7.Kıyılar ana başlığı altındaki, sayfa 92 ile sayfa 106 arasındaki mevcut bölüm çıkacak yerine ekteki yeni 7.Kıyılar bölümü girecektir.

Transkript

1 10 Kasım 2014 Tarihinde Bakanlar Kuruluna Sunulan, 12 Kasım 2014 tarihindeki Bakanlar Kurulu Toplantısında İlk Görüşmesi Yapılan ve 11 Aralık 2014 Tarihinde Planlama Makamına Geri Gönderilen Ülkesel Fizik Plan Tasarısında Değişiklik Önerileri Değişiklik Paketi: 8 Değişiklik Konu Başlığı: Kıyılar ile İlgili Değişiklikler Tasarı Ülkesel Fizik Plan Raporu nda, Bölüm IV Mekansal Strateji ve Bölüm VI Bölge Strateji ve Politikaları kapsamında yer alan Kıyılar ile ilgili strateji ve politikalara yönelik aşağıda belirtilen 10 Değişiklik düzenlemesi yapılmıştır. 1. Bölüm IV Mekansal Strateji Değişiklik 1 7.Kıyılar ana başlığı altındaki, sayfa 92 ile sayfa 106 arasındaki mevcut bölüm çıkacak yerine ekteki yeni 7.Kıyılar bölümü girecektir. 2. Bölüm VI Bölge Stratejileri ve Politikaları Değişiklik 2: Mağusa İskele Kentsel Gelişme Bölgesi 5. Kentsel Gelişme Bölgeleri Politikaları ana başlığı altındaki, 5.1 Gazimağusa İskele Kentsel Gelişme Bölgesi başlığı altında, Bölge ile İlgili Mekansal Stratejiler ve Sektör Politikaları alt başlığı altındaki, (a) Bölgenin Kritik Konuları ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 14 de yer alan Politika GMS ISKL 03: Gelişme Baskısı Altında olan Kıyılar politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika GMS ISKL 03: Gelişme Baskısı Altında olan Kıyıların Sürdürülebilir Kullanımı yeni politika paketi girecektir. (b) Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 25 te yer alan Politika GMS ISKL 21: Gazimağusa - İskele Kıyı Bölgeleri politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika GMS ISKL 21: Gazimağusa - İskele Kıyıları Rehabilitasyonu Stratejisi yeni politika paketi girecektir. Değişiklik 3: Lefkoşa- Girne Kentsel Gelişme Koridor Bölgesi 5. Kentsel Gelişme Bölgeleri Politikaları ana başlığı altındaki, 5.2 Lefkoşa - Girne Kentsel Gelişme Bölgesi başlığı altında, Bölge ile İlgili Mekansal Stratejiler ve Sektör Politikaları alt başlığı altındaki, (a) Bölgenin Kritik Konuları ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 62 de yer alan Politika LŞA GRN 18: Kıyılardaki Gelişmelerin Kontrol Altına Alınması politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika LŞA GRN 18: Kıyılardaki Gelişmelerin Kontrol Altına Alınması yeni politika paketi girecektir. (b) Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 71 de yer alan Politika LŞA GRN 31: Lapta - Çatalköy Arası Yapılaşmasını Büyük Ölçüde Tamamlamış Kıyı Bölgeleri politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika LŞA GRN 31: Lapta - Çatalköy Arası Yapılaşmasını Büyük Ölçüde Tamamlamış Kıyılarda Rehabilitasyon Stratejisi yeni politika paketi girecektir. (c) Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 72 de yer alan Politika LŞA GRN 32: Çatalköy- Bahçeli Arası Yapılaşmamış veya Kısmen Yapılaşmış Kıyı Bölgeleri politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika LŞA GRN 32: Çatalköy-Bahçeli Arası Yapılaşmamış veya Kısmen Yapılaşmış Kıyılarda Sınırlı Gelişme Stratejisi yeni politika paketi girecektir. (d) Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 72 de yer alan Politika LŞA GRN 33: Alagadi Özel Çevre Koruma Bölgesi- Mutlak Koruma Altındaki Kıyı Bölgesi politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika LŞA GRN 33: Alagadi Özel Çevre Koruma Bölgesindeki Kıyılarda Mutlak Koruma Stratejisi yeni politika paketi girecektir. 1

2 Değişiklik 4: Güzelyurt- Akdeniz Kırsal Gelişme Bölgesi 6. Kırsal Gelişme Bölgeleri Politikaları ana başlığı altındaki, 6.1 Güzelyurt Akdeniz Kırsal Gelişme Bölgesi başlığı altında, Bölge ile İlgili Mekansal Stratejiler ve Sektör Politikaları alt başlığı altındaki, (a) Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 105 de yer alan Politika GZY-AK 16: Yeşilırmak Yayla arası Kıyı Bölgeleri Sınırlı Gelişme Stratejisi politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika GZY- AK 16: Yeşilırmak Yayla arası Kıyılarda Sınırlı Gelişme Stratejisi yeni politika paketi girecektir. (b) Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 106 da yer alan Politika GZY-AK 17: Yayla Akdeniz ÖÇKB Mutlak Koruma Altındaki Kıyılar politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika GZY- AK 17: Yayla Akdeniz ÖÇKB deki Kıyılarda Mutlak Koruma Stratejisi yeni politika paketi girecektir. Değişiklik 5: Karpaz- Tatlısu Kırsal Gelişme Bölgesi 6. Kırsal Gelişme Bölgeleri Politikaları ana başlığı altındaki, 6.2 Karpaz Tatlısu Kırsal Gelişme Bölgesi başlığı altında, Bölge ile İlgili Mekansal Stratejiler ve Sektör Politikaları alt başlığı altında, Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 143 te yer alan Politika KRPZ-TTLS 20: Karpaz - Tatlısu Kıyı Bölgeleri politika paketi çıkacak yerine ekteki Politika KRPZ-TTLS 20: Karpaz - Tatlısu Kıyıları Sürdürülebilir Kullanımı ve Korunması yeni politika paketi girecektir. Ekler. Kıyı Strateji ve Politikaları İle İlgili Değişiklikler EK 1. Bölüm IV Mekansal Strateji Altındaki Kıyı Strateji ve Politikaları Değişiklikleri 1.Değişiklik 1 EK 2. Bölüm VI Bölge Strateji ve Politikaları Altındaki Altındaki Kıyı Strateji ve Politikaları Değişiklikleri 2. Değişiklik 2 3. Değişiklik 3 4. Değişiklik 4 5. Değişiklik 5 2

3 Ek 1: Kıyı Stratejileri ve Politikaları İle İlgili Değişiklik 1 : 7.Kıyılar ana başlığı altındaki, sayfa 92 ile sayfa 106 arasındaki mevcut bölüm çıkacak yerine aşağıdaki yeni 7.Kıyılar bölümü girecektir. 7. Kıyılar 7.0 Giriş Kıyılar tarih boyunca insan toplulukların gözde yerleşim yeri olmuşlardır. Tarih boyunca birçok uygarlık büyük akarsu kıyılarına yoğunlaşmıştır. Doğal güzelliği bir yana bırakılacak olursa, yiyecek ve içecek maddelerinin elde edilmesinde sunduğu kolaylık, ulaştırmada gördüğü işlev, türlü savunma gereksinimleri için sağladığı uygun ortam, kıyının çekiciliğini artıran etmenlerdendir Kıyılar bir yandan balıkçılık, turizm, ikincil konut, dış ticaret, ulaştırma sektörleri için ekonomik gelişme fırsatları sunarken, öte yandan gerek kara kısmında gerekse denizel ortamda birçok canlı türünün bulunduğu zengin biyolojik çeşitliliğin yaşam ortamıdır. Kıyılar sahip oldukları doğal özellikleri ile aynı zamanda ülke insanının yaşam kalitesi için en önemli bileşenlerinden/kriterlerinden birisi olan rekreasyon, boş zamanlarını değerlendirebilecekleri alanlardır Kıyıların bulunduğu bölgelerde, kıyıya erişebilirliği yüksek araziler azdır. Ulaşımın gelişmesi ve kolaylaşması sonucunda kullanıma açılan kıyı alanları artmaktadır. Bu yörelerde her yıl yeni tatil mekânları açılmaktadır. Ulaşımın gelişmesi, erişimin kolaylaşması ile gerek ekonomik gelişme amacı, gerekse de yaşam kalitesine olan talebin artması yüzünden, kıyıların bulunduğu bölgelereyönelen göç nedeniyle, bu bölgelerde nüfus artış hızı diğer bölgelere göre daha fazladır. Tüm bu gelişmeler, kıyıların bulunduğu bölgelerde, özellikle kıyılarda,baskı ve aşırı yüke yol açmaktadır. Bu durum bir yandan gayrimenkul fiyatlarının çok yükselmesine, öte yandan da taşıma kapasitesinin üstünde insan faaliyeti ve kullanımı nedeniyle, çevresel değerlerin bozulmasına, birçok canlı türünün yaşam ortamının yok olmasına ve kirlenmeye neden olmaktadır Nüfusun, ülkenin iç bölgelerinden kıyıların bulunduğu bölgelere göçünün devam etmesi ve bu gerçeğin göz ardı edilmesine devam edilmesi halinde, kıyıların bulunduğu bölgelerde ve özellikle kıyılarda geri dönüşü mümkün olmayan sonuçlar ve etkiler oluşacaktır. En önemli etkiler ise bir ada ülkesi olunmasına bağlı olarak iklim değişikliğinin olası sonuçlarının kıyı bölgelerindeki ekonomik yatırımlar ve yerleşimler üzerindeki olası olumsuz etkileridir Ülke tarihine bakıldığında, Salamis Bölgesi nde bugün sular altında kalan antik kentin var olduğu görülmektedir. Tarihte depreme bağlı olarak deniz sularının kentin içine girmiş olması, yerleşim alanlarının bu riskle karşı karşıya olduğunun ispatıdır. Bu bağlamda Ülkesel Fizik Plan ın sadece kıyı değil, kıyının arkasında kalan alanları da göz önünde bulundurması hayati önem taşımaktadır Kıyılar yenilenemez kaynaklardandır. Bu nedenle de korunması ve dikkatli kullanılmaları gerekmektedir. Temel amaç, kıyıların toplum yararına düzenlenmesi, kıyıya halkın erişiminin sağlanması, kıyı manzarasının açık olmasının sağlanması, biyolojik çeşitliliğin, su kaynaklarının, kıyı ekosisteminin korunması, kıyı erozyonunun, kirliliğin ve iklim değişikliği sonuçlarının olumsuz etkilerinin önlenmesi, böylece kıyıların ve kıyı bölgelerinin sürdürülebilir bir şekilde gelişmesinin sağlanmasıdır Kıyı bölgelerinin doğal, kültürel, ekolojik ve ekonomik kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi için, teknik, sosyo-ekonomik ve çevre konularında çok sayıda disiplini ilgilendiren geniş ve bilimsel yöntemlere dayanan bütünleşik bir planlama yaklaşımına ihtiyaç vardır Kıyıların korunması ve geliştirilmesine yönelik planlama stratejileri ve politikaları, kıyı, sahil şeridi ve kıyı bölgesi kavramlarının tanımı ile anlam ve değer kazanarak etkili olabilir. Kıyı, sahil şeridi ve Kıyı Bölgesi için çeşitli tanımlar vardır: Kıyı, kıyı çizgisi ile kıyı kenar çizgisi arasında kalan doğal alanı ve sahil şeridini kapsar Sahil Şeridi Kıyı kenar çizgisinden itibaren kara yönünde yatay olarak belirlenecek bir mesafe içinde kalan alanı anlatır. Tampon niteliğinde olan bu kuşağın belirlenmesindeki temel amaç, bu alanların kent ve kırsal planlama maksatları bakımından kamu yararı gözetilerek toplum yararına düzenlenmesi yanında kıyıya kamu erişiminin sağlanması, kıyı manzarasına açık olunmasıdır. 3

4 Kıyı Bölgesi ise, kıyının ardında bulunan ve doğal yapısı ile kıyı ekolojisinin ve biyolojik çeşitliliğinin parçası olan, kıyıya bağlantısı bulunan, insanların kıyıya yakın olmak için tercih ettiği, çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan etkileşimi yüksek ve bütünlük oluşturan bir mesafe içinde bulunan, jeolojik, ekolojik, morfolojik, topoğrafik ve benzeri doğal eşikler ve/veya yol gibi yapay fiziksel eşiklerle sınırlanacak alanları kapsayan bölgeler olarak kabul edilebilir. 7.1 KKTC Kıyıları, Yasal Çerçeve ve ÜFP ile Düzenleme Getirilen Kıyı Bölgeleri Kıbrıs adasının toplam kıyı uzunluğu 782,50km dir 1. Bunun, % 51 ini oluşturan 396 km si, KKTC sınırları içinde, % 10 nu oluşturan 78,90 km si İngiliz Üstleri Bölgeleri nde, Geri kalan % 39 luk kısmını oluşturan 307,60 km si Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Bölgeleri nde bulunmaktadır KKTC de kıyılar jeomorfolojik ve iklimsel özelliklere göre farklılıklar göstermektedir. Kıyı şeridi genellikle düzensizdir. Girne de kumsallar, çakıllık ve kayalıkların olduğu küçük koylar, Gazimağusa İskele de ise kilometrelerce uzanan kumsal kıyılar vardır. Güzelyurt kıyıları rüzgâra açıktır, genellikle çakıllıdır. Karpaz Bölgesi nde el değmemiş, Akdeniz de Caretta Caretta kaplumbağalarının, Akdeniz foklarının ve birçok diğer önemli canlı türünün yaşam alanı olan el değmemiş kumsallar vardır. Resim 13: Mağusa Kumsalı Resim 14: Karpaz Altın Kumsal Kuzey Kıbrıs ın kıyıları fazla girintili çıkıntılı değildir. Gazimağusa ve Güzelyurt körfezleri en önemli girintilerdir. Karpaz (Zafer Burnu) ve Koruçam (Kormacit) yarım adaları ise en belirgin çıkıntılardır. Kuzey Kıbrıs ta alçak-yassı ve yüksek kıyılar vardır. Alçak-yassı 2 kıyı tipleri körfezlerin gerisindeki kıyılardır, bunlara en somut örnek Karpaz altın kumsal kıyıları, Güzelyurt ve Gazimağusa kıyıları gösterilebilir. Yüksek tip kıyılar 3 ise batıda Girne ve Eski Erenköy arasında, doğuda ise Karpaz yarımadasında Yedikonuk bölgesinde bulunmaktadır. Buralarda aynı zamanda yalıyarlara 4 da rastlanmaktadır. Kuzey Kıbrıs kıyıları uçurumları, yamaçları, koyları, çakıllı kumsal veya kayalık özellikleri ile ekolojik ve manzara değerine sahiptirler KKTC de kıyıların % 80 i İmar Yasası altında yürürlükte bir Planlama Enstrümanı olan bölgelerde yer almaktadır. Planlama Enstrümanı içindeki kıyıların % sı, toplam Kuzey Kıbrıs kıyılarının %34.09 u ÖÇKB alanlarındadır KKTC deki Kıyılarla İlgili Mevcut Yasal Çerçeve: KKTC deki kıyı alanı tanımı yapılırken ülkenin küçüklüğü, kıyı bölgelerine yakınlık, kıyı bölgelerindeki turizm, ikinci konut ve eğlence dinlence amaçlı gelişme baskısı, bilimsel kabuller, uluslararası belgelerde yer alan tanımların yanı sıra, yürürlükte olan mevcut hukuksal çerçeve de dikkate alınması gereken hususlardır KKTC Anayasa sının 38 inci maddesi, kıyıların, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır ve yalnız kamu yararına kullanılabileceğini söylemekte, Belediye sınırları dışındaki kıyıların yüz metrelik şeridi içinde kalan bölgede, yalnız Devlete ait, çok gerekli ve kamu yararına olan tesisler kurulabileceğini (...) bu gibi tesislerin, kıyıların doğal güzelliğini bozacak nitelikte olamayacağını (..) Belediye sınırları içindeki kıyıların korunması ve yüz metrelik kıyı şeridi içinde kalan bölgede inşa edilebilecek yapı ve tesisler ile mevcutların durumunun, kamu yararının ve kent planlamasının gereklerine uygun 1 İçişleri Bakanlığı Şehir Planlama Dairesi Planlama Çalışmaları ve Harita Dairesi veriler Mart Alçak Yassı kıyılar: Kıyı çizgisinden sonra da devam eden, kıyı hareketlerinin oluşturduğu plaj, hareketli ve sabit kumulları da içeren kıyı kordonu, lagun alanları, sazlık, bataklık ile kumulluk, çakıllık, taşlık ve kayalık alanları içeren kıyılardır. 3 Yüksek tip kıyılar: Falez ve şevli kıyılar. 4 Yalıyar: Yüksek kıyılarda dalga aşındırması ile oluşan ve aşınma sürdükçe karanın içine doğru girilen yer. 4

5 olarak yasa ile düzenlenmesini (..) Ulusal güvenlik, kamu düzeni, kamu yararı, genel sağlık ve çevre korunması amacıyla yasa ile sınırlama konmadıkça, yurttaşların yüz metrelik kıyı şeridi içerisine girmesi kimse tarafından engellenemez ve girişin ücrete bağlı tutulamayacağını hükme bağlamaktadır Yürürlükteki Fasıl 59 Sahilleri Koruma Yasası nın 2 ncimaddesi sahili, suyun karada en çok yükselebileceği noktadan ölçülmek üzere, kara yönünde yüz metre olan su ile kara arasındaki alan olarak tanımlamaktadır. Yasaya göre kıyılar, Belediyeler Yasasında yapılan değişikliğe bağlığı olarak, 2008 öncesi Belediye sınırı içinde olup olmadığına göre farklı statüdedirler öncesi herhangi bir Belediye sınırı içinde Şekil 6 : Fasıl 59 daki Sahil Tanımının Şematik Gösterimi olmayan ve Anayasanın 38(1) maddesi uyarınca göre, Belediye sınırları dışındaki kıyılar kapsamında olan kıyılar, Fasıl 59 Sahilleri Koruma Yasası uyarınca kesin koruma altındadır. Ancak 2008 öncesi Belediye sınırları içinde bulunan kıyılar, İmar Yasası altında Planlama Enstrümanı esaslarına bağlandığı için, önceden de Belediye sınırları içinde olup bölgesinde yürürlükte herhangi bir planlama enstrümanı bulunmayan kıyılar koruma rejimi altında değildirler. ( Bknz Harita 21) Avrupa Birliği ve diğer bir çok ülkenin mevzuatında yer alan Kıyı Bölgeleri Planlaması ve Yönetimi ile ilgili bir mevzuat veya düzenleme KKTC de bulunmadığından, Kıyı Bölgesi veya Kıyı Alanı için bir tanımlama da yürürlükteki mevzuatta yer almamaktadır İskân Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası (İTEM) uyarınca 23 Eylül 1992 tarihli ve E sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile 5 İTEM yasası altında eşdeğerde veya herhangi bir başka statüde özel mülkiyete taşınmaz mal verilmeyecek kıyı alanları belirlenmiştir. Bu kıyı alanlarının belirlenmesinde, 100 metrelik mesafe ve birçok yerde de 100 metreyi aşan doğal eşikler dikkate alınmıştır. 55/1989 Sayılı İmar Yasası altında hazırlanan planlama enstrümanlarında da bu alanlar Sahil Şeridi olarak düzenlenmiştir UFP Kapsamında Tanımlanan Kıyı ve Kıyı Bölgeleri: Ülkenin küçüklüğü, kıyı bölgelerine yakınlık ve kıyı bölgelerindeki gelişme talebi dikkate alınarak, bilimsel kabuller, uluslararası belgelerde yer alan tanımlar ve KKTC hukuki çerçevesi ışığında, ÜFP kapsamında korunması ve geliştirilmesine yönelik planlama stratejileri ve politikaları belirlenen kıyı, sahil şeridi ve ardındaki etki alanını da içine alan kıyı bölgesi ile ilgili tanımlama yapılmıştır. Buna göre; Kıyı : Kıyı bölgesinin parçasını oluşturan ve ÜFP kapsamında planlama stratejisi ve politikaları düzenlenen kıyı, doğal alan ve arkasındaki tampon niteliğindeki 100 metrelik sahil şeridinden oluşmaktadır. Kıyının doğal alanı, su ile kararının kesiştiği, suyun med-cezir veya taşkın durumlarında karada en çok yükselebileceği noktalardan ölçülmek üzere, kara yönünde jeolojik, ekolojik, morfolojik, topoğrafik özellikleri ile yabani bitki ve hayvan tür ve ekosistemlerini, bunların doğal yaşam ortamlarını ve biyolojik çeşitliliği, su hareketlerinin ve doğal olayların oluşturulduğu kumulluk, çakıllık, kayalık, taşlık, sazlık, bataklık ve benzeri alanları kapsayan, su ile kara arasındaki herhangi bir alan ile deniz yönünde ise kıta sahanlığı ve/veya 500 metrelik mesafeye ve/veya 30 metre derinliğe kadar olan alan olarak kabul edilmiştir. Kıyı kapsamına girecek alanın doğal sınırının belirlenmesinde yukarıda tanımlanan unsurlar dikkate alınacaktır Dik yarlı yüksek kıyılarda kıyının kenarı doğal sınırı şevin üst kısmıymış gibi, yani denize sıfırmış gibi görünse de kıyıların jeolojik özelliklerine bağlı olarak yapılacak mühendislik jeolojisi yöntemlerinin sonuçlarına göre erozyon riski taşımayan kısımlardan itibaren kıyının doğal sınırı belirlenmelidir. 5 İskan Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası uyarınca 30 Ekim 1992 tarihli resmi gazetenin Ek:IV ünde yayınlanan 23 Eylül 1992 tarihli ve E sayılı Bakanlar Kurulu Kararı. 5

6 Kıyı Şeridi : Kıyı tanımı uyarınca, kıyının doğal alanının ardında bulunan ve bu doğal alanı çevreleyen, kara yönünde 100 metre mesafe içerisindeki alandır. Bu alan, kent ve kırsal planlama maksatları bakımından kamu yararı gözetilerek toplum yararına düzenlenmesi, kıyıya kamu erişiminin,kıyı manzarasına açık olunmasının sağlanması ve kıyı erozyonunun önlenmesi öngörülen, tampon niteliğindeki alandır Kıyı Bölgesi ise, suyun en yüksek olduğu noktadan, deniz yönünde kıta sahanlığını kapsayan alan ile (veya 500 m) kara yönünde ise 2 km ye kadar olan, kıyının ardında bulunan ve doğal yapısı ile kıyı ekolojisinin ve biyolojik çeşitliliğinin parçası olan, kıyıya bağlantısı bulunan, insanların kıyıya yakın olmak için tercih ettiği, çevresel, ekonomik ve sosyal açıdan etkileşimi yüksek ve bütünlük oluşturan bir mesafe içinde bulunan, jeolojik, ekolojik, morfolojik, topoğrafik ve benzeri doğal eşikler ve/veya yol gibi yapay fiziksel eşiklerle sınırlanan alanları kapsayan bölgeler olarak kabul edilebilir. Şekil 7: ÜFP Kapsamında Öngörülen Kıyı ve Kıyı Bölgeleri Kuzey Kıbrıs ta, kara yönünde 2 km ye kadear olan alanlardan oluşan ve kıyı bölgesi olarak kabul edilebilecek bölgelerde KKTC nüfusunun yaklaşık %40 ı yaşamaktadır Karpaz Yarımadası, Girne de mavi ve kahverengi bölge diye bilinen tüm bölgeler, Gazimağusa Turizm Teşvik Bölgesi alanı, Güzelyurt-Lefke bölgesinde Yayla, Gaziveren, Gemikonağı, Yeşilırmak ve Erenköy kıyı bölgeleri ÜFP de kıyı bölgeleri kapsamındadır. (Bknz. Harita 1, Ana Mekansal Gelişme Stratejisi Şeması ve Harita 22, Kıyı Stratejileri ) Kuzey Kıbrıs kıyıları, hali hazırda yapılaşmasını büyük ölçüde tamamlamış rehabilite edilecek kıyılar, herhangi bir koruma rejimi altında olmayan yapılaşmamış ve/veya kısmen yapılaşmış, sınırlı gelişmenin yer alabileceği kıyılar ve koruma altındaki kıyılar olmak üzere üç farklı planlama stratejisi bölgesine ayrılmıştır. 7.2 KKTC Kıyıları Ana Mekansal Konuları Kıyılar ile İlgili Mevzuat ve Planlama Çerçevesi Yetersizdir: Kıyılar ile ilgili yürürlükteki mevuat, kıyılar ile ilgili tanımlar ve kıyılardaki düzenlemeler ile ilgili olarak yetersizilikler içermektedir. Buna gore: Fasıl 59 Sahiller Yasası na göre kıyılar, Belediyeler Yasasında yapılan değişikliğe bağlı olarak, 2008 öncesi Belediye sınırı içinde olup olmadığına göre farklı statüdedirler öncesi herhangi bir Belediye sınırı içinde olmayan ve Anayasanın 38(1) maddesine göre Belediye sınırları dışındaki kıyılar kapsamında olan kıyılar, Fasıl 59 Sahilleri Koruma Yasası uyarınca kesin koruma altındadır öncesi Belediye sınırları içinde bulunan kıyılar İmar Yasası altında Planlama Enstrümanı esaslarına bağlandığı için, önceden de Belediye sınırları içinde olup bölgesinde yürürlükte herhangi bir planlama enstrümanı bulunmayan kıyılar koruma rejimi altında değildirler 6

7 Fasıl 59 Sahiller Yasası nda 100 metrelik alan olarak tanımlanan sahiller, doğal alanlarının genişliği ortalama 30 ile 600 metre arasında değişen farklılıklar göstermektedir. (Şekil 8 ve Şekil 9). Bir yanda, özellikle çok geniş ve sabit kumul alanlarının bulunduğu bölgelerde, kumluk,çakıllık gibi doğal alanı 600 metreye,hatta 1 kilometreye kadar genişleyen alçak-yassı kıyıların ekosisteminin korunması yetersiz kalmakta; diğer yandan ise doğal alanı 1-2 metreye kadar düşen dar veya yüksek kıyılarda, suyun yükseldiği yerden itibaren 100 metrelik bir alanının kamu yararı için koruma altında tutulması ve dar bir doğal alan dışında kalan alanlarda gelişmenin dolayısı ile mülkiyet haklarının sınırlanmasına neden olmaktadır. Şekil 8 : Doğal Alanı Geniş Kıyılar - Karpaz Altınkumsal Örneği Şekil 9: Doğal Alanı Dar ve Yüksek Kıyılar- Esentepe Bölgesi Kıyıları Örneği İskân Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası (İTEM) altında eşdeğerde veya herhangi bir başka statüde özel mülkiyete taşınmaz mal verilmeyecek kıyı alanları, 55/1989 Sayılı İmar Yasası altında hazırlanan planlama enstrümanlarında Sahil Şeridi olarak düzenlenmiştir. Ancak söz konusu kıyı alanları içinde bulunan özel mülkiyete ait alanlarda sorunlar yaşanmaktadır Bu yapısı ile, kıyılar ile ilgili yürürlükteki mevzuat ve 55/1989 İmar Yasası altındaki planlama enstrümanları, kıyıların sürdürülebilir ekonomik gelişimi ve kullanımı ile hassas doğal çevresinin sürdürülebilirliğinin dengesini sağlayabilmede yetersiz kalmaktadır Piyasanın ikincil konut ve kitle turizmi için tercih ettiği, kıyılar kentsel gelişme, ikincil konutlar, turizm ve eğlence dinlence amaçlı gelişmelerin baskısı altındadır. Yapılaşmasını büyük ölçüde tamamlamış bu kıyılarda, bireylerin kıyıya erişim olanakları sınırlıdır Deniz seviyesindeki kıyı bütün yüzey sularının aktığı ve denize ulaştığı noktadır. Yağmur suyu bütün kirliliğin denize süzülmesine neden olmaktadır. Lağımlardan sızan kirlilik, zirai kimyasallar ve endüstriyel atık sular (Ör. CMC maden artıkları) ile izinsiz çöplükler, dağ yamaçlarındaki uygunsuz inşaatlara bağlı gerçekleşen toprak erozyonu, bazı maden ocakları ile özellikle yamaçlardaki sürdürülebilir olmayan bazı tarımsal uygulamalar bu kirliliğe dâhildir Liman ve marinalardaki teknelerden boşaltılan yağ ve atık sular, gemilerden denize atılan çöpler ya da sahillerdeki piknik çöplerini uygun şekilde atmayan turistlerin çöpleri gibi kontrolsüz sahil şeridi faaliyetleri de deniz suyunu kirletmektedir Erozyonu önleme ve fırtınalardan meydana gelen zararı engelleme gibi önemli kıyı koruması sağlayan ormanlık alanlar da gayrimenkul ve turizm yatırımlarının baskısı altındadır. 7

8 7.3 KKTC Kıyıları Ana Mekansal Hedefler Kıyılarda Ana Hedef: Nüfus artışı ile kentsel gelişme baskısı altındaki, ekolojik hassas alanlar olan kıyıların kullanımını, bugünün birbiriyle rekabet eden ekonomik, sosyal ve çevresel çıkarları için dengelemeye çalışırken, gelecek nesiller için de sahip olduğu doğal ekolojik kıyı kaynaklarının korunduğu sürdürülebilir kullanımı sağlamaktır 7.4 KKTC Kıyılar Mekansal Politikalar Mevzuat ve Planlama Çerçevesi Genel Politikaları Politika MS Kıyılar 31: Mevzuat ve Planlama Çerçevesi Geliştirilecektir Konu (1) Kıyılarla ilgili mevcut mevzuatın yetersiz olması, özellikle çok geniş ve sabit kumul alanlarının bulunduğu alçak-yassı kıyılarda kıyı ekosistemini korumanın yeterli olmaması; 1-2 metreye kadar düşen dar veya yüksek kıyılarda suyun yükseldiği yerden 100 metre alınması doğal alan dışında gelişmenin dolayısı ile mülkiyet haklarının sınırlanmasına neden olunması Stratejik Hedefler Stratejik Mekansal Politikalar (2) 2008 öncesi Belediye sınırları içinde bulunan ancak bölgesinde yürürlükte planlama enstrümanı bulunmayan kıyıların koruma altında olmaması. (1) Uluslararası normlara uygun çağdaş ve etkili kıyı yönetimi için mevzuat çerçevesi oluşturmak, (2) Kıyıları sektörler arası bütüncül bir yaklaşımla planlamak. (1) (a) Yürürlükteki mevcut mevzuat ve düzenlemeler, kıyıların doğal, kültürel, ekolojik ve ekonomik kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi için çok sayıda disiplini ilgilendiren geniş kapsamlı ve bilimsel yöntemlere dayanan bir planlama yaklaşımı ile sürdürülebilir kullanıma ilişkin esasları ve düzenlemeleri içerecek şekilde gözden geçirilerek ÜFP strateji ve politikaları ile uyumlaştırılacak ve/veya bu çerçevede yeni bir Kıyı Yasası hazırlanacaktır. (b) Mevzuatın gözden geçirilmesi, uyumlaştırılması ve/veya Yeni Kıyı Yasası nın yürürlüğe girmesinden sonra kıyının doğal alanı, doğal alanın gerideki 100 metrelik kıyı şeridi ve kıyı alanı/bölgesinin sınırları belirlenecektir. (2) (a) Aşağıdaki ve de belirtilen hedef ve ölçütlere uygun olarak Bütünleşik Kıyı Bölgeleri Yönetim Planı 6 hazırlanacaktır. (b) Alt ölçekli planların hazırlanmasında ve mevcut planlama enstrümanlarının gözden geçirilmesinde ve ÜFP ile uyumlaştırılmasında, yukarıda madde 1 de belirtilen ve tanımlanan unsurlar dikkate alınacaktır. (3) İmar yasası altında mevcut planların değişikliğinde ve/veya emirnamelerin imar planlarına dönüştürülmesinde yapılacak olan düzenlemelerin mülkiyet haklarını etkilemesi durumunda teşvik edici ve/veya tazmin edici önlemler alınacaktır BM Çevre ve Kalkınma Konferansı nda ve bu konferansta kabul edilen belgelerde, Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi(BKAY) yaklaşımının kıyı alanlarının korunması ve sürdürülebilir gelişmesinin sağlanmasına yönelik bir araç olarak benimsenmesi, küresel anlamda bu alandaki çalışmalar için bir dönüm noktası olmuştur. BKAY nin ana ilkelerinin ve bu ilkelerin gerektirdiği yönetim modelinin belirlendiği münhasır ekonomik bölgeler de dâhil olmak üzere kıyı alanlarının bütünleşik yönetimi ve sürdürülebilir gelişimi başlığı altındaki düzenleme, kıyı devletlerini kendi ulusal yetki alanlarına giren kıyı ve deniz kaynaklarının bütünleşik yönetimi ve sürdürülebilir gelişimini sağlamakla görevlendirmektedir. Bu amaçla her ülke, kıyı alanlarına ilişkin olarak tüm sektörleri kapsayan bütünleşik bir politika ve kararalma süreci oluşturmayı, kullanım kararlarının etkilerine ilişkin koruyucu ve ihtiyati önlemler almayı, kaynak ve çevre muhasebesi gibi yöntemleri kullanmayı, ilgili tüm tarafların bilgiye erişimi ile planlama ve kararalma süreçlerine katılımının sağlanacağı koşulları yerine getirmeyi, taahhüt etmektedir. Yerel ve ulusal düzeylerde kıyı ve deniz kaynaklarının bütünleşik yönetimi ve sürdürülebilir gelişiminin sağlanmasına yönelik olarak ise aşağıdaki etkinliklerin eşgüdümünü sağlayacak mekanizmaların gerçekleştirilmesi üzerinde durulmaktadır. - Arazi ve su kullanım planları ile yerleşim politikalarının, sürdürülebilir bütünleşik kıyı ve deniz yönetimi plan ve programlarının, kritik alanları belirleyen kıyı profillerinin ve acil durum planlarının hazırlanması ve uygulanması ile çevresel etki değerlendirilmesinin yapılması ve sonuçlarının izlenmesi, - Yerleşim alanlarında çevrenin korunması için gerekli arıtma ve altyapı tesislerinin yapılması ve iyileştirilmesi, çevre sorunu oluşturan etkenlerin periyodik olarak izlenmesi, tahrip olmuş doğa alanlarının iyileştirilmesi, - Sürdürülebilir gelişmeye yönelik kıyı alanlarını etkileyen sektörlere ilişkin (turizm, balıkçılık, sanayi, tarım, kentleşme vb.) programların bütünleştirilmesi, - İnsan kaynaklarının geliştirilmesi, eğitim, bilinçlendirme ve bilgilendirme programlarının hazırlanması, çevre dostu teknolojilerin kullanımının teşviki ve çevre kalite ölçütlerinin geliştirilerek uygulanması.(güneş, Gorer, Nuray, 1998) Dr. Nilgün Görer TÜRKİYE DE KIYI YÖNETİMİ UYGULAMALARI - 8

9 Bütünleşik Kıyı Bölgeleri Yönetim Planı nın Ana Hedefleri; kıyı kaynak sistemlerinin işlevsel bütünleşmesinin sürekliliğini sağlamak, kaynak koruma - kullanım çelişkisini azaltmak, çevre ve insan sağlığının sürekliliğini sağlamak ve çoklu sektörel gelişimin ilerlemesini kolaylaştırmaktır Bütünleşik Kıyı Bölgeleri Yönetim Planı (BKBYP) Ölçütleri: BKBYP nın hazırlanacaği kıyı bölgesi sınırlarının belirlenmesinde aşağıda belirtilen ölçütler esas alınacaktır. (1) Kara Yönünde Kıyı Bölgesi Sınır Ölçütleri (a) Kıyı yerleşmeleri ve kıyıya bağımlı gelişme alanları, (b) Kıyı bölgesinde yer seçen turizm, rekreasyon, ikincil konut kullanımları, (c) Kıyı bölgesinde yer seçme eğilimi olan sanayi, enerji, gemi yapım, ulaşım vb. yatırımlar, (d) Kıyı bölgesinde yer alan delta, kumul, sulak alan gibi ekolojik sistem bütünlüğü olan alanlar ve bunların koruma sınırları, (e) İklim değişikliği senaryolarına dayalı olası deniz yükselmeleri ve taşkınların etkileyebileceği yaşam alanları (2) Deniz Yönünde Kıyı Bölgesi Sınır Ölçütleri (a) Karasal faaliyetlerin deniz ortamına olan etkileri, (b) Deniz ortamındaki canlı ve cansız kaynakların varlığı ve bunlara ilişkin araştırma, (c) İşletme, kullanma ve faydalanma imtiyazları, (d) Deniz ticareti, deniz ulaşımı ve balıkçılık faaliyetleri, (e) Deniz yapıları, deniz canlılarına ilişkin koruma alanları, su ürünleri koruma ve üretim alanları, askeri güvenlik bölgeleri, askeri stratejik bölgeler, deniz içi boru hatları, iskeleler ve şamandıralar Bütünleşik Kıyı Bölgeleri Yönetim Planı hazırlanmasında aşağıdaki ilkeler esas alınacaktır. (1) Sürdürülebilir bir yaklaşım benimsenecektir. (2) Toplumsal ve doğal çevredeki bozulma önlenecektir. (3) İhtiyatlı olunacaktır. (4) Özellikle meteorolojik ve oşinografik alanlardaki mevcut eğilimlerin kısa ve uzun vadede ne yönde değişeceklerini kestirmek için tahminler yapılacaktır. (5) İklim değişikliği senaryolarına dayalı olası deniz yükselmeleri ve taşkınlar sonucunda insan yaşam alanları ve diğer canlı türlerinin yaşam alanlarının asgari etkilenmesi için önlemler alınacaktır. (6) Bozulmuş doğal çevreler sağlıklaştırılacak ve rehabilite edilecektir. (7) Kirleten ve kullanan öder ilkesinin yaygınlaştırılması ve benimsetilmesine çaba gösterilecektir. (8) En etkin teknoloji kullanılacak ve en iyi çevresel uygulamalar gerçekleştirilecek ve özendirilecektir. (9) Halkın bilgilendirilmesi ve katılımı sağlanacaktır Kıyılarda Uygulanacak 3 Strateji: Bütünleşik Kıyı Bölgesi Yönetim Planı ve alt ölçek planlarının hazırlanmasında, ÜFP kapsamında belirlenmiş kriterlere göre ayrılmış alanlarda kıyının doğal alanı ve gerisindeki kıyı şeridinde, üç farklı strateji uygulanacaktır Yapılaşmasını Büyük Ölçüde Tamamlamış Kıyılarda Rehabilite Etme Stratejisi: Hale hazırda yapılaşmasını büyük ölçüde tamamlamış bu gibi kıyılarda, tüm yeni gelişmeler sadece gelişme için belirlenmiş alanlarda olacaktır (Lapta-Çatalköy arası, Gazimağusa-Bafra arası). (Bknz Harita 22). Buna göre; Kıyı Kıyı Şekil 10: Bütünleşik Kıyı Bölgesi Yönetim Planı Bölgesi 9

10 Politika MS Kıyılar 32: Yapılaşmasını Büyük Ölçüde Tamamlamış Kıyıların Rehabilitasyonu Konu (1) 2008 öncesi Belediye sınırları içinde olup, piyasanın ikincil konut ve kitle turizmi için tercih ettiği, yürürlükte planlama enstrümanı bulunmayan Gazimağusa ve İskele kıyıları ile yürürlükte planlama enstrümanı bulunan Girne kıyılarının kentsel gelişme, ikincil konutlar, turizm ve eğlence dinlence amaçlı gelişmelerin baskısı altında olması Stratejik Hedefler Stratejik Mekansal Politikalar (2) 2008 sonrası Belediye sınırları içine alınan, Karşıyaka, Ozanköy ve Bafra kıyılarının yapılaşma baskısı altında olması (3) Altyapı eksikliği sebebiyle kıyı ve denizlerin kirlenmesi (4) Kıyılara halkın erişiminin sınırlı olması, (5) İklim değişikliğinin olası sonuçlarının potansiyel risk ve tehlikeleri, irdelenmeden hali hazırda büyük ölçüde yapılaşmış olması (1) Bozulmuş Kıyıların (a) (b) Fiziki ve çevresel (mekân) kalitesini geliştirmek, Sağlıklaştırmak ve rehabilite etmek. (2) Kıyıların, bugünkü ekonomik, sosyal ve çevresel çıkarlar dengelenerek kullanımını sağlamak, (3) Halkın kıyılara olan erişilebilirliğinin artırmak, (4) Kıyı bölgelerinde iklim değişikliği ve kıyı erozyonuna bağlı geri dönülemeyecek zararlara yol açabilecek potansiyel risk ve tehlikelerin etkilerini en aza indirgemek ve deniz kirliliğini önlenmek. (1) Bu kıyılarda konut, turizm, liman ve marina gibi gelişmelerle birlikte açık alanlar, yürüyüş yolları, gezinti alanları gibi rekreaktif kullanımların ve restoran, cafe gibi toplum yararına açık olan eğlence tesislerinin yer alması teşvik edilecektir. (2) Bozulmuş ve doğal alanını yitirmiş kıyılarda, doğal flora elemanlarıyla bitkilendirme, kum toplayıcıları yerleştirme gibi uygulamalarla sağlıklaştırma ve ıslahlaştırma yapılması sağlanacaktır. (3) Kıyılar herkesin eşit ve serbest olarak yararlanmasına ve erişebilmesine olanak sağlayacak şekilde düzenlenecektir. (4) Çevre ve mekan kalitesini geliştirmek adına yapılaşmanın toparlanması ve bütünleştirilmesi için mevcut dokuyu bozmayacak ve onu tamamlayacak şekilde aralardaki boşlukların doldurulmasına yönelik düzenlemeler yapılacaktır. (5) Boşluklar doldurulurken, arada kalmış orman, ÖÇKB, tarihi ve kültürel miras alanları korunacak ve kıyı ile bütünleştirilmiş rekreasyon alanı ve kıyıya erişim koridoru olarak düzenlenmesi desteklenecektir. (6) Kıyı şeritlerinde yer alan tüm gelişmeler kanalizasyon arıtma sistemine bağlanacaktır. (7) Yeni gelişmelerin, bulundukları alanlar için gerekli yeterli kanalizasyon toplama, arıtma ile atık yönetimi hizmetin sağlayacak şekilde gerçekleşmesi desteklenecek ve teşvik edilecektir. (8) Kıyının doğal alanı korunacaktır. (9) (a) Kıyıların doğal alanında, doğal ve ekolojik yapıya zarar vermeyen kıyı aktiviteleri, sahillere hizmet verecek yapı ve altyapıya yönelik gelişmeler ve farklı sahilleri birbirine bağlamaya yönelik olarak yürüyüş ve/veya bisiklet yolları yapılabilecektir. (b) Liman, marina gibi tesisler bu alanlarda yapılabilecektir. (10) Yapılaşmasını büyük ölçüde tamamlamış kıyılardaki arada kalmış verimli tarım topraklarının, kentsel yaşam kalitesini amacı göz önünde tutularak, yerleşimlerin gelişme alanlarına dahil edilebilecek ve rekreatif amaçlı kullanılması desteklenecek ve teşvik edilecektir. 10

11 Şekil 11 : Yapılaşmasını Büyük Ölçüde Tamamlamış Kıyıların Rehabilitasyonu Stratejisi Şeması Resim 15: Girne Resim 16: Mağusa Limanı Yapılaşmamış ve/veya Kısmen Yapılaşmış ve Herhangi bir Koruma Rejimi Altında Olmayan Kıyılarda, Sınırlı Gelişme Stratejisi: Bu alanlar sınırlı gelişmeye açılacak kıyılardır. Yapılaşmamış ve/veya kısmen yapılaşmış ve herhangi bir koruma rejimi altında olmayan ve yapılaşmış kıyılar arasında kalmış bu kıyılardasınırlı gelişmeler yer alabilecektir (Yeşilırmak-Yayla, Çatalköy-Büyükkonuk, Yeşilköy-Yenierenköy). (Bknz. Harita 22) Politika MS Kıyılar 33: Yapılaşmamış veya Kısmen Yapılaşmış Kıyılarda Sınırlı Gelişme Konu (1) Yürürlükteki düzenlemeler ve mevzuat uyarınca yeterince koruma altında olmaması, Stratejik Hedefler Stratejik Mekansal Politikalar (2) Yeni yol bağlantıları nedeniyle erişimin gelişmesi sonucu yapılaşma baskısı altında olması (1) Gelecek nesillerin ekonomik gelişmesi, yaşam kalitesi ve diğer canlı türlerinin yaşamlarını sürdürebilmeleri için kıyıların doğal, ekolojik yapısını korumak, (2) Kıyı şeritlerindeki yapılaşmayı kontrol altına almak, (3) Kıyının doğal alanını korumak. (1) Kıyılar herkesin eşit ve serbest olarak yararlanmasına ve erişebilmesine olanak sağlayacak şekilde düzenlenecektir. (2) Kıyıların doğal alanında, doğal ve ekolojik yapıya zarar vermeyen kıyı aktiviteleri ve sahillere hizmet verecek yapı ve altyapıya yönelik gelişmeler yapılabilecektir. Liman, marina gibi tesisler sadece MS01 Ana Mekânsal Stratejiler ve Harita 20 KKTC Ulaşım Ağı haritalarında gösterilen bölgelerde yapılabilecektir. (3) Sahil şeritleri içerisinde kalan alanda, sahilleri birbirine bağlamaya yönelik olarak yürüyüş ve/veya bisiklet yolları, açık alanlar, gezinti alanları gibi rekreaktif kullanımların yanında tasarım ve yoğunluk sınırlandırmalarına tabi Konut, Eko turizme türü gelişmeler ve kamping alanları, restoran, cafe gibi toplum yararına açık olan eğlence tesisleri; ve kıyıların kullanımını engellemeyecek estetik, erişilebilirlik, insan ve çevre sağlığı ile güvenliğinin korumasını engellemeyecek düzeyde sınırlı ve düşük yoğunluklu gelişmelerin yer alması desteklenecektir. 11

12 (4) Hale hazırda yapılaşmamış olan ve yürürlükteki herhangi bir planlama veya bir başka mevzuat gereği koruma altında olmayan veya 2008 öncesi Belediye Sınırı içinde olmayıp 2008 Belediye Sınırları içine alınan bölgelerdeki kıyı alanlarının gerisindeki etkilenme alanlarında da kıyıların kullanımını engellemeyecek estetik, erişilebilirlik, insan ve çevre sağlığı ile güvenliğinin korumasını engellemeyecek düzeyde sınırlı gelişmeler desteklenecektir. (5) Kıyı şeritlerinde yer alan mevcut tüm gelişmeler kanalizasyon arıtma sistemine bağlanacaktır. (6) Yeni gelişmeler kanalizasyon, arıtma altyapısı, denizden arıtma, katı atık altyapısı ile bir bütün olarak gerçekleşmesi sağlanacaktır. (7) Bozulmuş ve doğal alanını yitirmiş kıyılarda, doğal flora elemanlarıyla bitkilendirme, kum toplayıcıları yerleştirme gibi uygulamalarla sağlıklaştırma ve ıslahlaştırma yapılması sağlanacaktır. (8) Arada kalmış orman, ÖÇKB, tarihi ve kültürel miras alanları korunacak ve kıyı ile bütünleştirilmiş rekreasyon alanı ve kıyıya erişim koridoru olarak düzenlenmesi desteklenecektir. (9) Önemli manzara kalitesine sahip alan olarak belirlenmiş alanların korunabilmesi ve çekim yaratabilmesi amacı ile yoğunluk ve kentsel tasarım kriterleri ve ilkeleri çerçevesinde düzenlenmeleri sağlanacaktır. (10) Kıyılardaki verimli tarım toprakları: (a) Henüz yapılaşmasını tamamlamamış kentsel alanda bulunan kıyılarda yer alan verimli tarım topraklarının, kentsel etkilerden ve yerleşim alanların tarımsal faaliyetlerin yaratabileceği etkilerden korumak amacıyla, Tampon bölgeler 7 oluşturulacaktır. Kirlenme ve bozulmaya duyarlı olan ve tarımsal faaliyet için korunması öngörülen verimli tarım toprakları ile bütünlük gösteren bu Etkileşim-geçiş alanları alt ölçekteki planların hazırlanma aşamasında göz önünde bulundurulacaktır. (b) Henüz yapılaşmasını tamamlamamış Kırsal alanda bulunan kıyılarda AKK ya göre I., II. ve III. sınıf verimli tarım toprakları ve tarımsal araziler, korunacak ve sadece tarımsal üretim amacı ile kullanılması sağlanacaktır. Verimli tarım arazilerinin bölünerek ekonomik ve tarımsal verimliklerini kaybetmelerini önlemek için tarımsal üretim verimliği için gerekli en az büyüklükten daha küçük parçalara bölünmemeleri sağlanacaktır. Bölünmüş olanların toplulaştırılmasına yönelik düzenlemeler geliştirilecektir. Şekil 12 Sınırlı Gelişme Stratejisi Şemaası 7 Tampon Bölge: Korunması gerekli mutlak tarım topraklarını doğrudan etkileyen, kirlenme ve bozulmaya duyarlı alanlar ve verimli tarım toprakları ile bütünlük gösteren, tarımsal faaliyet ve kentsel gelişme alanı dışında tutulmuş, alt ölçekteki planların hazırlanma aşamasında göz önünde bulundurulması gereken Etkileşim-geçiş alanlarıdır. 12

13 Koruma Altındaki Kıyılarda Mutlak Koruma Stratejisi: Özel Çevre Koruma Bölgeleri (ÖÇKB), Tarihi ve Kültürel Miras Alanları, dere yatakları, manzara alanları, 1., 2. ve 3. sınıf tarım toprakları, orman alanları ve benzeri bir planlama kararı, politika ve/veya yürürlükteki bir mevzuat gereği koruma altında bulunan ve/veya 2008 öncesi Belediye sınırı içinde olmayıp 2008 Belediye sınırları içine alınan ve/veya yapılaşmamış olan tüm kıyı alanlarında mutlak koruma stratejisi uygulanacaktır. (Bknz. Harita 22) Politika MS Kıyılar 34 : Koruma Altındaki Kıyılarda Mutlak Koruma Konu (1) Ekonomik potansiyelin değerlendirilememesi, Stratejik Hedefler Stratejik Mekansal Politikalar (2) Bakımsızlık, (3) Kaçak yapılaşma. (1) Bugünkü ve gelecek nesillerin ekonomik gelişmesi, yaşam kalitesi ve diğer canlı türlerinin yaşamlarını sürdürebilmeleri için kıyıların doğal, ekolojik yapısını korumak. (2) KKTC nin mukayeseli üstünlüklerinden olan mutlak koruma altındaki kıyılardan elde edilen turizm gelirlerini artırmak. (3) Kıyılarda iklim değişikliği ve kıyı erozyonuna bağlı geri dönülemeyecek zararlara yol açabilecek potansiyel risk ve tehlikeleri etkileri en aza indirgemek. (4) Kıyıların doğal alanlarını korumak. (1) Kıyı Şeritlerinde, kıyıların doğal ekolojik ve morfolojik yapısına zarar vermeksizin hazırlanacak yönetim planlarında belirtilecek ihtiyaçlara yönelik olarak korumaya, risk önlemeye ve kamu yararına olan ve kıyıların doğal güzelliğini, ekolojik yapısını, bozmayan, kirlilik yaratmayan nitelikte faaliyetlere ve altyapı gelişmelerine izin verilecektir. (2) 2008 den sonra Belediye sınırları içine alınan bölgelerdeki kıyılarda herhangi bir yapılaşmaya, tesise, kulübe, çardak veya başka herhangi bir binaya izin verilmeyecektir. Kıyıların bu gibi kısımlarında rekreasyon, eğlence dinlence ve benzeri türdeki, Devlete ait, çok gerekli, kamu yararına olan ve kıyıların doğal güzelliğini, ekolojik yapısını, bozmayan, kirlilik yaratmayan nitelikte tesislerin yapılması desteklenecektir. (3) ÖÇKB ilan edilmemiş ancak çevresel açıdan ekolojik hassas alanlar- Kaplumbağa yumurtalama alanları, Akdeniz foku mağraları, önemli kuş alanları (ÖKA), vahşi yaşam göç güzergâhı olarak kullanılması için belirlenmiş yeşil koridor alanları ve kumul alanlar korunacak, sadece doğa korumaya yönelik faaliyetler ve gelişmelerine izin verilecektir. (4) Dağlardan kıyıya panoramik görüşe sahip alanlar ile özel kültürel ve manzara değerine sahip kıyı boyunca bulunan alanlar gibi manzara alanları korunacaktır. Şekil 13 : Mutlak Koruma Stratejisi Şeması 13

14 /2008 Sayılı Belediyeler (Değişiklik) Yasası nın yürürlüğe girmesinden önce Belediye sınırları içerisinde bulunan ve İmar Yasası altında yürürlükte Plan ve Emirnamesini bulunan bölgelerde (Bknz. Harita 21) gerek politika yaklaşımı, gerekse düzenleme ve gerekse uygulamadan kaynaklanan çelişkiler varsa bunlar alt ölçekte, emirname bölgeleri için planlar hazırlanırken ÜFP nin genel politikasına uyumlu, her bölgenin kendi yerel özelliklerine göre düzenlemeler yapılacaktır. Böyle düzenlemenin mülkiyet haklarını etkilemesi durumunda teşvik edici ve/veya tazmin edici önlemler alınacaktır /2008 Sayılı Belediyeler (Değişiklik) Yasası nın yürürlüğe girmesinden önce Belediye Sınırları içerisinde bulunan ve İmar Yasası altında düzenlenen Plan ve Emirnamesini bulunmayan bölgeler (Bknz. Harita 21) için İmar Yasası altında Planların hazırlanmasında ÜFP nin genel ilke, amaç ve hedeflerine uygun olarak ve politikaları ile uyumlu olarak her bölgenin kendi yerel özelliklerine göre düzenlemeler yapılacaktır. Böyle düzenlemenin mülkiyet haklarını etkilemesi durumunda teşvik edici ve/veya tazmin edici önlemler alınacaktır. 14

15 Harita 21: 2008 Belediye ( Değişiklik) Yasasına Göre Düzenlenen Belediye Sınırları ve Imar Yasası Altında Planlama Enstrümanı Olan Bölgeler 15

16 Harita 22: Kıyı Stratejileri 16

17 Harita 23: 2008 Belediye ( Değişiklik) Yasasına Göre Düzenlenen Belediye Sınırları ve Imar Yasası Altında Planlama Enstrümanı Olan Bölgeleri ve Kıyı Stratejileri 17

18 EK 2. Bölüm VI Bölge Strateji ve Politikaları Altındaki Altındaki Kıyı Strateji ve Politikaları Değişiklikleri Değişiklik 2 Mağusa-İskele Kentsel Gelişme Bölgesi: 5. Kentsel Gelişme Bölgeleri Politikaları ana başlığı altındaki, 5.1 Gazimağusa İskele Kentsel Gelişme Bölgesi başlığı altında, Bölge ile İlgili Mekansal Stratejiler ve Sektör Politikaları alt başlığı altındaki, (a) Bölgenin Kritik Konuları ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 14 de yer alan Politika GMS ISKL 03: Gelişme Baskısı Altında olan Kıyılar politika paketi çıkacak yerine aşağıdaki Politika GMS ISKL 03: Gelişme Baskısı Altında olan Kıyıların Sürdürülebilir Kullanımı yeni politika paketi girecektir. Politika GMS ISKL 03: Gelişme Baskısı Altında olan Kıyıların Sürdürülebilir Kullanımı Bölge İle İlgili Kritik Konu Amaç ve Hedef Bölge ile İlgili Strateji ve Politikalar Kıyının gelişme baskısı altında olması, yapılaşması, erişimin sınırlı olması ve Akdeniz de deniz kirliliği ve atık su nedeniyle kirlenmesi Bu bölgede kıyıların 2008 öncesi Eski Belediye sınırları içinde bulunması, ancak herhangi bir planlama enstrümanın yürürlükte bulunmaması (1) Sürdürülebilir bir ekonomik gelişme sağlamak için KKTC nin, bölgelerinin ve insanların ekonomik potansiyelini kullanmak, KKTC nin ve bölgelerinin mukayeseli avantajlarını ön plana çıkarmak (2) Sürdürülebilir bir çevre sağlamak için sınırlı doğal kaynakları, korumak, kirlilikleri önlemek (3) Su kaynakları ortamlarını, miktarını ve kalitesini korumak ve (4) Ekolojik sistemleri, biyolojik çeşitliliği ve doğal değerleri korumak ve iyileştirmek Stratejik hedeflerini gerçekleştirme amacı ile Kıyıları korumak, kalitesini arttırmak ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak Yapılaşmasını büyük ölçüde tamamlamış olan Gazimağusa İskele Bölgesi kıyılarında, Mevzuat ve Planlama Çerçevesi Geliştirme Politikası (Bknz. Bölüm VI, Mekansal Strateji, Politika MS Kıyılar 31) uygulanacaktır. Bu politikanın yanı sıra Yapılaşmasını Büyük Ölçüde Tamamlamış Kıyılar politikası uygulanacak; Buna göre, bu kıyılarda konut, turizm, liman ve marina gibi gelişmelerle birlikte açık alanlar, yürüyüş yolları, gezinti alanları gibi rekreaktif kullanımların ve restoran, cafe gibi toplum yararına açık olan eğlence tesislerinin yer alması teşvik edilecektir. Bozulmuş kıyılar rehabilite edilecek, çevre ve mekan kalitesi geliştirilecektir.(bknz. Bölüm VI, Mekansal Strateji, Politika MS Kıyılar 32) (b) Kıyılar ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 25 te yer alan Politika GMS ISKL 21: Gazimağusa - İskele Kıyı Bölgeleri politika paketi çıkacak yerine aşağıdaki Politika GMS ISKL 21: Gazimağusa - İskele Kıyıları Rehabilitasyonu Stratejisi yeni politika paketi girecektir Politika GMS ISKL 21: Gazimağusa - İskele Kıyıları Rehabilitasyonu Stratejisi Bölge ile İlgili Konu (1) Turizm, ikinci konut ve kentsel gelişme baskısı altında olması, (2) Büyük oranda yapılaşmış olması veya uygun olmayan kullanımlar nedeniyle bozulmuş olması veya erişiminin sınırlı olması (3) Iskele kalecik bölümünde, Elektrik santralı, petrol dolum tesisi çimento fabrikası ve benzeri uygunsuz kullanımları kıyı eko- sistemini bozmuş olması (4) Çok geniş kumul alanlara sahip bölgelerde, KKTC mevzuatı uyarınca sahil şeridi olarak kabul edilen kıyıların ekolojik topoğrafik ve morfolojik özellikleri ile korunmalarının yetersiz kalması. (bknz. Bölüm IV, Mekansal Strateji, Kıyılar) (5) Fasıl 59 Sahilleri Koruma Yasası, 14/2008 sayılı Belediyeler (Değişiklik) yasasının yürürlüğe girmesinden önce Belediye hudutları içerisinde bulunan ve 55/89 İmar Yasası altında herhangi bir plan veya emirnamesi olmayan Gazimağusa, İskele, Güzelyurt gibi bölgelerdeki kıyılarda, inşaat ve benzeri yapıların yapılmasının kısıtlanması hakkında yasal boşluk olması (6) Serbest Liman ve Yük ve Yolcu Limanından, denizlerde seyahat halindeki gemi ve teknelerden veya Akdeniz e kıyı olan komşu ülkelerden kaynaklanan deniz kirliliği olması (bknz. Bölüm IV, Mekansal Strateji, Kıyılar) 18

19 Amaç ve Hedef Bölge ile İlgili Strateji ve Politika (1) Kıyıları korumak, kalitesini arttırmak ve ekonomik gelişme ve yaşam kalitesi için sürdürülebilir kullanımını sağlamak; (2) Halkın kıyılara olan erişilebilirliğini artırmak (3) Kıyı ekosistemini ve bunu oluşturan biyolojik çeşitliliğini, su kaynaklarını korunmak, (4) İklim değişikliğinin olası sonuçlarının kıyı bölgelerindeki ekonomik yatırımları, yerleşimleri üzerindeki olası etkileri önlemek (5) Yapılaşmaya bağlı olarak ortaya çıkan deniz kirliliğinin önlenmesi Yukarıda belirtilen konuları çözmek ve hedeflere ulaşmak için Raporun Bölüm IV Mekansal Stratejiler Kıyılar kısmında MS Kıyılar 31, MS Kıyılar 32 ve MS Kıyılar 34 politika paketinde belirtilen politikalar uygulanacaktır. MS Kıyılar 32 Hali hazırda Yapılaşmasını Büyük Ölçüde Tamamlamış Kıyılarda Rehabilite Etme Politikasına göre (1) Bozulmuş ve doğal alanını yitirmiş kıyılarda, doğal flora elemanlarıyla bitkilendirme, kum toplayıcıları yerleştirme gibi uygulamalarla sağlıklaştırma ve ıslahlaştırma yapılması sağlanacaktır. (bknz. Bölüm IV, Mekansal Strateji, MS Kıyılar 32) (2) Kıyıların doğal alanında, doğal ve ekolojik yapıya zarar vermeyen kıyı aktiviteleri, sahillere hizmet verecek yapı ve altyapıya yönelik gelişmeler ve farklı sahilleri birbirine bağlamaya yönelik olarak yürüyüş ve/veya bisiklet yolları yapılabilecektir. Liman, marina gibi tesisler bu bölgelerde yapılabilecektir (bknz. Bölüm IV Mekansal Strateji, MS Kıyılar 33) (3) Sahil şeridleri içerisinde kalan alanda, konut, turizm, liman ve marina gibi gelişmelerle birlikte açık alanlar, yürüyüş yolları, gezinti alanları gibi rekreaktif kullanımların ve restoran, cafe gibi toplum yararına açık olan eğlence tesislerinin yer alması teşvik edilecektir. (bknz. Bölüm IV Mekansal Strateji, MS Kıyılar 32) Gazimağusa ve İskele kıyısındaki gelişim baskısını rahatlatmak için Gazimağusa nın iç kesimlerine doğru yeni nüfus genişleme alanları belirlenecektir Değişiklik 3; Lefkoşa-Girne Kentsel Gelişme Koridor Bölgesi: 5. Kentsel Gelişme Bölgeleri Politikaları ana başlığı altındaki, 5.2 Lefkoşa - Girne Kentsel Gelişme Bölgesi başlığı altında, Bölge ile İlgili Mekansal Stratejiler ve Sektör Politikaları alt başlığı altındaki, (a) Bölgenin Kritik Konuları ile ilgili Politikalar kısmında, sayfa 62 de yer alan Politika LŞA GRN 18: Kıyılardaki Gelişmelerin Kontrol Altına Alınması politika paketi çıkacak yerine aşağıdaki Politika LŞA GRN 18: Kıyılardaki Gelişmelerin Kontrol Altına Alınması yeni politika paketi girecektir. Politika LŞA GRN 18: Kıyılardaki Gelişmelerin Kontrol Altına Alınması Bölge ile İlgili Kritik Konu Amaç ve Hedef Bölge ile İlgili Strateji ve Politikalar Girne Bölgesi nde, İkinci konutlar ve turizm konaklama tesisleri için kıyıların bulunduğu bölgelerin tercih edilmesi sonucu kıyılarda gelişme baskı oluşması, yoğun yapılaşma, taşıma kapasitesinin üzerinde faaliyet ve kullanımının aşırı yüke yol açması, kıyılara erişimin kısıtlı olması ve denizlerin kirlenmesi. (1) Kıyıları korumak, kalitesini arttırmak ve ekonomik gelişme ve yaşam kalitesi için sürdürülebilir kullanımını sağlamak; (2) Kıyı manzarasının açık olmasını, kıyıların toplum yararına düzenlenmesini ve halkın erisimini sağlamak, (3) Kıyı ekosistemini ve bunu oluşturan biyolojik çeşitliliği, su kaynaklarını korumak, (4) İklim değişikliğinın olası sonuçlarının kıyı bölgelerindeki ekonomik yatırımlar ve yerleşimler üzerindeki olası etkileri önlemek Girne Bölgesi kıyılarında, Mevzuat ve Planlama Çerçevesi Genel Politikaları (bknz, Bölüm IV Mekansal Gelişme Stratejileri Politika MS 31) ve Yapılaşmasını büyük ölçüde tamamlamış olan Karşıyaka - Çatalköy yerleşimleri arasında, Rehabilite Etme Stratejisi, Alagadi Kaplumbağa Özel Çevre Koruma Bölgesi ve yakın çevresinde Mutlak Koruma Stratejisi ve Arapköy Bahçeli 19