Yeni Türk Borçlar Kanunun İktisadi İlişkiler Üzerindeki Etkisi: Yeni Kavram ve Düzenlemeler

Transkript

1 Yeni Türk Borçlar Kanunun İktisadi İlişkiler Üzerindeki Etkisi: Yeni Kavram ve Düzenlemeler Sezer Bozkuş Kahyaoğlu İşletme Risk Yönetimi, Ortak CIA, CFE, CFSA, CRMA, SMMM

2 Sunum Planı Yeni Türk Borçlar Kanunun İktisadi İlişkiler Üzerindeki Etkisi: Yeni Kavram ve Düzenlemeler 1. Borç İlişkilerinin Kaynağına Yönelik Yaklaşım İktisadi İlişkilerin Temeli Olan Sözleşme: Sözleşmeden Doğan Borç İlişkisi Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkisi Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkisi 2. Borç İlişkilerinin Yerine Getirilmesi 3. Özel Durumlar 4. Borç İlişkilerinde Taraf Değişikliği 5. İktisadi Menfaatlerin Korunması İçin Bir Araç: Özel Borç İlişkileri 6. Finansal Kurumlarla İlişkilerin Düzenlenmesi: Vekâlet İlişkileri ve Kefalet 7. Adi Ortaklıklar 2013 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 2

3 Türkiye de neler oluyor? Yeni Türk Ticaret Kanunu Finansal Uyumlaşma Süreci CFO & CRO UFRS Finansal işleyişin UFRS muhasebe ve raporlamasına uygun hale getirilmesi YTTK Text Finansal Yaklaşım Kurumsal Yaklaşım Raporlama Sistem Yönetim Kurulu Genel Kurul İnsan Kaynakları ve eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi Sistem alt yapısının değiştirilmesi CEO & YK Yönetim Kurulu işleyişinin gözden geçirilmesi ve Komitelerin kurulması Bağımsız üye, İcracı olan ve olmayan üye ayrımının yapılması Bağımsız Denetim Komiteler Paydaşların isteklerinin ve beklentilerinin dikkate alınması Kurumsallaşma Süreci 2013 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 3

5 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır 1998 Borçlar Kanunu Komisyonu kuruldu Borçlar Kanunu Komisyonu taslak çalışmayı tamamladı Adalet Bakanlığı tarafından TBK taslağı görüşe sunuldu Bölüm kabulü ve diğerlerinin görüşülmesine ara verildi sayılı TBK kabul edildi 1 Temmuz 2012 Yürürlük tarihi TBK nın yasalaşması 14 yıl sürmüştür 2013 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 5

6 TBK daki yenilikler 649 madde Güvenli E-imza Ekonomik kriz ayarı Kefalet Kira sözleşmesi Faiz sınırı Eşin rızası Sözleşmeler Genel İşlem Koşulları 2013 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 6

8 İktisadi Menfaatlerin Korunması İçin Bir Araç: Özel Borç İlişkileri Satış sözleşmesi Kefalet sözleşmesi Ömür boyu gelir/bakım sözleşmesi Mal değişim sözleşmesi Saklama sözleşmesi Havale Bağış sözleşmesi Yayım sözleşmesi Kumar ve Bahis Kira sözleşmesi Eser sözleşmesi Komisyon sözleşmesi Adi ortaklıklar Ödünç sözleşmesi Hizmet sözleşmesi Vekaletsiz iş görme Ticari vekiller ve temsilciler 2013 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 8

9 Özel Durumlar Özel Durumlar Teselsül Koşullar Diğer Hükümler Müteselsil borçluluk Müteselsil alacaklılık Geciktirici koşul Bozucu koşul Ortak Hükümler Cayma Parası Bağlanma Parası Ceza Koşulu 2013 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 9

11 Hazır olanlar arasında sözleşmenin kurulması Yürürlükteki BK ile kıyaslandığında, bizzat telefonla yapılan akitler hazırlar arasında yapılmış sayılmaktadır sayılı BK da ise doğrudan iletişim sağlayan araçlar denilerek kapsam genişletilmiştir. Doğrudan iletişim sağlayan araçlar telefon, bilgisayar gibi ifadesi ile hükmü sınırlamamış ve muhatabın öneri içeriğini aynı anda öğrenebileceği tüm araçları hüküm altına almıştır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 11

13 Sözleşme şekli El yazısı İmza koşulu Teyit edilmiş faks Telgraf Güvenli e-imza Kanunda aksi öngörülmedikçe, imzalı bir mektup, asılları borç altına girenlerce imzalanmış telgraf, teyit edilmiş olmaları kaydıyla faks veya buna benzer iletişim araçları ya da güvenli elektronik imza ile gönderilip saklanabilen metinler de yazılı şekil yerine geçer Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 13

14 Sözleşme şekli-istisnalar Kıymetli evraktaki imzalar Görme engellilerin imzası Açığa atılan imzalar Okur yazar olmayanlar İmzanın el yazısı dışında bir araçla atılması, ancak örf ve âdetçe kabul edilen durumlarda ve özellikle çok sayıda çıkarılan kıymetli evrakın imzalanmasında yeterli sayılır. Görme engellilerin talepleri halinde imzalarında şahit aranır. Aksi takdirde görme engellilerin imzalarını el yazısı ile atmaları yeterlidir. Açığa atılan imzanın üzerine sonradan yazılan metnin, imza atanın iradesine uygun olduğu kabul edilecektir. Durumun özelliği aksini göstermedikçe, yazılan metnin anlaşmaya aykırı olduğunu ispat yükü, açığa imza atan kişiye ait olacaktır. Okur yazar olmayanlar, imza yerine usulüne göre onaylanmış olması koşuluyla parmak izi, el ile yapılmış bir işaret ya da mühür kullanabilecektir Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 14

15 Bireyleri koruyan hükümler Bankalar Taşıma şirketleri Sigorta şirketleri Seyahat şirketleri Genel işlem koşulları Bankalar, sigorta, seyahat ve taşıma işletmeleri gibi şirketler tarafından önceden hazırlanan soyut ve tek yanlı sözleşmelere karşı bireyleri koruyan hükümler, borçlar hukukuna ilk kez girmektedir "Kitle Sözleşmesi", "Katılmalı Sözleşme", "Tip Sözleşme" denilen sözleşmeler için belirlenen "Genel İşlem Koşulları" ile bireyin korunması sağlanmaktadır. Karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsamına girmesi, düzenleyenin karşı tarafa, bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip, bunların içeriğini öğrenme imkanı sağlamasına ve karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesine bağlıdır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 15

16 Genel işlem koşulları Açık ve anlaşılır değilse Tek yanlı değiştirme Yeni düzenleme yetkisi Dürüstlük kuralları Genel işlem koşullarında yer alan bir hüküm, açık ve anlaşılır değilse veya birden çok anlama geliyorsa, düzenleyenin aleyhine ve karşı tarafın lehine yorumlanmaktadır. Genel işlem koşullarının belirleyicileri, "tek yanlı, dilediği gibi sözleşmeyi değiştirme ya da yeni düzenleme yapma" yetkisine sahip değildir. Genel işlem koşullarının bulunduğu bir sözleşmede veya ayrı bir sözleşmede yer alan ve düzenleyene tek yanlı olarak karşı taraf aleyhine genel işlem koşulları içeren sözleşmenin bir hükmünü değiştirme ya da yeni düzenleme getirme yetkisi içeren kayıtlar yazılmamış sayılmaktadır. Genel işlem koşullarına, dürüstlük kurallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamayacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 16

17 Olağanüstü faiz oranları karşısında borçlu korunmaktadır Yıllık faiz oranı Faiz ödeme borcunda uygulanacak yıllık faiz oranı, sözleşmede kararlaştırılmamışsa, faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenmektedir. Sözleşme ile kararlaştırılacak yıllık faiz oranı, belirlenen yıllık faiz oranının yüzde 50 fazlasını aşamayacaktır. Temerrüt faiz oranı Uygulanacak yıllık temerrüt faiz oranı ise sözleşmede kararlaştırılmamışsa, faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenecektir. Yıllık temerrüt faiz oranı, sözleşmede belirlenen oranın yüzde yüz fazlasını aşamayacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved

18 Ekonomik kriz ortamında sözleşme yönetimi Sözleşmenin yapıldığı sırada, taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçlenmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa, borçlu, hakimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanması isteyebilecektir. Borçlu, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahip olabilecektir. Borçlu, sürekli edimli sözleşmelerde ise fesih hakkını kullanacaktır. Bu düzenleme yabancı para borçlarında da uygulanacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 18

19 Satış sözleşmeleri Satılandaki hasardan, taşınırlarda zilyetliğin devri, taşınmazlarda ise tescil anına kadar satıcı sorumlu olacaktır. Borcunu ödemeyen satıcı, alıcının uğradığı zararı giderecektir. Satıcı, alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmamasından sorumlu olacaktır. Satıcı, aynı zamanda, satılanda niteliğe aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından da sorumlu tutulacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 19

20 Satış sözleşmesinde ayıptan doğan sorumluluklar Satıcı yönünden Satıcı, ayıpların varlığını bilmese bile sorumluluktan kurtulamayacaktır. Satıcı satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurluysa, ayıptan sorumluluğunu kaldıran veya sınırlayan her anlaşma, hükümsüz sayılacaktır. Satıcı, alıcının satılanı yeterince gözden geçirmekle görebileceği ayıplardan da ancak böyle bir ayıbın bulunmadığını ayrıca üstlenmişse sorumlu olacaktır. Alıcı yönünden Satıcı, satış sözleşmesinin kurulduğu sırada alıcı tarafından bilinen ayıplardan sorumlu olmayacaktır. Alıcı, devraldığı satılanda, satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde satıcıya bildirecektir. Yoksa alıcı, satılanı kabul etmiş sayılacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved

21 Alıcının seçim hakları Sözleşmeden dönme: Alıcı, satıcının satılanın ayıplarından sorumlu olduğu hallerde; satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönebilecektir. Ücretsiz onarım talebi: Alıcı, satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteyebilecek, aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını veya satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteyebilecektir. Benzerini isteme: Satıcı, alıcıya aynı malın ayıpsız bir benzerini hemen vererek ve uğradığı zararın tamamını gidererek, seçimlik haklarını kullanmasını önleyebilecektir. Satış ve masrafların ödeme talebi: Satış sözleşmesinden dönen alıcı, satıcıdan; ödediği satış bedelinin faiziyle birlikte geri verilmesini, yargılama giderleriyle satılan için yaptığı giderlerin ödenmesini, ayıplı maldan doğan doğrudan zararının giderilmesini isteyebilecektir. Satıcı, kendisine hiçbir kusur yüklenemeyeceğini ispat etmedikçe, alıcının diğer zararlarını da karşılayacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 21

22 Satış sözleşmelerinde zaman aşımı Satıcı daha uzun bir süre için üstlenmiş olmadıkça, satılanın ayıbından doğan sorumluluğa ilişkin her türlü dava, satılandaki ayıp daha sonra ortaya çıksa bile, satılanın alıcıya devrinden başlayarak 2 yıl geçmekle zaman aşımına uğrayacaktır. Satıcı, satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurluysa 2 yıllık zaman aşımı süresinden yararlanamayacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 22

23 Taksitle satışlar Taksitle satış sözleşmesi, yazılı şekilde yapılmadıkça geçerli olamayacaktır. Taksitle satış sözleşmesi, satıcı bakımından sözleşmenin kurulduğu anda; Alıcı açısından ise sözleşmenin bir nüshasının eline geçmesinden 7 gün sonra hüküm doğurmaya başlayacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 23

24 Taksitli satışlarda ödeme planı Alıcı, peşin satış bedelinin en az 10 da 1 ini en geç teslim anında peşin olarak, satış bedelinin geri kalan kısmını da sözleşmeyi izleyen 3 yıl içinde ödeyecektir. Bakanlar Kurulu, satılanın türüne göre peşinat miktarı ile yasal ödeme sürelerini yarıya kadar indirebileceği gibi, 2 katına kadar çıkartabilecektir. Taksit borcu kambiyo senedine bağlanmamışsa, alıcı, satış bedelinin kalan kısmını bir defada ödeyebilecektir. Bu durumda, peşin satış bedeline ilave edilen bedelin ödenmemiş taksitlere isabet eden kısmı, yarısından az olmamak üzere ödeme süresinin kısaltılmasına uygun olarak indirilebilecektir Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 24

25 Taksitli satışlarda temerrüt hali Peşinat ödemede temerrüt Satıcı, alıcının peşinatı ödemede temerrüde düşmesi halinde, sadece peşinatı isteyebilecek veya sözleşmeden dönebilecektir. Taksit ödemede temerrüt Alıcının taksitleri ödemede temerrüde düşmesi halinde ise satıcı, hemen ödenmesi gereken taksitlerin veya geri kalan satış bedelinin tamamının bir defada ödenmesini talep edebilecek veya sözleşmeden vazgeçebilecektir Grant Thornton International Ltd. All rights reserved

26 Kefalet sözleşmesi Kefalet sözleşmesi, yazılı şekilde yapılmadıkça ve kefilin sorumlu olacağı azami miktar ile kefalet tarihi belirtilmedikçe geçerli olmayacaktır. Kefil, sorumlu olduğu azami miktar ile kefalet tarihini, sözleşmede "kendi el yazısıyla" belirtecektir. Kefalet sözleşmesinde sonradan ve kefilin sorumluluğunu artıran değişiklikler, kefalet için öngörülen şekle uyulmadıkça hüküm doğurmayacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 26

27 Adi kefalette ve müteselsil kefalette takip süreci Adi kefalet Adi kefalette alacaklı, borçluya başvurmadıkça kefili takip edemeyecektir. Ancak alacaklı, "borçlu aleyhine yapılan takipte kesin aciz belgesi alınması, borçlunun Türkiye de takibatının imkansız hale gelmesi, borçlunun iflasına karar verilmesi ve borçluya konkordato süresi verilmiş olması" hallerinde, doğrudan kefile başvurabilecektir. Müteselsil kefalet Kefil, müteselsil kefil sıfatıyla veya bu anlama gelen herhangi bir ifadeyle yükümlülük altına girmeyi kabul etmişse alacaklı, borçluyu takip etmeden veya taşınmaz rehinini paraya çevirmeden kefili takip edebilecektir. Ancak, bunun için borçlunun, ifada gecikmesi ve ihtarın sonuçsuz kalması veya açıkça ödeme güçsüzlüğü içinde olması şartı aranacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved

28 Eşin rızası Kefil olmada eş rızası aranmasını düzenleyen yasaya göre, eşlerden biri mahkemece verilmiş bir ayrılık kararı olmadıkça veya yasal olarak ayrı yaşama hakkı doğmadıkça, ancak diğerinin yazılı rızasıyla kefil olabilecektir. Kefalet sözleşmesinde sonradan yapılan ve kefilin sorumlu olacağı miktarın artmasına veya adi kefaletin müteselsil kefalete dönüşmesine ya da kefil yararına olan güvencelerin önemli ölçüde azalmasına sebep olmayan değişiklikler için eşin rızası aranmayacaktır Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 28

29 Kefalet süresi Hangi sebeple olursa olsun, asıl borç sona erince, kefil borcundan kurtulacaktır. Bir kişi tarafından verilen her türlü kefalet, 10 yıl geçmesiyle kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Kefalet, 10 yıldan fazla bir süre için verilmiş olsa bile, uzatılmış veya yeni bir kefalet verilmiş olmadıkça kefil, ancak 10 yıllık süre doluncaya kadar takip edilebilecektir Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 29

30 Kefaletten dönme Gelecekte doğacak bir borca kefalette, borçlunun borcun doğumundan önceki mali durumu, kefalet sözleşmesinin yapılmasından sonra önemli ölçüde bozulmuşsa veya mali durumunun, kefalet sırasında kefilin iyi niyetle var saydığından çok daha kötü olduğu ortaya çıkmışsa; kefil, alacaklıya yazılı bir bildirimde bulunarak, borç doğmadığı sürece her zaman kefalet sözleşmesinden dönebilecektir Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 30

31 Hedefler Hedefler İşletmelerin yasal düzenlemelere bakış açısı nasıl olmalı? Durağan Planlama Süreci Stratejik Planlama Süreci Gelecek sene nerede olabiliriz? Önümüzdeki 5 yılda nereye ulaşabiliriz vizyonu Şu anda neredeyiz? Zaman Duruma göre tepkisel aksiyon alma Durağan İşletmeler [şirketlerin gerilemesinde temel faktör] vs Şu anda neredeyiz? Zaman Strateji esaslı aksiyon planı Dinamik İşletmeler [şirketlerin büyümesinde temel faktör] 2013 Grant Thornton International Ltd. All rights reserved Durağan vs Stratejik Planlama Yaklaşımı 31

32 Teşekkürler OFİSLERİMİZ Abide-i Hürriyet Caddesi Bolkan Venter, No:211, C Blok, Kat 3 Şişli, İstanbul T: F: Eskişehir Yolu No:6, Armada İş Merkezi, A Blok, Kat:11, No: Söğütözü, Ankara T: F: Y.Yalova Yolu, Buttim Plaza, Kat 5, No:1607 Bursa T: F: Grant Thornton Türkiye. Tüm hakları saklıdır. Bu yayında Grant Thornton, biz ve bizim şeklindeki referanslar, ya küresel bir üye firmalar kuruluşu olan Grant Thornton International Ltd. ya da onun her biri ayrı bir yasal kuruluş olan ve birbirlerinin faaliyetlerinden sorumlu olmayan bireysel üye firmalarından bir veya daha fazlası ile ilgilidir. Grant Thornton International Ltd, sınırlı sorumlu bir İngiliz şirketi olup, müşterilerine hizmet sunmaz. Hizmetler, bağımsız olarak üye firmalar tarafından verilir. Grant Thornton International Ltd ve üye firmalar dünya çapında bir ortaklık değildir Grant Thornton International Ltd. All rights reserved 32