KABAKULAK. Dr. Halil ÖZDEMİR

Transkript

1 Dr. Halil ÖZDEMİR

2 (MUMPS) Genellikle ve tipik olarak parotis bezlerinin tutulduğu, bir veya daha fazla tükrük bezlerinin şişmesi ile karakterize çocukluk çağının akut viral enfeksiyonu sonucunda gelişen sistemik bir hastalıktır. ABD de kabakulak aşısının rutin aşı takvimine eklenmesiyle çocukluk çağı kabakulağı artık yaygın görülmemektedir.

3 Epidemiyoloji ABD 1967: Aşı kullanımda 1977: Aşı rutin aşı takviminde 1989: 2 doz aşılama Aşı öncesi insidans: / de insidans: 2/ da insidans: 0,1/ da insidans: 2,2/

4 ETKEN Paramyxoviridae ailesinden bir RNA virüsüdür EN SIK YAŞ < 15 Yaş EN SIK MEVSİM Kış ve ilkbahar BULAŞ YOLU Damlacık, doğrudan temas, eşyaların tükrükle kirletilmesi, idrar KULUÇKA SÜRESİ gün (12-25 gün arasında) PRODROM Ateş, boyun kaslarında ağrı, baş ağrısı, kırıklık

5 PATOGENEZ Virüs Solunum yolu mukozasında çoğalma Viremi Tükrük bezleri Diğer organlar

6 Bulaştırıcılık Süresi Parotis şişliği Toplam bulaştırıcılık dönemi En bulaştırıcı İZOLASYON

7 KLİNİK KABAKULAK Yaklaşık %30-40 subkliniktir PAROTİS TUTULUMU Parotis bezi öncelikle tutulur Hastalık genellikle bir veya her iki parotis bezinde ağrı ve şişlik ile başlar Genellikle parotis bezlerinden biri diğerinden 1-2 gün önce şişer ve %70 olguda bilateral olur Şişlik genellikle 1-3 günde doruk noktasına ulaşır Ancak hızla ilerleyerek birkaç saat içinde en büyük halini alabilir Şişlikten saat önce prodrom belirtisi olarak ateş, boyun kaslarında ağrı, baş ağrısı, kırıklık ve karında haif ağrı başlar Şişlik nedeniyle kulak memesi yukarı ve dışa doğru itilir Mandibula arka kenarı ile mastoid çıkıntı arasında kalan boşluk dolar Şişlik 3-7 gün içinde gerilerse de bazen bu süre daha uzun olabilir Hastaların yaklaşık dörtte birinde yalnızca tek bir parotis bezi şişer Şişlik olan bölgede dokunmakla minimal hassasiyet ve ağrı olabilir Ayrıca ekşi tada sahip sıvılar ağrıyı arttırır Ağız mukozasında Stenon kanalının ağzı şiş ve kızarıktır Farinks ve yumuşak damakta ödem nedeniyle tonsil orta hatta doğru itilebilir Ayrıca boyun ve göğüs üst kısmında da ödem olabilir Hastalarda genellikle hafif derecede ateş bulunur Ateş dahil sistemik semptomlar 3-5 günde kaybolur SUBMANDİBULER TÜKRÜK BEZLERİNDE TUTULUM Hastaların bir kısmında submandibuler tükürük bezleri de şişebilir Hastaların %10-15 kadarında yalnızca submandibuler tükürük bezleri şişer Bu bezlerin şişliğinde ağrı azdır ancak şişliğin gerilemesi daha uzun zaman alır SUBLİNGUAL TÜKRÜK BEZLERİNDE TUTULUM Nadiren sublingual tükürük bezleri etkilenebilir Submental bölge ve ağız tabanında şişlik oluşur Tüm tükürük bezlerinin şişmesiyle boğa boynu görünümünü alabilir

8 Parotis Sternokleidomastoid kas Kulak-parotis aksı

9

10

11

12 KLİNİK KABAKULAK Yaklaşık %30-40 subkliniktir PAROTİS TUTULUMU Parotis bezi öncelikle tutulur Hastalık genellikle bir veya her iki parotis bezinde ağrı ve şişlik ile başlar Genellikle parotis bezlerinden biri diğerinden 1-2 gün önce şişer ve %70 olguda bilateral olur Şişlik genellikle 1-3 günde doruk noktasına ulaşır Ancak hızla ilerleyerek birkaç saat içinde en büyük halini alabilir Şişlikten saat önce prodrom belirtisi olarak ateş, boyun kaslarında ağrı, baş ağrısı, kırıklık ve karında haif ağrı başlar Şişlik nedeniyle kulak memesi yukarı ve dışa doğru itilir Mandibula arka kenarı ile mastoid çıkıntı arasında kalan boşluk dolar Şişlik 3-7 gün içinde gerilerse de bazen bu süre daha uzun olabilir Hastaların yaklaşık dörtte birinde yalnızca tek bir parotis bezi şişer Şişlik olan bölgede dokunmakla minimal hassasiyet ve ağrı olabilir Ayrıca ekşi tada sahip sıvılar ağrıyı arttırır Ağız mukozasında Stenon kanalının ağzı şiş ve kızarıktır Farinks ve yumuşak damakta ödem nedeniyle tonsil orta hatta doğru itilebilir Ayrıca boyun ve göğüs üst kısmında da ödem olabilir Hastalarda genellikle hafif derecede ateş bulunur Ateş dahil sistemik semptomlar 3-5 günde kaybolur SUBMANDİBULER TÜKRÜK BEZLERİNDE TUTULUM Hastaların bir kısmında submandibuler tükürük bezleri de şişebilir Hastaların %10-15 kadarında yalnızca submandibuler tükürük bezleri şişer Bu bezlerin şişliğinde ağrı azdır ancak şişliğin gerilemesi daha uzun zaman alır SUBLİNGUAL TÜKRÜK BEZLERİNDE TUTULUM Nadiren sublingual tükürük bezleri etkilenebilir Submental bölge ve ağız tabanında şişlik oluşur Tüm tükürük bezlerinin şişmesiyle boğa boynu görünümünü alabilir

13

14

15 Komplikasyonlar Aseptik menenjit-meningoensefalit Direkt invazyon şişlik < 10 gün Postenfeksiyöz şişlik > 10 gün Orşit-Epididimit Pankreatit Sağırlık Artrit Nefrit Ooforit Tiroidit Mastit Göz komplikasyonları Trombositopeni Hemolitik anemi Miyokardit Hepatit Akut kolesistit

16 Komplikasyonlar (SSS Enfeksiyonu) Hastaların %50 sinden fazlasında BOS da pleositoz vardır, ama %1-10 unda menenjit veya ensefalit klinik bulguları vardır. Kabakulak aseptik menenjitli hastaların yaklaşık yarısında parotit yoktur. E/K>3 Semptomatik SSS hastalığı tipik olarak parotitten 3-10 gün sonra görülür. Menenjit semptomları başağrısı, ateş, letarji, ense sertliği, deliryum ve kusmadır. Hastaların %20 sinde nöbet görülür. BOS da hücre sayısı <1000mm3tür. Lenfosit hakimdir. Protein normal veya hafif artmıştır. %30 olguda glukoz düşüktür. Genellikle kendini sınırlar ve sekelsiz iyileşir. Ataksi, davranış bozuklukları, hidrosefalinin eşlik ettiği akuadukt stenozu, sensörinöral işitme kaybı, paralizi ve nöroretinitis görülebilir. Ensefalitli olguların %1,4 ünde ölüm görülür.

17 Komplikasyonlar (Orşit) Erkek hastaların %14-35 inde gelişir. En yüksek risk yaş arasıdır. Genellikle parotis şişliğinden 4-8 gün sonra ortaya çıkar, fakat parotitten önce veya parotit olmadan da gelişebilir. Genellikle unilateraldir ve çoğunlukla epididimit de eşlik eder. Ateş, kırıklık, kusma, alt karın ağrısı ve testiküler ağrı görülür. Testis şiş ve ağrılıdır, 3-7 gün sürer. Seminal sıvıda virüs üretilebişir ve virüs RNA sı haftalar sonra bile semende saptanabilir. CRP sıklıkla yükselir. Tedavi semptomatiktir. Hastaların yarısı tamamen düzelir, yarısında ise bir miktar testiküler atrofi gelişir. Sperm sayısı ve motilitesinde azalma olsa da infertilite nadirdir.

18 Gebelik Gebelikte hastalığın geçirilmesi konjenital malformasyonlu bebek doğurma riskini artırmaz. Ancak, ilk trimesterde hastalığın geçirilmesi spontan abortus oranını artırır.

19 TANI TEDAVİ Klinik bulgular: Ateş, parotis şişliği Kan sayımı: Lökopeni, lenfositoz Serum Amilaz düzeyi: Artar Serum Lipaz düzeyi: Artar (Pankreatit varsa) Virus izolasyonu: Orofarenks, kan, idrar, BOS (kültür ve PCR) Seroloji: Anti Kabakulak IgM ve IgG (EIA, IF, HAI) Semptomatik: Parasetamol, İbuprofen Yeterli beslenmenin sağlanması

20 AYIRICI TANI Viral parotitis: Coxackie virus, Parainfluenza tip 1 ve 3, influenza A, entrovirüsler, EBV, CMV, LCMV, HIV Süpüratif parotitis Paraotis kanalı taşları Rekurrent parotitis Parotis bezi tümörü: primer - sekonder Sarkoidoz (Mikulicz s Sendromu) Servikal lenfadenit Aseptik menenjit Viral orşit

21 PROGNOZ KORUNMA Hastalık sıklıkla sorunsuz olarak iyileşir Geçirilen enfeksiyon genellikle yaşam boyu bağışıklık bırakır İZOLASYON Hastalar parotis şişliğinden itibaren 5 gün süreyle izole edilmelidir. AKTİF BAĞIŞIKLAMA KKK (kızamık-kızamıkçık-kabakulak) veya KKKV aşısıyla korunulabilir. Birinci doz ayda İkinci doz 4-6 yaşta Aşının koruyuculuk oranı %97 gibi yüksek orandadır. Aşılanan kişiler aşı virüsünü başkalarına bulaştırmazlar. Aşı ülkemizde KKK biçiminde 2 doz olarak 2006 yılından beri uygulanmaktadır.