YERALTI SU SEVİYESİ YÜKSEK ZEMİNLERDE TEMEL TASARIMINA DEPREMİN ETKİSİ

Transkript

1 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı YERALTI SU SEVİYESİ YÜKSEK ZEMİNLERDE TEMEL TASARIMINA DEPREMİN ETKİSİ A.Gergin 1, B.Görgün 2 ve N.Ural 3 1 İnş. Müh. Abdulselam Gergin, İyileştirme Şube Müdürlüğü, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Kütahya 2 Arş. Gör. Burak Görgün, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Bilecik 3 Doç. Dr. Nazile Ural, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Bilecik as.gergin@hotmail.com ÖZET: Doğal afetlerin en önemlisi sayılan depremler dünyanın her kesiminde etkili olmakta ve bunun sonucunda da can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. Deprem kuşağında bulunan ülkemizde de inşa edilen yapıların zemin özelliklerine göre uygun temel sistemlerinin belirlenmesi zorunludur. Zemin özellikleri, sismik etkiler altında, normal olmayan yüklemenin üzerinde zorlanması sonucu, yapının tasarım aşamasında hatalarını ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada, c=5kpa, Ø=35 o ve c=0kpa, Ø=5 o olan zemin üzerinde, yeraltı su seviyeleri 0m ve 2m göz önüne alınarak, 1., 2., ve 3. deprem bölgelerinde yapılacak olan 5 katlı bir binada depremin etkisi Geo5 bilgisayar programı kullanılarak hesap yapılmıştır. Sonuçta, farklı değerler kullanılarak yapılan analizler sonucunda, temel tasarımı üzerine; zemin sınıfının etkisi, yeraltı suyunun etkisi ve deprem büyüklüğünün etkisi incelenmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Temel Tasarımı, Yeraltı Suyu Seviyesi, Geo5, Deprem ABSTRACT: THE EFFECT OF EARTHQUAKES TO FOUNDATION DESIGN ON THE HIGH UNDERGROUND WATER LEVEL SOILS Earthquakes that are considered as one of the most destructive natural disasters, effect every part of the world and as a result they cause loss of life and property. In accordance with the soil properties, it is necessary to determine the most appropriate foundation systems of the structures that are built in our country which is also located on the seismic belt. As a matter of fact, the soil properties show the imperfections of the structure in the process of its design as a result of an extreme loading force under seismic influences. Therefore, in this work, considering the underground water level as 0m and 2m, the earthquake affects on a fivestorey building that was built on the grounds c=5kpa, Ø=35 o and c=0kpa, Ø=5 o in the 1 st, 2 nd and 3 rd earthquake zones have been calculated. Eventually, the effect of the soil class, underground water and earthquake magnitude on the foundation design were examined at the end of the analysis by theme and of combinations made by using different values. KEYWORDS: Foundation Design, Underground Water Level, Geo5, Earthquake 1. GİRİŞ Geçmişte ülkemizde birçok yıkıcı depremler olduğu gibi, gelecekte de sık sık oluşacak depremlerle büyük can ve mal kaybına uğrayacağımız bir gerçektir. Ülkemizin bulunduğu konumu itibari ile deprem üzerine yapılan çalışmalar büyük önem arz etmektedir. Yapılan çalışmalar kapsamında, özellikle zemin özelliklerinin bilinmesi yapının tasarım aşamasındaki hataların azaltılmasını sağlayacaktır. Zemin özelliklerine bağlı tasarım parametreleri, zeminin kayma direnci, zeminin dayanabileceği maksimum kayma gerilmesi olarak tanımlanmaktadır. Kayma direnci hesabı, zemine ait kayma direnci parametrelerinin

2 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı (c "kohezyon", Ø" içsel sürtünme açısı") bilinmesini gerektirmekte, bu da çeşitli laboratuar (kesme kutusu deneyi, serbest basınç deneyi, üç eksenli basınç deneyi, vane deneyi, düzlem deformasyon deneyi, hücre içi boş silindir kesme deneyi) ve arazi deneyleri (arazi vane deneyi, sondaj kuyusu kesme aleti, konik penetrometreler) ile mümkündür (Aytekin, 2000). Zemin ile ilgili laboratuar ve arazi araştırmaları sonucu elde edilen verilerin yapının projelendirmesinde en doğru temel tasarımı için kullanılması, geoteknik tasarımın en önemli aşamalarındandır. Arazi ve laboratuar verilerinin, en güvenli yapı temeli inşasında hedeflenen fonksiyonun yerine getirebilmesi açısından gerçekçi ve doğru sonuçlar olması temel unsurdur. Yumuşak alüvyon zemin ve gevşek zemin özelliği gösteren bölgelerde, yeraltı su seviyelerinin yüzeye yakın olması, olası deprem durumunda deprem dalgalarının deprem genliklerini artırarak zemin büyütmesine yol açmaktadır (Korkmaz, 2006). Deprem ve benzeri afetler sırasında yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu zeminlerde sıvılaşma potansiyelinin göz önüne alınarak, 17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminde binalarda devrilme, batma ve eğilme şeklinde hasarlar gözlenmiştir. Bu hasarlara bağlı binalar ve temel sistemleri üzerinde yapılan çalışmada zemin özelliğinden bağımsız tasarım yapıldığı ve genel geçer kriterlerin hiçte önemsenmediği görülmektedir (Gündüz, Arman, 2005). Yapı sistemlerinin statik yükler altındaki çözümlemelerinde, temellerde çökme ve dönmelere oluşacağından yapılara etkiyen deprem gibi dinamik bir yükleme durumunda yapı zemin ile birlikte hareket etmekte hatta bazen yapı ve zemin zıt yönde hareket ettiğinden dinamik yükleme boyunca temeller zemin üzerinde farklı konumlarda bulunabilmektedir (Çağlar ve diğ., 2005). Yapıdan gelen sürşarj yükleme sonucu oluşan yatay deplasmanların, iksa sistemlerine ve yeraltı su seviyesinin yüksekliğine göre karşılaştırıldığında farklı su seviyelerine bağlı olarak oluşan deplasmanlar bilgisayar yazılımı ile hesaplanarak sonuçta yeraltı su seviyesinin zemin parametreleri üzerine negatif etki yaptığı zemin değerlerinin zayıfladığı, taşıma gücünün azaldığı görülmüştür (Rahmani, 2016). Yapıya etkiyen deprem, dinamik bir etki olduğundan yapı önemli bir yatay kuvvet ile zorlanır. Bu zorlama sonucunda temel zemininin elastik sınırlar içinde kalamayacağı ve depremin büyüklüğüne bağlı, göçme olayına karşı yapıda deformasyonların oluşmaması için belli bir güvenliğin olması istenmektedir. Zeminde kırılma meydana gelmeden ve yapıya zarar verebilecek oturmalar oluşmadan, temel zemininin güvenle taşıyabileceği gerilme değeri olup, taşıma gücünün belirlenmesi için Terzaghi, Meyerhof, Hansen, Prandtl gibi taşıma gücü hesapları vardır. Fakat mühendislerin geoteknik verilere dair hesap yapmamaları, bazen de doğru bir hesaplama yapamaması, yapılan hesaplardaki eksik ve hatalar, bir çok yapının taşıma gücü sorunuyla, sıvılaşma ve oturmayla hasar görmesine, doğru projelendirilmemesi nedeniyle genel ve yerel göçmelere yol açtığı bilinmektedir. Bu çalışmada, iki farklı yeraltı su seviyesi göz önüne alınarak, problemli zemin parametrelerine sahip zeminler üzerine yapılan yapıdan sürşarj yükü düşey ve deprem etkisi yatay yük olarak uygulanmış ve temel tasarımı Geo5 bilgisayar yazılımı ile gerçekleştirilmiştir. 2. DEPREM ETKİSİNDE TAŞIMA GÜCÜ KAYBI VE OTURMA PROBLEMİ 2.1.Taşıma Gücü Kaybı Deprem etkisi ile yapılarda oluşan hasar, sıvılaşma ve yoğunluk değişimine bağlı değilse taşıma gücünün sismik etki ile azaltılmasına bağlı olarak ve ancak sıvılaşma varsa göçme olacağı, bunun dışında taşıma gücü kayıplarının az olacağı ile açıklanmaktadır (Çinicioğlu, S.F., 2005). Tasarım güvenlik katsayıları ile tahkik edilmekle birlikte taşıma gücüne bağlı göçmelerin oluşması farklı problemlere bağlı olabilmektedir. Bu problemler birlikte veya ayrı ayrı etki oluşturabilmektedir. En çok karşılaşılan sorunlar temelin oturacağı zeminin kayma mukavemetinin gerçek değerinin üzerinde hesaplanması veya temel sistemine etki eden sürşarj ve eşdeğer deprem yüklerinin tasarım aşamasında beklenenden farklı etkiye sahip olmasıdır. Tasarım aşamasında zemin özelliklerinin hesap yapılan yeraltı su seviyesi ve zeminde oluşan gerilmelere bağlı değişmeler bu farklı etkiyi oluşturabilmektedir. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik kayıtlarına göre temel zemini A, B, C, D grubu zemin sınıfı ve statik yüklere göre tanımlanan zemin emniyet gerilmelerinin deprem durumunda en

3 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı fazla %50 artırılabileceğini ifade etmektedir. Fakat bu yaklaşım, öngörülen tasarım güvenlik katsayıları için deprem etkisinde hesap yapılırken, güvenlik katsayısının 5.0 ve daha büyük seçilmesi halinde kabul edilebilir bir yaklaşımdır (Çinicioğlu, S.F., 2005). Özellikle D grubu zeminlerde yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu yumuşak kalın alüvyon tabakaları, gevşek kum, yumuşak kil ve siltli kil yer almaktadır. Yönetmelik bu zemin grubu için deprem durumunda zemin emniyet gerilmesi ve kazık yükleri artırılamaz ifadesine yer vermektedir. Görüldüğü üzere sismik etkiler sebebi ile taşıma gücü azalmasını hesaplamak üzere standartlarda herhangi bir yöntem yer almamıştır. Richards ve diğ. (1990) tarafından ortaya atılan sismik etki ile taşıma gücü kaybı hesaplamaları ve bu etkilere davranış mekanizmasına yer vermiş ve Şekil 1, Şekil 2'de gösterilen Coulomb kayma kamaları ve davranış mekanizması üzerinde çalışmalar yapmışlardır. Richards ve diğ.(1993) statik taşıma gücü katsayılarının deprem durumu için örnek durumları hesaplamış ve tablolar halinde sunmuştur. Ayrıca sismik ve statik şartlar için taşıma gücü kamaları Şekil 3'de verilmiştir. Yapılan çalışmalar ışığında taşıma gücündeki azalmanın; hem zemin dayanımının deprem etkisi ile azalmasından hem de depremin oluşturduğu kayma etkisi ile üst yapıdan veya herhangi başka bir sürşarjdan temel sistemine aktarılan yatay deprem kuvvetlerinden kaynaklandığını göstermiştir. Şekil 1. Basitleştirilmiş Coulomb kayma kamaları (δ 0) (Richards ve diğ.,1993) Şekil 2. Coulomb mekanizması (δ sürtünmesinin dikkate alındığı durum) (Richards ve diğ.,1993) Şekil 3.Statik ve sismik şartlarda taşıma gücü kamaları (Richards ve diğ.,1993'ten düzenlemiştir.) Terzaghi (193)' e göre yüzeysel temel için statik durumdaki taşıma gücü qqqq ss, qqqq ss = cc NNNN + γ LL NNNN + 0.5γ BBBBγ (1) (1) formülü ile hesaplanmaktadır. Deprem ivmelerinin etkisi yukarıdaki bağıntıya eklenmiştir. Sismik taşıma gücü qqqq EE, qqqq EE = cc NNNNNN + γ LL NNNNNN + 0.5γ BBBBγ EE (2)

4 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı (2) formülü ile elde edilmektedir. Bu formül içerisinde sismik taşıma gücü faktörleri NcE, NqE, NγE sembolleriyle ifade edilmiştir. Bu faktörler içsel sürtünme açısının fonksiyonuna bağlı belirtilmiştir. İvme kayıtlarının büyüklüğüne bağlı, göçme mekanizması giderek belirginleşmiştir. 2.2.Oturma Problemi Zemin üzerinde inşa edilen için oturma olayı söz konusudur. Bazı oturmalar konuma bağlı olarak kaçınılmazdır ve bazıları ise tolere edilebilir boyuttadır. Zeminlere yapılar inşa edildiğinde, oturmanın nasıl oluştuğunun ve nasıl davrandığının, belirli bir konuma bağlı olarak ne ölçüde ve ne kadar hızlı bir oturmanın oluşacağının bilinmesi istenir. Oturmayı etkileyen önemli faktörler; zeminin geçirgenliği, zeminin drenajı, zemine aktarılan yük, zemindeki yüklerin gelişim durumu ve yeraltı su seviyesidir (Gündoğdu ve Özçep, 2003). Zeminlerde oturma problemi üç ayrı şekilde gerçekleşmektedir. Ani oturmalar (S i), zamana bağlı olmayan, yapı yüklemesinin hemen ardından zemin su içeriğine bağlı bir değişiklik olmaksızın ortaya çıkan oturmalardır. Bu oturmalar normal konsolide killerde toplam oturmanın küçük bir bölümünü oluşturduğundan genellikle ihmal edilir. Aşırı konsolide kil ve kum zeminlerde ise elastik teori kullanılarak hesaplanır. Konsolidasyon oturmaları (S c), kohezyonlu (kil) zeminlerde toplam oturmanın önemli bir bölümünü teşkil ederler. Yük altında zemin boşluk suyunun zamana bağlı olarak zemin bünyesinden atılması ve boşluk suyu basınçlarının sönümlemesi nedeniyle gerçekleşen hacim değişiminin sonucudur. Bu oturmaların miktarı ve zamana bağlı oluşumu konsolidasyon teorisi ve konsolidasyon deneylerinden elde edilen zemin sıkışabilirlik katsayıları kullanılarak hesaplanır. İkincil konsolidasyon oturmaları(s se) ilk konsolidasyonun tamamlanmasından sonra ortaya çıkan ve uzun süre devam edebilen oturmalardır. Zeminin sabit yük altında danelerin değişimlerden kaynaklanmaktadır. Bir yapıda oluşması muhtemel oturmaların toplamı bahsi geçen üç ayrı oturma durumunun toplamından gerçekleşmektedir. 3. YÖNTEM Deprem yükleri altında temel tasarımı yapılırken Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik'e göre deprem yüklemesi normal ve yüksek katlı bina projelerinin önemli kısmında tasarım tepki spektrumu ile tanımlanır. Yerel zemin koşullarının deprem yükleri üzerindeki etkisi zemin sınıfı yoluyla ile belirlenir. Deprem Yönetmeliği bölüm 2.'e göre; elastik deprem yükü hesabı için; ilk olarak yapı ağırlığı ve periyodu hesaplandıktan sonra elastik deprem yükünün hesabına geçilir. Bina doğal periyodu ve yerel zemin koşullarına bağlı olarak spektrum karakteristik periyotları, T A ve T B ile göz önüne alınmaktadır (Tablo 1). Deprem bölgesine bağlı olarak etkin yer ivmesi katsayısı (A 0) belirlenir (Tablo 2). Tasarım deprem yükünün hesabı için; Taşıyıcı sistem tipine bağlı olarak taşıyıcı sistem davranış katsayısı(r) seçilir (Tablo 3). Bir diğer hesap aşamasında spektral ivme katsayısı (A(T)= A 0.I.S(T)) hesaplanır. Elastik deprem yükü F el= WA (T) formülünden hesaplanır. Yapı periyoduna bağlı olarak spektrum katsayısı ve zemin sınıfı (S(T)) belirlendikten sonra yapı kullanım amacına bağlı bina önem katsayısı(i) seçilir (Tablo ). Taşıyıcı sistem davranış katsayısı, yerel zemin sınıfı ve yapı periyoduna bağlı deprem yükü azaltma katsayısı (Ra) belirlendikten sonra tasarım deprem yükü bir diğer değişle eşdeğer deprem yükü (Vt=W. A(T)/ Ra) bağıntısından hesaplanır. Tablo 1. Spektrum Karakteristik Periyotları (TDY, 2007) Yerel Zemin Sınıfı TA (saniye) TB (saniye) Z Z Z Z

5 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı Tablo 2. Etkin Yer İvme Katsayısı (TDY, 2007) Deprem Bölgesi A Tablo 3. Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı (R) (TDY, 2007) BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ (1) YERİNDE DÖKME BETONARME BİNALAR (1.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar... (1.2) Deprem yüklerinin tamamının bağ kirişli (boşluklu) perdelerle taşındığı binalar... (1.3) Deprem yüklerinin tamamının boşluksuz perdelerle taşındığı binalar... (1.) Deprem yüklerinin çerçeveler ile boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar... (2) PREFABRİKE BETONARME BİNALAR (2.1) Deprem yüklerinin tamamının, bağlantıları tersinir momentleri aktarabilen çerçevelerle taşındığı binalar... (2.2) Deprem yüklerinin tamamının, kolonları temelde ankastre, üstte mafsallı tek katlı çerçevelerle taşındığı binalar... (2.3) Deprem yüklerinin tamamının prefabrike boşluksuz perdelerle taşındığı binalar... (2.) Deprem yüklerinin, bağlantıları tersinir momentleri aktarabilen prefabrike çerçevelerle yerinde dökme boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar... (3) ÇELİK BİNALAR (3.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar... (3.2) Deprem yüklerinin; kolonları temelde ankastre, üstte mafsallı tek katlı çerçevelerle taşındığı binalar... (3.3) Deprem yüklerinin tamamının çaprazlı perdeler veya yerinde dökme betonarme perdeler tarafından taşındığı binalar... (a) Çaprazların merkezi olması durumu... (b) Çaprazların dış merkez olması durumu... (c) Betonarme perde durumu... (3.) Deprem yüklerinin çerçevelerle birlikte çaprazlı çelik perdeler veya yerinde dökme betonarme perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar... (a) Çaprazların merkezi olması durumu... (b) Çaprazların dış merkez olması durumu... (c) Betonarme perde durumu... Süneklik Düzeyi Normal Sistemler Tablo. Bina Önem Katsayısı (TDY, 2007) Binanın Kullanım Amacı veya Türü Bina Önem Katsayısı ( I ) 1.Deprem sonrası kullanımı gerektiren binalar ve tehlikeli madde içeren binalar a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli binalar (Hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları, itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri; vilayet, kaymakamlık ve belediye yönetim binaları, ilk yardım ve afet Süneklik Düzeyi Yüksek Sistemler

6 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı planlama istasyonları) b) Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb. özellikleri olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı binalar 2. İnsanların uzun süreli ve yoğun olarak bulunduğu ve değerli eşyanın saklandığı binalar a) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri kışlalar, cezaevleri, vb. b)müzeler 3. İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak bulunduğu binalar Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonları, vb.. Diğer Binalar Yukarıdaki tanımlara girmeyen diğer binalar (Konutlar, işyerleri, oteller, bina türü endüstriyel yapılar, vb.) Beş katlı örnek bir bina projesine ait sürşarj yükleri kullanılarak, problemli iki zemin örneği üzerine 1., 2. ve 3. deprem bölgelerinde inşa edileceği düşünülerek Geo5 bilgisayar programı ile model yüzeysel temel üzerinden taşıma gücü ve oturma analizi yapılmıştır. Bu sayede her yapım aşamasında temel tasarımı üzerine; zemin sınıfının etkisi, yeraltı suyunun etkisi ve deprem büyüklüğünün etkisini tasarım aşamasında tahmin etmek mümkün olmaktadır. 5. ANALİZ VE SONUÇLAR Bu çalışmada Geo5 ile yapılacak hesaplarda kullanılan zemin parametreleri Tablo 5'de verilmiştir. Belirtilen zemin parametrelerine göre, Geo5 programının yüzeysel temel modülü ile sürşarj yükü ve eşdeğer deprem yükü tanımlanarak merkezi yüzeysel temel, yeraltı su seviyesi 0m ve 2m olan farklı durumları için analiz yapılmıştır. B+ kattan oluşan toplam 5 katlı bir binanın yükü; sürşarj yükü olarak, eşdeğer deprem yükü de "Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik ile belirtilen 1., 2. ve 3. deprem bölgelerinde yapılacak yapılara ait hesap kriterleri baz alınarak idecad statik 7 programı ile hesaplanmıştır. Hesap sonucu bulunan değerler Tablo 6' da verilmiştir. Geo5 bilgisayar programına Tablo 5' teki zemin parametreleri ile iki tabakalı zemin profili oluşturulmuştur. Orijinal yer yüzeyinden 2m derinlikte 0cm kalınlıkta bir 3.2*3.2 m ebatlarında bir yüzeysel temel tanımlanmıştır (Şekil ). Tablo 5. Modelde Kullanılan Zemin Parametreleri Zemin Özellikleri Zemin 1 Zemin 2 Davranış Tipi Drenajlı Drenajlı γ dry (kn/m 3 ) γ sat (kn/m 3 ) υ E (kn/m 2 ) Ø ( ) 35 5 c (kohezyon, kn/m 2 ) 5 0 Tablo 6. Modele Uygulanan Sürşarj ve Eşdeğer Deprem Yükleri SÜRŞARJ EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ(KN) DEPREM BÖLGESİ YÜKÜ(KN) V t X V t Y 1.Derece Derece Derece

7 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı Şekil. Yüzeysel Temel Modeli Geo5 Tablo 6' da belirtilen ve deprem bölgesi kriterlerine göre elde edilmiş yapı sürşarj ve eşdeğer deprem yükleri ayrı ayrı 35/50 cm kolon ile temele ve dolayısı ile zemin örneklerine uygulanmıştır. 0m ve 2m yeraltı su seviyelerinde drenajlı koşullar için yapılan taşıma gücü analizi sonucu aşağıda verilmektedir (Tablo 7). Tablo 7. Hesaplanan Taşıma Gücü Güvenlik Katsayıları DEPREM BÖLGESİ ZEMİN ÖRNEĞİ YERALTI SU 1.DERECE 2.DERECE 3.DERECE SEVİYESİ(m) Düşey Yatay Düşey Yatay Düşey Yatay Zemin Zemin Zemin Zemin SONUÇ Bu çalışmada farklı parametrelere sahip iki tabakalı iki zemin profiline oturan, bir yüzeysel temel üç farklı deprem bölgesinde inşa edildiği düşünülerek, temele gelen toplam statik düşey yük sabit kalacak şekilde statik ve dinamik yükler altında çözümlenmiştir. Kullanılan zemin özellikleri üzerinden yüksek yeraltı su seviyesi ve deprem etkisi gibi bir çok açıdan problem teşkil eden ortam altında taşıma gücü ve oturma analizleri yapılmıştır. Geo5 programı ile yapılan farklı değerler kullanılarak yapılan analizler sonucunda temel sisteminin dinamik yükler etkisinde yaptığı deformasyonlar belirlenmiş, elde edilen veriler aşağıda verilmiştir. Temel tasarımı üzerine; Zemin sınıfının etkisi değerlendirildiğinde, içsel sürtünme açısı(ø) yüksek kumlu zeminlerde, taşıma gücü güvenlik katsayılarının daha yüksek olduğu, yine aynı zamanda yüksek kohezyon(c) değerine sahip kil zeminlerde ise taşıma gücünün güvenlik katsayılarının giderek düştüğü görülmüştür. Yeraltı suyunun etkisi değerlendirildiğinde, yeraltı su seviyesinin yükselmesi ile güvenlik katsayı değerinin düştüğü, taşıma gücüne negatif yönde etki ettiği görülmüştür. Sabit sürşarj yükü ve azalan eşdeğer deprem yüküne bağlı olarak deprem büyüklüğünün etkisi incelendiğinde, 1.derece deprem bölgesi için düşey yönde taşıma gücü güvenlik katsayısı 2.derece deprem bölgesi değerinden, 2.derece deprem bölgesi için düşey yönde taşıma gücü güvenlik katsayısı değerleri ise 3.derece deprem bölgesi değerinden yüksek olduğu, 1.derece deprem bölgesi

8 . Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı için yatay yönde taşıma gücü güvenlik katsayısı 2.derece deprem bölgesi değerinden, 2.derece deprem bölgesi yatay yönde taşıma gücü güvenlik katsayısı değerleri ise 3.derece deprem bölgesi değerinden düşük olduğu gözlenmiştir. Aynı koşullar altında, aynı kriterlerle yapılan oturma analizine göre, oluşan gerilmelere bağlı etki derinliği için 0 mm oturma olacağı, anılan zemin ortamında boyuna ve enine yönde deformasyon yapabilme kabiliyetine sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Benzer zemin profilleri ile karşılaşıldığında temel üzerindeki statik yük yukarıda verilen eşdeğer yükler oranında arttırılarak deprem etkisi göz önüne alınabilir. Fakat bu çalışmanın spesifik zemin özellikleri için yapılmış olduğu göz önünde bulundurulmalı ve farklı durumlarda oluşan deformasyonların belirlenmesi için yeni araştırmaların yapılması gerekmektedir. 8. KAYNAKLAR Çağlar N., Garip Z.Ş., Yaman Z.D. (2005). Deprem Etkisindeki Betonarme Yapılarda YapıZemin Etkileşimi. Kocaeli Deprem Sempozyumu, Çinicioğlu, S.F. (2005). Zeminlerde Statik ve Dinamik Yükler Altında Taşıma Gücü Anlayışı ve Hesabı, Seminer İMO İstanbul, 125. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete, 265, 6 Mart 2007 Gündoğdu, O., Özçep, F., (2003). Jeofizikte Zemin Davranışı., Ders Notları, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. Gündüz Z. ve Arman H. (2005). Zemin Davranışına Uygun Yapı Tasarımı İlkeleri ve Uygulanabilirliği. Kocaeli Deprem Sempozyumu, Korkmaz, H. (2006). Antakya da Zemin Özellikleri ve Deprem Etkisi Arasındaki İlişki. Coğrafi Bilimler Dergisi, 966 Rahmani G.Y. (2016). Yeraltı Su Seviyesi Yüksek Olan Zeminlerde İksa Sistemlerinin Analizi. Yüksek Lisans Tezi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Çukurova Üniversitesi. Richards, R., Elms, D.G., Budhu, M. (1990). Dynamic Fluidization Of Soils., Journal of Geotechnical Engineering, 116/5, Richards, R., Elms, D.G., Budhu, M. (1993). Seismic Bearing Capacity And Settlements Of Foundations., Journal of Geotechnical Engineering,116/5, Yıldırım, S. (200). Zemin İncelemesi ve Temel Tasarımı, Birsen Yayınevi, İstanbul, Türkiye