram-negatif bakterilere karfl ise s n rl etkinlik gösterir. Gram-pozitif bakterilere karfl etkinli i, genellikle trimetoprim, linezolid, kinupristin/dalfopristin, eritromisin, klindamisin ve vankomisine eflit ya da üstün bulunmufltur (74). klaprim için direnç s n r de erleri henüz belirlenmemifltir (71,74). Bugüne kadar yap lan farmokodinamik çal flmalar, iklaprimin zamana ba l bakterisidal etki gösterdi ini düflündürtmektedir. Komplike deri ve yumuflak doku enfeksiyonlar nda faz 3, gram pozitif bakterilere ba l geliflen ventilatör iliflkili ve hastane kaynakl pnömonilerde ise faz 2 çal flmalar halen devam etmektedir (73,74). letiflim / Correspondence Hatice Uluda Altun Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi T bbi Mikrobiyoloji AD S hhiye Ankara haticeuludag80@yahoo.com Kaynaklar 1. Tunger A. Staphylococcus aureus: Mikrobiyoloji, patogenez ve epidemiyoloji. In: Ulusoy S, Usluer G, Ünal S, eds. Önemli ve sorunlu gram-pozitif bakteri infeksiyonlar. 1. Bask. Ankara: Bilimsel T p Yay nevi, 2004: Dündar V. Metisiline dirençli stafilokok enfeksiyonlar. Klimik Derg 2000; 13 (Özel Say ): Hancock RE. Mechanisms of action of newer antibiotics for gram-positive pathogens. Lancet Infect Dis 2005; 5:

9 Staphylococcus aureus un Tedavisinde Yeni Antibiyotikler 4. Yayl G, Gürdal H, Duran A, Tan G. SDÜ T p Fakültesi'nde y llar aras nda görülen hastane infeksiyonlar. Hastane enfeksiyonlar Kongresi Kitab ; Nisan 2002; Sayfa Ulutan F, Sultan N, Akça O. Stafilokoklar n çeflitli antibiyotiklere duyarl l klar. Türk Hij Den Biyol Derg 1990; 47: Sader H, Watters A, Fritsche T, Jones R. Daptomycin antimicrobial activity tested against methicillin-resistant staphylococci and vancomycin-resistant enterococci isolated in European medical centers. BMC Infect Dis 2007; 7: Douthwaite S. Structure activity relationships of ketolides vs. macrolides. Clin Microbiol Infect 2001; 7: Mangili A, Bica I, Snydman DR, Hamer DH. Daptomycin-resistant methicillin-resistant Staphylococcus aureus bacteremia. Clin Infect Dis 2005; 40: Eisenstein BI. Treatment of staphylococcal infections with cyclic lipopeptides. Clin Microbiol Infect 2008; 14: Enoch DA, Bygott JM, Daly ML, Karas JA. Daptomycin. J Infect 2007; 55: Baltz RH. Daptomycin: mechanisms of action and resistance, and biosynthetic engineering. Curr Opin Chem Biol 2009; 13: Falagas ME, Giannopoulou KP, Ntziora F, Vardakas KZ. Daptomycin for endocarditis and/or bacteraemia: a systematic review of the experimental and clinical evidence. J Antimicrob Chemother 2007; 60: Rybak MJ, Hershberger E, Moldovan T, Grucz RG. In vitro activities of daptomycin, vancomycin, linezolid, and quinupristin-dalfopristin against staphylococci and enterococci, including vancomycin-intermediate and - resistant strains. Antimicrob Agents Chemother 2000; 44: Boucher HW, Sakoulas G. Perspectives on daptomycin resistance, with emphasis on resistance in Staphylococcus aureus. Clin Infect Dis 2007; 45: Sauermann R, Rothenburger M, Graninger W, Joukhadar C. Daptomycin: a review 4 years after first approval. Pharmacology. 2008; 81: Stevens DL, Wallace RJ, Hamilton SM, Bryant AE. Successful treatment of staphylococcal toxic shock syndrome with linezolid: a case report and in vitro evaluation of the production of toxic shock syndrome toxin type 1 in the presence of antibiotics. Clin Infect Dis 2006; 42: Steenbergen JN, Alder J, Thorne GM, Tally FP. Daptomycin: a lipopeptide antibiotic for the treatment of serious gram-positive infections. J Antimicrob Chemother 2005; 55: Tally FP, Zeckel M, Wasilewski MM, et al. Daptomycin: a novel agent for gram-positive infections. Expert Opin Investig Drugs 1999; 8: Lowy FD. Treatment of methicillin-resistant or vancomycin resistant Staphylococcus aureus infection in adults The European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing (EUCAST). Technical note on linezolid. Clin Microbiol Infect 2006; 12: Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI). Performance standards for antimicrobial susceptibility testing. 19 th informational supplement, M100-S19. Wayne PA: CLSI, Wilcox MH. Efficacy of linezolid versus comparator therapies in gram-positive infections. J Antimicrob Chemother. 2003; 51 (Suppl 2): S Küçükbayrak A, Özdemir D. ki yeni protein sentez inhibitörü: Linezolit ve Streptograminler. nfeks Derg. 2006; 20: Tsiodras S, Gold HS, Sakoulas G et al. Linezolid resistance in a clinical isolate of Staphylococcus aureus. Lancet 2001; 358: Gülhan B, Bilek H, Onur A, Gül K. Metisiline dirençli stafilokoklarda linezolid, vankomisin ve baz antibiyotiklere direnç. ANKEM Derg 2007; 21: Bozdogan B, Appelbaum PC. Oxazolidinones: activity, mode of action, and mechanism of resistance. Int J Antimicrob Agents 2004; 23: Kutscha-Lissberg F, Hebler U, Muhr G, Koller M. Linezolid penetration into bone and joint tissues infected with methicillin-resistant staphylococci. Antimicrob Agents Chemother 2003; 47: Cunha BA. Methicillin-resistant Staphylococcus aureus: Clinical manifestations and antimicrobial therapy. Clin Microbiol Infect 2005; 11(supp4): S Kollef MH, Rello J, Cammarata SK, Croos-Dabrera RV, Wunderink RG. Clinical cure and survival in gram-positive ventilator-associated pneumonia: retrospective analysis of two double-blind studies comparing linezolid with vancomycin. Intensive Care Med 2004; 30: Ulusoy S. Tigesiklin. ANKEM Derg 2006; 20: Garrison MW, Neumiller JJ, Seter SM. Tigecycline: an investigational glycylcycline antimicrobial with activity against resistant gram-positive organisms. Clin Therapeutics 2005; 27: Nathwani D. Tigecycline: clinical evidence and formulary positioning. Int J Antimicrob Agents 2005; 25: Pankey GA. Tigecycline. J Antimicrob Chemother 2005; 6:

10 H. Uluda Altun, B. Sancak 34. Noviello S, Ianniello F, Leone S, Fiore M, Esposito S. In vitro activity of tigecycline: MICs, MBCs, time-kill curves and post-antibiotic effect. J Chemother 2008; 20: Noviello S, Ianniello F, Leone S, Fiore M, Esposito S. In vitro activity of tigecycline: MICs, MBCs, time-kill curves and post-antibiotic effect. J Chemother 2008; 20: Bradford PA. Tigecycline: a first in class tygecycline. Clin Microbiol Newsletter 2004; 26: Mercier RC, Kennedy C, Meadows C. Antimicrobial activity of tigecycline (GAR-936) against Enterococcus faecium and Staphylococcus aureus used alone or in combination. Pharmacotherapy 2002; 22: Bouanchaud DH. In-vitro and in-vivo antibacterial activity of quinupristin/dalfopristin. J Antimicrob Chemother 1997; 39: Bearden DT. Clinical pharmacokinetics of quinupristin/dalfopristin. Clin Pharmacokinet 2004; 43: Allington DR, Rivey MP. Quinopristin/dalfopristin: a therapeutic review. Clin Ther 2001; 23: Livermore DM. Quinupristin/dalfopristin and linezolid: where, when, which and whether to use? J Antimicrob Chemother 2000; 46: Baysallar M, Kilic A, Aydogan H, Cilli F, Doganci L. Linezolid and quinopristin/ dalfopristin resistance in vancomycin-resistant enterococci and methicillin-resistant Staphylococcus aureus prior to clinical use in Turkey. Int J Antimicrob Agents 2004; 2: Hamilton DC, Ludlam H. New anti-gram-positive a- gents. Curr Opin Crit Care 2001; 7: Bonfiglio G, Furneri PM. Novel streptogramin antibiotics. Expert Opin Investig Drugs 2001; 10: Johnson MD, Decker CF. Antimicrobial agents in treatment of MRSA infections. Dis Mon 2008; 54: John MA, Pletch C, Hussain Z. In vitro activity of quinupristin/dalfopristin, linezolid, telithromycin and comparator antimicrobial agents against 13 species of coagulase-negative staphylococci. J Antimicrob Chemother 2002; 50: Do anay V, K zirgil A. Kinopristin/ Dalfopristin ve di- er sekiz antimikrobiyal ajan n gram pozitif koklar üzerine in vitro etkinli i. F rat Üniversitesi Sa Bil Derg 2007; 21: Lentino JR, Narita M, Yu VL. New antimicrobial a- gents as therapy for resistant gram-positive cocci. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2008; 27: Rubinstein E, Bompart F. Activity of quinopristin/dalfopristin against gram-positive bacteria: clinical applications and therapotic potential. J Antimicrob Chemother 1997; 39: Aeschlimann JR, Zervos MJ, Rybak MY. Treatment of vancomicin-resistant Enterococcus faecium RP (quinopristin/dalfopristin) administered by intermittend or continuous infusion, alone or in combination with doxycycline, in an in vitro model with simulated endocardial vegatations. Antimicrob Agents Chemother 1998; 42: Wilson AP. Comparative safety of teicoplanin and vancomycin. Int J Antimicrob Agents 1998;10: Azizi ME, Rao S, Kanchanapoom T, Khardori N. In vitro activity of vancomycin, quinupristin/dalfopristin, and linezolid against intact and disrupted biofilms of staphylococci. Ann Clin Microbiol Antimicrob 2005; 4: Anstead GM, Owens AD. Recent advances in the treatment of infections due to resistant Staphylococcus aureus. Curr Opin Infect Dis 2004; 17: Allen NE, Nicas TI. Mechanism of action of oritavancin and related glycopeptide antibiotics. FEMS Microbiol Rev 2003; 26: Loutit JS, O-Riordan W, San Juan J et al. Phase 2 trial comparing four regimens of oritavancin vs. comparator in the treatment of patients with S.aureus bacteremia. Clin Microbiol Infect. 2004;10: Biavasco F, Vignaroli C, Lupidi R et al. In vitro antibacterial activity of LY333328, a new semisynthetic glycopeptide. Antimicrob Agents Chemother 1997; 41: Cabellos C, Fernandez A, Maiques JM et al. Experimental study of LY (oritavancin), alone and in combination, therapy of cephalosporin-115 resistant pneumococcal meningitis. Antimicrob Agents Chemother 2003; 47: Van Bambeke F, van Laethem Y, Courvalin P, Tulkens P. Glycopeptide antibiotics: from conventional molecules to new derivatives. Drugs 2004; 64: Kaatz GW, Seo SM, Aeschlimann JR, Houlihan HH, Mercier RC, Rybak MJ. Efficacy of LY against experimental methicillin- resistant Staphylococcus aureus endocarditis. Antimicrob Agents Chemother 1998; 42: Mercier RC, Stumpo C, Rybak MJ. Effect of growth phase and ph on the in vitro activity of a new glycopeptide, oritavancin(ly333328), against Staphylococcus aureus and Enterococcus faecium. J Antimicrob Chemother 2002; 50: Stryjewski ME, Corey GR. New treatments for methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Curr Opin Crit Care 2009; 15: Van Bambeke F. Glycopeptides in clinical development:pharmacological profile and clinical perpectives. Curr Opin Pharmacol 2004; 4:

11 Staphylococcus aureus un Tedavisinde Yeni Antibiyotikler 63. Goldstein EJ, Citron DM, Merriam CV, Warren YA, Tyrrell KL, Fernandez HT. In vitro activities of the new semisynthetic glycopeptide telavancin (td-6424), vancomycin, daptomycin, linezolid, and four comparator agents against anaerobic gram-positive species and Corynebacterium spp. Antimicrob Agents Chemother 2004; 48: Gander S, Kinnaird A, Finch R. Telavancin: in vitro activity against staphylococci in a biofilm model. J Antimicrob Chemother 2005; 56: Farver DK, Hedge DD, Lee SC. Ramoplanin: a lipoglycodepsipeptide antibiotic. Ann Pharmacother 2005; 39: Montecalvo MA. Ramoplanin: a novel antimicrobial agent with the potential to prevent vancomycin-resistant enterococcal infection in high-risk patients. J Antimicrob Chemother 2003; 51: Bush K, Heep M, Macielag MJ, Noel GJ. Anti-MRSA beta-lactams in development, with a focus on ceftobiprole: the first anti-mrsa beta-lactam to demonstrate clinical efficacy. Expert Opin Investig Drugs 2007; 16: Chambers HF. Ceftobiprole: in vivo profile of a bactericidal cephalosporins. Clin Microbiol Infect 2006; 12: Anderson S D, Gums J.G. Ceftobiprole: an extendedspectrum anti methicillin-resistant Staphylococcus aureus cephalosporin. Ann Pharmacother 2008; 42: Chambers HF. Evaluation of ceftobiprole in a rabbit model of aortic valve endocarditis due to methicillinresistant and vancomycin intermediate Staphylococcus aureus. Antimicrobial Agents Chemother 2005; 49: Schneider P, Hawser S, Islam K. Iclaprim, a novel diaminopyrimidine with potent activity on trimethoprim sensitive and resistant bacteria. Bioorg Med Chem Lett 2003; 13: Berrie C. Iclaprim eradicates complicated skin and skin structure infections. ECCMID, 2008 Barcelona, Spain, April Morgan A, Cofer C, Stevans DL. Iclaprim: a novel dihydrofolate reductase inhibitor for skin and soft tissue infections. Future Microbiol 2009; 4: Sincak CA, Schmidt JM. Iclaprim, a novel diaminopyrimidine for the treatment of resistant gram-positive infections. Ann Pharmacother 2009; 43: