YANGINDAN KORUNMA ARAŞTIRMASI

Transkript

1 YANGINDAN KORUNMA ARAŞTIRMASI Nice insanlar gördüm, üzerinde elbisesi yok, Nice elbiseler gördüm, içinde insan yok. Mevlana Türkiye de yangın güvenlik önlemleri konusunda yapılan ilk önemli çalışma, İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin İstanbul Teknik Üniversitesi ne yaptırdığı Yangın Güvenliği ve Yangından Korunma Araştırması projesidir. Proje, 1987 yılında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Bedreddin Dalan ile İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Kemal Kafalı tarafından başlatıldı. Koordinatörlüğünü yaptığım bu proje kapsamında, Yangın Yönetmeliğinin ilk taslağı hazırlandı. İstanbul un yangın güvenliğini araştırmak üzere başlatılan proje, çok geniş kapsamlı olduğu ve çok farklı disiplinleri içine aldığı için, proje yürütücülüğünü üniversite rektörü üstlendi. Rektör Yardımcıları Prof.Dr. Fuat Yavuz Bor, Prof.Dr. Senai Saltoğlu ve ben proje koordinatörleri olarak görevlendirildik. Değişik konuları inceleyecek 10 ayrı çalışma grubu (İşletme, Elektrik- Elektronik, Makina, Şehircilik, Isı, İnşaat, Malzeme, Ulaştırma, Kimya ve Deniz) ile beş alt grup (Hukuk, İstatistik, Eğitim, Yapısal Önlemler, Hidrant) oluşturuldu. Çalışma gruplarının başkanları, konusunda uzman olan öğretim üyelerinden seçildi. Prof.Dr. Kemal Kafalı (Deniz), Prof.Dr. Kemal Sarıoğlu (Elektrik-Elektronik), Prof.Dr. Aksel Öztürk (Isı), Prof.Dr. Hasan Boduroğlu (İnşaat-Çevre), Prof.Dr. Mustafa Gediktaş (İşletme), Prof.Dr. Oğuz Recepoğlu (Kimya), Prof.Dr. Hasan Fehmi Yazıcı (Makine), Prof. Ferruh Kocataşkın (Malzeme), Prof.Dr. Ayten Çetiner (Şehircilik), Prof. Kemal Kutlu (Ulaştırma) grup yürütücüleri oldular. Araştırma projesinde, farklı fakültelerde ve farklı ana bilim dallarında görevli 31 profesör, 34 doçent, 18 yardımcı doçent ve 53 araştırma görevlisi olmak üzere, toplam 136 öğretim elemanı görev aldı. Ayrıca, Federal Almanya dan yangınla mücadele konusunda tecrübeli bir uzman olan Dr. Strauss getirtildi ve bazı konularda kendisinin deneyimlerinden yararlanıldı. İstanbul un yangın önlemlerini belirlemek üzere tespit çalışmalarına baş- 87

2 landı ve 1988 yılında 561 mahalle muhtarına, 30 bin aileye, 1400 itfaiye personeline değişik tipte çok amaçlı anket yapılarak çok sayıda itfaiye ile ilgili kuruluşla konuşuldu. Değişik kuruluşlarda yapılan anket ve incelemeler ile, itfaiye ve yangınla ilgili tespitler yapıldı. Batı Almanya, İngiltere, Belçika, Fransa, Hollanda, İtalya, Avusturya ve Japonya nın itfaiye kuruluşları ve yangın güvenlik önlemleri, dörder kişilik ekiplerle 15 er gün incelendi. Araştırma projesi kapsamında, İstanbul İtfaiye Teşkilatı organizasyon şeması hazırlandı, görev tanımları ve terfi şekilleri belirlendi. Eğitimle ilgili çalışmalarda yangın okulu eğitim programı taslağı ve ders müfredatları hazırlandı. Yangın risk haritaları çizildi, hidrant ve su rezervuarlarının yerleri tespit edildi, itfaiye grup ve istasyonlarının şehir içi yerleşim yerleri ve özellikleri incelendi. Personel, teçhizat, araç-gereç, cins ve miktarları tespit edildi. Haberleşme sistemlerinin kompüterize edilmesi ve yangın ihbarlarının bilgisayarlarla değerlendirilmesi için gerekli veriler belirlendi. İtfaiye teşkilatının reorganizasyonu, eğitim ve diğer mevzuat şartlarına göre tespiti ve tertibi tamamlandı ve yatırım planı hazırlandı. Yapılan çalışmalarda; a) Yangının meydana gelmemesi için önlem ve korunma, b) Yangını en kısa zamanda haber alma ve müdahale etme, c) Yangının genişlemesini önleme ve söndürme, hususları esas alındı. Çalışmalar, 13 rapor ve bir özet rapor olarak düzenlendi: İtfaiye Organizasyonu ve Görev Tanımları İtfaiye Personeli Eğitimi ve Eğitim Programları İtfaiye Araç-Gereçleri, Standart Donanımları ve Bakımları İtfaiye Haberleşme Sistemi, Bilgisayarla Sevk ve İdaresi Yangın Araştırmaları Veri Tabanı ve İstatistik Analizler İtfaiye Araçları Ulaşım Durumu Deniz Yangınları ve Deniz İtfaiyesi Kritik Risk Bölgeleri ve İstasyon Yerleri Yangın Mevzuatı ve Yangın Güvenlik Önlemleri Su Kaynakları ve Yangın Muslukları İtfaiye Teşkilatı Yatırım Planlaması İstanbul Belediyesi Yangından Korunma Yönetmeliği Yangın Güvenliği ile İlgili Mevzuat Külliyatı Yurt içinde ve yurt dışında yapılan tespit çalışmaları göz önünde tutularak, yangın uyarı ve haberleşme sisteminin yeni teknolojiler çerçevesinde planlanması, yangın uyarı ve söndürme sistemlerinin bilgisayar desteğinde yapılması 88

3 ve tüm şehrin monitörlerle izlenmesi üzerine çalışıldı. Gerek Amerika Birleşik Devletleri nde gerekse Avrupa ülkelerinde yürürlükte olan yangınla ilgili mevzuat ve normlar temin edilerek değerlendirildi. Ayrıca, Batı Avrupa ülkelerindeki itfaiyecilik çalışmalarını yerinde izlemek üzere düzenlenen teknik gezilerde, o ülkenin yangın mevzuatları da incelendi. Yapısal yangın güvenliği ile ilgili olarak; bina yerleşimi ve binaya ulaşım, bina taşıyıcı sisteminin stabilitesi, bölmeler, cepheler, çatılar, boşaltma durumunda kullanılan kaçış yolları, bina bölmelerine ilişkin önlemler, dumandan arındırma konularında mevzuatta olması gereken hususlar tespit edildi ve İstanbul Belediyesi Yangından Korunma Yönetmeliği Taslağı hazırlandı. Sabit boru hortum sisteminin özelikleri belirlendi; borular, yangın dolapları ve yangın musluklarına ait boyutlar verildi. Ayrıca, itfaiye bağlantıları ile minimum su kapasitesi ve basıncı kuralları belirlendi. Binalardaki sabit yangın söndürme sistemleri, binaların iç elektrik tesisatları, yangın algılama ve uyarı sistemleri ve itfaiyenin sevk ve idaresinde kullanılan haberleşme ve diğer amaçlı sistem ve cihazların tesis, bakım-onarım ve işletilmesi sırasında uyulması gereken minimum koşullar tespit edildi. Yurt içinde mevcut mevzuatın tesisatla ilgili olan kısımları ile, yurt dışındaki modern itfaiye teşkilatlarında kullanılan sistemlere ait standartlar belirlendi ve yangın güvenlik sistemlerinin tesis, bakım ve işletmesinde uyulacak olan standartların hangi konularda hazırlanması gerektiği ortaya kondu. Yangın istasyonlarının yerleri ve sayıları tespit edilirken, itfaiye birimlerinin sorumlu oldukları bölgelerin herhangi bir noktasına, belli bir süreden daha kısa zamanda ulaşmaları hususu esas alındı. Tespit edilen istasyon yerleri, benzetim tekniğinden yararlanılarak oluşturulan modelleme ile bilgisayar vasıtasıyla kontrol edildi. Yangın istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereçlerin miktarları ve teknik karakteristikleri de göz önüne alınarak yangın söndürme etkinlikleri belirlendi. Türkiye de yangın ve yangın güvenliği ile ilgili düzenlemeler, farklı konuları düzenleyen mevzuat içinde dağılmış olarak bulunmaktaydı. Yangın güvenlik önlemleri ile doğrudan ilgili yönetmelik sayısı dört-beşi geçmemekte, birçoğunda kazma, kürek ve kovadan başka bir şey bulunmamaktaydı. Öte taraftan, çok az sayıda olan bu mevzuat içerisinde belirtilen hüküm- 89

4 ler, uygulanması mümkün olmayan maddeler içeriyordu. Kuşkusuz çok sayıda yönetmelik veya standart çıkarılsa dahi, uygulanamadıkça bunların bir işe yaramayacağı gerçektir. Proje çalışanları tarafından, İstanbul da birçok otel, okul, dershane, benzin istasyonu, han ve diğer yapılarda yangın güvenliği incelemesi yapıldı ve bütün kullanım yerlerinde benzer olan aşağıdaki hususlar tespit edildi: İncelenen tüm yapılarda personelin, yangın güvenliği, yangından korunma ve söndürme bakımından yeterli eğitimi görmemiş olduğu, Çok özel binaların dışında yangın ihbar, yangın alarm ve otomatik yangın söndürme sistemlerinin bulunmadığı, Tesislerde bulunan yangın söndürme el cihazlarının birçok tesiste alındığı günden beri hiç kullanılmadığı ve tecrübe edilmediği, sayılarının ve büyüklüklerinin yetersiz olduğu, Tesislerin çok büyük bir bölümünde yangın ile ilgili tatbikatların yapılmadığı, yangında kullanılacak su depolarının bulunmadığı, Bazı tesislerde yangın dolaplarının görülmediği, bunlara erişmenin zor olduğu, üzerinde hortumların bulunmadığı ve hatta sularının akmadığı, kazma, kürek ve kanca gibi elemanların insanların ulaşamayacağı yerlerde olabildiği. İstanbul da askeri idarelerin, deniz itfaiyesinin ve itfaiyenin kullandığı hidrantların birbirinden farklı olduğu görüldü. Birçok fabrikada yaptığımız incelemede, hidrant ağızlarının itfaiye hortumlarının bağlantı elemanları ile uyumlu olmadıkları tespit edildi. İtfaiye teşkilatlarına gerekli önemin verilmeyip, merkezi bir çatı altına toplanmamasının, ülke genelinde standartlaşmayı geciktirdiğini gördük. Aynı şehirde bile kimin ne yaptığı belli değildi. Türkiye de itfaiye araçları ve donatım malzemeleri ile ilgili olarak standardizasyona gidilmesi, hem şehrin çeşitli itfaiye birimleri arasında koordinasyonun sağlanması, hem personelin eğitilmesi, hem de gerektiğinde komşu il veya ilçe itfaiyelerinden yardım istenmesi veya onlara yardıma gidilmesi durumlarında, yardımın etkin ve hatta mümkün olabilmesi için hayati önem taşımaktadır. Bu standartların hazırlanması görevinin, yönetmelikle İç İşleri Bakanlığı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü ne verilmesi konusunda rapor düzenledik. Yurt dışından getirtilmiş pek çok araç ve gerecin Alman normlarına sahip olduğu tespit edildiğinden, herhangi bir teknik sorun çıkmaması için, Avrupa standartlarının adapte edilmesinin uygun olduğunu belirttik. Çalışmada, Türkiye de yangın güvenliğinin sağlanması için öncelikle, yangın güvenlik önlemlerini aldıran, kontrolünü ve denetimini yapan İtfaiye 90

5 Teşkilatının, kapasite ve bilgi bakımından güçlendirilmesi gerektiğini belirttik. Ülke genelinde yangın güvenliği açısından uyumluluğu sağlamak, yangın önleme sistemlerinin yapım, kontrol ve denetim esaslarını belirlemek, eğitim standardizasyonu gerçekleştirmek, yangın önlemleri konusunda halkı aydınlatmak ve belediyeler arasındaki koordinasyonu sağlamak gibi görevlerin yerine getirilmesi için acilen Yangın Önleme Genel Müdürlüğü kurulmasının şart olduğunu rapor ettik. Tüm bunlardan çok azı, ancak yıllar sonra gerçekleşebildi. 91