27 ŞUBAT SALI FESTIVAL STRINGS LUCERNE CAROLIN WIDMANN keman

Transkript

1 ŞUBAT SALI FESTIVAL STRINGS LUCERNE CAROLIN WIDMANN keman

2 FESTIVAL STRINGS LUCERNE CAROLIN WIDMANN keman DANIEL DODDS konzertmeister PROGRAM Antonio Salieri Re Majör Senfoni, Venedikli 10 assai Andantino grazioso Presto Wolfgang Amadeus Mozart Keman ve Orkestra İçin Konçerto No.3, Sol Majör, KV assai Andantino grazioso Presto ARA Felix Mendelssohn-Bartholdy Keman ve Yaylı Orkestra İçin Konçerto, Re Minör, MWV O 3 25 Andante Wolfgang Amadeus Mozart Senfoni No.29, La Majör KV Andante Ara dahil 100 dakika sürer. PROGRAM NOTLARI FESTIVAL STRINGS LUCERNE Avrupa nın en seçkin oda orkestralarından biri olan Festival Strings Lucerne, 1956 yılında Wolfgang Schneiderhan ve Rudolf Baumgartner tarafından kuruldu yılında sanatsal direktörlüğü Rudolf Baumgartner den Achim Fiedler; 2012 de ise Daniel Dodds devraldı. Frankfurt Alte Oper, Berlin Philharmonie, Berlin Konzerthaus, Hamburg Laeiszhalle, Zurich Tonhalle ve Vienna Musikverein gibi mekânların düzenli konuklarından biri olan topluluk, tarihi boyunca Jean Françaix, Frank Martin, Bohuslav Martinu, Sándor Veress, Iannis Xenakis, Krzysztof Penderecki, Klaus Huber, Peter Ruzicka, Beat Furrer gibi bestecilere ait 100 den

3 fazla eserin galasını gerçekleştirdi. Bugüne dek Yehudi Menuhin, David Oistrakh, Pablo Casals, Wilhelm Kempff, Clara Haskil, Anne-Sophie Mutter, Maxim Vengerov, Leonidas Kavakos, Mischa Maisky, Hélène Grimaud, Daniil Trifonov, Renaud, Gautier Capuçon gibi isimlerle müzikal işbirlikleri yapan orkestranın sezonlarındaki kadrosunda Alman-Japon keman sanatçısı Arabella Steinbacher baş konuk sanatçı olarak yer aldı. Avrupa nın yanı sıra ABD, Güney Amerika, Japonya, Güney Kore ve Çin de de konserler veren topluluk, Barok tan çağdaş müziğe uzanan geniş repertuvarıyla dikkat çekiyor. CAROLIN WIDMANN Kusursuz tekniğiyle dikkat çeken Alman keman sanatçısı Carolin Widmann; Köln de Igor Ozim Boston da Michèle Auclair ve Londra Guildhall School of Music and Drama da David Takeno ile keman çalıştı. Leipzig Gewandhaus, Tonhalle Zurich gibi prestijli konser salonlarında, Çek Filarmoni Orkestrası, Viyana Radyo Senfoni Orkestrası, Londra Filarmoni Orkestrası, BBC Senfoni Orkestrası, Hallé Orkestrası, Fransız Ulusal Orkestrası ve Kraliyet Filarmoni Orkestrası gibi birçok toplulukla performanslar sergiledi. Sir Simon Rattle, Riccardo Chailly, Sir Roger Norrington, Vladimir Jurowski, Marek Janowski, Pablo Heras-Casado gibi şeflerle birlikte sahneye çıktı Alman Kayıt Eleştirmenleri Derneği-Eleştirmenlerin Seçimi Ödülü ve 2013 Uluslararası Klasik Müzik Ödülleri-Yılın Müzisyeni Ödülü nün de sahibi olan Carolin Widmann, 2006 dan bu yana Leipzig Müzik ve Tiyatro Üniversitesi nde keman profesörü olarak görev yapıyor. ANTONIO SALIERI ( ) Verona yakınlarında doğan, ilk müzik derslerini ağabeyinden alan İtalyan besteci Antonio Salieri, zengin bir sanatseverin desteğiyle Venedik te Pescetti ve Pacini nin öğrencisi olmuştur. Bu arada, Viyanalı besteci Gassmann ın ilgisini çeken 16 yaşındaki genç müzikçi, onunla Viyana ya giderek müzik yaşamını orada sürdürmüştür. Gassmann ın ölümünden sonra 1774 te, 24 yaşında, onun yerine saray besteciliğine atanmış, Gluck la arkadaşlığı sayesinde bestecilikte gelişmiş; altısı sahnelenmemiş 39 opera bestelemiştir. Viyana da öğretmen olarak ün kazanmış; Beethoven a, sonra da Schubert ve Liszt e de ders vermiştir. Yedi mes, dört Te Deum, on bir kantat, dört oratoryo gibi kilise eserleri yanında, İtalyanca başlıklar taşıyan iki senfoni, iki klavsen konçertosundan başka org, flüt, flüt-obua, keman-obua-viyolonsel için konçertolar bestelemiştir. Ölümüne kadar ünlü bir besteci sayılan Salieri sonradan unutuldu. Bencil, gayesi için her şeyi göze alan, entrikacı kişiliği olduğu söylenen Salieri nin, Gluck ve Mozart ın gölgesinde kaldığı için kıskançlıkla Mozart ı zehirlemeye teşebbüs ettiği de öne sürülmüş; hatta bu konuda, 1898 de Rimski-Korsakov, Puşkin in bir oyunu üzerine -İstanbul da da sahnelenen- bir opera bestelemiştir. *Program notu, İrkin Aktüze nin Müziği Okumak isimli kitabından alınmıştır.

4 WOLFGANG AMADEUS MOZART ( ) Wolfgang Amadeus Mozart sadece Klasik dönemin değil tüm zamanların en iyi bestecilerinden biri kabul edilir. Mozart'ın müziği, doğal bir akışa ve karşı konulmaz bir çekiciliğe sahiptir. Mizah, sevinç ya da üzüntüyü inanç ve ustalıkla ifade edebilir. Operaları, özellikle de geç dönem çalışmaları, piyano konçertolarının birçoğu ve daha sonraki senfonileri gibi yüksek sanatın parlak örnekleridir. Daha az önemsenen kompozisyonları ve gençlik eserleri bile, son derece çekicidir ve çoğunlukla ustaca bir müziğe sahiptir. Mozart, beşi erkenden hayata veda eden yedi çocuğun sonuncusuydu. Üç yaşına geldiğinde klavsen çalıyordu; dört yaşında ise kısa kompozisyonlara başlamıştı. Genç Mozart, ilk halka açık performansını beş yaşındayken Salzburg Üniversitesi'nde klavsen çalarak verdi. Yedi yaşında, müzikal bir toplantıda eline bir keman aldı ve daha önce hiç keman dersi almadığı halde, bir eserin ikinci bölümünü eksiksiz bir doğrulukla çaldı yılları arasında Mozart, besteci ve müzisyen babası Leopold ve yetenekli bir müzisyen olan ablası Nanneri ile Londra, Paris ve Avrupa'nın diğer bölgelerinde çok başarılı konserler verdi. Mozart ailesi, Kasım 1766'da Salzburg'a döndü. Ertesi yıl genç Mozart, ilk operası Apollo et Hyacinthus'u besteledi. Klavye konçertoları ve diğer önemli eserler de artık yavaş yavaş kaleminden dökülüyordu. 1769'da Mozart, Salzburg Sarayı nın başpiskoposu tarafından konzertmeisterliğe atandı. Aynı yılın başlarında Mozartlar, genç bestecinin İtalyan operası üzerine çalışmasının ve Mitridate ve Lucio Silla adlı iki başarılı eser yaratmasının ardından üç İtalya turnesi gerçekleştirdi. 1773'te Mozart, Avusturya'ya döndü ve akabindeki birkaç yılı beste yaparak geçirdi yılları arasında, tüm keman konçertolarının yanı sıra senfoniler ve oda eserleri yazdı. 1780'de, Münih'te büyük sansasyon yaratan operası Idomeneo'yu yazdı. Başpiskopos ile bir çekişme sonrasında konzertmeisterlik görevinden ayrıldı ve Viyana'ya yerleşti. 1782'de Constanze Weber ile evlendi ve onu ertesi yıl ailesiyle tanıştırmak üzere Salzburg'a götürdü yılı, aynı zamanda Saraydan Kız Kaçırma operasının büyük başarı elde ettiği yıldı. 1780'lerin başında ve ortalarında Mozart pek çok sonat ve kuartet besteledi. Siparişlerinin birçoğu artık operalardı ve Mozart bu siparişlere bir dizi başyapıtla karşılık veriyordu da Figaro nun Düğünü nü, 1787 de Don Giovanni yi, 1790 da Bütün Kadınlar Böyle Yapar ı ve 1791 de Sihirli Flüt ü besteledi. Mozart, son yıllarında bir dizi geziye çıkmıştı. Sağlığı daha önceki zamanlarda çok daha hassasken o sıralar ciddi bir durum ya da hastalık söz konusu değildi, ta ki 1791 yılı sonlarına doğru nedeni bilinmeyen bir ateşli hastalık onun ölümüne sebep olana kadar. FELIX MENDELSSOHN-BARTHOLDY ( ) Alman, romantik dönem bestecisi Felix Mendelssohn-Bartholdy, zengin bir ailenin çocuğu olarak Hamburg da dünyaya geldi. İlk piyano derslerini ablasından aldıktan sonra Berlin Singakademie'ye katıldı. Akademinin müdürü Carl Friedrich Zelter, Mendelssohn'un ilk beste öğretmeni oldu. Henüz 13 yaşındayken Do Minör Senfonisi'ni, 16 yaşındayken türünün ilk örneklerinden birisi olan Yaylı Çalgılar İçin Mi Diyez Majör Sekizlisini besteledi. 17 yaşındayken William Shakespeare için bestelediği Bir Yaz Gecesi Rüyası (Op. 21) romantik döneminin en sevilen eserlerinden biridir. 20 li yaşlarının başında, o dönem değeri bilinmemiş bir besteci olan Bach'ın eserlerini incelemeye odaklanan sanatçı, daha sonra "Bach'ı tekrar yaşama

5 döndüren kişi olarak anıldı. Berlin'de Bach'ın eserlerini seslendirdiği konserlerin ardından Avrupa müziğini tanımak üzere üç yıllık bir Avrupa turnesine çıktı. İskoç Senfonisi'ni ve Die Heimkehr aus der Fremde başlıklı şarkı dizisini bu dönemde besteledi. 1833'te Düsseldorf Niederrhein Müzik Festivali'nin genel direktörü oldu. Festival boyunca Händel oratoryolarının tekrar yorumlanmasını sağlayarak Barok dönem müziğini yeniden canlandırdı; kendisi ise vokal eserlerini ve İtalyan Senfonisi'ni besteledi te Leipziger Gewandhaus Orkestrası nın yönetimini üstlendi de Cécile Jeanrenaud ile evlenen ve artık son derece tanınmış bir besteci olan Mendelssohn-Bartholdy, 1841'de Leipzig'de bir konservatuvar kurdu. 1847'de ablası Fanny'nin ölümü üzerine Fa Minör 6. Yaylı Çalgılar Dörtlüsü ve Fanny İçin Requiem'i besteleyen sanatçı, aynı yıl bir beyin sarsıntısı geçirerek kısmi felç oldu ve 4 Kasım 1847'de hayata veda etti. SYMPHONY IN D-MAJOR LA VENEZIANA RE MAJÖR SENFONİ, VENEDİKLİ A. SALIERI assai Andantino grazioso Presto Daha çok opera ve dini müzikler besteleyen Antonio Salieri, Venedikli yi aslında bir senfoni olarak yazmamıştır. Venedikli aslında Salieri'nin, Roma, Venedik ve Milano da geçirdiği yıllarda ( ) yazdığı La Scuola de Gelosi operasının uvertürü ve La Partenza Inaspettata operasının iki bölümünün birleştirilmiş halidir. Bununla birlikte, bölümler, tipik hızlı-yavaş-hızlı sekansına harika bir şekilde uyar. Üç bölüm de tamamen İtalyan tarzında; net, ahenkli ve coşkuludur. CONCERTO FOR VIOLIN AND ORCHESTRA NO.3 G-MAJOR KV 216 KEMAN VE ORKESTRA İÇİN KONÇERTO NO.3, SOL MAJÖR, KV 216 W. A. MOZART Adagio Rondeau Mozart ın 12 Eylül 1775 te tamamladığı 3. Keman Konçertosu öncekilere göre daha ustaca düzenlenmiş, temaların gelişiminde orkestra daha çok katkıda bulunmuştur. Yine diğer keman konçertolarında olduğu gibi, orkestrada yaylı çalgılardan başka iki obua ve iki korno da yer alır, fakat ikinci bölümde obuaların yerine flüt geçer. Çabuk () tempoda, 4/4 lük ölçüde, Sol Majör tondaki 1. Bölüm'de orkestranın güçlü ve ritmik girişinden önce birinci kemanların, sonra da obuanın katkısıyla kısaca ana temalar duyurulur. Girişteki ana motif,

6 Mozart ın beş ay önce Metastasio nun metni üzerine yazdığı Il Re Pastore adlı festival operasından (Festoper KV208) alınmıştır. (Aminta nın Aer tranquillo e di sereni aryası). Bunu obua ve kornonun öncülük ettiği canlı pasaj izler. Solo keman ise kendi temasını sunar. Tuttide beliren temayı solo keman bu kez ritmini değiştirerek sergiler. Çeşitli değişimlerle bu arada keman ile üfleme çalgıların, şakacı diyaloğunu kapsayarak gelişen bölüm, solistin hayal gücünü ve ustalığını gösteren kadansından sonra sona erer. Ağır (Adagio) tempoda, 4/4 lük ölçüdeki 2. Bölüm Re Majör tonda ve çok duygulu, Alfred Einstein ın deyimiyle yeni bir derinlik ve zenginlikte, sanki cennetten yeni düşmüş tazelikte dir. Bu bölümde yaylıların sürekli sürdinli çaldığı ve iki obuanın yerini iki flüte bıraktığı orkestra, girişte zarif ve hülyalı bir temayı sunar; kemanlar temayı tiz seslerde tekrarlar. Solo çalgı ve orkestra arasında temanın bir şarkı formunda geliştirilmesi, Mozart ın bu çalgıyı ne kadar iyi tanıdığına bir örnektir. 3. Bölüm 3/8 lik ölçüde, Sol Majör tonda, çabuk () tempoda, canlı ve şakacı tavrıyla, değişken hızlardaki bölmeleriyle bir komik opera finalini anımsatan, sürprizlerle dolu bir Rondo dur (Rondeau). Orkestra önce ana temayı duyurmasına karşın, keman kendi bildiğini sergiler; neşeli ana tema birçok yan temalarla çevrilir. Önce trillerle yansıtılan yan tema, yaylı çalgıların pizzicato eşliğinde duyulur (). Daha sonra onu, yine yaylıların boş tellerdeki eşliğinde çalınan biraz buruk ve ağırca (Andante) bir halk ezgisi izler. Taze ve neşeli hava bu kez değişik bir tempoda (Allegretto) ve tonalitede belirir. Sonda ise mutlu ve canlı rondo motifi tekrar duyulur. Etkili coda dan sonra eser sade, ancak şakacı şekilde, yalnız üfleme çalgılarla sona erer. *Program notu, İrkin Aktüze nin Müziği Okumak isimli kitabından alınmıştır. CONCERTO FOR VIOLIN UND STRING ORCHESTRA D-MINOR MWV O 3 KEMAN VE YAYLI ORKESTRA İÇİN KONÇERTO, RE MİNÖR MWV O 3 F. M. BARTHOLDY Andante Mendelssohn-Bartholdy'nin 1822 yılında, henüz 13 yaşındayken bestelediği Keman Konçertosu, ancak 1952 yılında Yehudi Menuhin tarafından gün yüzüne çıkarılmış ve yayına hazırlanmıştır. Konçertonun el yazması, başka el yazmalarıyla karşılaştırıldığında, çok fazla elde dolaşmamıştır: 1853'te Mendelssohn ailesi tarafından seçkin kemancı Ferdinand David'e hediye edilmiş; daha sonra bir şekilde Mendelssohn ailesine geri dönmüş ve yaklaşık bir asır sonra Yehudi Menuhin'e verilmiştir. Menuhin ise onu, hiç vakit kaybetmeden halka sunmuştur. Konçerto, klasik tasarıma sıkı sıkıya bağlı, üç bölümden oluşur. açılış, geleneksel orkestra şemasıyla başlar. Sıcak, hareketli bir Re Minör Andante ikinci bölümü, mola vermeden; bir final izler.

7 SYMPHONY NO.29 A-MAJOR KV 201 SENFONİ NO.29, LA MAJÖR KV 201 W. A. MOZART moderato Andante Menuetto-Trio con spirito Mozart ın kışı içinde Salzburg da yazdığı üç senfoni (KV183, 200 ve 201) arasında La Majör olanı, daha az çalgı için bestelenmiş olmasına karşın, diğerlerine göre daha başarılıdır. Viyana da üç ay kalan 19 yaşındaki genç bestecinin bu kentteki izlenimleri çok etkili olmuş, Salzburg Piskoposluğu Konzertmeisteri görevini yüklenmiş olan Mozart, yaratıcı gücünün bağımsızlığını enstrümantal olarak La Majör Senfoni siyle açıklamıştır. Saray orkestrasının kısıtlı yaylı çalgılar topluluğuna ancak iki obua ve iki kornoyu ekleyebilen Mozart, senfonik yapıyı bu üfleme çalgılarla olağanüstü güçlendirmiş ve senfoni bestecisi olarak benliğine kavuşmuştur. Ilımlı çabukluktaki ( moderato) tempoda, 4/4 lük ölçüde ve La Majör tonda başlayan 1. Bölüm'de çok basit bir figürün tekrarlanarak, alışılmamış güzellikte bir tema haline getirilişiyle Mozart ın melodik üsluptaki ustalığı hemen belgelenir. Hafif (pianissimo) olarak başlayan birinci tema, güçlü (forte) olarak tekrarlanır. Sonra basların sakin eşliğindeki üç bölmeli melodik ikinci tema duyulur. Bunu, kemanların sunduğu üçüncü tema izler. Ağırca (Andante) tempoda, 2/4 lük ölçüde ve Re Majör tondaki 2. Bölüm, senfoninin adeta kalbidir. Sonat formundaki bölüm, partilerin bir yaylı çalgılar kuarteti düzeninde ustaca kurulmuş dengesi, sürdinli kemanlarla elde edilen içten havasıyla seçkinleşir. Üfleme çalgıların göze batmadan, ancak etkili kullanılışı ve obuanın pasajları ilgi çeker. La Majör tondaki 3. Bölüm'de alışılmışın aksine önce hafif başlayan 3/4 lük ölçüdeki Menuetto, kesin ritmiyle Fransız dansını andırır. Dört üfleme çalgının unison finaliyle belirginleşen menuetto, Mi Majör tondaki zarif trio ya bağlanır. Beethoven ı da etkileyen bu bölüm, onun yaylı çalgılar kuartetinde örnek olarak kullanılmıştır. Çabuk ve nükteli ( con spirito) tempoda, 6/8 lik ölçüde ve ana tonalite La Majör deki final menuetto ya bağlı olarak girer. Sonat formundaki son bölüm, temaların sergilenmesinden sonra gelen uzun geliştirimiyle (developpement), üfleme çalgılarla viyola ve basın oldukça bağımsız partilerinin renkli orkestrasyonuyla ilgi çeker. Ayrıca birinci temanın bitmek tükenmek bilmeyen enerjisi ve bu temanın yönlendirdiği korno ve yaylılarda duyulan yan temalar ile bas yaylıların birinci kemanların eşliğinde duyurduğu ikinci temanın karşıtlığı çok ustaca düzenlenmiştir. Özellikle partilerin bir veya iki mezür aralıkla tekrarındaki (imitation) ustalık, kontrpuanın bilgili kullanılışı, çalgıların tınısının iyi değerlendirilmesi, melodilere armonik partilerin uygulanışındaki mükemmellik, teksesliliğin (unison) yerinde ve zamanında oluşu ve birbirini hızla izleyen bütün bu müzik unsurlarının kolaylıkla yaratılışı dinleyeni büyüler. *Program notu, İrkin Aktüze nin Müziği Okumak isimli kitabından alınmıştır.

8 FESTIVAL STRINGS LUCERNE 1. Keman Daniel Dodds konzertmeister Stefan Eperjesi 2. konzertmeister Thomas Schrott Isabelle Briner Matthias Müller Miribung 2. Keman Gianluca Febo Izabela Iwanowska-Medina Nadia Strijbos Jonas Moosmann Deborah Bürgler Viyola Dominik Fischer Lech Uszynski Léa Legros-Pontal Çello Eldar Saparayev Florian Arnicans Na Yon Han Kontrbas Massimo Clavenna Flüt Barbara Stoessel-Gmür Josefiina Dunder-Reich Obua Samuel Castro Bastos Clara Garcia Romero Korno Sebastian Schindler Megan Mc Bride Bilet için: biletix.com (0216) Biletix satış noktaları Bilgi için: issanat.com.tr (0212) /issanat