Öğretmen Liderliği ÖĞRETMEN LİDERLİĞİ

Transkript

1 Öğretmen Liderliği ÖĞRETMEN LİDERLİĞİ Doç. Dr. Cevat ELMA İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı E-posta: Öğretmen liderliğini etkileyen faktörler: Bilgi kaynaklarının çeşitlenmesi Yetiştirilmesi amaçlanan insan tipi Eğitim kurumlarının rollerindeki değişmeler Öğrenme yaklaşımlarındaki değişmeler Öğretmen rollerindeki değişmeler vb. 1

2 Liderlik Liderlik, bir ortamdaki insanları ve tüm potansiyeli başarıya ulaştıran son harekettir. Liderlik tanımlanmış hedefleri coşku ile gerçekleştirme konusunda, başkalarını ikna etme, inandırma yeteneğidir. Liderlik Liderlik, bir grup insanı belirli amaçlar etrafında toplayabilme ve bu amaçları gerçekleştirmek için onları harekete geçirme yetenek ve bilgilerinin toplamıdır. Liderlik amaçları gerçekleştirme konusunda insanları etkilemektir. Lider Öğretmen Günümüzde bir lider olarak öğretmenden beklentiler şu şekilde özetlenebilir: Öğrencilere öğrenme istek ve arzusu kazandırabilmesi Bilginin edinilmesinde ve kullanılmasında rehberlik etmesi Lider yetiştirmesi Ödüllendirme yöntemlerini iyi bilmesi Lider Öğretmen Günümüzde bir lider olarak öğretmenden beklentiler şu şekilde özetlenebilir: Öğrencilerin her biri için kendi öğrenme hız ve biçimine uygun öğrenme imkanı sağlaması Öğrencilerin kendi kendilerine öğrenebilme becerileri geliştirmesi Her öğrenciyi kendi kapasitesine uygun eğitimöğretim seviyesine ulaştırmasına çalışması 2

3 Lider Öğretmen Günümüzde bir lider olarak öğretmenden beklentiler şu şekilde özetlenebilir: Öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştirmesi Öğrencilere bilgi aktarmak yerine bilgi kaynaklarına ulaşma yollarını öğretmesi Yaparak yaşayarak öğrenme yöntemine ağırlık vermesi Liderlik Kuramları ve Öğretmen Liderliği Lideri lider yapan nedir? sorusuna bugüne kadar farklı cevaplar verilmiştir. Liderlikle ilgili olarak yapılan kuramsal çalışmalar temelde; Liderin özellikleri, Liderin davranışları ve Durumsallık olmak üzere üç temel kuramsal yapıya dayanmaktadır. Öğrencilerin kendilerini ifade etmelerini kolaylaştırması Özellikler Kuramı ve Öğretmen Bu kuram, liderlerin kendine has birtakım özelliklerinin olduğunu belirtir. Kuramın özü lider olunmaz, lider doğulur görüşüne dayanmaktadır. Bu kuram açısından bakıldığında öğretmen; kendisine güvenen, üstün zekalı, analiz ve sentez yapabilme yeteneği olan, düşüncelerini iyi bir biçimde aktarabilme yeteneğine ve tutarlı bir kişiliğe sahip olması gerektiği vurgulanır. Davranışsal Liderlik ve Öğretmen Liderliğe ilişkin olarak geliştirilen davranışsal kuramlar, liderliğin iki temel davranış boyutu üzerinde yoğunlaşmıştır. Liderleri başarılı ve etkin yapan husus, liderin özelliklerinden çok, liderin liderlik yaparken gösterdiği davranışlardır. 3

4 İnsan İlişkilerine Dönüklük Davranışsal Liderlik ve Öğretmen Yüksek derecede insan Yüksek derecede insan ilişkilerine dönüklük. ilişkilerine dönüklük. Düşük yapıyı harekete Yüksek yapıyı harekete 2 1 Düşük derecede insan Düşük derecede insan ilişkilerine dönüklük. ilişkilerine dönüklük. Düşük yapıyı harekete Yüksek yapıyı harekete 3 4 Göreve-Yapıyı Harekete Geçirmeye Dönüklük Durumsal Liderlik Kuramları ve Öğretmen Durumsal yaklaşıma göre koşullar, değişik liderlik tarzlarını gerektirir ve ortam lideri yaratır. Lider öğretmen, gelişmelere göre çeşitli davranış biçimleri göstererek öğrencileri ve diğer bireyleri güdülemeye ve onları başarılı olmaya yöneltir. Amaç-Yol Kuramı ve Öğretmen Öğrencilerin çalışmalarının belirsiz olduğu veya zayıf ölçüde belirlendiği zamanlarda; Lider öğretmen amaçları açıklığa kavuşturmak, Öğrencilerini eğitmek, Daha ilgi çekici ödüller vermek, Onlara destek ve yardım sağlamak suretiyle belirsizliği ortadan kaldırmakta ve güdülemeyi artırmaktadır. Vroom-Yetton un Liderlik Kuramı ve Öğretmen Lider, durumlara uyabilmek için liderlik tarzlarını değiştirecek esnekliğe sahip olmalıdır. Vroom ve Yetton a göre liderin karşılaştığı karar sorunları, bireysel ve grup düzeyinde olmak üzere iki tiptir. Karar vermede katılma biçimi ve miktarını belirlemede izlenecek bir dizi kuralı getirdiği için normatif model olarak adlandırılan model, değişik durumda uygulanacak beş değişik liderlik türünden oluşan bir karar ağacı geliştirir. 4

5 Vroom-Yetton un Liderlik Kuramı ve Öğretmen Otoriter 1: Elindeki bilgilerin ışığında sorunu lider çözer, kararı o verir. Otoriter 2: Lider astlardan gerekli bilgileri alır ama kararı kendisi verir. Astlar yalnızca bilgi sağlarlar. Danışmalı 1: İlgili astlarla sorunu bireysel olarak paylaşır. Bireysel olarak onların bilgi ve önerilerini alır. Ama kararı kendisi verir. Vroom-Yetton un Liderlik Kuramı ve Öğretmen Danışmalı 2: Sorunu astlarla grup olarak paylaşır. Toplu olarak onların fikir ve önerilerini alır. Ama kararı kendisi verir. Grup 2 (Katılmalı): Bir grup olarak astlarla sorunu paylaşır. Birlikte karar seçeneklerini geliştirirler ve çözüm üzerinde anlaşmaya varırlar. 3-D Liderlik Kuramı ve Öğretmen William J. Reddin liderlikte 3-D kuramını geliştirerek liderlik davranışının görev ve ilişki boyutuna bir üçüncü boyut olarak etkililik boyutunu eklemiştir. Bu kuramda lider özellikleri ve davranışları ile durumsal faktörler birlikte analiz edilmeye çalışılmaktadır. Dönüşümcü Liderlik ve Öğretmen Dönüşümcü liderlik, geleceğe, yeniliğe, değişime ve reforma dönük liderlik biçimidir. Dönüşümcü liderlikte, çalışanlara bir vizyon kazandırmak ve bir yeniliğin ve değişimin gerekliliğini hissettirmek ve inanç aşılamak önemlidir. Dönüşümcü lider öğretmenler, öğrencilerinin tüm yetenek ve becerilerini ortaya çıkararak ve kendilerine olan güvenlerini arttırarak onlardan normal olarak beklenenden daha fazla sonuç almayı hedefleyerek motive ederler. Lider öğretmenler, yenilik başlatan ve sürdüren kişilerdirler. 5

6 Etik (Moral) Liderlik ve Öğretmen Belirli etik değerleri ve ilkeleri ön planda tutmaya dayalı liderlik yaklaşımıdır. Liderlerin, doğruluk, dürüstlük, adalet, hoşgörü, değerlere ve kurallara saygı, alçak gönüllülük, takdir etme ve ödüllendirme; toplumsal sorunlara karşı duyarlılık, liyakate önem verme gibi etik değerleri ön plana çıkarmasıdır. Öğretimsel Liderlik ve Öğretmen Öğretimsel liderlik, iyi öğrenci yetiştirme ve öğrenciler için iyi öğrenme koşulları sağlamaya yönelik olarak okulun çalışma ortamını tatmin edici ve üretken bir hale getirilmesi için yapılan eylemleri ifade etmektedir. Öğretim liderliğinde asıl olan öğretim sürecine liderlik etmektir. Öğretimsel Liderlik ve Öğretmen Öğretim liderleri, öğretime önem verir, öğretime ilişkin amaç ve beklentilerini açıkça belirler ve bu amaç ve beklentilerin eğitimciler ve yöneticilere ulaştırılmasını sağlarlar. Zamanlarının çoğunu, öğretime ilgi ve destek verme, personele dönük olma gibi sorunlarla ilgilenerek geçirirler. Kültürel Liderlik ve Öğretmen Kültürel liderlik, örgütsel kültürü kurmaya ve geliştirmeye yönelik bir liderlik biçimidir. Kültürel liderlik, örgütün güçlü ve aynı zamanda esnek bir kültürel yapısının biçimlendirilmesi ve geliştirilmesi için uğraş verir. Kültürel lider öğretmen sadece manevi kültür unsurları ile ilgilenmez aynı zamanda maddi kültür ve onun yaşatılması adına özen gösterir, rol ve davranışlar sergiler. Kültürel lider öğretmen, kültürün öğretme- öğrenme ortamına bir kimlik ve kişilik kazandırdığının farkındadır. 6

7 TEŞEKKÜRLER Doç. Dr. Cevat ELMA 7