2012 YILI ÜRETİMDEN SATIŞLARINA GÖRE EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI NIN 100 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU DEĞERLENDİRMESİ

Transkript

1 2012 YILI ÜRETİMDEN SATIŞLARINA GÖRE EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI NIN 100 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU DEĞERLENDİRMESİ 1 Ender YORGANCILAR Yönetim Kurulu Başkanı 4 Temmuz 2013

2 ÜRETİMDEN SATIŞLARINA GÖRE BÜYÜK SANAYİ KURULUŞLARI ÇALIŞMASINI 31 YILDAN BU YANA DEVAM ETTİRMEKTEYİZ YILI ÜRETİMDEN SATIŞLARI 30 MİLYON TL BARAJINI AŞAN ANKET ÇALIŞMASINA EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI NIN 146 ÜYESİ KATILMIŞTIR. SUNUMDAKİ DEĞERLENDİRMELER İLK 100 ÜYEMİZE İLİŞKİNDİR. TÜM LİSTEDEKİ FİRMALARIN %80 NİN ÜRETİM YERİ İZMİR DİR. %20 LİK KISMIN ÜRETİMİ, AĞIRLIKLI BÖLGE İLLERİ OLMAK ÜZERE, DİĞER İLLERDE DE OLUP, BUNLAR DA KONSOLİDE OLARAK ALINMIŞTIR. İLK 100 FİRMA İÇİNDE GEÇEN SENEYE GÖRE; 55 FİRMANIN SIRASINDA YÜKSELME, 30 FİRMANIN SIRASINDA DÜŞME GÖZLENİRKEN, 10 FİRMA SIRASINI KORUMUŞ, 5 FİRMA DA LİSTEYE YENİ GİRMİŞTİR.

3 GÖSTERGELERLE TÜRKİYE Büyüme Oranı (%) 9,2 8,5 2,2 İmalat Sanayi (%) 13,6 10 1,9 İhracat (Bir Önceki Yıla Göre % Değişim) İthalat (Bir Önceki Yıla Göre % Değişim) Toplam Sanayi (Yıllık Ortalama % Değişim) Takvim Etkisinden Arındırılmış (Yıllık Ortalama % Değişim) 11,5 18,5 13,0 31,7 29,8-1,8 13,1 8,9 2,4 13,9 8,2 2,5 Kapasite Kullanım Oranı (%) 75,6 75,5 74,2 Reel Kesim Güven Endeksi 110,4 110,5 106,3 Tüketici Güven Endeksi 90,9 92,0 75,6 Protesto Edilen Senet Tutarı (Milyon TL) Özel Sektörün Dış Borcu (Milyar $) Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Kredi (Milyar $) ,9 200,0 226,0 119, ,3

4 2012 YILINDA TÜRKİYE EKONOMİSİ VE SANAYİ SEKTÖRÜNE GENEL BİR BAKIŞ 1. Bu yıl Türkiye ekonomisinde ciddi bir yavaşlama olmuş, 2011 yılında yüzde 8,8 olan büyüme hızı, yüzde 2,2 ye gerilemiştir. 2. Yavaşlayan dış talebe, gerileyen iç talebe bağlı olarak bu eğilim imalat sanayi sektörüne de yansımış, sektördeki büyüme hızı yüzde 10 dan yüzde 1,9 a düşmüştür. Sanayi endeksi de 2011 yılında %8,9 artarken, 2012 yılını %2,4 artışla kapamıştır. 3. Bu gelişmelere bağlı olarak ithalatta az da olsa gerileme, ihracat artışında ise yavaşlama söz konusu olmuştur. Ancak küresel ekonomik koşullardaki olumsuzluklara rağmen ihracatın yüzde 13 oranında artması, girişimcilerimizin başarı hanesine yazılması gereken önemli bir gelişme olmuştur. 4. Bu yavaşlamaya rağmen özel sektörün dış kaynak kullanmaya devam etmesi, ülkemizdeki faizlerin dünya genelinden göreli yüksekliğinin doğal bir sonucu olmuştur yılı protesto edilen senetlerde %42 ve karşılıksız çek tutarında %52 oranında artışın yaşandığı bir yıl olmuştur. 6. Reel kesim ve tüketici güven endekslerindeki gerileme ise ekonomik birimlerin tüketim ve yatırım konusundaki motivasyonlarının azaldığına ilişkin somut bir gösterge olmuştur. BÖYLESİ BİR YILDA İZMİR DEKİ 100 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞUNA İLİŞKİN GELİŞMELER NASIL BİR GÖRÜNTÜ VERMİŞTİR?

5 100 Büyük Firma Listesinde Ar-Ge Çalışması Olan Yabancı Sermayeli Zarar Bildiren Kar Bildiren 40 Firma 22 Firma 16 Firma 84 Firma bulunmaktadır.

6 2012 ÜRETİMDEN SONUÇLARI İÇİN SATIŞLARINA GENEL DEĞERLENDİRME: GÖRE BÜYÜK SANAYİ KURULUŞLARI ÇALIŞMASINI 30 YILDAN BU YANA DEVAM ETTİRMEKTEYİZ yılı; gerek Türkiye ekonomisi, gerekse firmalarımızın ortaya koyduğu performans açısından kriz sonrasındaki en başarılı yıl olmuştu yılına baktığımızda, Türkiye ekonomisinin karnesinin bozulma emareleri açıklanan rakamlarla ortaya çıkmıştı. Ekonomideki bu olumsuz durum firmalarımızın performanslarını da olumsuz etkilemiştir. Bir önceki çalışmaya göre, üretimden satışları ve ihracatları daha az artmış, faiz oranları düşmüş, diğer gelirleri ve Ar-Ge harcamaları azalmıştır. Firmalarımız artan zararını azaltma konusunda başarılı olsalar da, yapısal sorun olan özsermayelerinin erimesine engel olamamışlardır yılına göre 2012 yılında 100 Büyük Firma da; (Cari veriler) Üretimden Satışlar %8,9 Zarar %-29,2 Ciro %8,3 Kar %-8,8 İthalat %32,8 Faiz %-16,2 Borçlar %3,2 Özsermaye %-11,2 İhracat %5,3 Ar-Ge Gideri %-51,6 Diğer Gelir %-29,9 İstihdam %-6,4 Net Katma Değer %-3,3

7 REEL VERİLERLE 100 BÜYÜK yılında reel olarak 100 büyük firmanın cirosu yüzde 1,4, üretimden satışlar ise yüzde 2 oranında artmıştır. Bu veriler makro gelişmelerle uyumlu görünmektedir. 2. Bilanço zararlarının reel olarak yüzde 33,7 oranında azalması, firmaların ekonomideki yavaşlamayı bu boyutta bir avantaja dönüştürdükleri şeklinde değerlendirilebilir. 3. Bu gelişmede firmaların reel ücret ve kira giderlerini azaltmalarının yanında reel faiz giderlerindeki yüzde 21,5 oranındaki gerilemenin önemli bir rolü olmuştur. Bu gösterge ayrıca Türkiye de uzun süre uygulanan yüksek faiz politikasının reel sektöre verdiği zararın büyüklüğünü de ortaya koymaktadır büyük firma açısından dikkat çekilmesi gereken önemli bir gelişme de net katma değerde yaşanan yüzde 9,4 oranındaki reel gerilemedir. Ciro ve üretimden satışlarda reel artış yaşanırken, net katma değerin azalması firma dışı; yerli ve ithal girdi payındaki artışa, bir anlamda da fasona yönelmeye işaret etmektedir.

8 100 BÜYÜK FİRMANIN SEKTÖRLER İTİBARİYLE ÜRETİMDEN SATIŞLARI (Bin TL) Sektör Firma Sayısı Üretimden Satışlar Kimya, Petrol Ürün., Lastik, Plastik Gıda, İçki, Tütün Metal Ana Taşıt Araçları Madencilik ve Taş Ocakçılığı Taş ve Toprağa Dayalı Dokuma, Giyim, Deri ve Ayakkabı Metal Eşya, Mak. ve Teçhizat Kâğıt, Kâğıt Ürünleri ve Basım Diğer İmalat Elektrik-Elektronik Orman Ürünleri ve Mobilya TOPLAM

9 100 BÜYÜK FİRMA İÇİNDE EN YÜKSEK ÜRETİMDEN SATIŞ GERÇEKLEŞTİREN İLK 10 ÜYEMİZ (Bin TL) 2012 SIRA 2011 SIRA FİRMA ÜRETİMDEN SATIŞLAR 1 1 TÜPRAŞ A.Ş. İZMİR RAF. MÜD PETKİM PETROKİMYA A.Ş PHILSA PHILIP MORRIS A.Ş İZMİR DEMİR ÇELİK A.Ş. - 5 XX XX X 6 12 JTI TÜTÜN ÜRÜNLERİ A.Ş KOCAER HADDECİLİK A.Ş. ALİAĞA ŞB ÖZKAN DEMİR ÇELİK A.Ş PINAR SÜT A.Ş KÜÇÜKBAY YAĞ A.Ş İlk 10 firma, 100 büyük firmanın üretimden satışlarının %65 ini karşılamaktadır.

10 100 BÜYÜK FİRMA İÇİNDE EN YÜKSEK İHRACAT GERÇEKLEŞTİREN İLK 10 ÜYEMİZ SIRA FİRMA 1 TÜPRAŞ A.Ş. İZMİR RAF. MÜD. 2 PETKİM PETROKİMYA A.Ş. 3 İZMİR DEMİR ÇELİK A.Ş. 4 ÖZKAN DEMİR ÇELİK A.Ş. 5 DELPHI AUTOMOTIVE LTD. ESBAŞ ŞB. 6 CMS JANT VE MAKİNA SANAYİİ A.Ş. 7 KARDEMİR LTD. ŞTİ. ALİAĞA ŞB. 8 HUGO BOSS LTD. ŞTİ. 9 KOCAER HADDECİLİK A.Ş. ALİAĞA ŞB. 10 ÇEBİTAŞ A.Ş. İhracatta ilk 10 firma, 100 büyük firmanın ihracatının %67,6 sını karşılamaktadır.

11 100 BÜYÜK FİRMA İÇİNDE EN YÜKSEK İSTİHDAM SAĞLAYAN İLK 10 ÜYEMİZ SIRA FİRMA 1 İMBAT MADENCİLİK A.Ş. 2 HUGO BOSS LTD. ŞTİ. 3 DELPHI AUTOMOTIVE LTD. ESBAŞ ŞB. 4 PETKİM PETROKİMYA A.Ş. 5 CMS JANT VE MAKİNA SANAYİİ A.Ş. 6 SCHNEIDER A.Ş-ÇİĞLİ ŞUBESİ 7 TÜPRAŞ A.Ş. İZMİR RAF. MÜD. 8 CEVHER DÖKÜM SANAYİ A.Ş. 9 XX 10 OSMAN AKÇA A.Ş. İstihdamda ilk 10 firma, 100 büyük firmanın istihdamının %37,5 ini karşılamaktadır.

12 100 BÜYÜK FİRMA İÇİNDE EN YÜKSEK AR-GE HARCAMASI OLAN İLK 10 ÜYEMİZ SIRA FİRMA 1 SCHNEIDER A.Ş-ÇİĞLİ ŞUBESİ 2 PINAR SÜT A.Ş. 3 KANSAI ALTAN A.Ş 4 DYO BOYA FABRİKALARI A.Ş. 5 NORM CİVATA A.Ş. 6 İZELTAŞ A.Ş. 7 ZF LEMFÖRDER AKS A.Ş. 8 CMS JANT VE MAKİNA SANAYİİ A.Ş. 9 KLİMASAN A.Ş. 10 KOCAER HADDECİLİK A.Ş. ALİAĞA ŞB. Ar-Ge harcamalarında ilk 10 firma, 100 büyük firmanın Ar-Ge harcamalarının %71 ini karşılamaktadır.

13 %8, %8, Üretimden Satışlar Toplam Ciro 2011 yılı çalışmasında %22 artan üretimden satışlar, 2012 yılında sadece %8,9 artmıştır.

14 120,0 100,0 95,7 94,1 94,6 80,0 60,0 64,8 57,0 40,0 20,0 35,6 28,8 34,1 35, ÜRT/CİRO İHR/ÜRT İTH/ÜRT Üretimin ciro içindeki payında çok az da olsa bir artış söz konusudur. Diğer yandan ithalatın üretim içindeki payında azalma görülürken, geçen seneki ciddi artışın yani baz etkisinin bunda etkisi vardır. İhracatın üretim içindeki payında da son 3 yılın en iyi seviyesine ulaşılmıştır yılında, 100 dolarlık üretimin, 35 doları ihraç edilirken, 100 dolarlık üretim için firmalarımız 57 dolarlık mal ithal etmiştir.

15 İlk 100 büyük firma, ihracatta sadece %5, ithalatta da %33 oranında artış gerçekleştirmiştir. Daralan küresel piyasalarda, alternatif pazar bulma konusunda üyelerimizin 2012 yılında oldukça zorlandıklarını görmekteyiz. Üzücü olan ise dış ticaret dengesinin yeniden açılmaya başlamasıdır.

16 İstihdam (Kişi) %-6, Geçen seneye göre daha az artan ciroya ve ücretlerdeki artışa bağlı olarak, 100 büyük firmanın istihdamı da %6,4 oranında azalmıştır. Sanayici emek istihdamını azaltıp, verimi arttırma yoluna gitmiştir. İşgücü verimliliği konusunda başarılı bir grafik çizilmiştir. 10,0 9,8 9,6 9,4 9,2 9,0 İşgücü Verimliliği 9,5 9,0 9,9 8,8 8,6 8,

17 %51, Ar-Ge Gideri Ar-Ge merkezlerinin kurulması ile birlikte artan Ar-Ge giderleri, yeni merkezlerin açılmaması karşısında 2012 yılında %51,6 oranında azalışa geçmiştir. Sanayideki yapısal dönüşüm için inovatif ürün ve Ar-Ge çok önemlidir. Sn. Sanayi Bakanı tarafından açıklanan son teşvikler de ümit ediyoruz ki, ihtiyaca cevap verebilecektir. Zira ısrarla ifade ettiğimiz Ar-Ge merkezi kurmada istihdam sayısının indirilmesi hususunda 50 den 30 a yapılacak indirim çok önemlidir.

18 KARLILIK ORANLARI ,3 23, , ,8 9,5 9, Aktif Karlılık Özsermaye Karlılığı Bir şirketin yapmış olduğu yatırımın karlılığını gösteren Aktif karlılık ve özsermaye karlılık oranında 2009 ile birlikte başlayan artış eğilimi özsermaye karlılığında devam ederken, aktif karlılıkta bozulmuştur.

19 ,8 107,7 59,6 51, Borç/Özsermaye Borç/Aktif Finansal riskin göstergesi olan ve borçlanma oranı olarak adlandırılan borç/özsermaye oranı kaynak yapısındaki olası olumsuzluğu göstermesi açısından önemlidir. Firmaların finansman ihtiyacını özkaynaklarıyla mı yoksa borç yoluyla mı sağladığının tespitidir. Özsermaye yetersizliğinin firmalarımızın yapısal bir sorunu olduğunu biliyoruz. Ancak oranın %100 ü aşması durumu risklidir. Dolayısı ile grafik, son 3 yılda firmalarımızın borçlanma açısından her yıl artan riskini açıkça göstermektedir. Borç/aktif oranı işletmenin yatırımlarının finansmanında ne ölçüde borç kullanıldığını ifade eder. %50 nin altındaki oranlar tercih sebebidir yılında risk sınırına girilmesi durumu, 2012 yılında artarak devam etmiştir.

20 ,8 EBSO ,7 104,3 51,9 51,1 116 İSO 56 53,7 İSO 59,6 EBSO Borç/Özsermaye Borç/Aktif İSO:Borç/Özsermaye İSO:Borç/Aktif Her yıl İstanbul Sanayi Odası tarafından hazırlanan 500 Büyük Firma çalışması ile paralel sonuçlara ulaşılan 100 Büyük Firma çalışmasında firmaların finansal yapısı, yine benzerlik göstermiştir.

21 ,8 7,1 7,6 6,2 EBSO 5,6 İSO Satış Karlılığı(%) İSO Karlılık oranları bizlere işletme imkanlarının ne ölçüde etkin kullanıldığını gösterir. Satış karlılığında 2011 ile başlayan azalma eğilimi 2012 yılında da devam etmiştir. Artan satışlara rağmen, firmalarımızın azalan karlılıkları, işletmelerini büyütme, yeni yatırımlara yönelme konusunda iş dünyasının biraz daha çekingen davranmasına neden olmaktadır. Özellikle de 2012 yılında ve 2013 ün ilk çeyreğinde büyüme rakamlarında özel sektörün azalan yatırımları ve katkısı bu durumu teyit etmektedir. İSO 500 büyük sanayi kuruluşu çalışmasının yıllar itibari ile analizinin de Odamız sonuçları ile birebir örtüşmesi, üyelerimizin ülkenin dev firmalarından farklı bir yapı içinde olmadıklarını bir kez daha göstermektedir.

22 Sektör İhracat (Milyon $) İhracat Pay (%) İthalat (Milyon $) İthalat Pay (%) Dış Ticaret Açığı GIDA, İÇKİ, TÜTÜN , ,5 145 DOKUMA, GİYİM, DERİ, AYAKKABI 597 7,2 33 0,3 564 ORMAN ÜRN. VE MOBİLYA 22 0,3 1 0,01 21 KAĞIT VE BASIM 41 0, ,9-78 KİMYA, PETROL, LASTİK, PLASTİK , , TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI 133 1,6 65 0,5 67 METAL ANA , ,3 213 DİĞER İMALAT 24 0,3 0 0,0 24 MADENCİLİK VE TAŞ OCAKÇILIĞI 14 0,2 14 0,1 0 METAL EŞYA, MAKİNA VE TEÇH , ,9 28 TAŞIT ARAÇLARI , ,0 439 ELEKTRİK VE ELEKTRONİK 127 1, ,3-41 TOPLAM Geçen seneye göre; gıda, içki, tütün net ithalatçılıktan net ihracatçılığa geçiş yaparken, Madencilik sektörü dış ticaret açığını sıfırlamış, diğer sektörler mevcut konumunu korumuştur.

23 100 BÜYÜK FİRMANIN DIŞ TİCARETİNİN ÜRETİMDEN SATIŞLAR İÇİNDEKİ PAYI Sektör İhracat / Üretimden Satış (%) İthalat / Üretimden Satış (%) GIDA, İÇKİ, TÜTÜN 24,8 19,8 DOKUMA, GİYİM, DERİ, AYAKKABI 81,3 4,7 ORMAN ÜRN. VE MOBİLYA 30,6 1,6 KAĞIT ÜRÜNLERİ VE BASIM 13,0 37,5 KİMYA, PETROL, LASTİK, PLASTİK 32,7 84,9 TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI 18,4 9,1 METAL ANA 57,2 49,7 DİĞER İMALAT 10,2 0,0 MADENCİLİK VE TAŞ OCAKÇILIĞI 1,5 1,4 METAL EŞYA, MAKİNA VE TEÇH. 34,0 27,8 TAŞIT ARAÇLARI 82,5 39,1 ELEKTRİK VE ELEKTRONİK 74,3 98,2 ORTALAMA 38,4 31,1 Üretimden satışlar içinde dış ticaretin sektörel payı incelendiğinde; Taşıt ihracatının üretimden satışlar içindeki payı %82,5, Dokuma, giyim sektörünün payı %81,3, Elektrik ve Elektroniğin payı %74,3 tür. Üretimden satışlar içinde ithalatın payı; kimya, petrolde %84,9, Elektrik ve Elektronikte %98,2 olarak gerçekleşmiştir.

24 FAKTÖR ÖDEMELERİ CARİ DEĞER (Milyon TL) REEL DEĞİŞİM (%) / / /2012 Ücret Ödemeleri ,2 5,3 15,0 Faiz Ödemeleri ,1-16,2 11,6 Kira Gideri ,7-4,1 56,1 Reel olarak; Ücret ödemeleri yüzde 5,3 oranında artarken, Faiz ödemeleri yüzde 16,2 azalmış, Kira giderleri yüzde 4,1 oranında azalmıştır. Tablodaki reel artışlar özellikle son 2 yılda 100 büyük firmanın karşı karşıya kaldığı maliyet artışı baskısını ortaya koymaktadır. Bu da azalan üretim ve yatırımı açıklamaktadır. Bu anlamda, 2012 yılında faiz ve kira giderlerindeki azalış önemlidir. Ancak özsermaye yetersizliği ve borçla yürütülen işler, bu yapının kolay kırılamayacağını göstermektedir.

25 GENEL DEĞERLENDİRME; 1. Türkiye ekonomisinin temel sorunlarını, İzmir in 100 büyük firmasında da görmek mümkündür. Bu sorunlar; a) Özkaynak yetersizliği ve bunun getirdiği dış kaynak kullanımı sonucunda borç stokunun artması, b) İthal girdi bağımlılığı ve buna bağlı olarak dış ticaret dengesinin açık vermesi, yani ithalatın ihracattan fazla olmasıdır. 2. Firmalar varlıklarını sürdürmek için sürekli olarak kardan taviz vermek durumunda kalmaktadır. 3. Bu durum firmaların özsermayelerini de zayıflatmaktadır. 4. Tüm bu gelişmelerin firmaların yönetsel sorunları yanında Türkiye nin makro ekonomik koşullarının reel sektör dostu olmamasıyla yakından ilgisi bulunmaktadır. 5. Dolayısıyla 100 büyük sanayi kuruluşu çalışmasından çıkan sonuçların ekonomi yönetimi tarafından dikkatle değerlendirilmesi ve yatırım-üretimistihdam dostu bir iklim yaratılması için acil önlemler alınması gerekmektedir. 6. Aksi halde küresel ve ulusal ekonomik gelişmelerin reel sektörü daha da olumsuz etkilemesi söz konusu olacak, bizler de anketimizi yapacak 100 büyük kuruluş bulmakta zorlanacağız.

26 BU ÇERÇEVEDE; 1. Yeni bir yatırım hamlesine, 2. Bunun için uygun makro iklime ve bunu sağlayacak para ve maliye politikalarına, 3. İstikrarlı bir iç talebe, 4. Küresel iklimde iyileşmeye ihtiyaç vardır. 5.Ancak gerek küresel gerekse ulusal ekonomik ve siyasi iklim bu beklentileri karşılamaktan uzaktır. 6. Öte yandan iç ekonomik ve bunu etkileme potansiyeli oldukça artan siyasi iklimin iyileştirilmesi gerekmektedir yılının ilk yarısındaki yavaşlık ve ikinci yarısındaki belirsizlik ve dalgalanmalar 2013 yılını da zor hale getirmektedir. 8. Herkesin ve her kesimin konuşurken de, yatırım yaparken de çok daha dikkatli olması gerekmektedir.

27 Teşekkürler