Sol. 1960'tan 1980'8 yirmi yll boyunca Tiirk solu, dikkat qekici militanhgmi

Transkript

1

2 qatistlgi siireq, koktencilesme siirecidir. Kiilrtenci qoziimleri savunan goriiqler giiqlendi& ol~iide, orduda -bunlam kargl- mudahale egilimi artmaktadx. Buna kaqu, Ttirkiye deneyiminde demokratiklesme ile liberallesme egilimleri, askerilesme sureci ile kimi zaman uyuemuetur. Gerqekten de, Bzellikle 27 Mayis 1960 hareketi, Deplokrat Parti'nin kesintiye ugrattib liberallesme s-ecini yenide3 Qletmek iqin yapilmigtlr. Bu hareketin getirdigi anayasa, hem TiiYkiye'ye liberalfeqmenin gorece en ilen donemini ywatmls. hem de toplumun ilgisini gerqek sorunlara qevirerek demokratiklegme siirecini dnernli olqiide hizlandirmist ir. Ne var ki askerilesme siireci, ayni zamanda Cok Partili diizenin karqisindaki en biiyiik tehlikeyi de olusturmaktadr. Siyasal oyunda silahli kuvvetlere siirekli olarak hakem roliiniin taninmasi, kwinilmaz bir biqimde, hakemin oyuncu hdine gelmesi egilimini yaratrnaktmir. Bu nedenle, koklii bir sivillegme. Tiirkive'de Cok Partili diizenin saghkli geli~iminin giderek ilk kosulu haline gelmektedir. Sol 1960'tan 1980'8 yirmi yll boyunca Tiirk solu, dikkat qekici militanhgmi ve hi^ de azlmsanmayacak kitle destegini iilkessinin ve doneminin geqeiderfne uydurma mucadelesi vedi. Sonun* sosyalistler 1979 seqimlerinde oylann yiizde 3'u gibi pek kiiqiik bir -cranm elde edebildiler. Bu yazillln yavldigi slralarda ise Sosyalist orgiitler yasadlsl ikn edilmis durumda Tiirk solunun hem bw&11~hem de potansiyeli, fstanbul'un Taksim meydanmda 1 Uayls 1977% de yapllan Eiitlesel mithgde simgelesrnisti. Kutluna Mnsmi DevrImci fqqi Sendikalan Konfederasyonu (DISK) Tiirkiye'deki iki i~a konfederasyonundan daha koktenci olam yaptl ve mitinge 200 'bini w- kui sosydist katildi. Sosyalistler, farkli ve qogu da birbirine =kip flamalar altlnda toplanmqlardl. Devrimci Yol'un 40 bin kadar izleqicisi vardi, Kurtulus'un io bin. Her iki~i de kokiinii 1970'lerin gerilla mucadelelerinden alan bagimslz gruplamb- mkiye'nin Sovyet yanllsl iiq grubu da katllmlgti. Sendikel isqiler kadar bir ~ok 6&enci ve meslek dernegi de vardl. Onlan bekleyen tarihi felaket, toplantlmn kanll sonucdnda cisimlesecekti. Maoist bir grup mitingin asosyal fsgist- niteligini teshir etmek amac~yla zorla kat~lmaya kaliugt&nda, kadr~lanndan bazllan havaya ates aqti. Hemen m- dmdan, wtiardan, baska stratejik noktakardan kalabaliga yayhm ates bqladi. -Pan& qlktl. Meydanda otuzdokuz olu kal&, bur,!afin ~ogu da panik slraslnda ezilenlerdi. Bu s~rdarda sol. sadece onemli ve birleqmiq olmakla kahnayan, aynca devletin qesitli adaklrtrina da yahn olan bir &isman niteligindeki wm egla siddetli bir mucadeleye girecektil. Oq yll boyunca kavga tirmandi, Ordu yapti&. darbeyle bu fwist tirman~gi da durdurdu; iilke duzeyinde devlet iktidan i~in asll qatlgma a-ki guqler aras~ndaydi. Ancak bu siim~te sol, siyasi toyluhyla kendi yenilgisine katkida bulmdu gruplann fwistlerve lia-1 birlesme yetersizligi solun kolek- (+) Nait Satl~gan tarafindan Tiirk~eye Ceyrflmistir. 1. Ates a~aolam bir kisrm, Devlet Su Igleri binasi gibi kamu yapilannili Catlalna mevzilenmigti, 159

3 tif en Carpic1 gdstergesiydi ma sorun tek bagma, Par- Galanmls& ve sekterlik degildi askerj darbesinden once Tiirk solundaki rakip gruplar yelpazesi olduk~a gagirticiydi: once en buyiik org-iit du~mundaki, gevgek neredeyse bir federas- yonu andran Devrimci Ypl vardi.' tkincisi, Maocular, belki de Cin &gmda d&q~e=lrn en yiiksek tirajli Gin yanlisi giinliik gazete olan AY-1 yaymliyordu. ~~uncusu fabrikalarda ve ban sendikalarda, geleneksel Tiirkiye Komiinist Partisi'nin (TKP) onemli n-ifuzu vardi. hcak, bu uc gene1 akimln -baglmsizlar, Maocular (ya cia Gin yanhlan) ve Sovyet yanlllan- her biri de kendi i~inde gorsce gu~lu rakip fraksiyonlara bolunmugtu. Elbette belirtilmelidir ki, Turk solunun reng&enk bolunmsleriyle, Ankara'daki parlamento ittifaklan ue hukiimetler silsilesinin geleneksel istikrars~zligi arasinda paralellik vardi: boliinme Turk toplumunun gene1 bir ozelligidir Tum sol gruplann, aalwdaki boliinmelere ramen siyasi pirtik ve kitle Caligmasmrn yiiriitiilmesi duzeyinde ayni derecede paylagtigi bir gey vardi ki. bu da kitle ~izgisi adma kitlesellige y'abancllagmp egilimiydi. Mesela pek qok fstanbullu her giin Bogaz'da kargidan kaqiya ge~mek zorunda; vapurlar kalaballk, yolculuk ozeilikle ig smrasi yorucu. Vapurdan inip, yolun sonraki kismi i~in dobus derdine diigmugken bir de eiktidar namlunun ucunda- diye bagwan militanlarla kaqllagan kalabaliklann neler hissedecegini hayal etmek gii~ degildir Kaldi ki agin sol, butun diinyacb boylesine ters tepen siyasi faaliyetler konusunda tekel sahibi degildir..ger~ek~i taktisyenlerin maceracillk- izlenimi uyandiran her geyi ma- eden ince hesap~ihgi hem yuzeysel sinikligi de egit derecede moral kincihr, ~iinkii kitlelerin zorunlu mucadeleciligini giiclendirecek yerde zayflatir. Benzei- bir elegtiri, 1977'de az farkla parlamentei. toparlaeayi bagarm Cumnuriyet Halk Partisi'nin (CHP) ssosyal demokrat onderi Biilent Ecevit'e jraneltilebilirdi. Ecevit, halk tabanini saglamlagtirmakta baga~siz oldu ve i ~ sii19ini ~ i fa~izme kargl mucadelede ke~disine ymdima Caglraak yerine, halkln kargisinda devletin temsilciligini benimsadi. CHP'nin Ataturk'Gii kokenleri, devlet~ilik ve yulrandan yonetme gelenegi partiyi iktidara geri getirmig olan tabandan geien cogkuya baskin geldi. En derin bunalim swasinda Charles de Gaulle televizyona ~ihp halka ~aidez mob (bana yardim edin) diyebilmigti. ama boyle bir kararlak Ecevit i~in ula- ~ilabilirin otesindeydi. DISK bir fwist terdrist zorbaliga kzrgi protest0 grevi yapmca. Ecevit. televizyonda ielere kendi iglerine bakrnalanni soyledi. 2. Bkz. Caglar Keyder, awk Demokrasisinin Ekonomi Politigl* ve StefanOS Yerasimos, atek Parti Donemi*; ve Freaerick W. Frey The hrglsh Political mte (Cambridge, Massachusetts : M.I.T. Press. 1965). 100 cw'nin aczi agin sag1 cezaretlendirdi. solun moral giiciinu kwdi ve sin tuhafi sermaye kesimlerini de haydkmkligma ugratb. Bu makale Tiirk solunun iktidmiz qxtansiye1i~n.i~ bau psdenleri Wnda bir incelemedir. Smlf mucadelesi daha ~iddetli bigimler aldi@ zamanlarda, dun varl@ii iyice hissettimesine ragmen fena halde yardim ve oz brgiitlenmeye ihtim duyarr ezilrnia sum giinliik hayatmda yer etmekte nasil yetersiz kalriigm~ gostedr. Bu, parlamenter ve ayaklama yoqanna k-1 ~lkma me- ~elesi dew, kollektivist ideolojisine ragmen bang~i ~ahgma veya ighirlgi talepleriyle neredeyse koturiim 01- solun militarist^ gerqeklerini elegtirel bir siizgwten garme sorunudur. AlMidaki kisa, kronolojik inceleme ne Turk sosyalizrninin bir tarihi ne de Tiirk orneande slruf mucadelesinin bir dokiimu olrna iddiasmdh. Am%, Tiirk solunu pen~esinde tutan stratejik yonelimsizlik ve buna bell *his yapsi- hakkirla bir bqlanp~ arqtimasidir. Tiirkiye ~okinist Partisi. Haziran 192O1de Musbfa ~u~hi'nin7 dnderliginde, Sovyetler Birligi'nde kuruldu3. Rus Devriminin yalunhgi baylece bir~ok bagka ulkeden once Turkiye'de bir Leninist orgiite yo1 aqti. Bununla bir1m.e. u~iincii Enterna~ymal~ Tiirk siyasi hayati ya da Tiirk sol gelenekleri uzerinde dogr~dan stkisi azdi. Bunun nedeni yalnizca parti Cizgisinin ci~egi burnundaki Sovyetler Birlm'nin devlet ~lkarlarvla bbi kllinmasi degildi: as11 belirleyici olan, bunun meydana geldigi baglamdi. Turk komiinizmi daha Mustafa Kemal Atatiirk'un bagimsizl~k hareketinin basannyla bogulmugtu. Ataturk'iin ozel bir tiirden milliyet~iligi var& ki D';mya save1 oncesinde miras alman Osmanh geleneklerinden kaynaklaniyodu. Devlet~e yimit'2!en Osmanli aydinlanmaslnm =Tiirklegiir5lrni~. bir uzantisi olarak Mustafa Kema1:in bagunslzhk hareketi (gerci sonradan yardlmlanni aldi am) Ingiliz ve Fransiz emperyalivnine kargi sava~h. Yunanistan'in Osmanlilann bunya Savagi'ndaki yenilgisinden yarar saglama girisimlerini ezdi. Arna Ataturk destegini hzlk direniginden almiyordu; tersine, koyluleri erler olarak savwmaya zorlarken, odusunu terhis edilmis eski askerlere dayan- 3. i.iustafa Suhpi konusunda bkz. Mete Tuncay. Tiukiye'de Sol Alamhr ( ) (Ankara : Bilgi Yaymevi, 19781, s ; Paul Dwont, abolshevisme en Orient: le parti cornmuniste turc de Mustafa Suphi s Cabiers du Monde Russe et Sovietique, 18, say1 4 (Eklm-Arahk 1977). s. 377,409; ayrica bkz. George S. Harris, Origins of Communism in!curkey (Stanford, California: The 'Hoover Institution Publications, 1967). 161

4 P'. (0, f ^. - zg c.,?i m?

5

6 egilim sergileyen bir dizi bashci, antidemokratik yaptmmlar getirsrek kaqllik verdi. Seqim, belirlenen zamanda yapllsaydi. (1981'- de yapllmasi gerekiyordu) Menderes muhtemelen demokratik y6ntemlerle iktidardan uzaklagtidacakti; bunun yerine ordu tamfindan yerinden edildi ve manbk dig1 ve utanq ve&i bir mamemeden sonra iki arkadqiyla birlikte asildr. Sonradan kendini Milli Birlik Komitesi diye dlandiran, ve nu-uzlu ge~ierd Cemal Gursel'den lideri dlnasmi talep eden farkli riitbelerdeki bir grup subayln y6nlendirdig; 27 Mayis 1960 darbesi, 1950 seqimine bir kami denge olugturdu. Birleeik bir knsal qogunlugun, kendisini iktidardan daird hir gekilde uzakla&racagindan korkan Kemalist seqkinler. yeni kentsel muttefikler yaratmay? amqlayan refomlax yoluyla durumui~u gii: v~ce altlna alan yeni bir anayasa hazlrladi: bu anayasa, genig bir dizi yurt-lk hakki ve basin dzgiirlugu sagliyor ve parlhento iiyelerinin seqiminde nisbi temsil usuliinu getiriyordu. Bunu izleyen bir yasa, ilk kez sendikal orgiitlenme iqin yasal temel salach. Bu noktada, Kemalistler, 1950'de oy haklanllln kiiylii kesime getirilmesiyle baglatllan demokratik donugum surecinia eksiklerini tamamlamq oldu. Bununla birlikte, iki olay, paradoksal ve kargit sonuqlm sergiledi: 1950 segimi gerici bir sonuca varan demokratik ve ilerici bir olaydi darbesi ise apwditir ki demokratik dekildi ama Tiirk siyasi hayatinln liberal reformunu da a n d o saglach. Bu iki olay nasil anlagilmali? Bir Kemalist, g5,~hesiz ki,19501nin gerici sonu~lanyla 1960'in kazaniilllanni kaqilastiracaktr. Sosyalist bak~g ise tersine, 1950'de saglman politiklegmenin olamlu yanlni gormua ve ayni zamanda da 1961'deki yeni anayasayi giivence dtma alan askeri miidahale dinamiginin nasil, bu anayasamn etkin uygulamaini imkhslzlagtwan ogeleri iqerdigini de kavramlg olmahydi. Eir b&a deyigle, iki degigimin siy- sonuclamm (1950'den sonraki gerici siyasalar, 1960'tan sonraki ilerici reformlar) Kemalist degerlendirmesinden uzakla+maks~zln, bu degigmele- re yiikienen olumlu ve olumsuz igaretleri tama~en ters qevmsliydi. Kaldi ki, sosyalist bir tahlil, iilkenin yuzyuze kaldigi bunallmlara koktenci- askeri qozumler getirmeye. gahgaaya devam etmenin qagdigi bir durumu ebedile~tirmek anlamma gelecegini on- gorme1iydi.- Cunku 27 Mayis 1960 anayasal darbesinin nihai etkisi Kemalist devletteki ikili niteligi naktalam&h, ve bundan boyle de darbenin ~sdcu. bir tekrail imkhsiz olacakti. Oysa bunu izleyen on yil iqinde, amilli Demokratik Devrim~ ad:yla sunulan yukandan agaglya ve darbeci politika, solun ve sosyalistlerin qownu birlegtiren strateji olmakta devam etti vs 1960 olaylami dogru an- lamaciaki S~ansizligi yuziinden Turk Soiu eaekqi kitlelerle ailerici~ bir devlet biirokrasisi arasindaki ittifak gibi dmayacak bir idealin teorik ve politik kelepqesinden kendini kurta.rzmah. YEN^ SOLUN YOKSELISI ; 1~61: Cesur Bir Baqlangq Tiirk Ceza Kanunundaki (Mussolini'ninkinden uyarlanmlgtlr.) belirli maddeler bir Komiinist Pa-tisi kurulmasl~u yasaklamayl siir- ~riirkenl*, yeni anayasa ozellikle bir aoayalist partinin olugturulwlna izin verdi. BoylelikLe, 13 Subat 1961'de (aralanndan ikisinin -- polis ajalll old~& sonradan ortaya qhan) bir grup sendika lideri Tiirkiye ig~i Partisini (flp) kduls. Bu sendikacllar, w l ~ sendi- a ka federasyonu olan Tiirk-ig'tenl* geliywlardi ve baglanmqta kurduklan yeni parti, pek az destek qeken koyu bir uvriyerist ideolojiye sahipti. Hatalmni anlayarak, partiye dab genig, dinamik bir piiriinum saglamak amaciyla Mehmet Ali Aybar'i parti wkam olmaya qagirdilar. Ayhr, ilk sola avlnm kurbasl olmug iinlii bir yazar ve hukuk profeso~-tiydu. Basla-ta, Demobat Parti'yi CHPnin Tek Parti refirnine kargi mucadelelerinde desteklemisti ve 1950' de siyasi sistemin aqik We gelmesinin dnemini kavramg qok az e+ylda solcudan biriydi. Aybar'in liderligindeki TIP. Tiirk solunda,cok onemli bir rol -gei~ekte tohum rolu- oynamaya, bagladl ve sonunda ~agda+ solun biiyiik boltimiinu olugturan hizipler parti ir$ mucadelelerin girdabinda dctg11di. Bununla birlikte, bas1annqt.a TIP, tazeli& ve ortodoks olmayl~iyla aylrdediliyordu. Saylca az ve drgiit olarak da yekpare kalan eski TKP'nin tersine, TIP, hal-llik dlgiisune varacak lcladar heterojen. aqlk ve eoerjik kampanyalar duzenlemeye ve kisa bir sure iqin, sosyalist savlan ',kitlelerin somut sorunlama balamaya muktedirdi- bu son nitelik ilk flp'i bugiine kadar benzersiz kilmaktahr. TfP'in bir birleaik sosydist parti olarak ortaya qlkl~lnda hsmen, partinin kuruldugu eirada uluslararasi ig~i hareketinin durumu rol oynarmgti Krugcev'in de stalinizasyonu henuz diinya komiinizmini bolmemigti, Kiiba ile Cezayir devrimleriyse heniiz akahraman~llk awmalamdaydilar; on yll 'sonra, Maocu ve Guevaracl 14. Bunlar, baska #ey!etin yanislra sinlf temeline dayalr partilerin kurulugrmu yasaklayan 141. ve 142. msddelerdi. Bkz. Qetin tjzek, (istanbul: Ararat Yayinevi. 1968). 15. dp'in tzrisi i~in bkz. iviurat Belge, e3xifkiye fs~i Partfsi*, Cumhurlyet D1. nerni TLirkiye Ansiklopedisi (istanbul: Iletisim Yaymlari, , cilt 3, s Bir baska igeki biraz dusmanca yaklawn) kaynak Ise sudur: Kemal Karpat, athe Turkish Left*, Journal of Contemporary History, 1, say1 2, Turk-is asllnaa Amerikan HUr Qalisma Gelismes! EnstitUsU'nUn (American Institute of Free Labor DevelopmenVAIFLD) sagladig1 parayla, soguk savasm kaleleri olarak ABD yanlisi, konilnizm aleyhtarl isci s'mdikalan federasyonlari olusturmak 1Cin d?inya ~aplnda girisiler, seferberligin bir par- Casi olarak kurulmtlstu. Bkz. Aipaslan Isikll, efccretlt Emek ve Sendikala~maw.

7 aklmlar eski ortodoks partiler muhalefet, ederken, boyle bir ideolojik birlik mumkiin olmaktan qikacakti. Gerqekte, eger TfP'in kendine has siyasi ozu tek bir ciimlede ozetlenirse, donemi balummdan ve Anglo-Amerikan telsilerle aeski yeni solmun yeghe pa.rtisi oldugu soylenebilir. Parti. bir fikirler, tawhr ve oncelikler yelpazesi iwriyordu. Boylelikle, aproletarya diktatorlugfi,ne mutabik degilken, kesinlikle sosyalist ve hattii bir bang hareketi biqiminde Sotyet yanli iydi., Bununla birlikte, Ampa ve Kuzey Amerika'dak. gruplarla $ az - qok luymlanabilirligi bir yana, TIP sadece bir aydmlar topluluhndan ibmt dewdi: Toprak reformu programiyla sendika taleplerini eklemlemeye de. Kurt azinhgm koktenci kesimlerinin arzulanni kapsamaya da aqlkti. 'IZP'in, bit- nkitle igqi partisinjn olu~turulmasi yoluyla Tiirk t6plurnunu donu$iirme ~eklindeki -batill sosyalist, beklentisine bir kar~i qllug olarak fstanbul'da yaylnlanan haftallk Yon dergisi qevresinde bir bagka siyasi akim ortaya qlkti. Bu dergi, 1961 Arahginda genq bir yazar olan Dogam AvciogLu tarafmdan kurulmua. 500 kadar u~lunun imzasini tasiyan bir beyanatla qlha, ve tirajmin kisa surede 30 bine ulagmasini saglayan geni~ bir ilgiyle kargilanmati ki bu timj, Turkiye'de o donemde bir solcu derginin ulagtib en yuksek rakamdi. Ym'iin politilrasi, Kemalizmin radikalist tadilati denebilecek ogele'r iqeriyordu: anti-feodal, devletqi, anoak uqiincu Dunyaci. Avcioglu ve destek~ileri iqin, aazgeligmiglikm qagdaa Ttirkiye'nin baglica niteligiydi, ve devletin onderlik ettigi ve plaladigi bir hizli iktisadi buyiimenin sa~lanmasi temel siyasi gorevdi. Biiylk bir i~qi sinlfi olma_digi ve koylu nufus, ezici qowlukta 01- durn iqin, Yon, butiin anti-feodal ve anti-emperyalist guqlerin, iktidam butun yurtsever unsurlarca payla~ilacagi bir aulusal demokrasi~ yaratmak iqin birleaebilecekleri bir ~milli cephe~yi savundu. Bijylelikle Yon'un politikasi, gerqekte 1960'lann baalarinda Turkiye'deki ilericilsrin karglla~tigi ikilgmin epey duyarli bir degerlsndirmesiydi. t lg6o darbesinin kazanimlanyla hakl~ligma daha bir -inanan Kemalist koktencilik geri kalmi~ klrsal kesimde hurafelere inanan bii qiik toprak sahiplerinin egemenligini esas aliyolriu. Yon, bu ondm belirleyici olacak olan stratejisini ilk formulleyen yayin organ1 oldu ~Milli Demokratik Devrimn; bu, segkinler, teknokratlar ve subaylam Tiirkiye'yi -bagimsizhk idndem hnlk a&na, igqiler ve lroylfile: adma- gereginde h!alk iqin. haka; ragmen. ylineteceani tasaria. yan so! Kemdst bir ikamecilikti". 17. Yiin hareketi hakkinda daha fazla bildiri iein bkz. Jacob M. Landau, Radical Politics in.modern Turkey (I.,&den: E. J. Brill, 1974). s ve ese* ba~ka yerlerlnde. ' T~P ile uortanm solu*nu seqmia CHP araslnda bir =solculu~~ temsil eden Yon gorihdiigii kadar ileri olmayan bir tez savurruyordu. Turk toplumunun azgeligmia oldurn, ve bir Bah Avrupa modeline dayanan parlsmenter sosyalizme dogal olarak uygun olma- Ui savinds elbeite gerqek pay1 var&. Ancak ne esas teshis ne de mete- dowydu: Tiirk buiuvazisi sadece kompradorlardm ibaret deildi ve Turk ordusuna koktenci- sosyalist subaylar komuta etmiyordu. Bu tartlama TIP zafer anmi yqadlktan sonra giindeme geldi: 1665'te katlldigi ilk gene1 seqimlerde TIP 300 bin hadar oy alarak mecliste 15 milletvekilligi kazanrmgti. Bu aslen nisbi temsil :-a rnilli bakiye sisteminin. ve radyoda konu~ma olanei saglanmaslnm son~cuydu'~. SI~~~lrtici bir zaferdi arna zaman geaci oldugunu ~Bsterecekti. Oncelikle, se~im yasalan, ku@ partilerin gelecekte boylesi btqanlar elde edemeyecekleri wkilde degigtirildi; dab da Bnemlisi fgqi Partisi'nin al&gi oylar partinin ig~ilerin partissi olmad@mn gosteriyord~~ Oyla~vun yakla& ii~tg birini elde ettigi fstan- - bul'da agirllkli olsmk alchgi oylar, yoksul i~qi semtlerinden qok orta simf aiiericimlerinden gelmig gibiycii; kirsal kesimde ise TIP oylan aglrllkla Kurtlerden ve Alevilerden geldi. Aybar toprak reformuna biiyiik iinem vermia ve bunu Anadolu'da bir kampanya ha-. line getirebilmiati. Bu bakimdan al~nan oy degerli bir bwanyl gbsteriyordu; ancak Aybar'in sendiali destekqileri, seqmenlerini kayda degar *kilde artmnakta bqanslz kalmialardi. Boyleiikle, igqilerin kalici bir sosyalist stratejinin tabanini temsil ettigi mvi qok onemli el-. qude zayfflami$ goriindii; ayni zamanda da solcu koktencilik dalgasi ~abanyordu. Yetmiglerin bqinda ig~i hareketi Bnemli boyutlara ulqti, ama tam da bu siralarda sosyalist miiitanla.r ig~i smlfma dayali stratejilerden uzaklagmiglrdi. hmokrat Parti'nin halefi Sideyman Demirel'in sagci Adalet Fartisi'ne meclis qogunlugunu kazand~ran 1965 se~imled kijyliilerin olugturdugu bir ~ogunluga dayaniyordu ve yeniden 1960'daki tiiriinden bir askeri darbeye davetiye qikanr gorunumdeydi. Bu, herhangi bir onemli iktisadi ba$arisizllktan kaynaklanmlyordu. Tersine son derece ytiksek bir buyiime orani va,rdl: 1960'lar boyunca y~lhk bu yunle istikrarli olarak %4-6 arasmdaydi. Hizli nufus ve sanayi geniglemesinin bir araya gelmesi Tiirkiye durumundaki geligen iilkeler iqin tipikti. Iggucu hizla artti, ancak oyle fazla artti ki hem nisbi hein de -mutlak olarak iasizli&3 yolwt~. Sendika uyeligi 1967'den sonra qok hzli artti ve donemi boyunca sendikali. iaqilerin saylsi yaldaaik 250 binden 2 milyona ulqti. fgveren sendikalanna katilan igietmeler de ayni donemde i.500'den 10 binin uzerine 18. Siizkonusu secimler kakkinda daha fazla bilgl kin bh. Celn Erogul, cgok Partili Dilzenth Kurulu~u: ,.

8 '~"-"~5?p63 0 UcD E. - ~ 6 g ' - 0 (D g45g(d C &*" +yw 3. kg (Dgm,z., ti " O F " l i e $ ggxo X4 k ~3 I m13, 5 ~ r i q g ~, g ~ ~? ~ -E a ( D ~ a ~ ~ * 6 ~ 9 0 a2.e Ezgye:* +b~~..an so* gg~;.e.-.-ps$ E-y?'g$ c: t-a $ g 1-P gadoo s ga;p "FN",. gopt q0 c.3ee$ig3geem4 E* s s $grgsg:3,, mo- Ze. a od o 0:2..6k2 &l E E.Er s u gd~x" jr 5 VY D \ ~ F S ~ ~K~%~~~,$~.(D - 9ahw~rg.S l2 gg"d -334 D BgZ8'~aa 8 L e u g.-33. *"E BBr 9"dpg a 3.0 geg$?~g "fg$egg F gem "lazy ~ $ 3 "I o 8gqB b2 Bxqp:; sg 3g (D 0: +- $us a g iz:g~i e.s* tig0ox3f cn,.. a Y O r: ZPgr, * r- ", gas$g &g ed E.", d g 3.Y,r+P.?r E.??? *

9 ~Wik nedeniyle flp'in 1965'teki bagansm~ tekrarlamasi mbnkiin degildi; dolayisiyla Aybar. da~b genig kitlelere ijzellikle de Kurtiere ve Alevilere seslenebilmek iqiil, teorik vurguyu -si~llf qlkan~ - ndgn *insan 6zgiirlugiimne kaydudi. Aybar'm insancrlhga verdigi dnem ayni zamanda hem aeci, hem de pratikte sonuq dmaya y6- nelikti: sosyalist fikirlsrin, iqinde bulunduklan dbnem itibanyla Tiirkiyye'de *dogal, slnirma ulwtguu ilissecliyordy Aybar Cekoslovakya'da Sovyet isgalhi glddetle su~laymca, partideki Sovyet ydsi kadrolar ona kargi ~i'ktilar ve bu kactrolann giiriiniirde daha asel-t- ~izgisi, genq militm'ann da yerel destegini kazash. Aybar TfP kongrelerini kazanh, ancak Sovyetlere taw konusundaki kutuplema partiyi te-mlli olarak felce ugmtti se&de$nde. TIP yalnlz iki milletvekili ~&arabib%. MDD, parti icinde de niifu-. zunu &leeeye barj1ad.1. Bu da&hma Aybar'm istifaslyla da durcpurule ve TIP, 1971'in askeri dadyesine etl&m-s, misyonunu. biiyiik ijl~iide dold&w bir parti g6ftiniimiiyle ddi. Boylelikle MDD hareket-in tartigmasiz onderi BeUi. Tiirkiye Devrimci Genqlik Federasyonunun (Dev-Genq) manevi babasi oldu. Bu orgiit yan ogrenci hareketi. yan devrimci dernek olan bir melez yapiydi. Belli orduyla umdub ittifaki blhikeye diigiirebilecek bir gerqek parti kuma konusunda istekli olmad&ndan. Dev- Gen~ uyelerine hemen hemen hiq Grgut disiplini deneyi saglrtmadi. Bu nedenle 'te niifuzunun dorugund~yken gnbun bir dizi kagmlmaz kopma ve boliinmeye ugramasi ga,31rtici degldir. ilk kopma, Belli'nin, Tiirkiye'de hala onemli feodal kalmtllar bulundugu kavramia. kar~i qikan bir m≤i yaylnlamayi reddetmesi sonucunda ortaya ~~kti. -Aynlan grup, buns> kargillk Prolater Devdmci Avdmhk adli yeni bir gazete yaylnlamaya 5asjladizs. Asll sorun, bizzat MDD'nin candlci stratejisinin rnk~isiydi: eger devrim varsayimi, iktidann bir zradikal cunta, tarafindan almmasiysa., Marksistlerin oynadigi rol neydi? Ayrilan grup, kisa surede bu can' slkici soruna Maoculukta bir cevap huldu. Bununk birlikte, Dev- Genq iqindeki diger muhalifler. Maoculum kl-rdan kente siirekli halk savwi rnerakim paylaspmdilar. Bunun nedeni sadece, koyluliigii. kentli kitlelerden siyasi elarak daha geri kaln-~g garmeleri degildi; darbenin yakla~tigi, hi'ssedildigi iqin, daha qabuk sonuq verecek bir deviimci stratejiye iqgiidusel denebilecek bir yahnlrk duyuyorlardi. Bu nedenle bazi MDD militanlan, Guevara sonrasi kect gerillasi ve fococulu&~ benimseyerek bu fikirleri lusa siirede gerqeklesmesinz-muhakkab gozuyle bdkdan bir -Sols cuntamn yer alacagi Turkiye'ye uyarldilar. Gene de sonuq,, Guevaraci devrimci 25. Sonunda Ciddi militan!sr~n teoriden yabancilwasma hbmet eden TUrk tarihi hakkmdaki bu yapay tartismalarm etkisi daha sonra tzitisllacaktir. aciliyet kavrarmyla sol Kenalizm gelenegi araslndaki urkutucii =uyum. ~erqevesini asamadla. Fococuhrk mu, F'roleterya Politikasi m ~? Che Guevara'lm en azmddan, kendi iillcesi Arjantin'de proletarya ayaklammlan baglamadan 6nce 1967'de oldugti, dolayisiyla Latin -bsrika'da, gerilla mucadelesine kargi bir dternatifin ortaya qduslni gormedigi soylenebilp-. Ti.irkiye'deyse siralama ba&ay&: FdcoculUk bir igqi smfi seferberligini izledi: Haziran 1970'te DISK, sendika orgutlenmesini kisitlaylci yeni bir yasaya kargl bir protesto qagnsi yaprmgh. Eger 20 bin kisi gelse sevinecerkti, oysa kendiliginden bir gekilde ve lstanbul'un tiim semtlerinden 100 bini elun isqi gosteri yapti. Polis, i~qileri geri t.ymirmeye.u&- r~ti ve nihayet orduya bagnirdu. Yetkililsr, Haliq iizerindeki kiipriileri a~arak yiiriiyiigu.durdurniaya ~aligtdar. Ama oncii kadmlar sayesinde smf ofkesinin tarihi igareti - gostericiler engelleri yar- &lar. Bir polisin ve iki is~inn oldua. birkag kiginin de tutuklan&pi tek bir ku~iik qatigma oldu. fgqiler a.rk~~@!lanm serbest bu-akmak iizere polis karakollwna girdiler, ama ne bir y&ma ne de bagira bir giddet olayi gijriildu. Tiirkiye.de bu kendilianden disiplizl belki de hergeyden daha etkileyiciydi. Proleter politika artlk giindemdeydin Haziran olaylan Mihri Belli'nin MDD sine gok tesiri yapti: ge~migte, Belli'nin ogrenci militanlan polisle slavqmigti anc& ne zaman ordu ige kanssa aordu-genqlik elele; MiU Cephedea diye hayklrarak dagllmigti. Birdenbire, gosterinin saglad& kitlesel destek, isqi slnlfi hareketinin olgunlasmaya baglahgm gosterdi ama radikallegen devrirnci hareket mesaji yanhg yorumladi: Kitlesel mucadelede bu yeni boyutu, proleter qevrderde siyasi ajitasyonun canlandmlnasi &in bir igaret ol~ak gdrmek yerine, olatyl silw mucadelenin b@a~ici iqin bir savag borusz: olarak yorumldlar ve daglara ~atllar. ate yandan da 16 Waziran -sol* cunta hazirlsyan aradikalleni uyardi. lsqi hareketi o plh iqinde istenmeyen bir par~aych ve cuniacllarla scsyalistlerin laraslni gittik~e daha fazla aqmas1 zorunluydu. Karizmatik Deniz Gezmig'in tkderligindeki Tiir-, l kiye Halk Kurtulug Ordusu (THKG) harekete gwen ilk mptu; Tiirkiye Ha% R~rtulus Partisi-Cephesi diye bilinen ikinci grup h- sa sure sonra biraz daha fala teknik basjanyla ilk grubu izledi. Bu 26. Belirli kovullar altmda, siyasive askerl kerteler ayn degil, bir organa butun olusturu-... bell prrrti bizzat gerilla foco'su Seklinde varolabilir. Gerills gucu ~ekirdek halinde Partild!r. Bu, KUba deniminin getirdigi Saglrtlcl yeniliktir.9 (R6gis Debray, Revolution in the Revolution? Armed Strnggle and Political Struggle in Latin Ameiica. 27. Sinlf~, Sendikalar ve Haziran (htanbul. S0rUh Yapmlan. 1976); apca Islkh, aocretli Emek ve Sefidikalagmaw. I

10 gntbun 6nderi daha sonra tiim Tiirk dwrimci hareketi iqin merkezi bir kiilt haline gelecek olan Mahir Cayan'di. Tehlikeli Blqude benmerkezci olan ve kendisine =pasifist- denilmesinin baslusmi ya- Sayan Cayan, bir dizi banb soygunu ve benzer eylemden sonre otuzuna girmeden Bldiiriildum araslnda sol siyaset ve fikirler orduya qegitli biqimlerde girmigti. KiiF;ik riitbelerde, Marksizrni benimseyenler vardl. Bunlar, daha ust riitbelerdeki Kemalist *radikallerle- rahatsiz bir ittifak iwdeydi. Bu ikinci qevre. 12 Mart'm son anda amacmdan saptml&&ndan halt3 hayflanmaktatllp. 12 Mart 1971'de iktidan ele geqiren asked yonetim slkiyonetim kullanarak binlerce devrimci Bgrenciyi --.-e igqiyi tutukladi, bu arada da, dogmakta olan gerilla gruplanni ezmek icin buyiik bir surek avl bwlatti. l9i'l.de ordunun hedefi gorece smirliy&: Varolan kapitalist sisternin yerine geqmekm ya da kendi diktatorlugunu kurmak yerine kurdurduklan -beyin liabinesi:. ile daha-gcidiimlii bir kapitalist reformizmi gewek legtirmek umudundaydi. Bunun yarusra artlk yhogg6rii sinm:.n1 qti&na inandigi solu da toplumdan silmek istiyordu. Igkence ilb bu donemde gorilmemig -bir -yayginllk k&i. ~Kontr gerilla- gibi orgiitler bifiitci derecede etkililik kazanh31. Ilk anda sol egilimlerin bazilan odunun iktidan ele aligini destekleyen bildiriler yaymlarmgti. Ama daha etkili olanlar, darbenin oziinu hsa zamanda teghir edecek eylemlere girmeyi gerekli gordiiler. gene de So!. mudahaleyi, kismen kendi bagansi olarak yorumlam yiikumlulugu hissetti ve kitlelerin oy hakki ilkesine sahip qlkmakta yetersiz kaldi. Cuntam =sol:. kanadlna duydugu mistik bir inanqla MDC orduya k-i bir gerilla savagmi kabul etti. Boylece a d a m genialeyen -dugman* cephe kaqisinda bu bir avuq insa~in fazla bir direme giicu olamazdi. Yenilgi duygusu ozellikle hapiste tmvmatik biqimde ya+endi. Yenilgi solun kendi yenilgisiydi. Ailecek tutuklanan 6nder militanlann qow arasmda, bu durumun apaqlkligi eski inanqlan Mi. Kitleleri yanlig yola sevketmiglik duygusu. Kernalist 28. Cayan ve 10 yoldw 30 Mart 1972'de bir Karadeniz koyu olan Km1dere.de klstmld~. biri harip hepsi oldtiruldti; patl~ma slraslnda tip 1ngiliz rehine de oldti. 6 Mayis 1972'de Deniz Gezmi~ ve iki ogrencl Ankara'da idam edildi: Klzlldere toplantlsl. bu ldamlan ijnleli~e stratejfleri bulmak. ipin dtizedsnml~ti. Cayan'm yamlan daha son.--- But* YaPlar bashglyla yaymlana. derleyen Mehmet All Mogultay (Istanbul: Evreq Yaylnlari, 1976) Mart lpln punlanan bir sol darbenin komutarrlar taraflndan onlendiglne ili~kln kanltlar vardlr. Bkz. Semih Vaner, a0rdu.s 30. Bu. 12 Mart mildahalesinin lktisadi boyutlar? olmadigi anlamrna gelmez. C)megh bkz. Keyder, aturk Demokrasislnh Elonomi Politigis; hh C. Schick ve E. Ahrnet Tonak. auluslararasl boyut: Tinret, Yardlm ve B0rp.s 31. hegin bkz. Jane Ceusins, T-akey: Torture and Pdttical Persecution (Londra: Pluto Press. 1973). cuntaya Blet olarak emperyalizmin yaranna davranrm~ olmak duygus; Marlrsizm-Leninizmin temel ilkelerinin gozar& edildiginin giderek daha qok farkma vanlmasi bu genq militanlarm bilin~leri iizerinde a&r bir yiik halindeydi. h a bu gayet insmi & wtqmala- 1x1 kaqmllrnaz olarak mistik-ahlakl bir niteligi de vardi; bu yeni savrulma, hapishane k~ullannm ve yetersiz sosyalist ktilttirh dayattijsl ijznellikten geliyordu. Bu ozelegtiri selinin tam gobeginde wrx-- - le'de Marsqi.palitikanm 6nemli bir degi9me ufiarna agamasmda ~ldugu belliydi. Hemen hemen herkesin fikir birliginde old@u iki nokta var&: Hareketin slnlfsal dayanalrtan yoksun dmasi (proletaryadan kopukluk) ; ve uluslararasi iligkilerin yoklugu. Bu porug birliginin admda gematik olarak a) geqmig haklrlnda kokten ozlegtiri yapma egilimi, b) siirekliligi koruyacak bazi =taktik- tavizler vererek geqmigin oziinu kabul etme egilimi olarak tanimlanabilecek iki qizgi - arasada bir mucadele vardi. Doneme Bzgii qe~itli nedenler, tdamu ' lum, bewli militan ii-nderler ian ozellikle qekici luldi. Cin. Sovyetler Birligi eleflirisini adim dim histerik diizeylere ~kanyordu ve dogal olarak askeri eylem bi~imlerine baglanmig olanlar. Mos-, kova ~euresindeki yumugamaya yskdlk duymuyarlardl megin 'IWkiye Halk Kurtulu~ Ordusu, u&a&gi yenilgiyi Sovyetlerin yanlig degerlendirilmesiyle aqlklayabiliyordu. Yeni ~rgiitlenmeler Bu tarhgmalar ciddi bir yeniden degerlendirme siireci yagayan birkaq tutukluyla smxli kalsay& ve Cin Halk Cumhurijreti'nin aslinda uluslararasi planda ne yaptigmi ogrenmeye zaman yetseydi, hasar daha az olabilirdi. Ama bij-jle olmadi. 1974't.e bir af q1lrt.1 ve militanlar kendilerini. sylemlerinin bozgununa ragmen Sol'u izleyen genqlik kitlesinin buw boyutlara ula~tlgi bir ortamda bulduk. Hayata bu mi ve zomnlu donii~. Sol'u, 196O'lardakinden qok dahe degigik ve -karma$ik qeelilige sahip gruplara ve hhiplere boliinme durumundit c~rakti. ~Jluslammsi Marksizmin butiin koll~ Tiirkiye'de, aralaxnda aynca yorum farkl- 01- birden fazla gruplarca temsil edildi. Hapiste belirli bir geqmiq degerlendirmesinin egigine varan kadrolar, diganda yiikselen bir halk hareketi ve oncelikle radikalle~lnig devrimci Bgrencilerle k,aqila+tilar. Bu yeni cogku, bagiayabilecek bir geqmig degerlendirmesini imkbsizl~trdi. Bum ek darak, 1960'larda devralinan Tiirkiye ustiine tartigma miraslnda da gerqekten yd gosterici olabibcek pek az gey vardi. Her grubun kendine Xitap:. tan destekleyici allnti bulabildigi bu havada ve skolastik yani a* basan tartisma oqamnda teorinir, pratige temel 01- dub dugiincesi abeslegiyordu. Ozun iqin onderlerinki@sel prestiji ve giivendiriciligi, teorik anctlizin inceliklerine kaqi daha belirleyici cridu. Boylelikle yetmigli ylllara da teori yerine ideolcaji ikame edilersk girjl-

11

12 Bz&mmz Sol 'lerde Tiirkiye Sol'u iqinde Macculuk Ma geligti.,{ Kultiir Devriminin yerel acentesi olma yohnda birbiriyle miica-s dele eden en az beg Maocu hizip vardi. Ama Maoculu-ktan hiq etki-$ lenmeyen genis ve etkili gruplar da ayaktaydi. 1970'lerin ilk YIU~.;~ ve kendine ozgu Soi'un potansiyeli aq~kqa ortadaydi. Belirli k a - nnda. Kuba =model-inin canllligmin surmesi onlarln M ~ ~ l ~ lar g altmda u ~ bu ~ potansiyel, demokratik ilkeleri olan ve Tiirk toplumiki ana tiiriinden birine (Lin Piao'nun mimci radikalizmi ve Cu sal formasyonunun iizgurlugiinu kmra.yan bir yeni kitle sosyalist,- Enlay'm kemiksiz oportunizmi-iki egilim. Buyiik bnder'in sikkesi- partisinin olusumuna yo1 aqabilecek bir buyiik sivarnarun anahtanin yazisml ve turasinl olugtupr) kapilmasini onledi. Maocu aha. nni olugturabilirdi (ve belki de Ma olugturabilir) Belki de bu mayan bu.akimlar iqin Uahir Cayan efsanevi bir gahsiyetti, ve askeri kaledeki en onemli (ve ugragtmci) som, bu siqramsnm ni~in bir yonetim donemi sirasmda sosyalist olan o@ncilerin buyiik CO&- leu da bu efsanenin etkisiyle sosyalist oldular. Bununla birlikte2 aftan sonra Cayan'in izleyicileri arasinda, ayan'in eylemlerinin intiharci maceracllrglna karsi olan tecriibeli iiyelerin tavrlanyla, Cayan'i ilbhlagtlrmyi siirduren. bapishane chgmdaki geng militanlam saf cockusu arasmdaki karwtliktan dogan bir onderlik ve strateji knzi olugtu. Bir dalgalanma ve kangikhk doneminden sonra iki h~lica qizgi ortaya qlkti. Bazl onderler genr; kusagin coskusuna kzrsllik verdiler ve boylelikle de bu potasiyelin biiyiik kismini yaksladilar. Cayan'a daha elegtirel yaklqan otekiler qlkardsc1an dergi nedeniyle =Kurtulug- diye bilinen daha kiiquk bir grup kurdular. Boliinmeden hemen sonra, daha ufa~ boyutuna ragmen Kurtulus, bir teorik ve pratik yenilemeyi ba!jarmz konusunda en iyi gansa sahip gibi goriinuyordu. Onderleri Cayan'ci maceracillktan uzaklaglrken daha ortodoks ve disiplinci Marksqi politikalara yonelecek. gibi goriinuyoriard~ Bu arada sonunda kendini ~Devrimci Yol- diye adlandiran ve baglangiqta Cayan'm gortiglerini dagrnatik~e.benimsemis olan buyiik grup, eski Devrirnci Genqlik Federasyonu'ncn niteligi olan gevsek federalist yaplyi terketmemigti. Paradoksai ola mk Dev-Yol'un daha sorurnluluk sahibi onderleri hem inandklan mucadele yonlerinin uygulanamazliglnl sezer, hem de degi*en 61 giitlenme bi~iminden kaynaklanan gerginliklere kanilik vermsy6 r;aliglrken, kademeli olarak pgdas Marksqi dugunceye daha hale geldiler. Bu arada da Kurtulus giderek ortdoks!~ti ve bas Wgiqtaki elegtirel tavniii surdurmedi. Omegin Stalinizm, her ik.grubun bir ortak yani olmaslna ragmen -Stalin'in eserlerinden ogrenilen bir Leninizmi benimseyen- Kurtulus'un evriminde da ha zararli etki yapti. Eu. Kurtulus'a burokratik yetenekler kazan dlrd~, ama orgiitun iq hapzi.tml qorakla~-tirdi. 1970'lerin sonlannc dogru doruk noktasindayken =teorik~ aylik dergisi yakla~lk 12 bi ncshaya Flkan bir tirajdaydl, haftallk yayini ise bu tirajin belki 3 katlydl. OyLq Devrimci Yd'un 15 giinliik yayilwin 100 bin sat*$ q&tigi oluyordu. Ustelik Dev-Yol. Istanbul'da ~ok daha genis bl kitleyi harekete geqirebiliyordu (hiu Taksim gosterisi dolaylslyla daha once de belirtildigi gibi) ve Anadolu iqinde kayda deger Sir drgiitlenme agma sahiptis. Bununla birlikte.bu onemli farklihklara ragmen Kutulug ve Devrimci Yo1 (bazi kuqiik gruplar ve qok sayida bagimslz bimylerle birlikte) herhangi bir resmi ideolojiye bairmli olrnayan Turk solunda bir t-51- =uqhcu giip olustunnayl surdtirdu. Bu genig, abtif turlu gerfeklegmedi& ve ni~in Tiirk solunun =bmsiz- gii~lerinin bir yanda Maocular ve obur yanda -Sovyetqiler:. arasrnda sekter. bir siyaset alanlnda slkigip kal&@d~r. Maocular Daha once belirtildigi gibi. en onemli Maocu grup, '1971 darbesinden once MDD hareketinden aynhp Cin yanhsi olm Proleter Dewimci Aydinhk'tan dogdu. Bwlangiqta ~Kampus Maoculan- diye adlandnlan bu grup, yetenekli bir orta sinif entellektiielleri qekirdegine sahipti, ve bu sayede de daha sonra epey bagad bir giinliik gazete olan Aydmhk'; ~ikarabildi. Mamu tartigma da ve syinsel oz elegtiride uzman olduklafindan Pekin qizgisini qesitli keskin yon ve vurgu degisiklikleri boyunca izleyerek Cin ortodoksisinn eziyetli yolunda kdmayi bagardllar. Bu grubun Maocrulugu bir dereceye kadar, Turkiye'deki Rus aleyhtan propaganda ve milliyetqi geleneklerle benzeagiyle de kendine yarar sagladi. Titiz ortodokslugu ve bwalzll kitle gazetesi gozoniine alm&gmda, obiir Mao- 33. Yayglnligi nedeniyle Devrimci Yo1 diger dev;rimci grup1~~dz.n slk fasist saldinlarla ylizyilze kaldl. Bu etmenlerin yanislra kitlelerle daha btiytik baglari olmasl. Devrimci Yol'u siyzsf bakudan daha sorumlu lulwordu amz. orgtlt resmf cqayancls ideolojisinin pencesinden kurtularmyordu. %u durn-. mun yarattlb1 tehlike, Cayan'in, yerel devlet ve empe;yal?zm taraiindan stir-' dfirtilen tsuni dengesnin bozulmasi ve boylelikle as11 tdevrimci durumsun patlamaslna imkan tanlmasl jslevini thalk~n silahh oncusti~ntin yerine getirmes! gerektigi seklindeki gortislinti acikr:o savunan Devrimci Sol ad11 grubun aynlmaslnda car.5 olarak gijrtildti. Tuhsftir ki, Devrimci Yol'a yoneltti4leri el~tirlder. bir gazete yaylnlamasl (ki bu Ckyan tarafindan eoportunizma olarak nitelendirilmisti) ve devletn kar~l taarruza girimeyi reddetmesiydi. Devrimcl Sol'un ilk eyiemlerinden biri, 12 Mart 1971 askerf darbesinden sonraki ilk ba~bakan o:an Nihat Erim'in :9 Temmuz 1980'de oldiirtilmesini tistlenmek oldu. Sacmaliklar~ s!oganlarlndan da aclkca gortiltiyordir: atanr1 affeder. Devrimci Sol aiietmez!, ve apo!is! Dikkat et, Devrimcl Sol bolgesindesin! s

13 I cu gruplar Aydmlik'a farkh bir alanda rakip qikmak zorundaydrlar. Tiirkiye.de siyasi rekabet zaman zaman atletizm yangmasina benzer: rakip grubun onune geqmenin tek yolu farkli kulvarda kogmaktx-, Aydmlk grubunun zaylf yam da =militanhk~ alan day&. Askeri darbeden so- oteki Maocu gruplar, bir halk ayaklanrnasi iqin zor ve qocuksu qagniar yaparak. PDA liderligini geride brrakmaya qahgtilar. Ashda 12 Mart doneminde PDA da ;bunu yapmig, okuy-iucdanni neredeyse bir =LCV? ile =balk savqiwna katdmaya qaman yasadigi bfr gazete yaymlamisjlard~ Bu esavi+qwm adresi ve zsmanlamasi olduba belirsizdi; bununla birlikte bazi koyliiler arasinda ve Kurt bolgelerinde, halk sav-i ciddiye au&. Bir ditan, kivllcimi tutugturmaya yeiarli cephaneye sahip olduwnu dii~iindu ve bu, Turkiye Komunist Partisi Marksist-Leni-. - nist'in gskeri kolu ve acimasizliga ozel onem veren dar goriiglu bir grup olan Tiirkiye Iggi Roylii Kurtulug Ordusu'nun b~lang.lci 01- du. Daha militan oluguyla, Ay&nlik'la rekabet eden bir bagka Maocu grup, bu makalenin baginda anlatilan Taksim Meydanindaki 1 Mayls faciasina katkida bulunmug olan Halkm Kurtulugu'ydu. Aftan sonra =Maaculuk=u kak~l eden ve THKO gerilla hareketinin co@.nlugunu temsil eden Halki Kurtulugu, geqid olarak en buyuk Pem yanhsi fraksiyon haline geldi Bununlk birlikte Pinochet ve Holden R~berto gibi1e;sni destekleyen Gin onderlerini izlemeyi de kendine pek yakigtiramiyor ve bundan sikinti duyuyordu. Ancak boyle rahatsiz edici daylardan siynlmaya qali~tiginda Halkin Kurtulugu, Aydinllk'ih, kararli Maocular olmarna su~lamasiyla kwilagiyordu. Dolayisiyla, Amavutluk'un Cin'den kopuguylti. Enver Hocalyl izleyerek resmi Gin siyasetini teik etme firstttin~ yakdadklannda epey rahatladllar. Maoculuk Hallun Kurtulugu'nun uzerine 0turmar.y bir elbiseydi. Aydlnlik ise giicfinu bazi atlatma haberlere yer verebilen gazetesi~in nitelsi ezyesinde koruyabiliyorau. Yeni Turk Sol'unda Sovyet t=aftarllginin geligmesi bir bakima 'y 'te Maoculugun doruk noktasina ulqmasindan sonra gerqskilegti ve Gin &g politikasmin sag yoneliginden duyulan hayd kinkligini yansitiyordu. Maocular ba$langiqta kendi kaba tarzlanyla da olsa enternasyodizm sorununll giindeme getirmiglerdi, ancak Pekin'in giderek arsizca Pinochet ve fran $ah1 gibi diktatorleri desteklemesiyle, pek qok militan Sovyetler Birligi'nin goriinugte daha iierici enternasyonal tavnna yalunlaati. Maoculugun bu gerilenesi, eski TKP'ye V1rkiye'de ilk kez onemli bir.parti olma imkbni vsrdi, ama iki Moskova yanlisi grubun daha ortaya qkmasiyla. TKP'nin Sovyetqi siyaset iizerinde tekel iddiasmda bull-lnmasma imk- kalmami~ti. Herhalde ad1 ve tarihi baglantilan sayesinde b-c gruplann en tanmrmgi fip'ti. i975'ts aftan sonra Behice Boran tarafmdan ye- B r I I ' k. niden kuruldu, ama art& az saylda taraftan vw& ve ulke qapmdaki eski varl3mi yitirmisti erin sonlamda TfP'in etkisi TKP'ninkinden wk daha azdl. 1974'te kdan uqiincii Sovyet yanhsi grup, Tiirkiye Sosydist I~qi Partisi ise garip bir ulusal mirasa sahipti qekirdegi emsali olmayan bir ~Leninizmin Tiirkiye'ye dzgii sentednni iqeren ciltler dolusu'egzotik ymllanyla mlu -ve bir ara bir vata an Partisi* de kurmug olan- eski komiinist Dr. Hikmet Kzvllcunli'nm izleyicilerinden olusuyordu. EC1vllciml1, 1971 darbesinden sonra yurt digma kaqmlg ve Yugoslavya'da surgiinde d- miigtu. Aftan sonra, bazi izleyicileri TSfP'i kurmak iizere eski m- ten bir grupla birlegti. 1975'te Tiirk Solu iqindeki niifuz dengesi, DISK'in ydbk kurultayinda TKP'nin birtakim gorevler almasayla degi~ti: TKP izleyicileri kendilerini birdenbire, -Ban$ ve Toplumsal herlemebayre1 altinda ulkenin en militan sendika hareketinin liderum ustlenmig buldular. DISK, darbe doneminde biiyiik prestij, ' kazanmg ve Ecevit'in zaferinden sonra da hula geligmigti. Istanbul-Marmara Bolgesi aanayi kugagi evresinde' adaklanmig daha ziyade bolgesel bir konfederasyon olmasma ragmen, 1970'lerin ortalanna gelindiginde Anadolu'nun qegitli bolgelerinde yeni sanayi yatinmlannln Wa, geniglemesi DiSK'e ulusal diizsyde etki kazanma ve (daha sag egilimli bir konfederasyon olan Tiirk-fg'in buyuk egemenliginin bulundugu) kamu sektoriinde de bir kopriibaqi kurmasma firsat verdi. Konya yalun1:mnda Se:ldigehirlde buyiik bir aliiminyum tesisi kuruluyor, aynca fskenderun'da Sovyetler'fn finanse et-, mig 01dug-u dev qelik tesisledne yenileri ekleniyordu. ustelik, bu yeni proletaryanin orgutienmesinin onemi sadece sendika guciiniin artmasmcian ibaret degildi koylii geqmigi olan genc igqiler iqin D~SK'~ fiye olmak, patronlara uyan ve be1 baglayan geleneksel politikadan koktenci bir kopug anlami tagiyordu sendika ise laik, sosyalist politiiya angaje olarak qizgisini berraklagtmyordu. Boylelikle, DISK iqhdeki TKP kdrolan, igqi slnifmm yeni kesimlerini orgiitleme ve sendika giiciinu ulusal duzeyde birlegtirme gihl &ir ve zahmeili bir igi desteklegen Sol'un buyuk bolumune onderlik etme goreviyle kargi kargiya kaldi. Bununla birlikte TKP liderleri daha qok DISK iqindeki egemenliklerini bencilce koruma pesinde oiduklan iqin buradaki bagka Soi akimlarla birlik olmayi reddettiler. Bwka Sol unsurlan burada pekala rnilitanca qaliaabilecek devrimcileri iernizlemede kimi man Sag orgutqulerle ve biirokratik sendikacilarla birlik ddular; TKP sonuqta kendinden baska sosyalist asizma=lm onleme konusunda Sol iqerisinde bir siyasi polis gibi hareket etti. Sonuq uq yonlu bir felaket oldu. flk ve en onemlisi Anado1u'- d&!i mucadeleler kaybedildi. Baghgiqta, buyuk aluminyum tesisleri kazanilmigti arna. TKP, igqilerin egitiminin yo&mlagtii~lmasi

14 \ ye-e supcrmarketler gibi atiiketim toplumu- yemleriyle isqilenn giivenini kazanmaya qali~ti. Sonra da Demirel hiikiirnetinin herhalde kesin te~vikiyle fwistler bu sanayi komplekslerine girdiginde TKP buna yeterli direnisi g8stersmecii. Bu arada lskenderun'da i~iler arasinda yapllan referdumu fqistlerin sendikasi buyiik farkla ve kesinlikle kazandi -.re DfSK'e bag11 Maden-Is sendikasi'na yeni uye kaydedilmesi anslzm durdu. mnci scnuq, TKP'nin baslattlgi bellibasli eylemlerin baga~sizhbydi. Bacjansizbklanna ortmek igin, Maden-1s sendikasina iiye &el sektor igqilerinin girigtigi grev sonuq vermedi. Aynca giinliik bii DiSK gazetesinin yaylnlanmasi girisimi de epey pahaliya ma1 olan bir bapmlzllkti. Elbette ki, uqiincii sonuq, bqka sosyalistleri,n sendikaladan atllmasiydi genelde, DiSK'in siyasi bakimdan kapsay~ci. niteligini ve genq proletarya igin potansiyel gekiciligini gelistinnek yerine TKP, devrimci Sol'un basks kesimlerini geride birakrna gabasmda, DlSK'i siyasi bskidan ken& &gindawerin giremeyecegi bir kurulu~ olarak kullanh. Bu politikanm bash- hedefi TKP'li 01~madan iga sdiyla beraber olunamayacagmi kmitlamakti. Arna 1978 DISK-Kunitayl'nda, 7'KP yanlisi wkan Kemal Tiirkler, ongo-' riilebilecegi gibi secimi kaybetti ve TKP kadrolannin bir kismi yeni yonetim tarafmdan tatsfiye edildi. Boylece TKP'nin DISK'teki gegici niifusu kendisi iqin de beklenen basany1 vermedi. Gelgelelim, sosyal demoki-asiden gelen yeni yonetimin, bazi onemli bakimlardan, daha ilerici uygulamalan oldugunu soylemek yanhs olmaz. Fest Teror l973'ten sonra, fagizm, Sol'dsn da daha suratli gelisti. Tiirkiye'- de burjuvazinin epey daginik olmasina ragmen, Alparslan Tiirkes liderligindeki fagist Se, yasal ve yasadlgi yontemleri baganyla birlegtiren tek bir merkezin yonettjgi birlegik bir harelretti. Kendi kamplan, kendi polis komiserleri, kendi rnilletvekilleri ve bendi subaylan, suikastqilan ve katilleri vardl; bazi bolgelerde de yerel iktidan ele geqir~nigti~~. 1979'da Ecevit'in basbakanligi siraslmda, iilkenin bazi lresimlerinde uygulanan (Kahramanmaras katliammm ardindan) sikiyonetimin fa~izmin yukseligine set qeki- gekmedigi tarti~ilir, ama Fagistlerin yukseli~i geleneksel gaflan da. beraberide getirmigti. Ornegin, Sag'da sevilen bazi ltigilere gijnderilen ve operasyonda kilit onem ta~iyan bomball paketlerin posta sisteminin iyi qaligmamasi sayesinde yerine zamanlnda ulasmayigi nedenivle bagadi olaxayan, klasik ve vakitsiz bir ~Roma yuruvusun girisini oldus. Bu gibi provokasyonlann, eylemci Sol'un bazi unsurlannln 34. Bkz. Mehmet Ali Agaogullarl. a-qr~ Milliyetci Sag., 35. abuylik Yiiriiyii~~Un 15 Nisan 1978'de yapllmas~~planlanm~~tl ve topluluklararasl saldlrllan kl~klrtmak i~in Pazare~k, Adlyaman ve Malatya'da siyasi yelpazenin her ilri yanmndar. se~ilen klmselere bombalar postalandl. Bkz. h.cr La~iner, amalatya Olayl-Turkiye'deki Fa~ist Hareketln Yaplsl ve Geligimio, Birikim, no. 39 (Mayls 19'78). 182 klar vermesine yo1 aqtigi oldu; bununla ince desteklenen ve iktidan ele geqirmein ter6rizmiyle. kendine yeterli bir olgun- Sol'un iggiidusel aeceraci eylemleri ara- Ustelik, Anadolu'nun bazi bolgelerinde. halki MlW olum mangalanna ka-1 koruyan tek sildigi oleandig1 bir durn ortsya ghi~ti. En kanli yagandigi bu bolgelerde, antifagist mticadelenin va celiirle en yaygln olan Devrirnci Yol'un militanlanvdi. Slluvbnetirn'den once bazi kasabalardaki toplulub bir yansi-tamamen fasist denetim altindayken oteki yarisi da devrimcilerce savunuluyordu. Ama koyler ve kent bolgeleri dolayh olarak Sol gruplarca idare edilir hale geldigi zaman bile, savasgl cesaretle~m sergilemenin 6tesinde pek bir gey yapamayarak tehlikeli bir Sekilde yetersiz kalcwar. Ne yerel reforrnlar, yapildi, ne de yerel halka nasil orgiitlenezegini veva kogullannl nasil duzeltecegini gosterebilecek olan halk Brgutleri yaratlldi*. Rsaca. devrimciler kendilerini ywanan hayaim vazge~ilmez bir bgesi haline getirmekte yetersiz ka1dda.r. Boylece, sonun& ordu sihyonetimin daha evrensel wadaletimni dayattiginda halk militanlara abizi gimdiye kada.r korudugunuz icin tegekkurler, ama art& lutfen gidin- dedi. Turkiye'ds Sol'un kendi yenilgileri bir yana, serpildigi d5mm diinya sosyaiizminde de qegitli garipliklerin one gktigi bir ddnemdir. Tiirk Sol'u, Latin Amerika'da Allende'nin ve Tiip11mmo'lann yokediliaini qok derinden hissetti; Cin'deki geli3meleri gagkml~kla seyretti; 6nce Portekiz'in sevincini yasadi, sonra da Portekiz'in adioi anmaktm, vazgeqti. Mam'i ve Lenin'i iskartaya cikaran Avmpa k~miinistierine dig biledi; ve hala Vietnam ile Kambogya araslndaki savwi hazmetmeye ugragiyor. Tiirk solu, giindelik taleplerin qig gibi arttigi bir sirada ilkcgrenimini gormus, hazlrlikslz olara-k ve aoyunun kurallannna daha ancak ~oyle bir goz atmigken eyleme girmigti. 0 halde, Sol'un biiyiimesinin bazi urlar cia -itmesi sasirticl degildi. 1960'larda devrimci hareket basladgmda Marksqi kuram bk- I renmeye qsligan ortalama bir militan, Anti-Diihring veya Ne Yap nemli bir istisna, edevrimcio bir belediye bagkaninin halk oyuyla segildigi ve siyasi katllm yara'mda bwari kazanhgi Fntsa ad11 Karade.uk kasabaslydi. Bu deney, silahl! kuwetler taraflndan ezildi...

15 L mall? gibi MAsikleri okurdu; adiyalektik Materyalizm*i, Stalin'b elkitabmdan ve Georges Politzer'in metinleriaden ogrenirdi; am zamanda kendisi iqin, Sovyetler'in Cekoslovakya'yi iggaline, Halk Cumhuriyetinde Anti-Sovyetizmin yiikseligirre ve Kultur DeV, rirnine, Che Guevara'nm ve dbiir Latin Amerika gerilla liderler',: nin mucadelesine tutarli bir aqlklama bulmak zorundaydi. Boylest olaylan a-lamasina yarhmci olacak pek az eyerli gelenek* hula. biliyordu. Ayni zamanda da -6grenilecekr pekqok gey beklerkan, pek qok yapllacak ig vardi. Tiirk Sol'unun ywamasirqn kogulu er. ken buyumekti. Ywanan fraksiyonlwmada, gruplarm Marks~figm qug-hesiz farkh turlerini temsil etmesine ve her grubun 6tekile re dtigmanhk beslemesine ragmen, zihniyet, degerler ve tavlr ba- I--- n~n1mndan, kadrdafi arasinda aqlk benzerlikler vardi. Bu, once. lime kadrolann ortak slnlf kokeninden kaynaklaniyordu: biiyiik hsmi kiiqiik burjuva ailelerden gelen ijgrencilerdi ve bu Besimin geleneklerini ifade ediyorlardis7. fgqi smlfi geqmigli bir militan. klsa surede militan oldugu olqude egemen tarza uyacak. art& igqi sl- nlfindm arkada4lanndan farkli davranacakti. Sonuqta ortaya g- kan ~l&sik devrimci davranigi gorece iticiydi. fgci slnlfi arasmda gerqek anlamda bwanli olmamasma ragmen, Marks~digin oeenciler arasinda, bagardi 01- seu, egemen ideolojinin gorece giicu ve zayifhgiyla aqiklanabilir. Aydlnlanmaya ve gelismeye verdia biiytik onem ile, pragmatik 5ir milliyetqilik icieolojisi olarak Kemalizm, yukselen burjuvazi i~in biqilmig kaftandl. Gerqekte Kemalizm, duzenli olarak bu ideoloiiyle beslenen halk qogunlugu iqin huti birlegtirici bir ideoloji, ve hem baskiyi hem de liberalizmi bu sayede hakli gosterebilen yonetici sindar iqin de elverigli bir arac darak varolmaktadir. Ama Kemalizm, -glangiqta kijktenciligini tegvik ettigi yiiksek ogrenim gormug kigilerin elegtirel sorgulamasina tahammul edemez. Bu qatigmada Marksq kur~m kolay bir zafer kazandi -belki fazlasiyla kolay bir zafer. Yeni militardam zihnindeki -dugiince iqerigi* belki de radikal m-- la~da degigti; ama dugiinme ysnteminin kendisi gorece dokunulmaz kaldi. Marksqlllk yeni bir doktrin- daha lltakirl ama yine de inanqla ogrenilmig bir doktrin oldu. Bir bagka deyigle Marksgi kuram, onu Bapali bir ideolojiye, hatta imana donu~turen bir gekilde benimsendi. Bu, cionugum surecinde zorunl-c veya ka~1mhm.z bir agama olarak giiriilebilirdi -eger onu bagka agam~lar izlemig 91- say&. Bu yau kaleme almdigi sirada, boyle bir sureci baslatmak iqin gerekli koqullar ortada goliinmuyordu henuz. Boyle bir sureq, 37. Sol militanlarin toplur~al se iktisadi kokenleri konusunda ornegin bkz. DOgu Lrgil, Tiirkiye'de Teror ve Siddet: Yaplsal ve Kiiltiirel Ksmaglab (Ankara: Turhan Kitabevi, 1980); Rugen Kele~ ve Artun ksal, Kent ve Siyrrsal Siddet (Ankara: Ankara hiversitesi Siyasal Bilgiler Fakliltesi Yayinlan, 1982). < Gramsci'ci anlamda ukolle$tg aydm* gibi i~g6ren ve teorik bilinqlilik duzeyini yiikselten bir siyasi orgiit iqermek dummundaydi. Tiirk entellektiiel hayatmda Sol, ender rastlanan bir tistiinliilc sahibiydi: dugiinurlerin, yazarlann ve sanatqdarin ezici solcuydu, ve onemli bir kismi- da Maiksqi oldw iddiasmdaydi. Bu, ozellik, daha ileri toplumlann bile belki gipta ettigi Turk kiiltur hayatina katk~da bulundu ama. sosyalist aydinlarla sosyalist siyasi hareketler arasmda belirgi bir uzakllk da vardi. Militanlam, teori veya sanat gibi =llimli= goriinen hqeyi pddetme geklinde bir ortak tavirlan varh, am& bu uzakllk biraz da aydin kesimin daha etkin olmava razi olmayigmin bir uriinuydii. Boyle organik bagla- nn yokluw, iabiidir ki siyasi kadrolann kuramsal ve kultij~l s ~ g ligina katluda bulundu, htidar Saplant~si Yonetici sinlflar arasmda iktidar bunalimmin -ve iktik rekabetinin- varolduh 1960'lann son ylllamm ozel siyd konjonktiiriinde hizli radikauegen ogrenci hareketinin, iktidan ele geqirmenin dogru stratejisi konusunda bir tartigmaya kenetlenmesi gorece kaqmilmazdi. Bu tartigmada TIP -haklr olarak- kapittalist gelismenin qnemini vurguladi, ama inandinci bir adevrimci* strateji geligtirmedi ve Turkiye'nin azgeligmig, uqiincu Diinya~ niteligini vurgulayan MDD'den daha once tarih samesinden qekildi. 0 sirada bile hiq dealse strateji sorunu, iilkenin yapisma iligkin tartigildigi halde 1970'lerde strateji sorunu -ulkenin yapislnln da kitlelerin de malzemsden ote biqey olmadigi- enfes bir yemek hazirlamttk iqin kullanilan bir yemek kitabi gibi ele alindi. htjdar sorunu bir saplanti haline geldi =Do&udanm iktidann ve ~topyekiin niucadelenin fetigle@irilmesi, Solu, gerwklikten gittikge daha uzaklara ghc9rdu ve bir biitun olarak devrimci gruplann iqed6niik bir nitelik kazanmasina go1 acti. Her grup buyiime ihtiyacmdaydr, ve bu, en ko1a.y yoldan, obur gmplann taraftarlannm k8zamlmaslyla Saganlabilirdi. Yani. bir grubun hatasi ve kaybi oteki grubun kazanci oluyor ve her gmp esit oranda hayai kinklia ;l%klenirken, bir gruptan oburiine herkesi kiiqiik kazanimlarla oyalayan ve bu tur qlkarlar iqin rekabet iqinde tutan duzenli bir trafik vardi. TKP'den Kurtulug'a, ' Kurtulug'tan Aydmhk'a soldaki her gmp -hei-bin kendi tarzmda- bununla megguldu. Bu sureqte, sdevrimci dil-, ozel bir jargona donugtu. Her orgiit, yeni militanlar cezbedecek gekiide cesaretini sergilemek zomndaydl ve bu da sosyalizme ilgi duyan igqi ya ds, koylijleri urkutup kaqinyor. Belki bir tek TKP, ailerlemem hakk~nda herhangi bir sinlf iqerigi olmayan ~ilimli~ sloganlar deiledi; ama bu cia bir yere kadar boyleydi Degigik gruplai-in ve egilimlerin siluybnetimden once yaymladiklan qegitli gazeteler, temelde, herhangi bir kadro kaybim

16 durdurma amacma yonelikti. Gerqek durum hakklnda dogrudan seslenmek suretiyle yeni uyeler qekmekten epey uzak olan bu propaganda organlan, faqi smlfi kamuoyuna genellikle anlagllmaz geldiklerinden burjuvazi arasinda pek az huzursuzluk yaratti. GrupLr, aslinda amblem, veys. belki marka iglevi goren ateor?=leri ~evresinde toplanirken, militanlar ozgiinliiklerini grubun aonum u temsil den -ve boylelikle de kqinllmaz olarak kemiklesenbirkq formule gore tammladllar. Gene1 sonuq. orgiit iqi demokrasinin dereceli olarak azalmasiyh -ustelik bu geleneksel olarak demokratik nomlan' olmayan bir iilkede gerqeklegiyordu. Gruplar boylelikle ttecrit oldu ve kaqinilmaz olarak- hem itildi. Turk Sol'u iilks ka gruplara kargi -savwm konumlanna itildi. Tiirk S01'u ulkg sorunlan haklclnda tutarli birgeyler soylemekten vazgeqti: selik ve tip. ulqim ve kentlegme, koy orgiitlenmesi ya da fabrika hayati gibi sorunlann elegtirisine veya qozumlemesine kallu&nadi bile. Giindelik yeamin acil- ve aqlkqa sosyal, olan sorunlanna rasyonel ve uygulanabilir alternatifler gostennek yerine, Tiirk sosyalistleri =oq Eiinya* teorisinin oportiinist olup olmadigi konusunda ciltieidolusu tartisma uretti. Bu tur sakat politika iiretilmesine yardim eden, ve buyiiyen fagist tehdit kargisinda solu bolunmug tutan bir bqka etken. ahainmin heryerde hazlr ve nawr varligiydi: militanlar kendileri iyi niyetliydiler ve bilimle donanmlglardi; biliyorlardi ki proleterya devrimci sinrfti ve tarihin sarsilmaz akigi onlardan yanaydi. Ancak, kayda deger herhangi bir devrim yapabilecek durumda degilierdi; onlan onkeyen sadece dugman olamazdi, qunku kapitalizm ne de olsa can qekigiyordu ve egemen siruflam pek qok soiunu vardi. 0 halde yolu tikayan mqhul etken neydi? Bu dugman ancak bir hain olabilirdi. Devrimci hareket iqinde, bu hain ki~iligi hep gu ya da bu gekilde varoldu; elbebte bazi durumlarda boyle gorii~leri hakli gosteren etmenler vardi a.ma, onemli olan buna eglik eden tavlrdi. Bu inanq, gerqekligin yiikiinu hafifletir, buna karsilik daha fazla ferahlamak ir;in, haine duyulan kir,in dozu cia ay-tmak zorundad~r. Kapitalizm oncesi i~eoloji varligini ne kadar siirduriiyorsa bu turden tavir ve diigunce kaliplan iqin o denli verimli bir toprak vardir. Genq ve tecrubesiz,a- enerjik vs iyimser. kendini iktidar alternatifi olarak goren (biraz fazla iyimser bir bakimla) ve butiin araqlan ve modelleri bu hedefs ulaamak iqin tiiketen Turk sosyalist hareketinde, boyle dugunce tarzlannin belirli bir Baqinilmazl~gi vardi. Yiikanda tecriibesizlik etkknine deginildi; 1970'lerin kargagasindan sonra Tiirk solu artik genq olmayacagi-iqio, 8 u sorunlardan bazilannin 1980'ler de ~oziilmiig olmasi beklenebilirdi; ne de olsa, bu tur bir ~genqligi. ilelebet surd-irmek, botun bu deneyidrrclen sonra, patolojik bir buyuyememe belirtisi sayilabilirdi. Olgunlwarak buyurnenin yonu ne olabilirdi? Geligme-~izasinin ortodoks amlf ijrgiitleri iqinde olmasi zorunlu degildir ve kesinlihe bu slnlf iirgiitleriyle slnirlanmamalidir iizellikle de fagist saldimin yarattlgi koauliar alt-mda. Siyasi kitle orgutleri aqisindan, ~eaitli qfiarlann bir araya geldigi buyiik kentlerden k691ere dek butiin yerlesim birimlerindeki yerel derneklerin daha buyiik bir potansiyel olu&urdu-w tahmin edilebilir. Burada, belki de gelecek bir toplumun habercisi olacak daha demokratik ve egitlikqi iligkiler bada-yabilir. Tab diizeyinde demokrasinin temelini yok eden mericezi kararlarm baglaylclligi olmakslzm, devrimci sosyalistlerin ulusal diizeyde eklemlenmesine yardimci olmalan gereken pek qok kendiliginden yerel ha- reket vardir. Bir programin onerni, Rerqek ko~ullara gore belirlenen ve zorlanmig olmayan,bir faaliyet iqinde ortaya qikabilen eylem ilkelerinden gelir. Miimkiin mertebe birlik iqinde olmak gereklidirama bunun mutlak onkosulu olan demokrasiyle Sirlikte, qiinku abir- legecek. olanlar bir hayli farkli geqmiglerden geliyor olacskhr. Baekalannin devrimci tecriibesinin geqerliliginin stasfiyemsine dayanan bir demokratik ve enerjik birlik damaz. Esnzer gekilae. somut hekadmlarindan defler ancak kadrohm igqilerden ve kdyliilerden ve uzmanlardan qok gey ogrenecegi demoki-atik igleyialer iqinde berraklqabilir. Marksqiligi bir silahh mucadele kuramina idirgemek, onu olum kuramina qevirmektir. Onu cesaretli bir direnigten qok bir y-a kurami olarak anlamak isin Turkiye sosyalistleri, onderlik etmek istedikleri kesimlerin yaratici giiciine bagvumak zorundadir. Turkiye'de demokrasiye ovgu dczmeyen pek az grup --Sovyetqi, Maoist veya bagimsiz- vardir. Gerqekten de, gmplar demohasinin onemini teslim ederler: sahiden nerekii olan daha sa.- mimi ve daha kiiirlu bir donuglimdur. CHP iqindekiler dahil, Tiirk Solu'nnn bir butiin olarak daginfigl,hsinen bir ~rta.k yanllgldan kaynaklaniyor. Cegitli taraflar hepsi de yanlig bir onciiluk kabu! +J ec!srse sonraki anlaginazliklan uzlagtinlamaz olur. Bu eski bir kuraldlr: herkes *bir bagkasinda gu ~Gzumiin yanligligini gorur ve ken- di ~~~~~~~~~~na bir daha inanir. Ama onctjlun yanligligi diizelme- den hi~bir adogr~ qoziim olamaz. Wzum ancak ve ancak tartisma kogullannin donugturiilmesiyle murnkundur. Bu bakimdan da demokrasi uzerindeki vurgu, Turk Soiu'nun gene1 karakterini sinayacak kertedir. Turk sosfalistlerinin ormk paydasi Mla dlkenin sorunlanra bir -Dogum qozumu aramak zonnda olduklari inancihr. Bu. udevlatin kurtariclsin Ecevit iqinde dogruydu -bu yuzden Ecevit daha ilerici politikalarina rrz2men qogulcu politika yurutme konusunda daha -fierim biri clan Demirel'den daha yetersiz kaldl. 1978'de yeniden iktidara geldiginde ekonomide bir shalk sektoriim yaratma girisimi, -kitleler-i gerikalmigliklanndan -yukandan bir hrnleyle kur-

17