2010 Yılında Türkiye de Karbonmonoksit Zehirlenmesinin Sıklığı

Transkript

1 Araştırma / Research Article TAF Prev Med Bull 2011; 10(5): Yılında Türkiye de Karbonmonoksit Zehirlenmesinin Sıklığı [Frequency of Carbon Monoxide Poisoning in Turkey in 2010] ÖZET AMAÇ: Ülkemizde karbonmonoksit (CO) zehirlenmesinin sıklığı konusunda yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır. Bu çalışmada ülke genelinde karbonmonoksit zehirlenmesi vakalarının görülme sıklığını tespit etmek amaçlanmıştır. YÖNTEM: Bu çalışma tanımlayıcı tipte bir araştırma olarak planlanmıştır. Evren olarak Türkiye geneli seçilmiştir. Çalışmada Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün 2010 yılına ait CO zehirlenmesi vakalarına yönelik kayıtları incelenmiştir. Vakaların illere-bölgelere göre dağılımı, ölüm oranları, CO kaynaklarının tipleri, aylara ve mevsimlere göre dağılımı incelenmiştir. BULGULAR: Türkiye de 2010 yılında toplam CO zehirlenmesi vakası kayıtlardan tespit edilmiştir. Bu vakaların 39 u ölümle sonuçlanmıştır. CO zehirlenmesi vakalarının sıklığı %0,0137 (yaklaşık yüz binde 14), ölüm oranı ise yaklaşık on milyonda 5 kişi olarak saptanmıştır. Zehirlenmeler en sık Marmara Bölgesi nde (3.426 vaka, %33,7) görülmüştür. Nüfusa göre değerlendirme yapıldığında en yüksek oranda Kilis te (%0,1998) zehirlenmenin olduğu tespit edilmiştir. Ölüm oranları incelendiğinde en yüksek sayıda ölümlü vaka Bursa da (18 vaka) tespit edilmiştir. SONUÇ: Elde ettiğimiz veriler diğer ülkelerde yapılan çalışmalarla kıyaslandığında, ülkemizde CO zehirlenmesi vakalarıyla daha sık karşılaşıldığı görülmüştür. Vaka sayıları özellikle kış aylarında artış göstermiştir. SUMMARY AIM: In Turkey, studies about frequency of carbon monoxide (CO) poisoning are rare. In this study, it is aimed to determine the frequency of the CO poisoning cases occurring all around the country. METHOD: This study was planned as a descriptive study covering Turkey in general as stage. In this study, the CO poisoning case records of Ministry of Health Treat Services General Directorate in 2010 have been examined. The distribution of cases among regions-provinces, mortality rates, types of CO sources, seasonal and monthly dispersions have been examined. RESULTS: According to the records, totally cases of CO poisoning were detected in Turkey in 2010 and only 39 of them were ended with death. It is determined that the frequency of cases is % (approximately 14 in every ) and mortality rate is about 5 in every 10 million. Poisoning cases have been occurred mostly in Marmara Region (3.426 cases, 33.7%). When it is evaluated in regard to the population, cases are mostly seen in Kilis (0,1998%). As of mortality rates, Bursa has the most number of cases ending with death (18 cases). CONCLUSION: Compared to studies in other countries, according to our data, Turkey was faced with more frequent cases of CO poisoning. The number of cases has increased, especially during the winter months. Süleyman Metin 1 Şenol Yıldız 2 Tolga Çakmak 1 Şeref Demirbaş 3 1 GATA Hava ve Uzay Hekimliği AD, Eskişehir. 2 GATA Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp AD, Ankara. 3 GATA İç Hastalıkları AD, Ankara. Anahtar Kelimeler: Karbonmonoksit Zehirlenmesi, Sıklık. Key Words: Carbon Monoxide Poisoning, Frequency. Sorumlu yazar/ Corresponding author: Süleyman Metin GATA Hava ve Uzay Hekimliği AD, Eskişehir, Türkiye. drsmetin@gmail.com GİRİŞ Karbonmonoksit (CO) odun, kömür ve doğalgaz gibi hidrokarbon içeren yakıtların tam yanmaması ile açığa çıkan bir gazdır. Ortamda belirli konsantrasyonlara ulaştığında insan sağlığı için zararlı etkileri ortaya çıkar (1). CO akciğerler yoluyla alındıktan sonra kan dolaşımına geçer ve vücutta farklı sistemleri etkiler. Bu sistemler içinde yüksek metabolik aktiviteleri ve oksijen gereksinimleri nedeniyle kalp ve sinir sistemi özellikle etkilenir (2). Zehirlenmenin tedavisinde normobarik veya hiperbarik koşullarda uygulanan oksijen tedavileri kullanılır. Tedaviye rağmen hastalarda geç dönemde bazı nöropsikolojik ve kardiyovasküler problemler ortaya çıkabilmektedir (3). Zehirlenmenin kliniği basit viral hastalıkları taklit eden semptomlardan ölümle sonuçlanan bulgulara kadar değişiklik gösterir (2). Vakaların kış aylarında artış göstermesi ve kliniğinin diğer hastalıklarla karışması nedeniyle zehirlenmenin tanısı sıklıkla gözden kaçmaktadır. Bu nedenle hastalığın görülme sıklığına yönelik sağlıklı verilere ulaşılması zordur. ABD de acil servislere CO zehirlenmesi nedeniyle yılda yaklaşık 50,000 hasta başvuru yapmaktadır (4) yılında ABD de CO zehirlenmesi nedeniyle her bir milyon kişide 8,8 kişinin öldüğü bildirilmiştir (5). Birçok ülkede her yıl ölümle sonuçlanan zehirlenmelerin yarısından fazlasının CO zehirlenmesi nedeniyle meydana geldiği rapor edilmektedir (3)

2 Literatür incelendiğinde Türkiye de CO zehirlenmesinin sıklığına yönelik ülke genelini kapsayan çalışmaların eksikliği dikkat çekmektedir. Bu çalışmada 2010 yılında Türkiye genelinde görülen CO zehirlenmesi vakalarının sıklığı, şehirlere, bölgelere ve aylara göre dağılımı, CO kaynakları ve zehirlenmeye bağlı ölüm oranları araştırılmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Çalışma tanımlayıcı tipte bir araştırma olarak planlanmıştır. Evren olarak Türkiye geneli seçilmiştir. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçlarına göre 31 Aralık 2010 tarihi itibarıyla Türkiye nüfusu kişidir (6). Çalışmada Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün 2010 yılına ait CO zehirlenmesi vakalarına yönelik kayıtları kullanılmıştır. Kayıtlar 2011 yılı Şubat ayında değerlendirilmiştir. 1 Ocak Aralık 2010 tarihleri arasında Uluslararası Hastalık Sınıflandırması Versiyon 10 (ICD-10) kodlama sistemine göre T58 - Karbonmonoksitin Toksik Etkisi kodu ile tanı almış hastalar çalışmaya dâhil edilmiştir (7). ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) Hastalıkların ve Sağlıkla İlgili Sorunların Uluslararası İstatistiksel Sınıflaması teriminin kısaltmasıdır. ICD kodları bilinen hastalık ve yaralanmaların ayrıntılı bir şekilde tanımlanması için Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayımlanan bir kodlama sistemidir (8). Veriler SPSS 15.0 (Chicago, IL, ABD) istatistik paket programı ile analiz edilmiştir. Karşılaştırmalarda sayı (n) ve yüzde (%) kullanılmış, herhangi bir istatistiksel test yöntemi uygulanmamıştır. Vakaların illere-bölgelere göre dağılımı, ölüm oranları, CO kaynakları, aylara ve mevsimlere göre dağılımı incelenmiştir. Hastaların cinsiyeti, yaşı, kliniği ve COHb seviyeleri gibi bilgileri kayıtlarda olmadığı için çalışmada değerlendirilememiştir. BULGULAR Sağlık Bakanlığı verileri incelendiğinde 2010 yılında toplam 10,154 CO zehirlenmesi vakası kayıtlardan tespit edilmiştir. Bu vakaların 39 u ölümle sonuçlanmıştır. CO zehirlenmesi vakalarının sıklığı %0,0137 (yaklaşık yüz binde 14), ölüm oranı ise yaklaşık on milyonda 5 kişi olarak saptanmıştır. İllere göre dağılım incelendiğinde en sık İstanbul da olmak üzere Bursa ve Ankara da diğer illere oranla yüksek sayıda CO zehirlenmesi vakası görülmüştür. Ölüm oranları incelendiğinde en yüksek sayıda ölümlü vaka Bursa da tespit edilmiştir (Tablo 1). Siirt te CO zehirlenmesi vakası görülmezken, Tunceli (2 vaka) ve Aksaray (3 vaka) en az vaka ile karşılaşılan iller olarak tespit edilmiştir. İller nüfus sayılarına göre karşılaştırıldığında ise en yüksek oranda Kilis te zehirlenme vakası tespit edilmiştir. Kilis i Karabük ve Eskişehir illeri takip etmektedir (Tablo 2). Tablo 1: Türkiye de 2010 yılında görülen CO zehirlemesi vaka sayılarının illere göre dağılımı (vakaların en çok görüldüğü 20 il). Sıra İlin Adı Vaka Sayısı Ölüm Sayısı 1 İstanbul 1.500(%14,7) 1 (%2,5) 2 Bursa 1.134(%11,1) 18(%46,1) 3 Ankara 894 (%8,8) 2 (%5,1) 4 İzmir 495 (%4,8) 0 5 Eskişehir 466 (%4,5) 0 6 Kocaeli 462 (%4,5) 3 (%7,6) 7 Kayseri 359 (%3,5) 0 8 Denizli 295 (%2,9) 1 (%2,5) 9 Sivas 279 (%2,7) 0 10 Kilis 246 (%2,4) 3 (%7,6) 11 Adıyaman 216 (%2,1) 0 12 Kahramanmaraş 212 (%2,0) 0 13 Niğde 183 (%1,8) 3 (%7,6) 14 Uşak 175 (%1,7) 1 (%2,5) 15 Konya 171 (%1,6) 0 16 Hatay 157 (%1,5) 0 17 Karabük 145 (%1,4) 0 18 Gaziantep 139 (%1,3) 0 19 Elazığ 105 (%1,0) 0 20 Afyon 105 (%1,0) 0 Türkiye Geneli (%100) 39 (%100) 588

3 Tablo 2: Türkiye de nüfus sayılarına göre CO zehirlenmesi vakalarının en sık görüldüğü iller. Sıra İlin Adı İl Nüfusu Vaka Sayısı % 1 Kilis 123, , Karabük 227, , Eskişehir 764, , Niğde 337, , Uşak 338, , Bursa 2,605, , Sivas 642, , Kırşehir 221, , Adıyaman 590, , Nevşehir 282, , Denizli 931, , Sinop 202, , Kocaeli 1,560, , Kayseri 1,234, , Kars 301, , Çankırı 179, , Gümüşhane 129, , Kırıkkale 276, , Bitlis 328, , Iğdır 184, ,0206 CO zehirlenmesi vakaları aylara göre değerlendirildiğinde en sık Şubat (%25,2) ayında olmak üzere sırasıyla Ocak (%21,3), Aralık (%16,2) ve Mart (%15,3) aylarında zehirlenme oranlarının yüksek olduğu görülmüştür (Grafik 1). Mevsimlere göre değerlendirme yapıldığında zehirlenmelerin en yüksek oranda kışın (%62,7) meydana geldiği saptanmıştır. Bahar (%23,1), sonbahar (%12,2) ve yaz (%1,7) mevsimleri kış mevsimini takip etmektedir. Grafik 1: CO zehirlenmesi vaka sayılarının aylara göre dağılımı. Coğrafi bölgelere göre vakalar değerlendirildiğinde en yüksek sayıda Marmara Bölgesinde olmak üzere, İç Anadolu ve Ege Bölgesinde zehirlenme vakalarıyla sık karşılaşılmıştır (Tablo 3). Tablo 3: Türkiye de coğrafi bölgelere göre CO zehirlenmesi vakalarının dağılımı. Coğrafi Bölge Vaka Sayısı Ölüm Sayısı Marmara Bölgesi 3426 (%33,7) 22 (%56,4) İç Anadolu Bölgesi 2741 (%26,9) 8 (%20,5) Ege Bölgesi 1314 (%12,9) 3 (%7,6) Akdeniz Bölgesi 668 (%6,5) 2 (%5,1) Karadeniz Bölgesi 788 (%7,7) 1 (%2,5) Doğu Anadolu Bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi 551 (%5,4) (6,5) 3 (%7,6) Türkiye Geneli 10154(%100) 39 (%100) Bölgelerin nüfus sayıları dikkate alındığında, CO zehirlenmesi vakaları en yüksek oranda İç Anadolu Bölgesi nde (%0,0232) görülmüştür. Sırasıyla Marmara Bölgesi (%0,0156), Ege Bölgesi (%0,0135), Karadeniz Bölgesi (%0,0104), Doğu Anadolu Bölgesi (%0,0095), Güneydoğu Anadolu Bölgesi (%0,0087) ve Akdeniz Bölgesi (%0,0070) onu takip etmektedir

4 CO kaynaklarına göre vakalar incelendiğinde vakaların %46,5 inin sobadan ve %4,7 sinin doğalgazdan zehirlendiği, %48,7 sinin ise kaynağının kayıtlara geçmediği saptanmıştır. Ölüm vakalarının %46,1 i soba zehirlenmesinden kaynaklanmıştır. Doğalgaz kaynaklı ölüm vakası rapor edilmemiş ve ölümlerin %53,8 inin kaynağı kayıtlarda belirtilmemiştir. TARTIŞMA Ülkelerin sosyoekonomik yapıları ve iklimsel özellikleri nedeniyle CO zehirlenmesi vakaları dünya genelinde farklı sıklıklarda meydana gelmektedir. Diğer ülkelerde yapılan çalışmalarla kıyaslandığında elde ettiğimiz verilere göre ülkemizde CO zehirlenmesi vakalarıyla daha sık karşılaşıldığı görülmüştür yılları arasında Güney Kore de kişi CO dan zehirlenmiş ve 254 ü hayatını kaybetmiştir (9). Ülkemizde ise 2010 yılında kişi CO dan zehirlenmiştir. Güney Kore de 3 yıllık sürede görülen zehirlenmelerle karşılaştırıldığında, Türkiye de bir yıllık sürede 5 kattan daha fazla zehirlenme vakası görülmüştür. İsrail de yılları arasında her kişiden 3,5 inin CO nedeniyle zehirlendiği bildirilmiştir (10). Ülkemizde ise 2010 yılında her kişiden yaklaşık 14 ünün CO dan zehirlendiği tespit edilmiştir. Bir yıllık çalışmada elde ettiğimiz bu değer İsrail de 7 yıllık sürede saptanan oranın yaklaşık 4 katıdır yıllarında ABD de CO zehirlenmesi ile ilişkili ölüm sayısının (yılda kişi) olduğu bildirilmiştir (11). Çalışmamızda 2010 yılında Türkiye de 39 kişinin CO zehirlenmesi nedeniyle öldüğü kayıtlardan tespit edilmiştir. Bu rakam ABD verileri ile kıyaslandığında ülkemizde ölüm sayılarının çok düşük olduğu görülmüştür. Adli Tıp Kurumu Ankara Grup Başkanlığı Morg İhtisas Dairesi nde Ankara da yılları arasında otopsisi yapılan toplam 4,539 olgunun 175 inin (yılda ortalama 35 vaka) CO zehirlenmesi sonucu öldüğü belirlenmiştir (12). Benzer bir çalışmada Bursa da 5 yıllık süre içerisinde otopsisi yapılan toplam 3,065 adli olgudan 99 unun (%3,2) ölüm sebebinin CO zehirlenmesi olduğu saptanmıştır (13). Çalışmamızda 2010 yılında Ankara da CO zehirlenmesi nedeniyle 2 ölüm vakasının kayıtlara geçtiği görülmüştür. Sadece otopsisi yapılan vakalarda bile CO zehirlenmesi nedeniyle yılda 35 ölüm vakasının görülmesi saptadığımız 2010 yılı ölüm sayılarının doğruluğu konusunda bizi şüpheye düşürmüştür. Evde ölü bulunan vakalar savcılık tarafından direk otopsiye gönderildiğinden hastane kayıtlarına girmemiş olabilir. Ayrıca hastaneye ölü halde getirilen vakaların ölüm nedenleri otopsi sonuçları beklendiği için kayıtlara geçmemiş olabilir. Bu durum iki rakam arasındaki farkı açıklayabilir. Tespit ettiğimiz CO zehirlenmesine bağlı ölüm sayısının gerçek rakamları yansıtmadığı ve ölüm sayılarının daha yüksek olması gerektiği düşünülmüştür. Ölüm oranlarının düşük saptanması kayıtlardaki eksikliklerden, otopsilerin yaygın olarak yapılamaması ve bu nedenle ölüm nedenlerinin tam olarak aydınlatılamamasından kaynaklanabilir. Ülkemizde CO zehirlenmeleri genellikle soba, şofben, kombi ve şömine gibi ısıtma sistemlerinde kullanılan yakıtlar nedeniyle oluşmaktadır, intihar vakaları nadirdir (14). Gelişmiş ülkelerde ise egzoz gazları ve sanayi kaynaklı CO zehirlenmeleri daha sık görülür, intihar amacıyla CO gazına maruziyet sonucu ölüm vakaları yaygındır (15,16). Ülkemizde farklı bölgelerde yapılan bazı çalışmalarda en sık zehirlenme kaynakları arasında %80 soba, %85,9 soba ve %68,3 şofben gibi sonuçlar bildirilmiştir (14,17,18). Çalışmamızda CO kaynağına göre vakalar incelendiğinde vakaların %46,5 inin sobadan zehirlendiği tespit edilmiştir. Ölüm vakalarının ise %46,1 i soba zehirlenmesinden kaynaklanmıştır. Kayıtlara geçen zehirlenmeler içinde ülke genelinde soba zehirlenmesinin önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Türkiye de CO zehirlenmesi vakalarının kış aylarında artış göstermesi diğer çalışmaları destekler niteliktedir (19-20). Kış aylarındaki artışın olası sebepleri arasında CO kaynaklarının kullanımının bu aylarda artması, ısınmada kullanılan yakıtların uygun niteliklerde olmaması, ısıtma sistemlerinin havalandırmalarında yetersizlikler ve bakımlarında eksiklikler, halkın konu hakkında yeterli bilince sahip olmaması sayılabilir. Bölgelere göre vakalar incelendiğinde Marmara ve İç Anadolu da daha yüksek sayılar elde edilmiştir. Bu durum iki bölgenin nüfus sayılarının fazla olması ile açıklanabileceği gibi, iklimsel ve coğrafi özelliklerden de kaynaklanıyor olabilir. Normalde atmosferde yükseldikçe hava sıcaklığı düşer. Yüksek basınçlı ve sakin (hızı düşük) rüzgârlı günlerde ise bu durum tersine döner. Bu durum sıcaklık inversiyonu olarak adlandırılır. Normal meteorolojik bir olay olan sıcaklık inversiyonu sanayi bölgeleri ve şehir içi gibi hava kirliliğinin olduğu bölgelerde olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bacalardan ve egzozlardan çıkan sıcak gazlar normalde atmosferin soğuk tabakalarına doğru yükselme eğilimindedir. İnversiyonlu günlerde ise yükselemez ve birikirler. Sıcak bir rüzgâr olan lodos soğuk kış aylarında 590

5 estiğinde, yüksek binalarla çevrili şehirlerde az katlı binaların olduğu bölgelerde ve dağlarla çevrili vadilere kurulmuş şehirlerde inversiyon sık meydana gelir. İnversiyonlu günlerde bacalarda gazların birikmesi CO zehirlenmesi için risk oluşturur (18). İllere göre vakalar değerlendirildiğinde Kilis te ülke geneline oranla yaklaşık 15 kat fazla zehirlenme meydana gelmiştir. Bu ciddi farkın olası sebeplerinin aydınlatılmasında ilin sosyoekonomik durumu, halkın eğitim düzeyi, ısınmada kullanılan yakıtların özellikleri, ısıtma sistemleri, şehrin coğrafi yapısı, şehrin yerel yönetimlerinin ısıtma sistemlerinin bakım ve kontrolü konusunda duyarlılıklarının araştırılması ve gerekli tedbirlerin alınması önerilebilir. Ölüm vakaları değerlendirildiğinde en çok Bursa ilinde olduğu görülmüştür. Bu durum ildeki sağlık çalışanlarının CO zehirlenmesi konusunda deneyimleri sayesinde ölüm vakalarının kayıtlarının düzenli tutulması nedeniyle olabileceği gibi coğrafi özellikler ve kullanılan ısıtma sistemleri de sorumlu tutulabilir. Çalışmada kullanılan veri kaynağı; hastaların yaş, cinsiyet, sosyoekonomik durum, eğitim durumu, klinik özellikleri ve laboratuar sonuçları gibi özelliklerini içermemektedir. Bu nedenle çalışma sonunda elde edilen bilgiler sınırlıdır. Bu konuda daha geniş veriler içeren epidemiyolojik çalışmaların yapılması çalışma sonunda önerilebilir. Çalışma sonunda ülkemizde 2010 yılında CO zehirlenmesi vakalarının sıklığı %0,0137 (yaklaşık yüz binde 14), ölüm oranı ise yaklaşık on milyonda 5 kişi olarak tespit edilmiştir. CO zehirlenmesi genellikle kaza ile meydana gelen ve önlenebilen bir sağlık sorunudur. Halkın konu hakkında eğitimi, CO kaynağı olabilecek ısıtma sistemlerinin düzenli olarak kontrolü ve bakımı, CO alarm detektörlerinin kullanımının yaygınlaştırılması, alternatif ısınma sistemlerinin geliştirilmesi, mevcut ısınma sistemlerinde CO kaçağına karşı koruyucu özelliklerin geliştirilmesi gibi tedbirlerle ülkemizde görülen CO zehirlenmesi vakalarının sayısı azaltılabilir. KAYNAKLAR 1 Piantadosi CA. Carbon monoxide poisoning. Undersea Hyperb Med. 2004; 31(1): Jain KK. Carbon monoxide and other tissue poisons. Ed: Jain KK. Textbook of Hyperbaric Medicine. 4th Ed. Göttingen. Hogrefe&Huber. 2004, p Raub JA, Nolf MM, Hampson NB, Thom SR. Carbon monoxide poisoning a public health perspective. Toxicology. 2000; 145: Hampson NB, Weaver KL. Carbon monoxide poisoning: a new incidence for an old disease. Undersea Hyper Med. 2007; 34(3): Mott JA, Wolf MI, Alverson CJ, Macdonald SC, et al. National vehicle emission policies practices and declining US carbon monoxiderelated mortality. JAMA. 2002; 288: T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları - Dönemi:_2010._http:// do?tb_id=39&ust_id=11 [Erişim Tarihi: ]. 7 T.C. Sağlık Bakanlığı. ICD 10 Genişletilmiş Sürüm Versiyon 2 (1. Cilt Excell formatında). genisletilmis-surum-versiyon-2-1-cilt-excell-for-.html. [Erişim Tarihi: ]. 8 T.C. Sağlık Bakanlığı. 10/ICD-10_Nedir.doc. [Erişim Tarihi: ]. 9 Song KJ, Shin SD, Cone DC. Socioeconomic status and severity-based incidence of poisoning: a nationwide cohort study. Clinical toxicology. 2009; 47(8) : Salameh S, Amitai Y, Antopolsky M, Rott D, Stalnicowicz R. Carbon monoxide poisoning in Jerusalem: epidemiology and risk factors. Clinical Toxicology. 2009; 47(2): Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Carbon monoxide--related deaths-- United States, MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2007; 56(50): Canturk N, Basbulut AZ, Canturk G, Dagalp R. Ankara da Yılları Arasında Karbonmonoksit Zehirlenmeleri Otopsi Olgularının Değerlendirilmesi. Adli Tıp Dergisi. 2008; 22(1): Turkmen N, Akgoz S. Bursa da Otopsisi Yapılan Karbonmonoksit Zehirlenmesine Bağlı Ölümler. Adli Tıp Dergisi. 2005; 19(2): Akköse S, Türkmen N, Bulut M, Akgöz S, Işcimen R, Eren B. An analysis of carbon monoxide poisoning cases in Bursa, Turkey. East Mediterr Health J. 2010; 16(1): Silver M, Neil B. Carbon monoxide poisoning among recreational boaters. JAMA. 1995; 274: Cobb N, Etzel RA. Unintentional carbon monoxide-related deaths in the United States, 1979 through JAMA. 1991; 266(5) :

6 17 Sever H, İkizceli İ, Avşaroğulları L, Sözüer ME, Özkan S, Yürümez Y, Yavuz Y. Nonspesifik Semptomlarla Acil Servise Başvuran Hastalarda Karbonmonoksit Zehirlenmesi. Türkiye Acil Tıp Dergisi. 2005; 5(1): Kandiş H, Katırcı Y, Çakır Z, Aslan Ş, Uzkeser M, Bilir Ö. Acil Servise Karbonmonoksit Entoksikasyonu İle Başvuran Olguların Geriye Dönük Analizi. Akademik Acil Tıp Dergisi. 2007; 6(3): Wilson RC, Saunders PJ, Smith G. An epidemiological study of acute carbon monoxide poisoning in the West Midlands. Occup Environ Med. 1998; 55: Ait El Cadi M, Khabbal Y, Idrissi L. Carbon monoxide poisoning in Morocco during J Forensic Leg Med. 2009; 16: