Not:1921 anayasası bu maddelerle egemenliğin bir kişiye bir aileye bir zümreye değil millete ait olduğunu açık şekilde belirtmişti.

Transkript

1 1. KONU: SALTANATTAN MİLLİ EGEMENLİĞE Milli Egemenlik: Egemenliğin, yani devleti kuran, yöneten en üstün gücün, kişilere veya belli zümrelere değil, doğrudan doğruya millete ait olmasına denir. Mustafa Kemal milli mücadelenin ilk yıllarından itibaren gerçekleştirdiği tüm faaliyetlerde milli egemenlik teması üzerinde durmuş, kongreler döneminden itibaren milli egemenlik ile ilgili bazı kararlar almıştı. M. Kemal in Milli Egemenlik ile ilgili bazı uygulamaları Havza Genelgesi Kararı Millet milli hakimiyet esasını ve Türk milliyetçiliğini esas kabul etmiştir. Bunun İçin çalışacaktır. Amasya Genelgesi Kararı Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Erzurum Kongresi Kararı Kuvayi Milliyeyi tek kuvvet olarak tanımak ve milli iradeyi hakim kılmak esastır. TBMM meclisinin açılması Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılması ile birlikte Türk tarihinde millet iradesine dayalı yeni bir dönem başladı Teşkilatı Esasiye nin Kabulü Bu anayasa yeni Türk devletinin dayandığı üç temel esası şöyle belirtiyordu 1-Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir 2-Yasama yürütme yetkisi milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisine aittir. 3-Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir ve hükümeti de Büyük Millet Meclisi Hükümeti adını almıştır. Not:1921 anayasası bu maddelerle egemenliğin bir kişiye bir aileye bir zümreye değil millete ait olduğunu açık şekilde belirtmişti. Saltanatın Kaldırılması Nedeni: 1- İtilaf Devletleri'nin Lozan Barış Görüşmeleri'ne hem TBMM'nin hem de İstanbul Hükümeti'nin davet edilerek Anadolu'da ikilik ve bir iç savaş çıkarmak istemeleri. 2- Saltanatın ulusal egemenlik anlayışına ters düşmesi. Lozan görüşmelerinde İtilaf Devletleri nin ikilik çıkarmaya çalışması M.Kemal e saltanatı kaldırması için bir fırsat vermiştir. Mecliste yapılan oylama ile 1 kasım 1922 de saltanat kaldırılmıştır. Bununla birlikte saltanat yanlılarının dini kullanmalarını engellemek için halifeliğin devamı uygun görülmüştür. Önemi ve Sonuçları Milli egemenlik konusunda büyük bir adım atılmıştır. 623 yıllık Osmanlı Devleti sona ermiştir. TBMM, ülkenin tek temsilcisi haline gelmiştir. Son Osmanlı Padişahı VI.Mehmet Vahdettin, İngiltere'ye sığınarak ülkeyi terk etmiştir. (17 Kasım 1922). Abdülmecid Efendi halife seçilmiştir. Saltanatın kaldırılmasıyla laikliğe geçişin ilk aşaması gerçekleştirilmiştir. Demokratikleşme yolunda önemli bir adım atılmıştır. Cumhuriyetin ilanı için zemin hazırlanmıştır. Lozan Konferansı'nda İtilaf Devletleri'nin ikilik çıkarmasına engel olunmuştur. TBMM'nin açılışından sonra ikinci büyük inkılap gerçekleştirilmiştir. LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI Mustafa Kemal görüşme için İzmir'i teklif etmiştir. Ancak uluslararası antlaşmalara göre barış antlaşmaları tarafsız bir ülkede yapılması gerektiğinden bu isteğini İtilaf Devletleri kabul etmemiş ve Lozan görüşme yeri olarak kararlaştırılmıştır. TBMM Heyetinin Lozan daki Amaçları 1. Misak-ı Milliyi gerçekleştirmek. 2. Türk topraklarında bir Ermenistan kurulmasına mani olmak. 3. Kapitülasyonları kaldırmak. 4. İtilâf devletleriyle olan sorunlarını çözmek. 5. Yeni Türk devletinin tanınmasını sağlamak. Konferansa Katılan Devletler - İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya konferansı toplayan devletlerdir. - Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya tamamına katılmıştır. - ABD gözlemci sıfatıyla katılmıştır. - Sovyet Rusya ve Bulgaristan ise sadece Boğazlar konuları görüşülürken katılmışlardır. Görüşmelerin Kesintiye Uğraması - Lozan görüşmeleri22 Kasım 1922 de başlamıştır. Bu görüşmelerde TBMM, kapitülasyonlar, Musul, Ermeni meselesi vs. gibi konularda taviz vermemiştir. Gerilen ortam nedeniyle görüşmeler 4 Şubat 1923 te kesilmiştir. - Yeniden savaş ihtimalinin belirmesine rağmen, arabulucuların devreye girmesiyle görüşmeler 23 Nisan 1923 te yeniden başlamıştır. Lozan Antlaşması nın Esasları 1. Sınırlar: Suriye Sınırı: - Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması esas kabul edildi. Böylece Hatay sınırlarımız dışında kaldı. Irak Sınırı: - Musul sorunu nedeniyle Irak sınırı belirlenemedi. İngiltere ile ikili görüşmelere karar verildi. Lozan da belirlenemeyen tek sınırdır Ankara Antlaşması ile Musul İngiltere ye bırakılmıştır. Batı Sınırı: - Meriç ırmağı sınır olarak kabul edildi. Karaağaç savaş tazminatı olarak alındı. Gökçeada ve Bozcaada Türkiye ye diğerleri silahsızlanmak şartıyla Yunanistan a verildi. Bu günkü Yunan sınırımız çizilmiştir. 1

2 2. Kapitülasyonlar: - Kapitülasyonlar tüm sonuçları ile birlikte kaldırılmıştır. Ekonomik alanda da tam bağımsızlık kabul edilmiştir. 3. Savaş Tazminatı: - Yunanistan dan Karaağaç savaş tazminatı olarak alınmıştır. Yunanistan ekonomik sıkıntıda olduğundan burası alınmıştır. 4. Dış Borçlar: - Osmanlı dan kalan borçlar, Osmanlı dan ayrılmış olan devletlere paylaştırıldıktan sonra, Türkiye nin payına düşen kısmının taksitler halinde ödenmesine karar verildi. - Duyun-u Umumiye İdaresi kaldırıldı. 5. Boğazlar: - Boğazlar başkanlığını bir Türk ün yapacağı uluslar arası bir komisyon tarafından yönetilecek. - Boğazların her iki yakasında yaklaşık 20 km.lik alanda asker bulundurulmayacak. - Ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecek. Boğazlar Komisyonu nun varlığı bağımsızlığı zedelemiştir. Bu konu 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile çözümlenmiştir. 6. Ermeni Sorunu: - Ermeni devleti fikrinden vazgeçilmiştir. 7. Azınlıklar ve Nüfus Mübadelesi: - Azınlık ayrıcalıkları kaldırılmıştır. Türkiye de bulunan azınlıklar Türk uyruklu kabul edilmiştir. - Batı Trakya daki Türkler ile İstanbul daki Rumlar dışında kalanların değiştirilmesine karar verildi. Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışması önlendi. Yunanistan mübadele konusunda sorun çıkardı. 8. Yabancı Okullar: - Yabancı okulların öğreniminin Türk Hükümeti tarafından düzenlenmesi kararlaştırıldı. Bu konu daha sonra Türkiye ile Fransa ve Vatikan arasında sorun olmuştur. 9. Patrikhane: - Patrikhane siyasî yetkilerinden arındırılmak şartıyla İstanbul da kalmasına karar verildi. Patrikhaneden kaynaklanan Hıristiyan halkın bazı imtiyazları Medeni Kanunun kabulü ile ortadan kaldırıldı. 10. İstanbul un Durumu: - İtilâf Devletleri İstanbul u altı hafta içinde boşaltacaklar. Lozan ın Önemi ve Sonucu 1. Osmanlı Devleti nin sona erdiği resmen kabul edilirken yeni Türk devleti uluslar arası alanda tanınmıştır. 2. Kurtuluş Savaşı nın askeri zaferi böylece, siyasî bir başarı haline geldi. 3. Misak-ı Milli büyük ölçüde gerçekleşti. 4. I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan en son antlaşmadır. 5. Yapılacak olan inkılaplar için zemin hazırlandı. 6. Ülke sınırları Irak sınırı hariç belli olmuştur. 7. Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır. 8. Türkiye savaş tazminatı ödememiştir. 9. Azınlıkların Türk vatandaşı sayılması ile dış güçlerin içişlerimize karışması önlenmiştir. 10. Millî Mücadele hareketi, bağımsızlık için uğraşan diğer milletlere de bir örnek olmuştur. Lozan Antlaşması'ndan Kalan Problemler: 1-Boğazlar Komisyonu milli egemenliğimizi kısıtlayan bir unsur olmuştur. Boğazlar Komisyonu Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile kaldırılmıştır. 2-Musul alınamamış ve Irak sınır kesinlik kazanmamıştır. Musul, Ankara Antlaşması ile Irak'a bırakılmıştır (5 Haziran 1926). 3-Ege Adaları ve Batı Trakya sorunu halledilmiş, fakat daha sonraki yıllarda yine sorun haline dönüşmüştür. Sevr ve Lozan Antlaşmalarının Karşılaştırılması Sevr ve Lozan anlaşmalarında ele alınan önemli konuları şu başlıklar altında özetleyebiliriz. 1-Sınırlar meselesi Sevr anlaşması ile kaybettiğimiz toprakların önemli bir kısmını Lozan anlaşması ile geri aldık. Çözümlenemeyen birkaç maddenin dışında bugünkü sınırlarımız Lozan da belirlendi 2-Azınlıklar sorunu Sevr anlaşmasında Türkiye azınlıklar üzerindeki haklarını tamamen kaybederken, Lozan anlaşmasında hem Türkiye deki azınlıkların medeni bir biçimde yaşamaları sağlanmış oluyor hem de Türkiye nin egemenliğini tehdit eden hükümler ortadan kaldırılmış oluyordu. 3-Kapitülasyonlar Sevr anlaşmasında Kapitülasyonların genişletilmesi ile Osmanlı Devletinin maliyesi elinden alınmış olunurken, Lozan Anlaşmasında Kapitülasyonların kaldırılması ile Türk devletinin egemenliğinin önündeki belki de en büyük engel kaldırılmış oluyordu 4-Savaş Tazminatı ve Borçlar meselesi Sevr Anlaşmasıyla Türkiye maliyesinin idaresi İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinden oluşan bir komisyona bırakılıyordu. Devletin gelirlerinin harcamasını da yönetecek olan komisyon, gelirleri önce Türkiye topraklarında kalan İtilaf Devletleri ordularının giderlerini karşılayacaktı. Aynı zamanda Türk topraklarından ayrılarak bağımsızlığını kazanan devletlerin borçlarından da Türk devleti sorumlu tutuluyordu. Ayrıca Sevr anlaşmasında Osmanlı savaş tazminatı ödemeye mahkum ediliyordu Lozan da ise Osmanlı Devleti'nden ayrılan devletlere Osmanlı borçlarından hisse verilirken, Yeni Türk devleti savaş tazminatı ödemeyecekti. Yunanistan ile aramızdaki harp tamiratı sorunu sonraya bırakılmış ve Karaağaç ın tamirat karşılığında Türkiye ye verilmesiyle çözülebilmişti. 6- Boğazlar sorunu Sevr anlaşmasında boğazlar gerek barış gerekse savaş zamanlarında bütün devletlerin gemilerine açık hale getirilerek boğazların denetimi Osmanlıdan alınırken Lozan Antlaşması ile, boğazların denetimi büyük ölçüde Yeni Türk devletine verilmiştir. Lozan konferansında bu şartlar altında halledilen boğazlar meselesi, daha sonra 20 Temmuz 1936 yılında imzalanan Montrö sözleşmesi ile bugünkü düzenine kavuşturulmuştur. *Antlaşma, I.TBMM tarafından imzalanmış, II.TBMM tarafından onaylanmıştır. 2

3 ANKARA NIN BAŞKENT OLMASI Mustafa Kemal ATATÜRK, Erzurum ve Sivas Kongrelerinden sonra 27 Aralık 1919 günü Temsilciler Kurulu üyeleriyle birlikte Ankara ya geldi. Ankara Başkent olana kadar Osmanlı İmparatorluğu nun başkenti İstanbul du. Osmanlı Mebusan Meclisi son kez 12 Ocak 1919 da İstanbul da toplandı. 16 Mart 1919 günü İngilizler İstanbul a girdi. Önce meclisi bastılar. Bu olay üzerine birçok milletvekili Anadolu ya geçti. Yakalananlardan çoğu tutuklandı. Artık Osmanlı Mebusan Meclisi nin İstanbul da toplanma olasılığı kalmamıştı. Milletvekillerinin toplanacağı ve ülkenin yönetileceği bir başkent gerekiyordu. Anadolu nun ortasında bulunan Ankara, savaş meydanlarına eşit uzaklıkta bir şehirdi. Savaşın idaresi ve haberleşme, Ankara dan kolaylıkla yürütülürdü. Dağılan Osmanlı Mebusan Meclisi üyeleri ile Sivas ve Erzurum Kongrelerinde seçilen temsilcilerin bir yerde toplanması gerekiyordu. Bu genelgeden sonra temsilcilerle Osmanlı Mebusan Meclisi nden gelen üyeler Ankara da toplanmaya başladılar. Ankaralılar onları coşkuyla, sevinçle, sevgiyle karşıladı. Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920 günü, Ankara da açıldı. Yurdumuz düşmanlardan kurtulduktan sonra 13 Ekim 1923 günü İsmet Paşa ve dört arkadaşı Ankara nın başkent olması için Türkiye Büyük Millet Meclisi ne yasa önerisi verdiler. Öneri mecliste oylandı, kabul edildi. Böylece Ankara yeni Türkiye Devleti nin başkenti oldu. 2. KONU: CUMHURİYETİN İLANI Nedenleri: 1. Saltanatın kaldırılmasıyla ortaya çıkan devlet başkanlığı sorununu çözümlemek. 2. Ulusal egemenliği ve demokrasiyi daha iyi uygulamak. 3. Yeni Türk devletinin rejimini belirlemek ve bu konudaki tartışmalara son vermek. 4. Meclis Hükümeti sisteminden doğan sorunları çözmek. 5. Yönetimdeki yetki ve sorumlulukları tam olarak belirlemek. Sonuçları: 1. Ulusal egemenlik yolunda en önemli adımlardan biri daha atılmıştır. 2. Yeni Türk devletinin yönetim şekli belirlenmiştir. 3. Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı ve Başbakanın yetkileri birbirinden ayrılarak yönetim kadroları yeniden düzenlendi. 4. Meclis Hükümeti Sistemi terk edilip Kabine Sistemine geçildi. 5. İlk Cumhurbaşkanı M. Kemal, ilk başbakan İsmet İnönü ve ilk meclis başkanı Fethi Okyar oldu KONU: HALİFELİĞİN KALDIRILMASI Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) Nedenleri: 1. Saltanatın kaldırılıp cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra halifeliğin bir sembol haline gelmiş olması. 2. Halifelik makamının TBMM nin üzerinde gibi hareket etmesi görünmesi. 3. Halife Abdülmecit Efendi nin devlet başkanı gibi davranmaya başlaması. 4. Halifeliğin cumhuriyet rejimine ve laikliğe aykırı bir kurum olması. 5. Yeniliklere karşı olan grubun en önemli dayanağı olması. Önemi ve Sonuçları 1. Halifelik Kurumu kaldırıldı. 2. Laikliğe geçiş süreci hızlandı. 3. Ulusal egemenlik anlayışı güçlenmiştir. 4. Yapılacak inkılapların gerçekleşmesi kolaylaşmıştır. 5. Ümmetçi devlet anlayışından ulusçu devlet anlayışına geçiş süreci hızlanmıştır. Tevhid-i Tedrisat(Öğretim Birliği) Kanunu ve Medreselerin Kaldırılması (3 Mart 1924) Osmanlı Devleti nin son dönemlerinde çok farklı okullar vardı: Mahalle mektepleri Medreseler Azınlık okulları Yabancı okullar Tanzimat ve Meşrutiyet döneminde batılı tarzda açılan okullar Sonuçları: 1. Öğretim birliği sağlanarak TC. Sınırları içindeki bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığı na bağlandı. 2. Eğitimin laikleşmesi alanında önemli bir adım atıldı. 3. Medreseler kapatılarak eğitimde laikleşme gerçekleştirildi. 4. Çağdaş eğitim öğretim kurumları açıldı. 5. Yabancı ve azınlık okullarının dini ve siyasi amaçlı öğretimi durdurularak, zararlı faaliyetleri engellendi. Not: Atatürk e göre eğitim sistemi milli ve çağdaş olmalıdır. Milli Eğitimde Gözetilecek Esaslar: Öğretimde birlik sağlanması(meb) Eğitimde kız erkek eşitliğinin sağlanması( Karma eğitim) Eğitimin yaygınlaştırılması ve kolaylaştırılması, İlköğretimin zorunlu ve ücretsiz olması, Öğretimde teori ve uygulamanın birlikte verilmesi, Öğretim programlarının çağın gereklerine uygun ve sosyal hayatın ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlenmesi, Eğitim programlarının milli, bilimsel ve çağdaş olması, Eğitim ve öğretimde disiplin sağlanması, Yetenekli öğretmenlerin yetiştirilmesi ve öğretmenlik mesleğinin çekici hale getirilmesi. Şeriye ve Evkaf vekâletinin Kaldırılması (3 Mart 1924) Şeriye ve Evkaf vekâleti kaldırılmıştır. Yerine, din konusunda halkı aydınlatmak ve din ile olan işleri yürütmek için Diyanet İşleri Başkanlığı; vakıf mallarını korumak, yaşatmak ve işletmek için Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 1928'de yapılan bir değişiklikle " Türkiye Devleti'nin dini İslam dır" ibaresi kaldırılmış; cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin yemin şekli yeniden düzenlenmişti. Devletin tüm inançlara saygılı ve eşit mesafede olması, tüm vatandaşlarının vicdan ve inanç özgürlüğünü tarafsızca koruması, vatandaşlarını dini baskılardan uzak tutması anlamına gelen laiklik, 5 Şubat 1937'de Türkiye Cumhuriyeti'nin temel ilkelerinden biri olarak Anayasa'da yer aldı ve devlet politikası haline geldi.

4 Erkan-ı Harbiye Vekâleti nin Kaldırılması (3 Mart 1924) Erkan-ı Harbiye Osmanlı da savaş işlerinden sorumlu Savaş Bakanlığıydı. Günümüzdeki Genelkurmay Başkanlığı nın görevini yerine getiriyordu. Ancak günümüzdeki Genelkurmay Başkanlığı ndan farkı Bakanlar Kurulu üyesi olmasıydı ve askerlerin aynı zamanda milletvekili de olabilmesiydi. Ordunun siyasete müdahalesini engellemek amacıyla Genelkurmay Başkanlığı olarak yeniden yapılandırıldı. Böylece ordunun siyasete müdahale etmesi engellendi ÇOK PARTİLİ SİSTEM VE DEMOKRASİ İlk TBMM'de Gruplar İlk TBMM'de bütün milletvekillerinin ortak amacı vatanın işgalden kurtarılması olduğu için partileşmeye gidilmedi. İlk TBMM'de Islahat Grubu, İstiklal Grubu, Tesanüt Grubu gibi gruplar vardı. Mustafa Kemal Paşa'nın öncülüğünde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu kuruldu. Mustafa Kemal Paşa taraftarlarına I. Grup, karşı olanlara ise II. Grup dendi. II. Grup saltanat ve hilafet taraftarı idi. Halk Partisi'nin Kuruluşu 9 Ağustos 1923 Mustafa Kemal Paşa'nın öncülüğünde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk grubu temel alınarak kuruldu. Parti yılları arasında tek başına iktidarda kaldı. Bu süre içinde; * Mustafa Kemal Paşa * İsmet İnönü hem cumhurbaşkanlığı hem de genel başkanlık yaptılar. Yapılan inkılaplar parti programına dayanarak gerçekleştirilmiştir. Halk partisi ekonomide devletçiliği savunmuştur. Türkiye'de kurulan ilk siyasi partidir. Halk partisi 14 Mayıs 1950'de yapılan seçimleri kaybetti ve yönetimi Demokrat Parti aldı. Ordunun Siyasetten Ayrılması 10 Aralık 1924 I. ve II. TBMM döneminde milletvekilliği ile komutanlık aynı kişide bulunabiliyordu. Mustafa Kemal Paşa ittihatçılarda gördüğü ordu-politika ilişkisinin Cumhuriyet döneminde de devam etmesini istemiyordu yılı Ekim ayı sonlarında Kazım Karabekir Paşa, Ali Fuat Paşa, Refet Paşa gibi komutanlar birliklerinin başından ayrılarak Ankara ya geldiler. Bu gelişmeler üzerine milletvekilliğiyle askerliğin aynı kişide bulunamayacağına dair kanun kabul edildi. Böylece ordu siyasetten ayrıldı. Terakkiperver Cumhuriyet Partisi 17 Kasım 1924 Partinin genel başkanı Kâzım Karabekir Paşa'dır. Kurucuları milli mücadelenin önde gelen isimleridir. Rauf (Orbay) Bey, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Refet (Bele) Paşa, Adnan (Adıvar) Bey gibi Türkiye'de Halk partisinden sonra kurulan ikinci parti, Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan ilk partidir. İlk muhalefet partisidir. Ekonomide liberal düşünceyi savunmuştur. Dini inançlara saygılı olmayı ilke olarak kabul etmiştir. Terakkiperver Cumhuriyet Partisi'nin muhafazakar ve dini inançlara saygılı bir siyaset izlemesi yeni rejime karşı olanların bu partide yer almalarına neden oldu. Terakkiperver Cumhuriyet partisi Şeyh Said isyanı ile ilgisi olduğu gerekçesiyle kapatıldı. (5 Haziran 1925) Çok partili hayata geçişte ilk deneme başarısızlıkla sonuçlandı. Şeyh Sait Ayaklanması ( 13 Şubat 1925 ) İsyan Diyarbakır Ergani nin Piran kasabasında başladı. İsyanın çıkmasında: 1.Dini taassup içerisinde yaşayan bazı kimselerin, hızla gerçekleştirilmekte olan inkılâp hareketlerini dine karşı hareketler gibi görerek halkı hükümet aleyhine kışkırtmaları. 2.Bu sırada İngiltere ile Türkiye arasında görüşülmekte olan Musul Meselesi sırasında, Türkiye yi başka sorunlarla uğraştırarak güçsüz bırakmak isteyen İngiltere nin Doğu illerindeki bazı cahil kitleleri kandırarak kışkırtması. 3.Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası nı kuranların hükümete karşı başlattıkları sert muhalefetin rejim karşıtlarını cesaretlendirmesi. 4.Saltanat ve hilafet yanlılarının tepki duymaları etkili oldu. İsyana karşı: Diyarbakır'da başlayan isyan çok geniş bir alana yayıldı. İsyanı bastıramayan Fethi (Okyar) Bey hükümeti istifa etti, yeni hükümeti İsmet Paşa kurdu. Alınan tedbirlerle Şeyh Said isyanı bastırıldı. Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı, o Bu kanunla basına sınırlama getirildi. o Hükümetin eleştirilmesi yasaklandı. o Bu kanun 1929'a kadar yürürlükte kaldı. İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu. Şeyh Sait İsyanının sonucu: Cumhuriyet rejimine karşı yapılan ilk isyan hareketidir, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası isyanda rolü olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır, İlk çok partili hayata geçiş denemesi başarısızlıkla sonuçlanmıştır, İngiltere, Türk Hükümeti nin isyandan dolayı yıpranmasından faydalanarak kendi lehine avantaj sağlamıştır. Mustafa Kemal e Suikast Girişimi Şeyh Sait ayaklanmasının bastırılması ve Terakkiperver Cumhuriyet fırkasının kapatılmasından sonra cumhuriyete karşı olanlar Mustafa Kemal'e bir suikast düzenle meye karar verdiler. Suikast planını Mustafa Kemal Paşanın İzmir'e geleceği gün gerçekleştireceklerdi. Bu plan Mustafa Kemal'in İzmir'e yapacağı gezinin bir gün gecikmesi üzerine suikastçıları kaçıracak kayıkçının itirafı ile ortaya çıktı. Suikastçılar silahlarıyla birlikte yakalandılar ve istiklal mahkemesinde gerekli cezaya çarptırıldılar. Mustafa Kemal suikast girişimi sonrasında: Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacak, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır. demiştir. Serbest Cumhuriyet Partisi 12 Ağustos 'da bütün dünyada başlayan ekonomik bunalım Türkiye'yi de etkiledi. İktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi'ne karşı tepkiler artmaya başladı. İktidar partisinin denetlenebilmesi ve demokrasinin tam olarak yerleşebilmesi için yeni bir partiye ihtiyaç duyuldu. Mustafa Kemal Paşa'nın isteğiyle Fethi (Okyar) Bey'in başkanlığında Serbest Cumhuriyet Partisi kuruldu. Serbest Cumhuriyet Partisi ekonomide liberalizmi savunuyordu. Zamanla partiye inkılap karşıtları girmeye başladı. Fethi Bey kontrolü kaybedeceğini anlayınca partiyi feshetti. (17 Kasım 1930) 4

5 Kubilay Olayı (23 Aralık 1930) Derviş Mehmet ve adamları Menemen'de olay çıkardılar. Olayı bastırmak isteyen asteğmen Kubilay öldürüldü. Alınan tedbirlerle isyan bastırıldı. Olayı çıkaranlar İstiklal mahkemelerinde yargılanarak ağır cezalara çarptırıldılar. Menemen olayı rejime yönelik ikinci harekettir. Serbest Cumhuriyet Partisi'nin feshedilmesindeki haklılık anlaşılmıştır. 1946'ya kadar çok partili hayata geçilmesi gecikmiştir. Çok Partili Hayata Geçilememesinin Sebepleri Yeni rejimin yerleştirilmek istenmesi Halkın çok partili hayata hazır olmayışı Yeni bir dünya savaşının çıkma ihtimali Lozan'dan kalan bazı sorunların çözülmek istenmesi (Hatay-Boğazlar) Çok Partili Hayata Geçiş 1946 II. Dünya savaşından sonra bir çok ülkede demokrasi hakim olmaya başladı. Savaşı kazanan ülkeler de demokrasi ile yönetilen ülkelerdi, Dünya barışını korumak için savaştan sonra Birleşmiş Milletler kuruldu. Türkiye'nin de dünya devletleri içerisinde yerini alabilmesi için çok partili hayata geçmesi gerekiyordu. 1946'da Cumhuriyet Halk Partisi'nden ayrılan Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü Demokrat Parti'yi kurdular. 1946'da "açık oy, gizli sayım" sistemine dayalı yapılan seçimi Cumhuriyet Halk Partisi kazandı. 14 Mayıs 1950'de "gizli oy, açık sayım" sistemiyle yapılan seçimi Demokrat Parti büyük bir çoğunlukla kazandı. Demokrat Parti yılları arasında Türkiye'yi idare etti. Bu dönemde Cumhurbaşkanı - Celal Bayar, Başbakan - Adnan Menderes TBMM Başkanı - Refik Koraltan 4. KONU: EĞİTİM, KÜLTÜR, SANAT VE EKONOMİ ALANLARINDAKİ İNKILAPLAR Medreselerin Kaldırılması 11 Kasım 1924'te medreseler kapatıldı. Çünkü Hem çağın gerisinde kalmaktaydılar(yani sadece dini eğitim verip pozitif bilimlerin eğitimi verilmemekteydi.) Hem de rejime düşman bireyler yetiştirmeleri nedenleriyle kapatıldılar. Medreselerin kapatılması Tevhid-i Tedrisat Kanununun doğal bir sonucu ve tamamlayıcısıdır. Medreselerin kapatılması ile Türk toplumunda eğitimöğretimdeki ikilik ortadan kalkmış oldu. Yerlerine imam hatipler ve ilahiyat fakülteler açıldı. Medreselerin kapatılması Laiklik ilkesi ile ilgilidir. Medreseler Tevhid-i Tedrisat kanunu ile kapatıldı. Harf İnkılabı (1 Kasım 1928): Türk toplumunda okur - yazar oranı düşüktü. Alfabe olarak da Arapça harf temeline dayanan Osmanlıca kullanılmaktaydı. Latin alfabesine geçilme kararı alınmasının sebepleri ise; * Arap alfabesi Türk diline uygun olmadığı için tüm sesleri karşılamıyordu, * Başta, ortada, sonda farklı yazılması ve ünlü sayısının azlığından öğrenilmesi zordu. * Teknolojik olarak batıdan yararlanılması için Latin alfabesi de öğrenilmeliydi. * Azerbaycan gibi Türk devletleri de Latin alfabesine geçme kararı almıştı. 5 Atatürk, Türk toplumunun eğitim seviyesini yükseltmek istiyordu. Bu isteğinin ancak Türk diline daha uygun olan Latin harflerinin kabulü ile mümkün olabileceğini düşünüyordu. Arap harflerinin Türkçeye uyarlanmasıyla kullanılan yazı sisteminden Latin harflerinin Türkçeye uyarlandığı Türk alfabe sistemine geçilmesi kararı alındı. 1 Kasım 1928 de TBMM yeni Türk harflerini kabul etti de yapılan diğer bir değişiklikle de milletlerarası rakamlar kabul edildi. Millet Mektepleri(1928): Harf inkılabından sonra Millet Mektepleri açıldı. Atatürk bu çalışmalara bizzat katılarak Millet Mektepleri Başöğretmeni unvanını aldı. Bu mekteplerin amacı halkın okuma - yazma seviyesini yükseltmek ve halka yeni harfleri öğretmekti. Millet Mekteplerinde öğretmenlerin yetmediği durumlarda, askerliklerini onbaşı ve çavuş olarak yapanlar da eğitmen olarak kurslara alındı. Bunu takiben köy öğretmen okulları açıldı. Bu okullarda, temel eğitimin yanı sıra, mesleki eğitime de önem verildi. Böylece Türk inkılabının temel hedefi olan Türk toplumunu çağdaş medeniyet seviyesinin üzerine çıkartma hedefi doğrultusunda eğitim alanında önemli kazanımlar elde edildi. Üniversite Reformu Osmanlı zamanında kurulan Darülfünun (İstanbul üniversitesi) çağın gereklerine uygulanması için M. Kemal İsviçreli bilim adamı Malche den rapor istemiştir. 1 Kasım 1933 te Mecliste üniversite reformlarını açıklamış bu doğrultuda Darülfünun yerine modern eğitime uygun olan İstanbul Üniversitesi açılmıştır. Tıp, hukuk, fen ve edebiyat fakültesi ve sekiz enstitüden oluştu. Dışarıdan getirilen öğretim üyeleri ile de modern ve bilimsel eğitim başlatıldı. İstanbul Üniversitesi kendinden sonra açılacak üniversiteler örnek olmuştur. Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi nin Kurulması Türk dili ve tarihi hakkında araştırma yapmak, Türk dili ve tarih alanlarında öğretim görevlisi ve araştırmacı yetiştirmek, Sosyal bilimlerin gelişimine katkıda sağlamak, Türk dili ve tarihi çalışmalarını ulusallaştırmak için Fakültenin kuruluş yasası TBMM tarafından 14 Haziran 1935'te kabul edilmiş ve Atatürk tarafından 9 Ocak 1936 da kurulmuştur. Not: 1. Atatürk mal varlığının bir kısmını Türk Dil ve Türk Tarih kurumlarına bırakmıştır. 2. Türk Dil ve Türk Tarih kurumları Atatürk ün milliyetçilik ilkesi ile ilgilidir.

6 Türk Tarih Kurumu (Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti) Türk ulusu hakkındaki yanlış değerlendirmelere son vermek için, Türk tarihinin sadece Osmanlı tarihinden ibaret olmadığını, bundan öncesin de köklü ve eski bir tarihe sahip olunduğunu kanıtlamak, Türk tarihini doğru kaynak ve belgelere dayandırarak gerçekleriyle ortaya çıkarmak, Türk gençlerine tarihimizi öğreterek atalarını örnek aldırmak ve onların başarısından ilham aldırarak özgüven duygusunu geliştirmek için 15 Nisan 1931 de Türk Tarih Tetkik Cemiyeti Atatürk tarafından kurulmuştur. Sonradan adı Türk Tarih Kurumu(TTK) olarak değiştirilmiştir. Türk Tarih Kurumu nun yaptığı çalışmaları yayınlamak amacıyla 1937 de bir dergi çıkarılmıştır. Adı, Belleten olarak Atatürk tarafından konmuştur. Halen Türk Tarih Kurumu na bağlı olarak çalışmalarına devam eden bilimsel bir dergimizdir. Türk Dil Kurumu (Türk Dili Tetkik Cemiyeti) Arapça, Farsça, Fransızca ve İngilizce gibi değişik dillerden dilimize girmiş yabancı kelimeleri dilimizden çıkarmak ve bunların etkisinden kurtarmak için, Dilimize girmiş yabancı kelimeler dilimizden çıkarılamıyorsa bile en azından Türkçe dil kurallarına uygun hale getirebilmek için, Kullanılmaya kullanılmaya unutulmuş olan Türkçe kelimeleri tekrar ortaya çıkarmak ve dilimizi tekrar zenginleştirmek için; 12 Temmuz 1932 de Atatürk tarafından Türk Dili Tetkik Cemiyeti ni kurdurulmuştur. Mustafa Kemal ve Sanat ile Spor -Atatürk sanat ve spora çok büyük önem vermiştir. Hepiniz millet vekili olabilirsiniz, Bakan olabilirsiniz; hatta Cumhurbaşkanı olabilirsiniz, fakat sanatkar olamazsınız. Sözü ile sanata verdiği önemi vurgulamış. Ülkemizde müzik resim heykel gibi sanat dallarının gelişmesi için elinden gelen çabayı göstermiş. Güzel sanatlarla ilgili okullar açılmasını sağlamıştır. - 'Spor, yalnız beden kabiliyetinin bir üstünlüğü sayılmaz. İdrak ve ahlak da bu işe yardım eder. Zeka ve kavrayışı kısa olan kuvvetliler, zeka kavrayışı yerinde olan daha az kuvvetlilerle başa çıkamazlar. Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim.'' Diyerek spora verdiği önem ve sporcunun nasıl olması gerektiğini vurgulamıştır. Milli Ekonomi Alanındaki Yenilikler Kurtuluş Savaşı sonunda Misakı Milli büyük ölçüde gerçekleşmiş tam bağımsızlık ve milli egemenlik sağlanmıştı. Şimdi yeni Türkiye için amaç ekonomiye bir yön vermek, yurdu kalkındırmak, kısaca milli ekonomi için çalışmaktı. İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) Kongre İzmir'de, işçi, çiftçi, tüccar ve sanayici kesiminden oluşan toplam 1135 temsilcinin katılması ile 17 Şubat 1923'te toplandı. Toplanma amacı: 1. Ekonomik kalkınma için ortak hedeflerin saptanması, 2. Ekonomik hedeflere ulşamak için gerekli yöntem ve kaynakların saptanması, 3. Yeni Türkiye Devleti'nin ekonomik programının saptanması 4. Siyasi bağımsızlık için şart olan ekonomik bağımsızlığın nasıl sağlanacağının belirlenmesi, Kongre sonunda alınan kararlar 'Misak-ı İktisadi' olarak adlandırıldı. Misak-ı İktisadi Kararları 1. Hammaddesi yurt içinde yetişen veya yetiştirilebilen sanayi dalları kurulması, 2. El işçiliğinden ve küçük imalattan süratle fabrikaya veya büyük işletmeye geçilmelidir, 6 3. Devlet yavaş yavaş iktisadi görüşleri de olan bir organ haline gelmeli ve özel sektörler tarafından kurulamayan teşebbüsler devletçe ele alınmalıdır. 4. Özel teşebbüslere kredi sağlayacak bir Devlet Bankası kurulmalıdır. 5. Dış rekabete dayanabilmek için sanayinin toplu ve bütün olarak kurulması gerekir. 6. Yabancıların kurdukları tekellerden kaçınılmalıdır. 7. Sanayinin teşviki ve milli bankaların kurulması sağlanmalıdır. 8. Demiryolu inşaat programına bağlanmalıdır. 9. İş erbabına amele değil, işçi denmelidir. 10. Sendika hakkı tanınmalıdır gerekir Yılları Arasındaki Ekonomik Gelişmeler **İzmir İktisat Kongresi'nden 1933 Yılına Kadar Görülen Gelişmeler: *26 Ağustos 1924'te Türkiye İş Bankası kuruldu. *19 Nisan 1925'te Türkiye Sanayi ve Maden Bankası kuruldu. *1 Temmuz 1926'da, Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi. *28 Mayıs 1926'da TBMM tarafından Teşvik- Sanayi Kanunu kabul edildi. *1928 yılında, İktisat Bakanlığı kuruldu. *1926 yılında İstatistik Genel Müdürlüğü kuruldu. *Osmanlı Devleti'nden kalma demiryolları yabancılardan satın alınarak yeni demiryolları yapıldı. *17 Şubat 1925'te Aşar vergisi kaldırıldı. UYARI: İzmir İktisat Kongresi'nde alınan kararlar gereği, 1926 yılında özel sektöre yönelik Teşvik-i Sanayi Kanunu (Sanayiyi Özendirme Yasası) kabul edildi. Fakat özel sektörün sermayesi ve gerekli kadrosu hazır olmadığından bu yasa başarılı olamadı Yılları Arasındaki Ekonomik Gelişmeler * yılları arasında, İzmir İktisat Kongresi'nde alınan Misak-ı İktisadi kararlarının temel amacı olan özel girişimciyi sanayi alanına çekmek mümkün olmadı. *1926 yılında çıkartılan Teşvik-i Sanayi Kanunu'nun başarılı olamaması üzerine, sanayileşmenin devlet eliyle yürütülmesine karar verildi. *1933 yılında Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlandı. *Bu dönemde, Sümerbank önderliğinde büyük bir dokuma sanayi kuruldu. *1936 yılında İkinci Beş yıllık Sanayi planı hazırlandı. *Bu dönemde, madencilik, elektrik santralleri, gıda, kimya, deniz ulaşımı, makina sanayi, deri sanayi gibi alanlarda birtakım planlar yapıldı. *1935'te Maden Tetkik Arama Enstitüsü kuruldu. *1937'de Etibank önderliğinde Türkiye'nin ilk demir çelik fabrikası Karabük'te açıldı. *1938'de başlayan İkinci Dünya Savaşı nedeniyle İkinci Beş Yıllık Sanayi planı tamamlanamadı. Kabotaj Kanunu ve Denizlerimizdeki Haklarımız Ülkemizde Cumhuriyetten önce ticaretin çoğunluğu gayrimüslimler tarafından yürütülüyordu. Deniz taşımacılığının çoğu da gayrimüslimlerde idi. 1 Temmuz 1926 da Kabotaj Kanunu çıkarılarak Türk kıyılarında deniz taşımacılığı, limanlar arasında gemi işletmeciliği ve taşımacılığı Türk vatandaşlarına ve Türk gemilerine verildi. Kabotaj Kanunu nun kabulünden dolayı 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı olarak kutlanmaktadır.

7 Tarım Alanındaki Yenilikler Tarım milli ekonominin temeli kabul ediliyordu. Bu alanda gelişme sağlamak için köylünün durumunu iyileştirmek gerekiyordu. Bu amaçla yeni kurulan devlet şu tedbirleri aldı. *** Aşar vergisi kaldırılarak köylünün ekonomik bakımdan rahatlaması sağlandı. (1925) - Köylüye ucuz kredi vermek amacıyla Ziraat Bankası kuruldu. - Tarım Kredi Kooperatifleri kurularak kooperatifleşme sağlandı. - Üretimi artırmak amacıyla tohum ıslah çalışmaları yapıldı. - Ziraat enstitüsü ve Ziraat fakülteleri açıldı. * Atatürk Orman Çiftliğinin Kuruluş amacı: Örnek çiftlik kurarak çiftçilere örnek olmak. Ziraat konusunda uygulamalı eğitim yapmak. Ankara Yüksek Ziraat Okuluna gelecek gençlere staj yaptırmak. Eğlenme ve dinlenme alanı oluşturmak. Kılık ve Kıyafette Değişiklik Şapka İnkılâbı, Atatürk ün Kastamonu gezisi ile başladı. 25 Kasım 1925 te Şapka Kanunu mecliste kabul edildi te çıkarılan bir kanunla din adamlarının ibadethaneler dışında dini kıyafetle dolaşmaları yasaklandı. Ancak, tüm dinlerden dini görevlilerin en yetkili kişileri bu yasağın dışında tutuldu. Not: Mustafa Kemal milli değerlere bağlı çağdaş bir ulus oluşturmak istemektedir. Mustafa Kemal yapacağı bir yeniliği halka önceden anlatmaktadır. Bunun için sık sık yurt gezilerine çıkmış, halka konuşmalar yapmış, gazete ve dergilere demeçler vermiştir. ( Demeç: Yetkili bir kimsenin bir konuda yayın organlarına yaptığı açıklama, beyanat.) Takvim, saat ve ölçülerde değişiklik - 26 Aralık 1925 te Hicri ve Rumi takvim yerine Miladi takvim kabul edildi. 1 Ocak 1926 tarihinden itibaren miladi takvim kullanılmaya başlandı Mayıs 1928 tarihinde TBMM de kabul edilen kanunla uluslararası rakamlar kullanılmaya başlandı. - Güneşin doğuş ve batışına göre kullanılan alaturka saat yerine milletlerarası saat sistemi kabul edildi. - Hafta sonu tatili Cumartesi öğleden sonra ve Pazar günü olarak düzenlendi. - Ağırlık ölçülerinde okka yerine kilo; uzunluk ölçülerinde karış, endaze, kulaç, arşın yerine metre kullanılmaya başlandı. (26 Mart 1931) 5. KONU: SOSYAL ALANLARDAKİ İNKILAPLAR Tekke ve zaviyelerin kapatılması Osmanlı da dervişlerin ibadetlerini yapmak ve öğretmek için yaptığı binaların büyüğüne tekke, küçüğüne zaviye denir. Osmanlı Devleti nin son dönemlerine doğru her alanda başlayan bozulma tekke ve zaviyelerde de görülmeye başlandı. Tekke ve zaviyeler siyasi çalışmalar içerisine girmeye ve bazıları da halkın dini duygularını kullanarak çıkar elde etmeye başladılar. 30 Kasım 1925 tarihinde çıkarılan bir kanunla tekke, zaviye ve türbeler kapatıldı. Böylece, Türk toplumunun çağdaşlaşması ve laikleşmesi yolunda önemli bir adım atılmış oldu. Ayrıca aynı kanunla şeyh, derviş, baba, dede gibi unvanların kaldırılması toplumda eşitliği, birlik ve beraberliği sağlamada oldukça önemli bir gelişme olmuştur. Soyadı Kanunu nun Kabulü Osmanlı toplumunda soyadı yoktu. Genellikle insanlar lakapları ve doğduğu yerlere göre çağrılırdı. Bu durum resmi işlerin yürütülmesinde büyük zorluklar doğuruyordu. Bu karışıklıkları önlemek amacıyla 21 Haziran 1934'de soyadı kanunu çıkarıldı. Mustafa Kemal'e de Atatürk soyadı verildi. *** Molla, Hoca, Hacı, Hafız vb. gibi unvanlar yasaklandı. Çünkü bu unvanlar halkı sınıflara ayırarak sanki ayrıcalıklı konumuna taşıyordu. Amaç halk arasında eşitliği sağlamaktır. Soyadı kanunuyla sosyal hayat düzene ve rahatlığa kavuştu. 7 Hukuk Alanında Yenilikler Anayasa: Bir devletin dayandığı temel esasları içeren ve yönetim biçimini gösteren temel yasadır. Hiçbir kanun anayasaya aykırı olamaz. Anayasa da devletin yönetim biçimi belirtilir. Ayrıca yasama, yürütme ve yargı ile ilgili düzenlemeler yer alır. Vatandaşların temel hak ve ödevleri anayasada belirtilir. Devletin işleyişi ile ilgili hükümler anayasada yer alır Anayasası (Teşkilat-ı Esasi) (20 Ocak 1921) Esasları 1. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. 2. Savaş sırasında kararların daha hızlı alınabilmesi ve uygulanabilmesi için yasama, yürütme ve yargı yetkileri TBMM ye verilmiştir. (Güçler Birliği). 3. Din ve şeriat işlerini yürütmek TBMM nin görevidir (ilk anayasa laik değildir). 4. Padişah ve halifenin geleceği meclisin vereceği karara göre olacaktı. Amaç, padişah ve hilafet yanlıları arasında ikilik çıkarmamaktı. Özellikleri Osmanlı İmparatorluğunun yerine yeni bir devletin kuruluşunu hukuki ve siyasi yönden belgelemiştir. Ulusal egemenliği esas kılan ve egemenliğin Osmanlı Devleti nde Türk ulusuna geçtiğini belgelemiştir. TBMM nin kuruluşunu yasal hale getirmiştir. Demokratik ve ihtilalci karaktere sahiptir. Olağanüstü koşullarda hazırlandığı için kısa ve özet halinde hazırlanmıştır. İlk defa meclis hükümeti sistemi benimsenmiştir. Devletin resmi dini belirtilmemiştir. Amasya Genelgesi nden itibaren gelişen ruha resmi bir kimlik kazandırmış ve önderlik etmiştir.

8 NOT: 1921 Anayasası nda yapılan en önemli değişiklikler, cumhuriyetin ilanıyla olmuştur. Cumhuriyetin ilanı ile Meclis Hükümeti Sistemi terk edilerek bugünkü Kabine Sistemi ne geçilmiştir Anayasası (20 Nisan 1924): Kapsamı: 1-Egemenlik milletindir. 2-Devletin şekli cumhuriyettir. 3-Devletin dini İslam, Başkenti Ankara, dili Türkçedir. 4-Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir. 5-Kişi hürriyeti başkasının hürriyetinin başladığı yerde biter. 6-Vekiller 4 yılda bir seçilir. 7-Seçme yaşı 22; seçilme yaşı 30 dur. 8-Cumhurbaşkanı 4 yılda bir seçilir. Tekrar seçilebilir. 9-Seçme ve seçilme erkekler aittir. 10-Vatandaşlar kanun önünde eşittir. 11-Kabine sistemi geçerlidir. 12-Cumhuriyet sistemi değiştirilemez. Özellikleri: 1-Meclis hükümeti sistemi ile parlamenter sistem arasında bir geçiştir. 2-Türk İnkılabının hukuki temelleri atıldı. 3-Yargı kısmen meclisin dışına alındı. 4-Kanun-ı Esasi kesin olarak yürürlükten kalktı. 5-En uzun ömürlü anayasamızdır. 6-İnkılaplar dönemi anayasası olduğundan dolayı, en fazla değişikliğe uğrayan anayasamızdır de, anayasadan devletin dini İslam dır maddesi atılarak, anayasa laikleşti de kadınların seçme ve seçilme hakkı anayasaya alındı de Atatürk ilkeleri anayasaya alındı Anayasası Cumhuriyet tarihinin en uzun süre yürürlükte kalan anayasasıdır. Bu anayasadan sonra Türkiye deki yeni koşullar doğrultusunda 1961 ve 1982 anayasaları hazırlandı. Medeni Kanun un Kabulü Medeni Kanun, toplumdaki kişi, aile, miras, eşya hukuku ile ilgili ilişkileri düzenleyen kanundur. Osmanlı Devleti nde medeni kanun, İslam Hukuku ilkelerine göre düzenlenmiş MECELLE dir. Kadın Haklarında Görülen Gelişmeler Kadın hakları daha çok 19. Yüzyıldan sonra dünyada yankı bulmaya ve gelişmeye başlamıştır. M. Kemal Kurtuluş Savaşında Mehmetçikle birlikte savaşan Türk kadınını her zaman önemsemiş. Çağdaş Türkiye de kadının erkekle eşit haklara sahip olabilmesi için çalışmıştır. Medeni kanun, Belediye seçimlerine ve milletvekilliği seçimlerine katılabilmesi için çalışmış. Türk kadını çoğu Avrupa kadınından önce seçme seçilme hakkını elde etmiştir. Mustafa Kemal aşağıdaki sözleri ile Anadolu kadınına verdiği önemi vurgulamıştır: Dünyada hiçbir milletin kadını, ben Anadolu kadınından fazla çalıştım, milletimi kurtuluşa ve zafere götürmekte, Anadolu kadını kadar emek verdim diyemez. Erkeklerden kurduğumuz ordumuzun hayat kaynaklarını kadınlarımız işletmiştir. Çift süren, tarlayı eken, kağnısı ve kucağındaki yavrusu ile yağmur demeyip, kış demeyip cephenin ihtiyaçlarını taşıyan hep onlar, hep o yüce, o fedakar, o ilahi Anadolu kadını olmuştur. Bundan ötürü hepimiz bu büyük ruhlu ve büyük duygulu kadınlarımızı, şükranla ve minnetle sonsuza kadar aziz ve kutsal bilelim. Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakları: 1930 yılında kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı, 1933 de muhtarlık seçimlerine katılma hakkı, 1934 de milletvekili seçme ve seçilme hakkı verildi. Sağlıklı Bir Toplum Olma Yolundaki İnkılaplar Milli Mücadelen çıkan halkın sağlık sorunlarını çözmek için 1892 de kurulmuş aşı evleri kaldırılarak Hıfzısıhha Enstitüsü kuruldu. İlk Hıfzısıhha enstitüsüne sağlık bakanı Refik Saydam ın adı verildi. Verem o önemde yaygın bir hastalıktı. * Bu amaçla: 1923 te İzmir Veremle Mücadele Cemiyeti; * 15 ağustos 1924 te İstanbul da Sanatoryum; * 1925 te Veremle mücadele için ilk Dispanser ; * 1927 de İstanbul Veremle Mücadele Cemiyeti; * 1930 da Umumi Hıfzısıhha Kanunu çıkarıldı. Umumi Hıfzısıhha Kanunu ile veremlilerin ihbar edilmesi ve önlem alınması ile ilgili kanundur. - Behçet hastalığını ilk kez 1937 yılında Hulusi Behçet tanımladığı için hatalık onun adıyla anılır. - Kurulan diğer kurumlar: Kızılay, Yeşilay, Verem Savaş dernekleri, Çocuk Esirgeme Kurumu gibi sosyal kuruluşlar kuruldu. Medeni Kanunun kabul Edilmesinin Sebepleri: 1- Her alanda çağdaşlaşma ve batılılaşma hedeflendiği için medeni hukuk alnında da çağdaşlaşmanın gerekli olması, 2- Türkiye Devleti laikliği gerçekleştirmek istediği için dini hukuk kurallarına dayanan Mecelle yi kabul etmemesi 3- Toplumun temeli olan ailenin kuruluşu ve işleyişini düzenleyen hukuk kurallarına ihtiyaç olması ve Mecelle nin bu konularda yetersiz kalması. Türk Medeni Kanunu nun Kabul Edilmesiyle: 1-Toplumda kadın erkek arasında sosyal ve ekonomik eşitlik sağlandı, 2-Evlilik, devletin denetimi ve güvencesi altına alındı. Resmi nikâh ve tek eşle evlenme zorunluluğu getirildi, 3-Mirastan pay almada kadın erkek eşitliği sağlandı, 4-Boşanma zorlaştırıldı. Kadınlara da boşanma hakkı tanındı, 5-Ailenin kuruluşu ve işleyişi çağdaş kural ve kanunlara bağlandı. İsviçre den Borçlar Kanunu Almanya dan Ticaret Kanunu İtalya dan Ceza Kanunu alınmıştır. Not: Hukukçu yetiştirmek üzere 1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi açıldı. Okul 1948 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi adını aldı. 8

9 6. KONU: ATATÜRK ÜN NUTUK KİTABI VE ONUNCU YIL NUTKU Atatürk ün Nutuk Kitabı Mustafa Kemal 15 Ekim 1927 de Mecliste 6 gün süren konuşması olan sonradan Nutuk ya da Söylev adıyla tarihimizde yerini aldı. Mustafa Kemal Nutuk a 1919 senesi Mayısın 19 uncu günü Samsun a çıktım sözleriyle başlar; Türk gençliğe seslenişle bitirmiştir. - Mustafa Kemal Nutukla ülkeyi nasıl kurduklarını ve hedeflerini anlatmıştır. - Nutuk u üç aşamaya ayırmıştır: 1- Birinci aşama: 19 Mayıs 1919 dan 23 Nisan 1920 TBMM nin açılışına kadar kısmı, 2- İkinci aşama: 23 Nisan 1920 den 29 Ekim 1923 Cumhuriyetin ilanı dönemini 3- Üçüncü aşama: 29 Ekim 1923 ten 1927 tarihlerini kapsayan Cumhuriyet dönemini anlatmıştır. Nutuk un Özellikleri: Millet olma bilincini kuvvetlendirir. Milli varlığımızın dününe, bugününe ve geleceğine ışık tutar. Milli mücadeleyi askeri ve siyasi yönüyle ele alır. İç ve dış tehditlere karşı yol göstericidir. Kuva-i Milliye ruhunun doğuşunun ifadesidir. Bağımsızlık ve çağdaşlaşma için yapılması gerekenleri gösterir. Diğer milletlere yol göstericidir. Onuncu Yıl Nutku Mustafa Kemal Cumhuriyetin 10. Yılında yaptığı konuşmada kısa zamanda ne kadar büyük işler yaptığını Onuncu yıl Nutku nda dile getirmiştir. Ülkemizin kısa sürede toparlanıp gelişmekte olduğunu ve ülkemizin hedefinin Çağdaş uluslar seviyesine çıkması gerektiğini vurgulamıştır. 9