T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU. Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı

Transkript

1 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK kivrak@gmail.com 1

2 2 ZEYTİNDE HASAT

3 3 İki önemli unsur vardır. Hasadın şekli Hasadın zamanı

4 4 Tüm zeytinci ülkelerde olduğu gibi, Türkiye de de zeytin üretim masrafları içerisinde hasat masrafları halen en yüksek paya sahiptir. Bu nedenle hasat, zeytin yetiştiriciliğindeki en önemli sorunlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

5 5 Hasadın kademeli yapılması kalite ve kantite yönünden yarar sağlayacaktır. Tek seferde hasadın yapılması renk ve kalite yönünden olumsuzluklar yaratacaktır.

6 6 Ülkemiz zeytin yetiştiriciliğinin bazı önemli özellikleri Türkiye nin toplam tarım alanlarının %3 ünü zeytinlikler oluşturmaktadır Bu zeytinlik alanların % 81 i meyilli ve yamaç, % 19 u ise düz arazilerde yer almaktadır Ortalama plantasyon yoğunluğu 100 ağaç /ha'dır Plantasyonlardaki ağaçların % 25 i yaşlı veya verimden düşmüş ağaçlardır

7 7 Zeytincileri en çok ilgilendiren kalite özellikleri arasında yağ verimi, yağ kalitesi ve danenin ağırlığı, hastalıklara dayanıklılıktır. Dane ağırlığı ve yağ oranı başlıca aranan özelliklerdir. İrilik yönünden: İri çeşitlerde dane ağırlığı 9-12 gram Orta çeşitlerde dane ağırlığı 5-6 gram Küçük çeşitlerde dane ağırlığı 1-2 gram

8 8 Yüksek yağ oranı olanlarda oran %25-30 Orta yağ oranı olanlarda oran %20 Düşük yağ oranı olanlarda oran %14-16

9 9 Zeytinler genel olarak: Yerden toplama (yağlık zeytinlerde uygulanabilir, tavsiye edilmez) Sırıkla çırpma (çok yaygın kullanılan ancak istenmeyen bir yöntemdir) El ile sıyırma (uygun değil) El ile toplama (özellikle sofralık zeytinlerde uygulanması gereken pahalı ve özel işçilik gerektiren bir yöntemdir) Mekanik hasat ( hasat süresini kısaltıp, işçilik masraflarını azaltmak için çok gerekli bir yöntem, büyümeyi düzenleyici maddelerle birlikte uygulanabilir.)

10 10 Hasat sırasında kırılan sürgünler ve dökülen yapraklar organik madde olarak ağaçlara geri dönüşümde yararlı besin maddeleri içerdiğinden, hasadı biten ağaçların altına dağıtılarak bırakılmalı ve bilahare toprağa karıştırılmalıdır. Hasat bittikten sonra ağaçlardaki meyve sapı bağlantı yarası ile darbe, sürtünme vb gibi nedenlerin yol açtığı diğer yaralarda Zeytin Dal Kanseri hastalığı ile Zeytin Yara Koşnili zararlısının yerleşmesinin önlenmesine yönelik hazır bakırlı ilaçlardan birisi veya bordo bulamacı ile zeytin ağaçlarımız ilaçlanmalıdır.

11 11 Yağlık zeytinlerde hasat ağaçta yeşil zeytin meyvesi kalmadığında yapılır. Bu dönemde tane yumuşar elle sıkınca çekirdek kolay ayrılır ve sap çukurundan meyvenin suyu çıkar, yağ oranı da maksimum seviyeye ulaşmıştır. Meyvemsi ve daha aromatik tat istenirse yeşil zeytinden yağ elde edilir. Yeşil zeytinden elde edilen yağın asit derecesi düşük ama biraz acı olur. Yağ oranı düşük olur, ağacın dinlenmesini sağlar, periyodizite özelliğini ortadan kaldırır.

12 Elle Hasat 12

13 13 GELENEKSEL HASAT YÖNTEMLERİ Hasat yöntemleri; bölge halkının sosyo-ekonomik koşulları çeşit özellikleri ağaç ölçüleri gibi faktörlere bağlı olarak farklılıklar gösterir. hasat zamanı hasatta kullanılacak yöntemler yıllık ürünün nicelik ve niteliğine üretim maliyetine gelecek yılların ürününe etki eder.

14 14 Tarak ile Hasat Sırık ile Hasat Makine ile Hasat

15 Mekanik toplama tarağı 15 Bunlar 1990 lı yıların sonlarında hasatta kullanılmaya başlanmıştır. Piyasaya sürülmüş plastikten yapılmış cm iş genişliğinde tarağa benzeyen aletlerdir. Elle toplama yöntemini daha kolay hale getirmiştir.

16 16 İŞLEMLER Yetiştiricilikte ve Hasatta İşgücü Kullanımı KIR ARAZİ TABAN ARAZİ Kuru Koşullar Kuru Koşullar Sulu Koşullar BİİG*h/d a % BİİG h/da % BİİG h/da Top.İşleme Gübreleme Sulama Mücadele Budama Hasat TOPLAM % Ege Bölgesinde Kır ve Taban Arazideki Zeytin Yetiştiriciliğinde İnsan İşgücü Gereksinimi ve Toplam İşgücü Gereksinimi İçindeki Payları (%) (*)BİİG : Birim İnsan İşgücü-Saat

17 SOFRALIK ZEYTİN ÜRETİMİ BAKIM MASRAFLARI 17 (Dizdaroğlu ve ark., 2003) ,4 30 (%) ,4 9,9 4,3 1,3 3,3 5,9 13,6 14,5 Budama Sürüm Ara çapa Diskaro Dip çapalama Gübreleme İlaçlama Sulama Hasat ve nakliye

18 18 YAĞLIK ZEYTİN ÜRETİMİ BAKIM MASRAFLARI (Dizdaroğlu ve ark., 2003) , (%) ,1 7, ,9 6,2 3 1,4 Budama Sürüm Ara çapa Diskaro Dip çapalama Gübreleme İlaçlama Sulama Hasat ve nakliye

19 19 % 50 TABAN ARAZİ (SULU) 47,1 % 60 KIR ARAZİ (KURU) 58, , ,1 11, ,8 20, ,6 3,2 10 3,0 0,0 2,0 0 Toprak İşleme Gübreleme Sulama Mücadele Budama YETİŞTİRİCİLİK İŞLEMLERİ Hasat 0 Toprak İşleme Gübreleme Sulama Mücadele Budama YETİŞTİRİCİLİK İŞLEMLERİ Hasat

20 20 (Kg/h_BİİG) KÜTLE İŞ BAŞARILARI ,2 45,5 60,0 62,5 66, ,6 29, El ile Hasat P. Tarak P. Çırpıcı P. Sarsıcı "1" M. Çırpıcı Sırıklama P. Sarsıcı "2" HASAT YÖNT EMLERİ

21 21 Yerden Toplama

22 22

23 23 Yerden Toplama Bu yöntemde; fizyolojik olarak olgunlaşan, ağaç dibine dökülen zeytinler yerden elle toplanır. bu yöntemle toplanan zeytinlerin sofralık değerleri düşüktür. Daha ziyade yağa işlenirler. Fakat yağa işlense bile, yere düşerken oluşan yara bere ve çizikler, Sofralık zeytinin, yağın kalitesini düşürmektedir.

24 24 Yerden toplamak için kirpi ismi verilen bir alet kullanılabilir.

25 25 Kirpi Paslanmaz çeliktir. Sap yüksekliği 106 cm dir. Kolay boşaltma tetiği bulunmaktadır. Saatte 120 kg ürün toplanabilir. 35 cm genişliği ile her yere kolaylıkla girebilir. 3 kg ağırlığında olmasından dolayı kolay taşınır.

26 26

27 27 Doğrudan Ağaç Üzerinden Toplama

28 28 Doğrudan Ağaç Üzerinden Toplama Kalite açısından hemen hemen en iyi toplama şeklidir. Olgunlaşan zeytinler elle sıyrılarak toplanır. Bu şekilde toplanan zeytinler hem sofralık, hem yağlık olarak değerlendirme açısından kalite özelliklerini korurlar.

29 29 Sırıkla Silkerek Toplama

30 30

31 31 Sırıkla hasat

32 32 Yunanistan da hasat

33 33 Sırıkla Silkerek Toplama Bu yöntemde, olgunlaşan zeytinler sırıklar vasıtasıyla çırpılarak dökülür ve toplanır. Çevremizde görülen en yaygın hasat yöntemidir. Fakat hasat sırasında, meyvenin ve ağacın göreceği zararlanmadan dolayı tavsiye edilmemektedir.

34 34 Sürgün ve dalların kırılmasına, bir sonraki yıl daha az meyve verimine sebep olur. Alternansı (zeytin ağacının bir yıl ürün verip bir yıl ürün vermemesi olayı) artırır. Hassas çeşitlerinde dal kanserinin oluşumuna ve yayılmasına neden olur.

35 35 Sürgünlerdeki yaralarda ağaçların verimliliğinin azalmasına ve çalılaşarak kurumasına neden olabilen Zeytin Dal Kanseri hastalığı ile Zeytin Yara Koşnili zararlısının yaşam alanları oluşmaktadır. Bu nedenle hasadın elle, tarakla (dikkatli bir şekilde) veya hasat makineleriyle yapılmasında yarar vardır. Bu şekilde yapılacak hasatla sürgün ve dalların zarar görmesi engellenecek ve bir sonraki sene ürün verecek sürgünler korunmuş olacaktır.

36 36 BU GELENEKSEL HASAD YÖNTEMLERİNDE Meyvedeki Zararlanma Vejetatif Organlardaki Zararlanma İşgücü Teminindeki Zorluklar ve Maliyet GİBİ OLUMSUZLUKLAR OLMAKTADIR.

37 37 Ayrıca, düşen zeytinlerin toprakla temasını önlemeye ve zeytinleri daha hızlı toplamaya yönelik hasadın yapılması sırasında ağaç altlarına mutlaka yaygı veya delikli ağ serilmelidir.

38 38 Hasat sırasında dikkat edilecek diğer bir konuda dip zeytin diye tabir edilen yere dökülmüş zeytinlerin ağaç üzerinden hasat edilen zeytinler (silkim zeytini) ile birlikte karıştırılmadan ayrı kaplara konulması ve ayrı olarak işlenmesidir. Böylece ağaç üzerinden toplanan silkim zeytinlerden elde edilecek zeytinyağının kalitesini bozan dip zeytinlerinin olumsuz etkisi önlenmiş olur. Ayrıca elde edilen zeytinyağlarının kalite kaybını önlemek için paslanmaz çelik, krom-nikel alaşımlı, galvanizli saç kaplarda muhafazası sağlanmalıdır. Bu kaplar sezon öncesinde temizlenmeli, içine konan yağdaki posanın kabın dibine çökmesini takiben (muhtemelen ilkbaharda) yağ başka bir kaba aktarılıp kabın dibindeki posa temizlemeli ve posasız yağ tekrar doldurulmalıdır.

39 39 Bu durum dikkate alınarak geleneksel hasat yöntemlerine alternatif olarak mekanik hasat yöntemleri geliştirilmiştir.

40 40 Geleneksel Hasat Mekanik Hasat

41 41 Elektrikli Hasat Makinesi 1. Makine uzunluğu teleskopi olarak arttırılabilmektedir. Bu sayede makinenin boyu ne kadar uzarsa uzasın kullanıcının hissettiği ağırlık değişimi neredeyse hiç olmamaktadır. 2. Sahip olduğu ağırlık ile hafif makinedir. 3. Makine 12V'da çalıştığı için ekstra pile ihtiyaç duymamaktadır. Traktörünüzün, arabanızın hatta motosikletinizin aküsü ile kullanılabilmektedir.

42 42 ZEYTİN HASAT MAKİNASI Zeytin dallarına dakikada 2000 titreşim yaparak olgunlaşmış olanları döken bir hasat makinesidir. Sırtta taşınan benzin motorlu hafif, kullanılması kolay, günde ağacı silkeleyebilen ekonomik bir araçtır. İşin kısa sürede yapılması yağış ve don tehlikelerinin zararlarını ortadan kaldırmaktadır. En önemli özelliği ise, ağaç dallarına hiç zarar vermeyerek bir sonraki yılın veriminde önemli gelişmeler göstermesidir. Zeytin Hasat Makinesi nin ikinci bir özelliği, uç kısmındaki titreşim kancası yerine testere takmak sureti ile ağaç altından üstteki dallara kadar budama işleminin de yapılabilmesidir. Makineli hasat ve iyi bir budama ile birlikte yağ oranı yüksek, kaliteli, iri taneli, olmak üzere HER SENE YÜKSEK VERİM elde edilir.

43 43 Kancanın dalı kavrama şekli

44 44 Kompresörlü Profesyonel Paketler Elektrikli modele alternatif olarak sunulan kompressör tahrikli Pneumatik Hasat Makineleri özellikle düz arazide Zeytin Yetiştiren Çiftçilerimize firmamız tarafından tavsiye edilmektedir. Elektrikli modeller ile kıyaslandığında, pneumatik sistem daha yoğun güç ürettiğinden, yapılan hasadın kapasitesi elektrikli modellerden daha yüksek olmaktadır. Bunun yanı sıra ürünün en büyük avantajı elektrikli modeller gibi toplanan zeytine zarar vermemesidir. Toplayıcı kafasındaki özel çubuklar ile ürününüze hiç zede verilmeden hasat işlemi gerçekleştirilmektedir.

45 45

46 46 Mekanik çırpıcı Pnömatik çırpıcı

47 47 Pnömatik tarak

48 48

49 Mekanik kancalı sarsıcı 49

50 DAL SARSICI VE SÜRGÜN SIYIRICI 50

51 51

52 52

53 53 TRAKTÖRE TAKILIR TİPTE SARSICI

54 TRAKTÖRE TAKILIR TİPTE SARSICI 54

55 Kedi 55 Araziler İçin İdealdir. Hasat Sonrası İş Makinesi Olarak Hizmet Eder. Kara Yollarında Kullanıma Uygundur. Kolay Ve Güvenilir Kullanım Sağlar. Kıskacı Döner Başlıdır. Aracın Olduğu Yerde Dönme Özelliği Vardır. Küçük Gövdesi İle Ağaçların Arasında Çok Kolay Manevra Yapar. Amerikan Malıdır. Silkeleme Kapasitesi :1200 Kg/Saat Max.Motor Gücü :83 Hp Çalışma Ağırlığı :3503 Kg

56 56

57 Şemsiye 57 Ekstra İşçilik İstemez. Bakım İstemeyen Modeldir. Montajı Kolaydır Güçlü Yapısıyla Kulanım Kolaylaşır. Döner Başlı Olması Kolay Kullanım Sağlar. Traktör Sürücüsü Ağacı Kıskaçlar Ve Sallama İşlemini Yapar. Şemsiye Açılınca 6 Metre Çapındaki Alana Dökülen Ürünü Toplar. Bu Model 90 Beygir Ve Üzeri Traktör Modellerinin Önüne Takılarak Çalışır. Bu Hasat Makinası İle Düşen Tüm Daneleri Makina Kendi Haznesinde Toplar. Akrep Modeli Hasat Makinasıyla Silkelenen Ürünün Kolay Toplanmasını Sağlar Kaldırma : 3 M Kol Uzunluğu: 4.5 M Dönüş Yarı Çapı :4 M Devir Sayısı :540 Dev/Dak. Çalışma Basıncı :175 Bar Hidrolik Kolun Uzaması :3.5 Gövde Çapı: 10 Cm - 70 Cm

58 58

59 59

60 60 TRAKTÖRE TAKILIR TİPTE TAM TECHİZATLI SARSICI

61 61 TRAKTÖRE TAKILIR TİPTE TAM TECHİZATLI SARSICI

62 62 TRAKTÖRE TAKILIR TİPTE TAM TECHİZATLI SARSICI

63 63 ZEYTİN DAL SARSICI

64 64 Sarkaç sayesinde traktörde hiç titreşim olmaz. Ağacı tutan kıskaç vince bir askıyla bağlıdır. Traktörü fazla hareket ettirmeye gerek kalmaz. Traktöre modellerine uyum sağlar cm arası ağaç tutar vincin hidrolik hareketi ve askının kıvraklığı işleri hızlandırır. Çıkış milinden güç alır. Vinç kapalı durumda kara yolunda rahat yolculuk yapar. (takribi arka çıkıntısı 70 cm.) Çok gövdeli, tek gövdeli ağaçların gövdelerine veya ana dalları kolaylıkla tutar.

65 65 Gövde sarsıcının hatalı kullanımlarında meydana gelen zararlanmalar ciddi olmaktadır. Burada özellikle traktörün zeminin oturmaması, makinistin penseyi düzgün sıkmamasından kaynaklanmaktadır. Bununla sırık kullanımını karşılaştırsak hangisi daha zararlı diye yer, zaman ve işçilik maliyetleri açısından bunun daha hafif olduğu görülmektedir.

66 66

67 67

68 68

69 69

70 70

71 71

72 72

73 73

74 Gövde Sarsıcı 74

75 75

76 76 Örnek Plantasyon

77 77

78 78

79 79 Hasat Makinası

80 80 Hasattan bir görünüm

81 81

82 82

83 83

84 84

85 85

86 86

87 87 Daldaki zarar

88 88

89 89

90 90

91 Daha az yaprak ve dal, daha az meyvede zararlanma 92

92 93 MEKANİK HASADIN UYGULANMASINDAKİ KRİTERLER Plantasyon yapısı Taç hacmi Taç yoğunluğu Ağaç formunun adaptasyonu Tane karakteristikleri Olgunlaşma periyodu

93 TUTUNMA KUVVETİNİ AZALTICI KİMYASAL MADDE UYGULAMALARI 94 Hasat için tane tutum kuvvetini azaltıcı çeşitli kimyasal maddeler üzerinde (Etherel ve Alsol) denemeler yapılmıştır. Önemli oranda yaprak dökülmeleri görülmüştür. Yağda toksik kalıntı problemi ortaya çıkmıştır. Bu konu ile ilgili daha fazla çalışmalara ihtiyaç vardır. Kullanılacak kimyasal maddeler şu özellikleri taşıması gerekir: -- Tek bir pülverizasyonda etkili olmalı, -- Vejetatif sisteme zarar vermemeli, -- Yağda kalıntı bırakmamalı, -- Pahalı olmamalı.

94 95 Zeytinde Hasat Zamanı Ve Şekli Zeytin ağaçlarında hasat geciktirilmemelidir. Hasat sırasında yıllık sürgünlere zarar verilmemelidir. Hasat sırasında ağaçlarda aşırı yaprak dökülmesi önlenmelidir.

95 96 Hasat zamanı

96 97 Olgunlaşma; Zeytinde aylarca süren yavaş ve uzun bir işlemdir. Bu süre; Coğrafi duruma İklim şartlarına Tarımsal uygulamalara Zeytin çeşidine bağlı olarak değişmektedir.

97 98 EN UYGUN HASAT ZAMANININ BELİRLENMESİ Zeytinin Değerlendirme Şekli ve Hasat Zamanı Optimum hasat zamanı: zeytinin değerlendirme amacına göre farklılıklar gösterir. Buna göre, genel olarak; zeytinin değerlendirme şekli ve hasat zamanı şöyledir. ZEYTİN SOFRALIK YAĞLIK (Kasım-Aralık) Yeşil Sofralık (Eylül-Ekim) Rengi Dönük (Ekim-Kasım) Siyah Sofralık(Kasım-Aralık)

98 99 SOFRALIK ZEYTİN Zeytin ağacının belli cinslerinden Meyveler uygun olgunluğa eriştiğinde toplanarak hasadı yapılan iri temiz ve sağlam tanelerin standartta belirtilen salamura işlemine tabi tutulduktan sonra yenilebilir tada getirilerek satışa sunulmak üzere üretilen bir üründür.

99 100 Yeşil sofralık olarak değerlendirilecekse; Tanenin rengi, yaprak yeşilinden sarımsı renge dönmeye başladığı zaman hasada başlanır. Meyve kabuğunda menekşe kırmızısı renk görülmeye başlandığında, hasat tamamlanır. Yeşil Sofralık Zeytinlerde Olgunluk Kriterleri -- Renk sarımsı yeşile döner, -- Taneler normal iriliğe erişir, -- Doku sertliğini biraz kaybetmiştir.

100 Siyah sofralık olarak değerlendirilecekse; 101 Hasada; Taneler pembe-koyu siyah renk aldığı zaman başlanır. Donlardan ve aşırı olgunlaşma nedeniyle, meyve eti sertliğini kaybetmeden, yumuşamaya dönmeden önce hasadın tamamlanması gerekir. Siyah Sofralık Zeytinde Olgunluk Kriterleri Çeşide has olgunluk rengini almıştır, Kararma kabuktan meyve etine geçmiştir, Taneler normal iriliğe erişmiştir.

101 102 Yağlık Zeytinin Hasadında Olgunluk Kriterleri Ağaçta yeşil meyve kalmamıştır. tüm meyveler karardığında yağ oranı maksimumdur. kabuk etten kolayca ayrılır, meyve iki parmak arasında sıkıldığında çekirdek kolayca ayrılır. sap çukurundan meyve suyu çıkar.

102 103 YAĞLIK ZEYTİNLERDE HASAT ZAMANI Zeytinlerin azami yağ randımanı en iyi kalite özelliklerini vereceği devrede toplanması en ideal hasat zamanıdır Kalite ve miktar açısından en iyi sonuçları elde etmek en uygun hasat zamanını belirlemek için tüm zeytinci ülkelerde yaygın olarak kullanılan sadece meyve kabuk renginin kullanıldığı olgunluk indeksinden yararlanılır

103 104 Meyvenin zamanında hasat edilmesi İyi kalitede yağ elde edilmesini sağlar Yere dökülen meyvelerin miktarı azalmış olur Dolayısıyla bu meyvelerden elde edilecek kalitesiz yağ miktarı da azalmış olacaktır

104 105 Zeytinde Olgunluk Derecesi Tayini

105 106 Zeytinlerin en yüksek verim ve kalitesine ulaştığı ve hasada en uygun olduğu olgunluk dönemini objektif ölçülere dayandırarak belirlemek üzere değişik yöntemler geliştirilmiştir. Bunlardan bir tanesinde zeytin ezmesinin görünür bölgedeki absorbsiyonu ( nm) dikkate alınır. Bir diğerinde ise malik asit/sitrik asit oranına bakılır. Ancak uluslar arası zeytinyağı konseyi (IOOC) 1 kg zeytinden rastgele seçilen 100 adet zeytinin renk ölçümüne dayanan basit bir yöntem önermiştir. Bu yönteme göre olgunluk indeksi aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanmalıdır:

106 107 Zeytinin olgunluk derecesi hasat zamanının belirlenmesinde önemli bir faktördür. Zeytinyağı için zeytinin olgunlaşması yağ randımanını arttıran bir faktördür. Ancak hasat için ne çok geç kalınmalı, ne de erken davranılmalıdır. Yetiştiricilerin en çok sordukları sorulardan biri hasat ne zaman yapılmalıdır? sorusudur. Bu sorunun yanıtı, meyve yağ için en uygun olgunluğa geldiğinde şeklindedir. Peki, olgunluk nasıl saptanmalıdır?

107 108 Olgunluk zeytin ve zeytinyağı kalitesi belirleyici bir faktördür.

108 109 Aynı ağaçtan birer hafta aralıklarla hasat edilen zeytinlerin tadı ve yağ kalitesi birbirinden oldukça farklıdır. Daha yeşil renkli meyveler daha yüksek oranda polifenol formunda antioksidanlar içerdiğinden bu zeytinlerden elde edilen zeytinyağının raf ömrü daha uzundur. Ancak tadı daha acıdır ve tüketilebilmesi için depo tanklarında aylarca bekletilmesi gerekir. Olgunlaşmış meyveler tatlılaşır, meyvede alkoller, esterler ve aldehitler daha çok gelişmektedir.

109 110 Meyvenin olgunlaşması sıcaklık, güneş ışığı ve sulama ile yakından ilişkilidir. Sıcak güz günleri meyvenin erken olgunlaşmasına neden olur ve optimum hasat için kısa bir süre söz konusudur. Ancak havaların serin geçmesi meyvelerin daha uzun süre, hatta kışa kadar yeşil kalmalarına neden olabilir. Bu durumda, kışın olabilecek don zararına karşı meyvelerin yeşil olarak hasat edilmesi yoluna gidilebilir.

110 111 Olgunluk indeksi ( 0 n) (1 n1 ) (2 n2 ) (7 n7 100 ) n: kendi kategorisindeki zeytin sayısı 0: kabuğu oldukça koyu olan zeytinler 1: kabuğu sarı veya sarı yeşil olan zeytinler 2: kabuğu sarımsı olan ve kırmızı nokta içeren zeytinler 3: kabuğu kırmızı veya açık viyole olan zeytinler 4:kabuğu siyah ve meyvenin etli kısmı tamamen yeşil olan zeytinler 5:Kabuğu siyah ve meyvenin etli kısmı yarı yarıya viyole renginde olan zeytinler 6: Kabuğu siyah ve meyvenin etli kısmı viyole olan zeytinler 7: Kabuğu siyah ve meyvenin etli kısmı tamamen viyole olan zeytinler

111 112 Meyve kabuğu Koyu yeşil 0 Meyve kabuğu Sarı, sarımsı yeşil 1 Meyve kabuğu Meyve kabuğu Renk değişimi (kızarmamorarma) yarıdan az Renk değişimi (kızarmamorarma) yarıdan fazla Meyve eti Kabuk siyah-mor, et beyaz Meyve eti Meyve eti Meyve eti Kabuk siyah-mor, et morluğu yarıdan az Kabuk siyah-mor, et morluğu yarıdan fazla Kabuk siyah-mor, et çekirdeğe kadar siyah-mor 5 6 7

112 113

113 114 Meyve Olgunluğu Hasat olgunluğu meyve kabuğu ve meyve etinin rengine bağlıdır. Renk skalasından karşılaştırma yoluyla hesaplanan Olgunluk İndeksi kullanılır. Örnekleme Hasat edilmesi yakınlaşan ağaçlardan rastgele örneklenen zeytinler bir kapta toplanır. Toplama kabından rastgele 100 zeytin danesi seçilir. Örneklemede zeytinlikten rastgele belirlenen, kısa ve uzun tüm ağaçların her tarafından örnek alınmalıdır. Yalnız alt dallardan değil! Seçilen zeytinlerin renkleri referans zeytin renklerine göre 0-7 arasında puanlanır. Kaynak: P.Vossen dex.pdf Her bir olgunluk grubuna düşen zeytinler sayılarak bir frekans tablosu hazırlanır.

114 115 Meyve Olgunluğu Tayin Anahtarı (yakın görünüm)

115 116 Meyve Olgunluğu Tayin Anahtarı (Örnek 2) Olgunluk İndeksi NUWS/uploads/approved/adt- NUWS /public/03Chapter2.pdf

116 Olgunluk Derecesi Hesaplama 117 Frekans tablosu kullanılarak bulunan aritmetik Grup Sayı (f) Skor (w) f. w ortalama (ki bir tür tartılı ortalamadır) olgunluk indeksi olarak kullanılır Toplam Hesaplamada her bir olgunluk grubunda bulunan meyve sayısı (f) o grubun puanı (w) ile çarpılır. Daha sonra çarpımlar toplamı (f.w) toplamı meyve sayısına bölünür. Elde edilen değer ortalama olgunluğu gösterir, bir başka deyişle olgunluk indeksi veya olgunluk derecesidir. Ortalama (Olgunluk İndeksi) 2,76

117 118 Olgunluk Derecesi Hesaplama Her bir çeşit ve bölge için olgunluk indeksi hesaplamada ayrı renk tayin anahtarları gerekli olabilir.

118 Araştırma ve Problem Tanımlama 119 Hasat zamanına yakın bir zeytin ağacının farklı yerlerinden rastgele örnekleme ile bir sepete zeytin taneleri toplayın. Topladığınız örnekten sonda ile rastgele 100 meyve seçin. Olgunluk renk anahtarını kullanarak meyveleri kabuk ve meyve eti renkerine göre ayrı kaplara (tabak) atarak gruplandırın. Her gruptaki meyveleri sayın ve frekans tablosu yapın. Olgunlaşma indeksini hesaplayın. Yukarıdaki işlemleri iki veya daha fazla varyete için tekrarlayınız. Varyetelerin olgunlaşma indeksleri farklı mıdır? Farklıysa neden farklı olduğunu yorumlayın. Yukarıdaki işlemleri belli bir ağaçtan birer hafta aralıklarla aldığınız örnekler için tekrarlayın. Olgunluk indeksinin farklı olup olmadığını, farklıysa neden farklı olduklarını yorumlayın. Türkiye yerli zeytin çeşitleri için yapılmış olgunlaşma derecesi araştırma ve çalışmalarını okuyup sonuçlarını özetleyiniz.

119 120 Hasat tam hasat devresinden sonra gecikirse Zeytinde besin maddeleri birikimi veya çiçek farklılaşmasında fizyolojik karışıklıklar ortaya çıkar Çiçek tomurcuğu azalmasına neden olur Ürün düşüklüğüne sebep olur

120 121 ERKEN HASATIN AVANTAJLARI Elde edilen yağlar düşük asitlikte, daha aromatik duyusal özellikleri bakımından kaliteli ve kusursuz olur acılaşma iyidir. Ultraviole ışığında soğurma değerleri düşükdür Taneler fazla zedelenmeden toplanabildiği için Zeytin tanesi içindeki mevcut yağ kolayca bozulmaz Olgun bir zeytine göre meyve etinin sert olması nedeniyle dış etkenlere karşı daha dayanıklıdır Uzun süre bozulmadan bekleyebilir

121 122

122 123 ERKEN HASATIN AVANTAJLARI Tanelerin dolu, rüzgar, fırtına gibi iklim koşullarından etkilenmesi önlenmiş olur İçerdiği fazla miktardaki fenolik maddeler klorofil doğal antioksidan görevi yapar Yağı koruyarak depolama süresini uzatır Çeşide ve olgunluğa bağlı olarak daha yeşil ve acıdır E vitamini ile birlikte çok sayıda antioksidan madde içerdiğinden hücreleri yeniler Dokuların ve organların yaşlanmasını geciktirir

123 124 Kalite unsuru Daha az maliyet Ağaca daha uzun dinlenme zamanı Bordo bulamacı İlk donlara yakalanmadan toplama Gelecek yıl daha çok verim

124 125 ERKEN HASATIN DEZAVANTAJLARI Yağ randımanları (% düşüktür) siyah veya olgun hasat edilen zeytinlere göre daha düşüktür. Erken hasat yağları daha fazla oranda klorofil içermesi nedeniyle ışıkta bırakılması halinde daha çabuk okside olur Tanenin sapa tutunma kuvveti daha fazla olduğu için Hasat biraz daha zordur.

125 126 Taşıma Sofralıklar 20 kg lık kasa Yağlıklar 25 kg lık kasa ile

126 127 Ülkemizde genellikle, tek gövdeli yetiştiricilik hakimdir. Taç oldukça sıktır ve çoğunlukla budanmamıştır. Bu nedenle tüm bölgelerde hasada uygun budanmalıdır. Yani Hasat-budama ilişkisi hiç unutulmamalıdır cm. lik tek bir gövde üzerinde, maksimum 3-4 ana dal taşıyan, sarkık dalları elimine edilmiş, rijit-dikine gelişen bir yapı oluşturulmalıdır.

127 DERS NOTLARI SÜREKLİ YENİLENMEKTEDİR. LÜTFEN DAHA ÖNCE İNDİRDİĞİNİZ DERS NOTU VAR İSE ONUN İLE SAYFADAKİ DERS NOTUNUN TARİHLERİNİ KARŞILAŞTIRINIZ VE YENİ TARİHLİ OLAN DERS NOTUNU TERCİH EDİNİZ. NOTLARDA HATALI ve EKSİK BİR YER GÖRDÜĞÜNÜZDE LÜTFEN BİLDİRİNİZ. 128

128 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK kivrak@gmail.com 129