Geri Dönüşüm Ailesi Büyüyor

Transkript

1

2 Geri Dönüşüm Ailesi Büyüyor Müjde! Türkiye nin ilk Geri Dönüşüm Federasyonu Amaç; Konfederasyona geçmek. Merhaba. Yedi Sekiz aylık faaliyetlerimizin sonuçlarını almaya başladık. Niğde, Mersin, Adana, Konya Ereğlisi, Burdur, Antalya, Balıkesir, Kocaeli, Adapazarı, Nevşehir, Kayseri, Yozgat, Tokat, Konya, Ankara, Eskişehir, Bursa, Denizli, Manisa, Aydın, Muğla, İzmir, Kütahya, Uşak, Karabük, Samsun, Trabzon, Artvin Hurdacılar Dernekleri Federasyonumuza katıldı. Bolu, Düzce, Zonguldak illerimizle temaslar sürmektedir Tarihi 1226 sayı ile Federasyonumuz tescil edilmiş oldu. Türkiye nin Geri Dönüşümde ilk Federasyon olma gururunu yaşıyoruz. Amacımız Geri Dönüşümle ilgili kanun ve yönetmelikler de etkili olmak. T.B.M.M. komisyonlarında Geri Dönüşümü anlatarak İktidar ve Muhalefet milletvekillerini bilgilendirmek Geri Dönüşüm sektöründe en yeni projeleri uygulama da ısrarcı olmak. Geri Dönüşümde mümkün olduğu kadar bertaraf etmeyi azaltarak bu teknolojileri ve çevreye zarar verip vermediklerini denetlemek, Milli gelire daha çok destek, cari açığı daha çok frenlemek. Yenilenebilir enerji kaynaklarına destek verirken deşarj atıkları, evsel atıklardan enerji üretimine yeni teknolojilerle destek vermek, lokal enerji üretimini hızlandırmak. Geri Dönüşüme hükümetimizin teşvik projelerini gözden geçirerek hammadde girişim teşvikleri, enerji teşviki, vergide düşük teşvik gibi teşvikleri çözümlendirmeyi amaçlıyoruz. Hepinize Sevgi ve Saygılarımla. Geri Dönüşümcüler Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mükerrem LEVENT 3

3 İçİndekİleR Geridönüşüm Dergisi Yıl 1 Sayı 4 ISSN: Kapak Fotoğraf Gökhan AYYILDIZ Demir ve Demirdışı Kağıt Geridönüşümcüler Birliği Derneği adına İmtiyaz sahibi Mükerrem LEVENT Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Mükerrem LEVENT Dergi Yayın Kurulu İmdat ADAY Nilgün ALTAN Beyhan ASLAN Belma AYKAÇ Mustafa Sami BARSAN Ergün MARAŞLI Kenan NOHUT Editör / Sanat Danışmanı Nilgün ALTAN nilgunaltan@geridonusumculerbirligi.org Yazışma Adresi 1330 Sokak 3/2 Aşağıöveçler Çankaya Ankara Tel: Fax: e-posta: info@geridonusumculerbirligi.org Banka Hesap Numarası T.C Ziraat Bankası Tasar m-bask Yayın türü: Yerel Süreli Yayın Dergide bulunan yazıların sorumluluğu yazarlarına, reklamlarının sorumluluğu firmalara aittir.

4 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Sedat KADIOĞLU ile bir sohbet ettik. RöpoRtaJ Sayın Kadıoğlu, 12 Haziran seçimlerinden sonra Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olarak yeniden yapılan bakanlıkta, çevre gibi çok geniş bir alanda sorumlu Müsteşar yardımcılığı görevinizi sürdürüyorsunuz. Sedat Kadıoğlu için çevre, çevrenin korunması ne anlama gelmektedir? Sedat KADIOĞLU: Çevre, canlılar için yaşam ortamının bütünüdür. Bugün geldiğimiz noktada, çevre konusu yaşam kalitesi ve refah düzeyinin değerlendirilmesinde önemli bir faktördür. Temiz içme suyu kullanılabiliyorsanız, atıklarınız düzenli toplanabiliyorsa, denize girebiliyorsanız, temiz hava soluyabiliyorsanız ve Temiz içme suyu kullanılabiliyorsanız, atıklarınız düzenli toplanabiliyorsa, denize girebiliyorsanız, temiz hava soluyabiliyorsanız ve gürültüsüz bir ortam var ise siz temiz bir çevrede yaşıyorsunuz demektir. gürültüsüz bir ortam var ise siz temiz bir çevrede yaşıyorsunuz demektir. Diğer taraftan çevre kirliliği ile mücadele ve çevrenin korunması çalışmaları, aynı zamanda insan sağlığı açısından koruyucu hekimlik görevine de önemli katkı yapmaktadır. Türkiye; denizleriyle, kıyılarıyla, Anadolu ve Trakya daki topraklarıyla çok özel ve güzel bir coğrafyaya sahip. Sahip olduğumuz doğal güzelliklerin sonraki nesillere aktarılması için denizimizi, toprağımızı, doğamızı korumamız, çevreyi kirletmememiz gerekiyor. Sizce yarınlarımız olan çocuklarımızın, torunlarımızın emanetine sahip çıkabildik mi? S.K: Deniz kirliliği, insan tarafından doğrudan veya dolaylı olarak deniz çevresine bırakılan madde (atıklar dahil) ve enerji anlamına gelmektedir. Bu kirlilik neticesinde; yaşam kaynakları zarar görmekte, insan sağlığı tehdit edilmekte, balıkçılık gibi deniz faaliyetleri etkilenmekte, kullanılan deniz suyunun kalitesi bozulmakta ve deniz canlı türleri azalmaktadır. Bahse konu kirliliğin azaltılması ve önlenmesi amacıyla Bakanlığımız tarafından mevzuat ve projeler hazırlanmakta ve yürütülmektedir. Diğer taraftan ve kentsel atık suyun oluşturduğu olumsuz çevresel etkileri azaltarak ortadan kaldırmak amacıyla tüm kıyı alanlarımız ötrofikasyon riski açısından analiz edilmiş hassas, az hassas ve gri alanlar tanımlanmıştır. Türk insanı çevre konusunda yeterince duyarlı mı? Çevreye ilişkin uygulamalarınızda toplumu yanınızda görebiliyor musunuz? Yaptıklarınızın takdir edildiği oluyor mu? S.K: Çevre konusu, sanayi, enerji, tarım, ulaşım, turizm gibi sektörlerin yanı sıra katı atık, atık su, kanalizasyon vb. belediye altyapı hizmetleri ile gündeme gelmektedir. Bu ise hayatın her aşamasında çevrenin yer aldığını göstermekte ve tüm yaş grubu insanlarımızı yakında ilgilendirmektedir. Sanayileşme ile birlikte artan tüketim, atıkları günlük yaşantımızın bir parçası haline getirdi. Sevindirici olan, atıkların kaynağında ayrı toplanması ve geri dönüşümünde mesafe almaya başladık. Başta ambalaj atıkları olmak üzere atıkların toplanması ve geri dönüşümü konusunda geldiğimiz noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz? S.K: Ambalaj atığı yönetimi ile ilgili çalışmalar 1991 yılında birkaç ürün için başlatıldı yılına geldiğimizde ilk defa ambalaj atığı yönetimi ile ilgili esasları belirleyen bir yönetmelik yayımlandı yılında yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında ambalaj atık yönetimi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Bakanlığımız ambalaj atıklarının yönetimi konusunda bugüne kadar önemli adımlar atılmıştır. Bugün gelinen noktada ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplama çalışmaları, belediyelerin ambalaj atığı yönetim planı kapsamında 310 belediyede yürütülmekte olup bu çalışmalar yaklaşık 37 milyon nüfusa hitap edilmektedir. Bir diğer önemli gelişmede hurdacılık sektöründe faaliyet gösteren firmaların RöpoRtaJ 6 7

5 RöpoRtaJ Yönetmelik ile birlikle belirli kriterlere sahip modern toplama ayırma ve geri dönüşüm tesisleri haline gelmeleridir. Ambalaj atıkları geri kazanım sanayisi ise Bakanlığımızca lisans verilen 510 adet işletmeye toplama ayırma tesisi ve geri dönüşüm tesisi ile çalışmalarına devam etmektedir. Ülkemizde 2003 yılı itibariyle 15 tesis bulunmakta iken 2012 yılı itibarıyla katı atık bertaraf tesisi sayısı 59 a yükselmiş olup, 756 belediyeye ve 41 milyon nüfusa hizmet vermektedir. Halen yer seçimi aşamasında 15, plan proje aşamasında 42, ihale ve inşaat aşamasında 39 tesis bulunmaktadır. Bakanlığınız, çevre ile birlikte şehircilik alanındaki düzenlemelerde de söz sahibi. Çevre ve şehirleşme; her ikisi de önemli. Günümüzün bir gerçeği olarak giderek artan şehirleşmeyle birlikte çevreyle ilgili düzenleme uygulamalar daha da önem kazanıyor. Çevreye zarar vermeyen bir şehirleşme ideal olanı ama yılarlın birikimi sorunlar da var. Bunların çözümünde hangi noktadayız? Şehirlerimizin etrafındaki çöp dağlarından artık kurtulduk diyebilir miyiz? S.K: Bakanlığımızca; Mahalli İdare Birlikleri vasıtası ile en geniş bölgenin faydalanabileceği Katı Atık Bertaraf Tesisleri nin hayata geçirilmesi, katı atık meselesinin çözümünde en önemli husus olarak görülmektedir. Bu noktadan hareketle birlik oluşturan belediyelere öncelik verilerek, çalışmalar Birlik Modeli üzerinden yürütülmektedir. Ülkemizde 2003 yılı itibariyle 15 tesis bulunmakta iken 2012 yılı itibarıyla katı atık bertaraf tesisi sayısı 59 a yükselmiş olup, 756 belediyeye ve 41 milyon nüfusa hizmet vermektedir. Halen yer seçimi aşamasında 15, plan proje aşamasında 42, ihale ve inşaat aşamasında 39 tesis bulunmaktadır. Bugün küresel ısınma ve iklim değişikliği, tüm dünyanın sorunu. Kyoto dan sonra dünyanın geleceğinin ne olacağı Durban da ele alındı. Ne dersiniz, insanoğlu kötü gidişi engellemek konusunda el birliğiyle bir şeyler yapabilecek mi? Siz gidişatı nasıl görüyorsunuz? S.K: Kyoto Protokolü nün 1. Taahhüt dönemi sonrasının nasıl şekilleneceğine ilişkin müzakereler 2007 yılında alınan ve Bali Eylem Planı olarak adlandırılmış olan karar ile daha kapsamlı ve geniş katılımlı olarak yürütülmeye başlamıştır. Bali Eylem Planı ile ülkeler; Ortak Vizyon, Azaltım, Uyum, Teknoloji Transferi ve Finansman başlıkları al- Bugün gelinen noktada ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplama çalışmaları, belediyelerin ambalaj atığı yönetim planı kapsamında 310 belediyede yürütülmekte olup bu çalışmalar yaklaşık 37 milyon nüfusa hitap edilmektedir tında müzakereleri sürdürmüştür. Plan 2009 Kopenhag İklim Zirvesinde bir anlaşmanın kabul edilmesini hedeflemiştir. Ancak bu konferans başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Kopenhag İklim Zirvesi müzakerelerindeki çalışmaların sonucunda oluşturulan içerik daha sonraki yıllardaki Taraflar Konferanslarına taşınmış ve 2010 yılında kabul edilen Cancun Anlaşması ve Aralık 2011 yılında Güney Afrika nın Durban kentinde yapılan Konferansta kabul edilen kararlar paketi içerisinde bazı kısımları karara bağlanabilmiştir. Böylece; ülkemizin Sözleşme kapsamında; azaltım, uyum, teknoloji geliştirme ve transferi, kapasite geliştirme ve finansman konularında destek sağlanmasına yönelik bir takım kazanımlar elde etmesine ilişkin müzakerelere devam edilecektir. Sayın Sedat KADIOĞLU na ve bu röportajı gerçekleştiren Tüketici Ve Çevre Eğitim Vakfı na çok teşekkür ederiz. RöpoRtaJ 8 9

6 ÇÖP B Gölbaşı kaymakam röportajı GDD-1: Uzun zamandır Gölbaşı nda kaymakamlık yapıyorsun. İlk geldiğinizdeki Gölbaşı ile şimdiki Gölbaşını karşılaştıra bilir misiniz? RöpoRtaJ GDD--2: Gölbaşı Ankara nın mesire yeri oldu. Özellikle gölün kurtarılması ve çevre düzenlemesiyle Ankaralıların hafta sonlarında nefes aldıkları bir yer oldu. Bu ziyaretlerin Beldeye katkıları ve sıkıntıları nelerdir? GDD-3: ÇED uygulamalarında sıkıntı var mı? gölbaşı kaymakamıyla söyleşi gelecek RöpoRtaJ GDD-4: Politer Derneği ve Kalkınma Ajansının ekoturizm ve turizm geri dönüşümü uygulamaları projesi için Gölbaşı nın seçilmiş olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?.bu nun beldeye yansıması nasıl olacak? Beldenin kazancı neler olacaktır. 3sf Cevapları gelecek 10 11

7 RöpoRtaJ 12 Mahmutbey Merkez Mah. Taşocağı Cad. No. 5 MY Ofis 212 İş Merkezi Kat: 22 Ofis: 310 Bağcılar - İSTANBUL Tel: (0.212) (pbx) Fax: (0.212)

8 ANKARA GÖLBAŞI NDA EKOTURİZM VE TURİZM GERİ DÖNÜŞÜMÜ UYGULAMALARI PROJESİ BAnkara Gölbaşı ilçesi, sınırları içinde Ankara için oldukça önemli iki sulak alan olan Eymir ve Mogan Gölleri ni barındırması, Ankara ya olan mesafe yakınlığı ve özellikle belediye hizmetlerinin kalitesi açısından Ankara nın örnek ilçelerinden biri olması özellikleriyle projemiz için pilot bölge olarak seçilmiştir. Gölbaşı, eğitim kurumlarının yoğun ilgisini çeken bir ilçe olmasının yanında oldukça önemli turizm potansiyeline sahiptir. Gölbaşı, yerli turistlerin yanı sıra yabancı turistlerin de ilgisini çekebilecek önemli doğal ve tarihi güzelliklere sahiptir. Mogan ve Eymir gölleri, yüz- Eymir ve Mogan Gölleri ni barındırması, Ankara ya olan mesafe yakınlığı ve özellikle belediye hizmetlerinin kalitesi açısından Ankara nın örnek ilçelerinden biri olması özellikleriyle projemiz için pilot bölge olarak seçilmiştir. lerce nesli tükenmekte olan kuş türüne, endemik olarak yetişen ve tehlike altındaki türlerden biri olan Gölbaşı Sevgi Çiçeği ne (Centaurea tchihatcheffii) ve göl çevresinde yaşayan birçok canlıya ev sahipliği yapan hassas ekosistem bölgeleridir. Ekoturizmin desteklenmesi amacıyla, ekoturizm alanında deneyimli Bisikletli Yaşam Derneği ile beldedeki önemli kuş gözlem ve Sevgi Çiçeği yetişme Turizm Geri Dönüşümü projemiz; turizm alanlarında tesislerin ve mesire alanlarının atıklarının usulüne uygun değerlendirildiğini garanti eder ve sürdürülebilir çevre yönetimi kalite sistemleri ile istihdam ve gelir artışı sağlar

9 İLAN GELEBİLİR Ayrıca projemiz kapsamında atıkların düzenli toplanması konusunda bilinç artışını sağlamak amacıyla geri dönüşüm yer altı konteynırları ve atık toplama bidonları temini, bilgilendirici panolar yerleştirilmesi, bahar ve yaz döneminde sanatsal ve sportif aktivitelerle projemizin tanıtımının sağlanması, aynı zamanda düzenlenecek sempozyumlarla geniş çapta çevreci marka kimliğinin oluşumuna katkı sağlanması hedeflenmektedir. alanlarına geziler düzenlenmesi, bu alanlardaki atıkların toplanması ve doğal güzelliklerin koruma altına alınarak, çevreci sürdürülebilir pilot uygulamaların yapılması hedeflenmektedir. Turizm Geri Dönüşümü projemiz; turizm alanlarında tesislerin ve mesire alanlarının atıklarının usulüne uygun değerlendirildiğini garanti eder ve sürdürülebilir çevre yönetimi kalite sistemleri ile istihdam ve gelir artışı sağlar. Tesislerin, yöre halkının ve o bölgeyi tercih eden turistlerin çevre bilincinin oluşmasına katkıda bulunur

10 BİR ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ ATIK SU ARITMA TESİSİNDEN ÇIKAN ATIK SULARIN TARIMSAL AMAÇLI SULAMA SUYU OLARAK YENİDEN KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI B Özet Bu çalışmada, Bursa ilinde kurulu bulunan bir Organize Sanayi Bölgesinden (OSB) kaynaklanan atık suların mevcut arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra tarımsal amaçlı sulama suyu (TASS) olarak tekrar kullanılabilirliği araştırılmıştır. OSB de mevcut olan atık su arıtma tesisinden çıkan arıtılmış atık su, kimyasal çöktürme ve iyon değişimi yöntemlerine tabi tutularak TASS kullanımı standartlarını aşan kirletici parametreler üzerinde giderim verimleri tespit edilmiştir. Kimyasal çöktürme işleminde optimum giderim verimi ph 11 de sağlanmış olup AKM ve KOÝ parametrelerinde sırasıyla %96, GÖKHAN EKREM ÜSTÜN - SEVAL KUTLU AKAL SOLMAZ ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK- MİMARLIK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ %31, renk parametresinde 436, 525 ve 620 nm dalga boylarında %75, %88 ve %90 giderim verimleri elde edilmiştir. İyon değişimi yöntemi ile 20 ml H-Tipi reçine/ 20 ml OH-tipi reçine oranında; %71 SO4-2, %96 Cl-, %95 iletkenlik ve renk parametresinde 436, 525 ve 620 dalga boylarında ortalama %90 giderim verimleri elde edilmiştir. Çalışma neticesinde, atık suyun kalitesinin 1. sınıf TASS kalitesine ulaştığı ve tekrar kullanılabilirliğinin mümkün olduğu tespit edilmiştir. Giriş Çevre sorunlarına yol açmayacak veya minimize edebilecek sanayileşmenin gerçekleştirilmesi ve yatırımların yönlendirilmesi amacıyla Türkiye de Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) modeli uygulanmaktadır (Sarıkaya ve ark. 1996). OSB lerin hızla gelişimi, su kullanım miktarlarını dolayısıyla oluşan atık su miktarlarını da arttırmaktadır. OSB sayılarındaki artışla bağlantılı arıtma tesislerinin de kurulduğu gözlenmektedir. OSB ler genellikle şehirlerin dışında bulunduğu için atık sularının ayrı olarak arıtılması yaygın bir uygulamadır (Akal ve ark.2004). Türkiye de altyapısını tamamlamış 70 OSB de yılları arasında yapılan ankete göre OSB lerden deşarj edilen atık su miktarı2000 yılında milyon m3 iken, 2002 yılında bu miktar %42,8 lik bir artışla milyon m3 e çıkmıştır. Deşarj edilen atık suların arıtılma oranı %66 olup, atık sular geri kazanılabilme imkânları değerlendirilmeden farklı alıcı ortamlara deşarj edilmektedir (Anonymous 2005). Bununla birlikte Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) Madde 28 e göre sulama suyunun kıt olduğu ve ekonomik değer taşıdığı yörelerde, SKKY Teknik Usuller Tebliğinde verilen sulama suyu kalite kriterlerini sağlayacak derecede arıtılmış atık suların, sulama suyu olarak kullanılması teşvik edilir (Anonymous 2004). SKKY Teknik Usuller Tebliği içinde arıtılmış atık suların tarımsal amaçlı sulama suyu (TASS) olarak kullanılmasında istenen sulama suyu kalite parametreleri 5 farklı sınıfa ayrılarak değerlendirilmiştir (Anonymous1991). OSB atık su arıtma tesisi çıkış atık suları üzerinde yapılmış çalışmalarda, atık suların farklı amaçlar için geri kazanımının mümkün olduğu belirtilmiştir (Lin ve Chen 1997, Lin ve ark. 2000). Bu çalışma kapsamında ele alınan OSB bünyesinde tekstil, otomotiv, metal ve makine, kağıt, kimya, plastik, gıda gibi çok çeşitli dallarda üretim yapan 200 ün üzerinde fabrika bulunmaktadır. OSB deki sanayi kuruluşlarının oluşturdukları atık su miktarları değerlendirildiğinde, tekstil endüstrisi %72 payla en önemli sektörü oluşturup, ortak kanaldaki atık suda tekstil endüstrisi atık su karakteri göstermektedir. (Talınlı ve ark. 1995, Üstün 2001, Azak ve ark. 2002). Bu çalışmada ele alınan OSB ortak kanalında toplanan m3/gün atık su, kimyasal arıtma ve uzun havalandırmalı aktif çamur ünitelerinden oluşan arıtma tesisinde arıtılmaktadır. Mevcut arıtma tesisi ile SKKY alıcı ortam deşarj standartları sağlanmakta, fakat arıtılmış suların tekrar kullanım imkânları değerlendirilmeden deşarj edilmektedir. Gelecek yıllarda su ihtiyaçlarının artması ve su kaynaklarının korunması göz önüne alınarak, bu çalışma kapsamında OSB atık su arıtma tesisinden çıkan atık suların, kimyasal çöktürme ve iyon değişimi yöntemleri ile TASS olarak kullanılabilmesi için su kalitesinin Atıksu Girişi Ca(OH) 2 H 2 SO 4 Kimyasal Çöktürme Nörralizasyon iyileştirilmesine yönelik araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Materyal ve Metot Deneysel çalışmalar üç bölümde gerçekleştirilmiştir; Kimyasal Çöktürme, Nötralizasyon ve İyon Değişimi (şekil 1). Üç arıtma ünitesi de kesikli tarzda ya da ardışık kombine şekilde işletilebilmektedir. Kimyasal Çöktürme Kimyasal Çöktürme ve Nötralizasyon prosesi Jar Testi Cihazı kullanılarak gerçekleştirilmiş olup 1 er litrelik atık su numunelerinin ph değeri, Ca(OH)2 eklenerek aralığına çıkartılmıştır. Jar testi düzeneğinde atık su numunelerine Ca(OH)2 eklenmesini takiben 2 dakika 100 dev./dakika hızlı ve 20 dakika 20 dev./dakika yavaş karıştırma uygulanmıştır. İyon Değişimi Şekil 1. Deneysel çalışmaların gerçekleştirildiği düzenek Arıtılmış Atıksu 19

11 Bulgular Tablo 1. Atık su numulerinin karakterizasyonu ve TASS standartları (Golob ve ark. 2005). Karıştırma sonucunda oluşan flokların çökmesi için 1,5 saat beklenmiştir. 1,5 saat sonunda üst duru faz boş bir behere alınıp 1 NH2SO4 ile nötralize edilerek ve ph 7,5±0,1 aralığına getirilmiştir. İyon Değiştirici Reçineler Farklı tip katyon ve anyon değiştirici reçineler ile gerçekleştirilen deneysel çalışmalarda 2 cm çapında ve 45 cm yüksekliğinde cam malzemeden yapılmış 2 adet kolon yer almaktadır. İlk kolona kuvvetli katyonik, ikinci kolona ise kuvvetli anyonik reçine doldurulmuştur. Kimyasal çöktürme işleminden çıkan atık su, iyon değiştirici kolonlarına peristaltik pompa ile beslenmiştir. Çalışmalarda Bayer AG Leverkusen den temin edilen Lewatit MP S100 katyonik ve Lewatit MP M600 anyonik reçine ile Rohm-Haas Amberlite den temin edilen katyonik (IR120 Na) ve anyonik (IRA410 Cl) reçineler kullanılmıştır. Ca(OH)2 eklenerek çökeltilen atık su, 4,2 m/sa lik akış hızıyla önce katyon değiştirici reçineden ve ardından anyon değiştirici reçineden geçirilmiştir. İyon değiştirici reçinelerle yapılan Gelecek yıllarda su ihtiyaçlarının artması ve su kaynaklarının korunması göz önüne alınarak, bu çalışma kapsamında OSB atık su arıtma tesisinden çıkan atık suların, kimyasal çöktürme ve iyon değişimi yöntemleri ile TASS olarak kullanılabilmesi için su kalitesinin iyileştirilmesine yönelik araştırmalar gerçekleştirilmiştir. deneylerde optimum arıtma sonuçlarının elde edilmesi için reçineler 20/20, 20/10 ve 10/20 (ml katyonik/ ml anyonik) gibi değişik oranlarda kullanılmıştır. Çıkış suyu kalitesinin, reçinelere uygulanan farklı işletme şartlarında kıyaslanabilmesi için anyon değiştirici reçine çıkışında ph ve iletkenlik değerleri ölçülmüştür. Analizler Çeşitli arıtma basamaklarından alınan sularda KOİ, Askıda Katı Madde (AKM), klorür, sülfat ölçümleri Standart Metotlarda tanımlanan yöntemlere göre yapılmıştır (Anonymous 1998). Ağır metaller ve toksik elementler UNICAM 929 Marka Atomik Absorpsiyon Spektrofotometresi ile ölçülmüştür. Renk parametresinin ölçümünde 0,45 mm filtreden süzülmüş numuneler üzerinde Jenway 6105 UV/Vis. Spektrometresi kullanılarak EN ISO 7887 de belirtilen ve Barlas (1999), tarafından önerilen renklilik sayısı(res) 436, 525, 620 nm dalga boylarında ölçülmüştür. Avrupa Normuna göre belirlenen limitler, 436 nm için 7 m-1, 525 nm için 5 m-1, 620 nm için 3 m-1 dir. Arıtma Tesisi Çıkış Suyunun Karakteristiği Deneysel çalışmalar süresince OSB atık su arıtma tesisi çıkışından farklı zamanlarda alınan 3 atık su numunesine ait su kalitesinin ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 1 de verilmiştir. Ayrıca TASS standartları; SKKY Teknik Usuller Tebliği nde verilen (Anonymous 1991) I.sınıf sulama suyu kalite parametreleri ile ağır metal ve toksik elementleri içeren tablolardaki sınır değerlerin yardımı ile ortaya konmuş olup, tek bir tablo halinde Tablo 1 de gösterilmiştir. Standartlarda KOİ ve renk parametresi için belirli bir değer mevcut değildir. Oysa, yüksek miktarda renk içeren tekstil endüstrisi boyama prosesi atık sularının proses suyu başta olmak üzere çeşitli amaçlar için geri kazanılmasında renk parametresi göz ardı edilmemeli, ölçülmeli ve gerekli değerlendirmeler yapılmalıdır. Bu amaçla renk parametresi için standart değerler EN ISO 7887 de belirtilen sınır değerlere göre belirlenmiştir. (Tablo 1) Tablo 1 incelendiğinde atık su numunelerinin ağır metaller, toksik elementler ve ph yönünden TASS standartlarını sağladığı görülmektedir. Atık sudaki AKM, sülfat, klorür ve iletkenlik parametreleri ise standart değerlerin üzerinde kalmaktadır. İlave olarak atık su numunelerinde gözle görülebilir bir renk mevcuttur. Renk parametresinin Tablo 1 de verilen standart değerlerin üzerinde kaldığı görülmektedir. İşletme Değişkenlerinin Su Kalitesine Etkisi Kimyasal çöktürme deneylerinde hidroksit çöktürmesi uygulanmış olup optimum ph önemli işletme parametresi olarak belirlenmiştir. Atık suların TASS olarak geri kazanımında, kullanılan iyon değiştirici Parametre Birim Ölçülen değerler TASS standardı (I. sınıf su) ph 7,4 ± 0,3 6,5-8,5 KOİ (mg/l) 131,0 ± 17,7 - AKM (mg/l) 75,0 ± 13,2 20 Fe (mg/l) 3,5 ± 0,3 5 Cu (mg/l) 0,11 ± 0,05 0,2 Cd (mg/l) 0,004 ± 0 0,01 F (mg/l) 0,663 ± 0,04 1 Toplam Cr (mg/l) 0,075 ± 0,01 0,1 Zn (mg/l) 0,286 ± 0,03 2 Pb (mg/l) 0,162 ± 0,02 5 SO4-2 (mg/l) 244,3 ± 45,1 192 Cl - (mg/l) 1281,7 ± 190,0 142 İletkenlik (µs/cm) 3590 ± 311, nm (m -1 ) 9,6 ± 3,3 7 RES 525 nm (m -1 ) 8,3 ± 2, nm (m -1 ) 4,2 ± 1,3 3 reçinelerin kapasitesinin KOİ, AKM ve Fe gibi kirletici parametrelerle azaltılmaması ve atık su kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla yüksek ph ta (ph>9,5) kimyasal çöktürme uygulamalarından istifade edilmiştir (Dziubek ve Kowal 1989, Elmaleh ve ark 1996, Semerjian ve Ayoub 2003). Kimyasal çöktürme işleminde Ca(CO)3 ve Mg(OH)2 çöktürmesinin beraber gerçekleştirilebilmesi için ham atık su ph Ý 11-11,5 a kadar yükseltilmelidir (Leentvar ve Rebhun 1982). Bu çalışmada OSB arıtma tesisi çıkışından alınan numuneler üzerinde uygulanan hidroksit çöktürmesinde, optimum ph değerlerinin belirlenebilmesi için ham atıksu numunelerinin ph ı; Ca(OH)2 kullanılarak sırasıyla, 10-10, ,5 ve 12 değerlerine yükseltilmiştir. Elde edilen KOİ ve renk giderim verimleriyle, iletkenlik değerlerinin ortalaması Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2 incelendiğinde ph değerinin yükselmesiyle birlikte her üç dalga boyunda da renk giderim verimlerinde artış tespit edilmiş ve ph 12 de %80-90 civarı renk giderim verimlerine ulaşılmıştır. KOİ giderim verimleri de renkte olduğu gibi ph ın yükselmesiyle artmış ve %14 den %39 a kadar ulaşmıştır. Bununla birlikte atık suya eklenen Ca(OH)2 atık suyun 3500 Ýs/cm civarında olan iletkenliğini ph 12 de 8873 Ýs/cm e kadar yükseltmiştir. Kimyasal çöktürme işlemi uygulanmış atık suda, EN ISO 7887 standartlarının her üç numunede de sağlanabilmesi, KOI giderim verimi ve reçine kolonlarına verilen atık suyun iletkenlik değerleri göz önüne alındığında 20 21

12 Tablo 2. Ca(OH)2 ile atıksu ph değerinin yükseltilmesiyle elde elde edilen renk, KOİ parametrelerindeki giderme verimleri ile iletkenliğin değişimi RES giderme verimi (%) ph 436 nm 525 nm 620 nm KOİ giderme verimi (%) İletkenlik (µs/cm) 10 26,0 29,3 40, ,5 42,7 43,4 62, ,3 59,2 77, ,5 68,0 65,0 85, çöktürme işleminde ph 11 değeri optimum değer olarak tespit edilmiştir. İletkenliği düşürmek, inorganik iyonları gidermek için en iyi çözüm iyon değiştirme metodudur (Lin ve ark. 2000). Kimyasal çöktürme işleminden sonra nötralize edilen atık sular yapısındaki iletkenlik ve inorganik iyonların giderilip sulama suyu standartlarının sağlanabilmesi amacıyla reçinelerin bulunduğu kolonlardan geçirilmiştir. Ca(OH)2 kullanılarak çöktürülmüş atık su, katyon değiştirici/ anyon değiştirici oranı 20 ml/20 ml de, reçine kolonlarından geçirilmiş ve iletkenlik değerlerinin değişimi şekil 2 de, ph Ýn değişimi ise şekil 3 de verilmiştir. İletkenlik değerlerinin değişiminin verildiği şekillerde (şekil 2-4) yatay yöndeki kesikli çizgi TASS iletkenlik parametresi standardına tekabül etmektedir (250 Ýs/cm). ph ın değişiminin verildiği şekillerde de (şekil 3-5) yatay kesikli çizgiler TASS için uygun ph aralığına karşılık gelmektedir (ph 6,5-8,5). Şekillerde (2, 3, 4, 5) 1 yatak hacmi, kolondan geçen 20 ml atık suya tekabül etmektedir. Şekil 2 de görüldüğü üzere Bayer tipi reçinelerle iletkenlik için verilen 250 Ýs/cm sınırında daha fazla atık suyun kolonlardan geçirilebildiği tespit edilmiştir. Benzer şekilde ph için verilen 6,5-8,5 aralığı da Bayer reçinelerle daha fazla atık suyun kolonlardan geçirilebildiği şekil 3 den görülebilmektedir. En iyi sonuçların elde edildiği Bayer reçinelerin kullanıldığı denemelerde reçinelerin miktarı işletme parametresi olarak incelenmiş ve farklı katyonik/ anyonik reçine oranlarında elde edilen iletkenlik değerleri şekil 4 de, ph değerleri ise şekil 5 de verilmiştir. Şekil 4 ve 5 den görüldüğü üzere TASS için verilen iletkenlik ve ph değerleri açısından en uygun reçine oranı 1/1 katyonik/anyonik (20 ml/20 ml) olarak tespit edilmiştir. Şekil 2. Ca(OH)2 kullanılarak çöktürülmüş atıksuların Bayer ve Rohm & Haas tipi reçinelerden geçirilmesiyle elde edilen iletkenlik değerleri Şekil 3. Ca(OH)2 kullanılarak çöktürülmüş atıksuların Bayer ve Rohm & Haas tipi reçinelerden geçirilmesiyle elde edilen ph değerleri Kimyasal çöktürme ve iyon değişimi yöntemlerinde optimum kirletici giderim verimlerinin elde edildiği numuneler göz önüne alınarak her bir arıtma kademesindeki atık su kalitesinin değişimi ve TASS kalitesinin standart değerleri Tablo 3 de verilmektedir. Tablo 3 deki parametreler TASS standartları açısından sınır değerleri aşan parametreler göz önüne alınarak oluşturulmuştur. Analiz sonuçları belirlenirken her üç atık su numunesinden elde edilen sonuçların ortalaması ve standart sapma değerleri kullanılmıştır. Tablo 3 incelendiğinde kimyasal çöktürme prosesinde nötralizasyonunda kullanılan sülfürik asit, sülfat iyonlarının konsantrasyonunda artışa neden olmaktadır. Tartışma ve Sonuç Bu çalışmada, Bursa ilinde kurulu bulunan bir Organize Sanayi Bölgesinden kaynaklanan atık suların mevcut arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra TASS olarak tekrar kullanılabilirliği araştırılmıştır. Çalışma kapsamında kimyasal çöktürme ve iyon değişimini içeren bir kombine atık su Şekil 4. Atık suyun iletkenlik değerinin kullanılan katyon/anyon değiştirici reçine (Bayer) oranına bağlı olarak değşiimi arıtma sistemi kullanılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar ise aşağıda maddeler halinde verilmiştir. (i). Optimum işletme şartlarının belirlenmesi ve arıtma ünitelerinin performans karakteristiklerinin geliştirilmesi amacıyla yürütülen deneysel çalışmalar neticesinde, kimyasal çöktürme işlemiyle %70 renk ve %90 Ýn üzerinde AKM ve iyon giderimi sağlanmaktadır. Tablo 3. Her bir arıtma kademesindeki atık su kalitesinin değişimi ve TASS kalitesinin standart değerleri Parametre Birim Ham Kimyasal İyon 1. Sınıf V. Sınıf Atıksu Çöktürme Değişimi TASS TASS Sonrası Sonrası Standardı Standardı ph 7,4 ± 0,3 7,5 ± 0,1 6,85 + 0,16 6,5 ± 8,5 <6 veya >9 Sülfat (mg/l) 244 ± ± ± 12,5 192 >960 Klorür (mg/l) 1281 ± ± ,7 ± 6,7 142 >710 AKM (mg/l) 75,0 ± 13,2 2,7 ± 1, >100 İletkenlik (µs/cm) 3803 ± ± ,1 ± 36,4 250 > nm (m -1 ) 9,6 ± 3,3 2,4 ± 0,8 0,2 ± 0,1 7 - RES 525 nm (m -1 ) 8,3 ± 2,9 1,0 ± 0,5 0,2 ± 0, nm (m -1 ) 4,2 ± 1,3 0,4 ± 0, (ii). İyon değişimi prosesi çıkışındaki atık su kalitesinin TASS kalitesi standartlarını sağladığı ve bu bağlamda OSB atık sularının TASS olarak değerlendirilebileceği görülmüştür (Tablo 3). (iii). OSB atık su arıtma tesisi çıkış sularının karakterizasyonu SKKY Teknik Usuller Tebliği ne (Anonymous 1991) göre TASS kalite parametreleri yönünden V. Sınıf su grubunda yer almaktadır. (Tablo 3). Bu çalışma neticesinde uygulanan kombine atık su arıtma sistemiyle OSB atık sularının kalitesi I. Sınıf sulama suyu kalitesine yükseltilmiş ve bu suların TASS olarak değerlendirilebileceği ortaya konmuştur. Atık suların tarımsal amaçlı yeniden kullanılabilirliğinde çevresel açıdan dikkate alınması gereken parametreler ph, çözünmüş oksijen, askıda katı madde, çözünmüş tuzlar, nutrientler ve patojenlerdir (Huibers ve Van Lier 2005). Çözünmüş iyonların (metallerin) gideriminde kullanılan yöntemler kimyasal çöktürme, koagülasyon-flokülasyon, flotasyon, iyon değiştiriciler ve ters osmoz membranlarıdır (Toze 2006, Kurniawan ve ark 2006)

13 Avrupa Birliği ülkelerinde son on yıllık süreçte atık suların tekrar kullanımına yönelik 200 den fazla proje ile hızlı bir büyüme göze çarpmaktadır (Bixio 2006). Hochstrat ve ark. (2005) nın atık suların Avrupa ülkelerinde yeniden kullanım potansiyelleri için oluşturdukları modelde 2025 yılı projeksiyonun da 31 ülke arasında Türkiye 4. sırada yer almaktadır. OSB atık sularının TASS olarak tekrar kullanımına yönelik gerçekleştirilen bu çalışmada, kimyasal çöktürme prosesinde Ca(OH)2 ile ph=11 de tuzluluk, renk ve metal iyonları (Tablo 1) açısından yüksek giderim verimleri (Tablo 3) elde edilmiştir. Ayrıca bu çalışma kapsamında, Ahmed ve arkadaşları (1998) tarafından belirtildiği üzere iyon değiştirici reçine proseslerinin verimli bir şekilde işletilmesini engelleyen askıda katı maddelerde kimyasal çöktürme prosesiyle %96 oranında giderilmiştir. Charerntanyarak ın (1999) kimyasal çöktürme prosesiyle ağır metal iyonlarının giderimine yönelik yaptığı bir çalışmada ise Ca(OH)2 ile ph= 11 de %90 ın üzerinde giderim verimi elde edilmiştir. Lin ve ark. (2000) nın Tayvan daki bir OSB atık su arıtma tesisi çıkış atık suları üzerinde TASS olarak tekrar kullanım amaçlı yapmış oldukları bir çalışmada, iletkenlik parametresinin sınır değerini 750 (Ýs/cm) almışlar ve atık suyun geri kazanılabilir olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmada ise iletkenlikte sınır değeri 250 (Ýs/cm) alınarak daha kaliteli bir TASS standardı elde edilmiştir. Souliah ve ark. (2004), ağır metal iyonları içeren endüstriyel atık suların elektrodeiyonizasyon prosesiyle tekrar kullanılabilirliğinin mümkün olduğunu belirtmişlerdir. Abulnour ve ark. (2002), orta derecede tuzluluk içeren yüzeysel sular ve tarımsal drenaj sularının membran, iyon değişimi, aktif karbon, ters osmoz, filtrasyon gibi geri kazanım yöntemlerinin kombinasyonlarıyla tarımsal amaçlar için tekrar kullanılabilirliğinin mümkün olduğunu ilk yatırım ve işletme maliyetlerinin sistem seçiminde önemli olduğunu belirtmişlerdir. Dünyadaki birçok ülkede evsel ve endüstriyel atık suların geri kullanılabilir miktarı oluşturulan atık su miktarıyla kıyaslandığında çok küçük bir parçayı oluştursa da ülkelerin bu konuya gösterdiği önem her geçen gün artmaktadır (Miller 2006). Avrupa Birliği ülkelerinde son on yıllık süreçte atık suların tekrar kullanımına yönelik 200 den fazla proje ile hızlı bir büyüme göze çarpmaktadır (Bixio 2006). Hochstrat ve ark. (2005) nın atık suların Avrupa ülkelerinde yeniden kullanım potansiyelleri için oluşturdukları modelde 2025 yılı projeksiyonun da 31 ülke arasında Türkiye 4. sırada yer almaktadır. Dolayısıyla gelecek yıllarda su kaynaklarının hızla tükenmesi ve kirlenmesi göz önüne alındığında tükettikleri yüksek su miktarı ve oluşturdukları kirleticilerle, hızla tükenen su kaynakları üzerinde bir tehdit oluşturan OSB ler için oluşturulan atık su geri kazanım tesisleri ile sürdürülebilir bir su kullanım politikası uygulanabileği düşünülmektedir. Teşekkür Bu çalışma, İÇTAG-A055 (104I137) nolu TÜBİTAK projesi ve Uludağ Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından (M-2004/25 nolu proje kapsamında) desteklenmiştir. Kaynaklar Abulnour AG, Sorour MH, Talaat HA (2002) Comparative economics for desalting of agricultural drainage water (ADW). Desalination 152, Ahmed S, Chughtai S, Keane MA. (1998) The removal of cadmium and lead from aqueous solution by ion exchange with Na-Y zeolite. Sep. Purif. Technol. 13, Akal Solmaz SK, Üstün GE, Azak HS (2004) An Approach to Wastewater Treatment in Organized Industrial Districts A Pilot-Scale Example from Turkey. International Journal of Environment and Pollution 21, 6, Anonymous (1991) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği, sayılı Resmi Gazete, Ankara. Anonymous (2004) Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, Sayılı Resmi Gazete, Ankara. Anonymous (2005) Bursa Çevre Merkezi Aktüel, Aylık Bülten, 3-4, Ocak 2005, Bursa. Anonymous (1998) Standard Methods for The Examination of Water and Wastewater. 20th ed., American Public Health Association, Washington, DC. Azak HS, Akal Solmaz, SK, Üstün GE (2002) Evaluation of Organized Industrial Districts in Turkey With Regard to Waste Water Treatament Technologies. In: Kocasoy G (ed.), ISWA 2002 World Environment Congress & Exhibition, Appropriate Environmental and Solid Waste Management and Technologies for Developing Countries, July , İstanbul, Vol. III, , Barlas H (1999) Endüstriyel atık sular için renk parametresi önerisi. In: Türkiye de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu III, Ekim TÜBÝTAK Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Bixio D, Thoeye C, De Koning J, Joksimovic D, Savic D, Wintgens T, Melin T (2006) Wastewater reclamation and reuse in Europe. Desalination 187, Charerntanyarak L (1999) Heavy metals removal by chemical coagulation and precipitation. Water Sci. Technol. 39, 10/11, Dziubek AM, Kowal AL (1989) High-pH coagulation adsorption: a new technology for water treatment and reuse. Water Sci. Technol. 21, Elmaleh S, Yahi H, Coma J (1996) Suspended solids abatement by ph increase-upgrading of an oxidation pond effluent. Water Research, 30, 10, Golob V, Vinder A, Simonic M (2005) Efficiency of the coagulation/flocculation method for the treatment of dye bath effluents. Dyes and Pigments 67, Hochstrat R, Wintgens T, Melin T, Jeffrey P (2005) Wastewater reclamation and reuse in Europe: a modelbased potential estimation. Water Supply 5, 1, Kurniawan TA, Chan GYS, Lo WH, Babel S (2006) Physico-chemical treatment techniques for wastewater laden with heavy metals. Chemical Engineering Journal 118, Leentvar J, Rebhun M (1982) Effect of magnesium and calcium precipitation on coagulationflocculation with lime. Water Res. 16, Lin SH, Chen ML (1997) Purification of textile wastewater effluents by a combined Fenton process and ion exchange. Desalination 109, Lin SH, Chan HY, Leu HG (2000) Treatment of wastewater effluent from an industrial park for agricultural irrigation. Desalination 128, Huibers FP, Van Lier JB (2005) Use of wastewater in agriculture: the water chain approach. Irrigation and Drainage 54, 3-9. Miller GW (2006) Integrated concepts in water reuse: managing global water needs. Desalination 187, Sarıkaya HZ, Meriç S, Yılmaz E, Toröz İ (1996) Organize Sanayi Bölgelerinde Arıtma Tesisi Maliyet Tahmini ve Katılım Paylarının Belirlenmesi. Su Kirlenmesi Kontrolü Dergisi 6, 3, Semerjian L, Ayoub GM (2003) High-pH-magnesium coagulation-flocculation in wastewater treatment. Advances in Environmental Research 7, Souilah O, Akretche DE, Amara M (2004) Water reuse of an industrial effluent by means of electrodeionisation. Desalination 167, Talınlı İ, Meriç S, Toröz İ(1995) Pollution Profile and Wastewater Treatment Alternatives for Industrial Estate. In: 3rd Intl.Conf. Appropriate Waste Management Technologies for Developing Countries, NEERI, Nagpur, Feb , Vol. II, Toze S (2006) Reuse of effluent water-benefits and risks. Agricultural Water Management 80, Üstün GE (2001) Bursa Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi Atık sularının Özellikleri ve Atık su Arıtılabilirlik Çalışmaları Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa

14 İKLİM ÇÖZÜMLERİ: 2050 TÜRKİYE VİZYONU BWWF, 2009 yılının küresel ekonomik kriz ile hatırlanmasını istemiyor. Bunun yerine 2009, küresel iklim değişikliğine çözüme yönelik siyasi iradenin, teknolojik olanakların ve sosyoekonomik açılımların harekete geçirildiği bir yıl olarak anımsanmalıdır. Bugün yaşanan ekonomik krizin finansal bir çatlakla ortaya çıkması, kapasitesini yüzde otuz aştığımız gezegenimizin doğal kaynaklarının içinde bulunduğu ekolojik kredi çatlağı ile trajik bir paralellik gösteriyor. DR. FİLİZ DEMİRAYAK GENEL MÜDÜR Krizden fırsat doğar. İkiz krizler olan finansal kriz ve iklim krizinden de, küresel ekonomiyi küresel ekolojiyle aynı raya oturtma fırsatı doğacaktır. Bu, küresel ekonominin gelecekteki kalkınma çizgisinin tüm dünya vatandaşları için sürdürülebilir bir temele sahip olmasını sağlayacaktır. Küresel iklim krizi de küresel ekonomik maliyetleriyle ele alındığında, gezegenimizin sunduğu imkanların ötesinde bir yaşam şekli kurmamızın bir sonucudur. Birleşmiş Milletler İklim Sözleşmesi Genel Sekreteri Yvo de Boer de ekonomik krizi, mali araçların bize sunduğu olanakların ötesinde yaşamamızın bir sonucu olarak görüyor. Özetle; küresel mali krizle kürsel iklim krizi ortak bir nedende buluşuyor: Olanaklarımızın ötesinde yaşamak. WWF nin Yaşayan Gezegen Endeksi nde (2008); insanın gezegen üzerindeki talebini Bugün yaşanan ekonomik krizin finansal bir çatlakla ortaya çıkması, kapasitesini yüzde otuz aştığımız gezegenimizin doğal kaynaklarının içinde bulunduğu ekolojik kredi çatlağı ile trajik bir paralellik gösteriyor. ifade eden ekolojik ayak izi ölçümlerine göre, 2005 yılında kişi başına düşen ekolojik ayak izinin 2,5 global hektar olduğu belirtilmiştir. Arz tarafında ise, kişi başına 2,1 global hektar düşmektedir. Ülke ölçeğinde ise; yüksek gelirli ülkeler, 6,4 global hektar, orta gelirli ülkeler 2,2 global hektar, düşük gelirli ülkeler ise 1,0 gobal hektar ayak izine sahiptir. Türkiye 2,7 global hektar ekolojik iziyle dünya ortalamasının üzerindedir. Sonuç olarak, dünya ölçeğinde 2005 yılında talep arzdan %30 daha fazladır. Bu gerçek, tıpkı dev boyutlardaki finansal borç yükünün altına girmemiz gibi, büyük bir ekolojik borçla baş etmek zorunda olduğumuzu işaret eder. Dünyada istisnasız her ülkenin ve küresel araçları yöneten tarafların, mevcut tüketim alışkanlıklarının ve yaşam biçimlerinin değişiminde tarihi bir liderlik üstlenmesi ve toplumları harekete geçirmesi elzemdir. Bu aynı zamanda, kavram olarak ilk kez 1972 yılında Club of Rome tarafından yayınlanan Büyümenin Sınırları The Limits to Growth 1 adlı raporda ortaya çıkan, ancak hâlâ içini doldurmakta zorlandığımız, insanlığın daha yüksek bir yaşam kalitesine ulaşması ve yaşayan bir gezegen için kaçınılmaz olan sürdürülebilir kalkınmayı hayata geçirmeye yönelik en büyük fırsatlardan biridir. Dünya ekonomisinin mevcut çözümlemeleri, doğal kaynakları yalnızca ticari meta olarak ele almayı sürdüremeyecektir. Temel sermaye olan doğa ve ekosistemler; ne ülkelerin gayri safi hasılalarında ne de şirketlerin bilançolarında yer alır. Bize sağladığı hizmetlerle ekonomik düzenin temelini oluşturan ekosistemlerin amortisman maliyeti kaybedilen kaynağın devamlılığını sağlayabilmek için oluşan maliyet hesaba katılmamaktadır. Doğal sermayenin geri dönüşü olmayacak biçimde, bugünden hoyratça tüketilmesinin sorumluluğunu üstlenmesi gereken ilgili tüm taraflarda ise ya sessizlik ya da cılız sesler kendini gösterir

15 Dünya daki mali sistemler çöktüğünde çeşitli geleneksel araçlar devreye sokulur ve sorun çözülmeye çalışılır. Oysa gezegenin yaşam destek sistemlerini onarmak için mevcut araçlar yetersiz kalmaktadır. Dünya Bankası eski baş ekonomisti Nicholas Stern in 2006 daki iklim değişikliğinin ekonomisi konusundaki etkileyici raporunda ortaya koyduğu üzere; sera gazı emisyonlarının maliyetini belirlemekteki başarısızlık, dünyanın şimdiye kadar gördüğü en büyük piyasa başarısızlığı dır. Atmosferin fosil kaynakların enerji bazlı ve kalkınma kapsamında aşırı kullanımı dünyadaki insanların büyük bir çoğunluğunun yaşam seviyesini yükseltmekten çok uzak kalmıştır. Atmosferin, gezegenin ve iklimin kendi döngüsü dışında bir hızla değişime uğrayacak ölçüde sera gazlarıyla doldurulması, kontrolümüz dışında ilerleyen küresel iklim krizini yarattı. Ne yazık ki, başka bir gezegen yaratmamız mümkün değil. Bu başarısızlığı ortadan kaldırmak küresel ölçekte en büyük, önemli ve öncelikli girişimdir. Ekonomiyle ekolojiyi birbirine düşman hale getirmek bir şekilde her ikisinin de kıyametini hazırlamaktır. Birbiriyle barışık kılmaksa daha sürdürülebilir, daha adil ve kârlı bir dünya olanağını bizlere tanımaktadır. Bir yandan hızla artan küresel nüfusa ve yoksulluğa çözüm getirecek, düzenli ve güvenli enerji hizmetleri sağlayacak, diğer yandan da küresel iklim krizini yavaşlatarak durduracak bir sistem kurmak karşılanabilecek en önemli sınavdır. Aynı zamanda yeni enerji kaynakları arayışının geleneksel yöntemlerle (bussiness as usual) sürdürülerek yeni çevresel hasarlara yol açması, yeterince üzerinde durulmayan ve yok sayılamayacak bir başka boyuttur. Kurduğumuz yaşam şeklinde, incelikle hesaplanmış ve planlanmış dönüşümler elzemdir. Gezegenimiz, bir kez ötesine geçildiğinde geri dönüşü çok zor olan, tüm ekosistemleri yeni bir konuma sürükleyen devrilme noktalarına yaklaşmış durumdadır. Bu devrilme noktaları, küresel iklimi yeni ve daha kırılgan bir konuma getirecek, Grönland ve Antartika daki buzulların dengesini bozarak birkaç metrelik deniz seviyesi artışına neden olacaktır. Daha ılık bir iklim, erimekte olan kutuplardaki buz tabakasından milyarlarca ton metan gazı çıkışına; ormanların daha fazla kuraklığa, böcek zararlılarına ve yangınlara maruz kalması so- nucu bu alanlardan daha fazla karbondioksit çıkışına neden olarak iklimin daha hızlı değişmesine yol açacaktır. Bu sürecin en sonunda, okyanuslardaki doğal döngü sisteminin de devreden çıkacağı öngörülmektedir yılında iklim krizini çözmek için yürütülecek müzakerelerin önem ve aciliyeti küçümsenemez. İklim değişikliği beklenmedik zamanlarda, alışılmadık boyutlarda kuraklık, sel baskınları ve kasırgalarla kendini gösteriyor; felaketler ve değişen sıcak iklim zonlarıyla bulaşıcı hastalıklar artıyor. Değişen iklim, başta Büyük Mercan Resifi, Amazon yağmur ormanları ve Antarktika gibi kritik önemdeki ekosistemleri bilinenin tersine dönüştürüyor. İklim değişikliğinin tetiklediği doğal afetlerin felakete dönüşmesinin yarattığı ağır maliyetler, yoksullukla mücadeleyi zayıflatıyor. Deniz seviyesinin yükselmesiyle, ada ülkelerinin yok oluşlarına dair güçlü senaryolar, bu ülkeleri ve tarihsel sorumluluğa sahip gelişmiş ülkeleri küresel iklim krizini çözmede öncü olmaya zorunlu kılıyor. Gıda güvenliği olmayan bir milyar insan ve gelişmekte olan ülkelerin yoksul nüfusları; kuraklık ve çölleşmenin yaygınlaşması, Asya Muson yağmurlarının değişmesi ve Himalayalar daki dağ buzullarının eriyerek hızla yok olması nedeniyle açlık sınırıyla karşı karşıya kalabilir. Birleşmiş Milletler Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), kontrol altına alınmayan iklim değişikliğinin küresel gıda üretimini 2100 yılı itibariyle %40 azaltacağını öngörmektedir. Bilim insanları, iklim krizinin durdurulabilmesi için küresel ısınmayı 2 C nin altında tutmamız gerektiğini belirtmektedir. Bunun için, iklim değişikliğine neden olan gazların emisyonunu, 2050 yılı itibariyle 1990 seviyesinin en az %80 i kadar azaltılmalıdır. Yaşayan bir dünya bilinmeyen bir geleceğe dair bir hayal ya da bir ütopya değildir. Yaşayan bir dünya, en basit ihtiyaçlarımızın ve varoluşumuzun temelini oluşturan beklentilerimizin bütününü ifade eder. McKinsey in A Cost Curve for Greenhouse Gas Reduction 2 adlı raporuna göre, küresel emisyonları 2030 a kadar 1990 daki düzeyin %35 altına ya da hiç bir değişiklik yapılmadığı durum daki (business as usual) tahminlerin %70 altına düşürmek mümkündür. Aralık ayında Kopenhag da gerçekleşecek olan BM 15. Taraflar Konferansı çözüm yolunda önemli bir adımdır. Gelecek, dünya liderlerinin, iklimi kurtarmakla doğru orantılı bir zaman ölçeğinde, düşük emisyonlu küresel enerji ekonomisine giden ve bu yönde atılacak adımların sosyal ve ekonomik açıdan olumsuz etkilerini en aza indirecek planlamayı sağlayacak kritik kararları bir an önce almalarına bağlıdır. Yaşayan bir dünya bilinmeyen bir geleceğe dair bir hayal ya da bir ütopya değildir. Yaşayan bir dünya, en basit ihtiyaçlarımızın ve varoluşumuzun temelini oluşturan beklentilerimizin bütününü ifade eder. Kaynak: WWF 28 29

16 ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER BBir lastiğin kullanım süresi, lastiğin diş derinliğine bağlıdır. Bu değer binek araçlarda 1,6mm den düşük olduğu durumlarda, araç trafik muayenesinde yapılan kontrollerden geçmez. Bu nedenle, kullanım süresini doldurmuş araç lastikleri ortaya çıkar ve genel olarak bunlara ömrünü tamamlamış lastik (ÖTL) adı verilir. MERVE ATASOY ÖTL lerden bir kısmı herhangi bir işleme tabi tutulmadan, çocuk parklarında, yarış ve karting pistlerinde, inşaatlarda ve iskele gibi yerlerde bariyer olarak kullanılırlar. Otobüs ve kamyon lastikleri de kaplanarak yeniden kullanılabilmektedir. Olduğu gibi kullanılmayan ve kaplanamayan ÖTL ise belli işlemlerden geçirilerek, enerji üretimi veya içerisindeki maddeleri yeniden kazanmak için ilgili tesislere gönderilir. Bunların tüketicilerden toplanıp geçici olarak depolanması için ülkemizde; Ankara da 5, Balıkesir ve Gaziantep de 3 er, İstanbul ve İzmir de 2 şer, Erzincan, Iğdır, Kırıkkale, Kocaeli, Malatya, Sakarya, Sivas ve Tekirdağ da 1 er tane olmak üzere toplamda 23 adet geçici depolama iznine sahip firma bulunmaktadır. Geçici depolama sahalarından alınan ÖTL ler Sakarya ve İzmir de 2 şer, Ankara, Bursa, Uşak, Konya, Kocaeli, Adana, Muş ve İstanbul da 1 er tane olmak üzere toplamda 12 adet geri kazanım lisansına ve çalışma iznine sahip firmada doğaya-(silebiliriz) hammadde olarak yeniden kazanılmaktadırlar. Lastik Sanayicileri Derneği nin verilerine göre Türkiye de yılda yaklaşık olarak 180,000 ton ÖTL ortaya çıkmaktadır. Binek araçların ÖTL leri %70 kauçuk, %15 çelik, %15 lif ve diğer maddelerden oluşurken; kamyon lastiklerinde ise bu oranlar %70 kauçuk, %27 çelik, %3 lif ve diğer maddeler olmaktadır. Bu maddelerin büyük bir kısmı geri dönüşüm yoluyla tekrar kazanılmaktadır. Geri dönüşümleri kırma ve piroliz olmak üzere 2 şekilde mümkündür. Kırma; parçalama ve normal hava koşullarında küçük parçalara ayırma veya çok düşük sıcaklıklarda parçalara ayırma şeklinde olmaktadır. Kırma sonucu elde edilen malzemeler granül, parça ve toz olarak Tüketicilerden toplanıp geçici olarak depolanması için ülkemizde; Ankara da 5, Balıkesir ve Gaziantep de 3 er, İstanbul ve İzmir de 2 şer, Erzincan, Iğdır, Kırıkkale, Kocaeli, Malatya, Sakarya, Sivas ve Tekirdağ da 1 er tane olmak üzere toplamda 23 adet geçici depolama iznine sahip firma bulunmaktadır

17 piroliz sonucu elde edilen gazların kalorifik değeri doğal gazdan daha üstündür ve uygun şartlarda depolanırsa doğal gaz ve propan yerine kullanılabilir. Lastiklerin geri dönüşüm tesislerinde kontrol altında değerlendirilmeleri ülkemiz için faydalar sağlamaktadır. Ancak, lastiklerin izinsiz ve kontrolsüz yakılmaları hava kirliliğine sebep olmaktadır ve birçok kirletici bu yolla atmosfere verilmektedir. Atmosfere verilen bu kirleticilerin tamamı insan sağlığını büyük ölçüde tehdit etmektedir. Bu zararları en aza indirmek için kullandığımız lastikleri, satın almış olduğumuz yerlere, ücretsiz olarak teslim etmeli ve geri dönüşümlerine katkı sağlamalıyız. ayrılmaktadır. Elde edilen maddeler yeni ürünlerin imalatında hammadde olarak kullanılmaktadırlar. İkinci geri kazanım Piroliz olarak adlandırılır. Bu işlem sırasında, ÖTL ler oksijensiz ortamda, yüksek sıcaklıkta ve belirli bir basınç altında bozunmaya uğratılırlar. Bu işlem sırasında kullanılan sıcaklık ve basınç değerleri elde edilmek istenen maddeye göre değişmektedir. Pirolizden elde edilen sonuçlara göre % yağ, % karbon siyahı, % atık çelik tel ve % 7-12 oranında gaz meydana gelmektedir. Bu işlem sonucunda ortaya çıkan atık yağlar petrol türevli olduklarından ilgili bakanlıklardan gerekli izinlerin alınması halinde, ısı üretmek amacıyla brülörlerde ve dizel motorlarda yakılarak enerji üretiminde kullanılabilirler. Ayrıca Bu kirleticiler arasında, uçucu organikler, yarı uçucu organikler, çok halkalı hidrokarbonlar, yağlar, kükürt oksitleri, azot oksitleri, nitrosaminler, karbon oksitleri, uçucu partiküller gibi maddeler ve As, Cd, Cr, Pb, Zn, Fe gibi metaller bulunmaktadır. Atmosfere verilen bu kirleticilerin tamamı insan sağlığını büyük ölçüde tehdit etmektedir. Bu zararları en aza indirmek için kullandığımız lastikleri, satın almış olduğumuz yerlere, ücretsiz olarak teslim etmeli ve geri dönüşümlerine katkı sağlamalıyız. Kaynakça Ömrünü tamamlamış lastiklerin kontrolü yönetmeliği Atık dairesi başkanlığı Turko dönüşüm teknolojileri ötl tesisi En-tek lastik geri kazanım merkezi 32 33

18 SANATTA FARKLI BİR BOYUT KUMLAMA TEKNİĞİ İLE RESİM YAPMA SANATI Bize İlk önce Mustafa Kumcu Kimdir? Anlatırmısınız M.K: Isparta Yalvaç doğumlu. Elektrik, Elektronik ve Mekanik yüksek teknikeri. Otuz yıl ticaret ve zanaatla uğraşan ve 17 senedir resim yapan Gölbaşı aşığı birisi. Uzun yıllardır kumla resim yapıyorsunuz. Nereden aklınıza geldi kumla resim yapmak? sanat M.K: Bir gün eşimle göl kenarında o güzelim manzarayı seyrederek yürüyorduk. Dinlenmek için oturduğumuz bankoda yerdeki renkli o güzelim andezit taşları dikkatimi çekti. Renklerine vuruldum ve bir şeylerde kullanmak, değerlendirmek istedim. Resim yapıyordum en yakını yaptığım resimlerde kullanmaktı ve öğlede yaptım. Gölbaşı taş bakımından o kadar zengin ki... Taşını toprağını gezdim, harmanladım içine bolca sevgi ve emekte koydum. 34 Resimlerinizde fırça ve boya kullanmıyorsunuz. Sadece doğal malzemelerle mi yapıyorsunuz? M.K: Türkiye de resim yapma sanatına yeni bir boyut ve yenilik getirdiğim inancındayım. Doğadan topladığım taşları kırıp kum haline getiriyorum. Hiç bir şekilde kumun doğal rengine müdahale etmiyorum, doğadaki orijinal renklerini eserlerimde görebilirsiniz. İğne ve kürdanlarla çalışarak resimlerimi oluşturuyorum. Gözlemlerimden çıkardığım sonuca göre dünyada sadece çiçekler değil taşlarda bir birinden güzel renklere sahip. Tuval üzerine kumları yapıştırıyorsunuz. Zamanla dökülme bozulma olabilir mi. Alan kişiler resimlerinizi nasıl muhafaza etmeli?