í gibi sabikundandır.

Transkript

1 Sh:»4141 MÜ'MN å ß ªì à Ûa ñ ì TP bu Elmü'min sûresi de Mekkîdir, buna sûrei Gafir ve sûrei Tavl dahi denilir. Elmü'min «æ ìç Š Ï 4 a å ß > å ß ªì ß 3 u 4bÓë» diye beyan buyuruldu&u üzere Ali fir'avn içinden iyman etmi olan kahraman zata iarettir ki Sahib í gibi sabikundandır. Âyetleri-Kûfive1amîde seksen be, Hıcazîde seksen dört, Basrîde seksen ikidir. Kelimeleri - Bin yüz doksan dokuzdur. Harfleri - Dört bin dokuz yüz yetmitir. Fasılası - Š2 ÕÜÇ åß

2 Bu sûrenin sûrei Zümere bir çok cihetten münasebeti vardır. Evvelâ o, ahvali Kıyamet ve Âhıretile hıtam buldu&u gibi bu da onunla balıyacak ve ba'zı tafsılât verecektir. Saniyen alûsî unu kaydeder: Tenâsükuddürerde mezkûrdur ki yedi «å îßby» in Zümer sûresini velyetmesinin vechi balarında «lbn Ø Ûa 3í Œ äm» matla'larının benzeyiidir. Sonra da «á îßby» ler «y á» vezîkrikitabile balamaktamüterek oldukları ve hep Mekkî bulundukları için tertib üzere varid olmulardır.hattâbni Abbastan ve Câbir ibni zeydden varid oldu&una göre «Zümmer» in akıbinde sırasıyle nâzil olmulardır.ve «á îßby» lerin fazıleti hakkında bir çok haberler de varid olmutur. Ezcümle Ebu ubeyd fezailinde bni Abbastantahric eylemitir. Her ey'in bir lübabı vardır,kur'anın lübabı da «á îßby» lerdir. Yine o, ve 1üabi iymanda Beyhekî ve saire bni Mes'uddan unu tahric etmilerdir: «á îßby» ler Kur'anın dîbasıdır.ebueyh ve Ebu nüaym ve Deylemi enesten, yine deylemi ve bni merduye Semüre ibni Cündübden tahric eylemilerdir Sh:»4142 «á îßby» ler Cennet Ravzalarından birer ravzadır. bni nasr ve bni merduye Enes ibni Malikten öyle

3 tahric etmilerdir, dedi ki: Resuli ekrem sallallahü aleyhi vesellem Hazretlerini iittim diyordu: Allah tealâ bana Seb'i tıvali Tevrat yerine verdi, «á îßby» ler arasını Zebur yerine verdi, «á îßby Š Ûa» dan «Ÿ» lere kadar ncil yerine verdi, «Ÿ» lerle ler ve mufassallarla da beni tafdıl buyurdu, bunları benden evvel hiç bir Peygamber okumadı. Beyhekı 1üabde Halil mürreden öyle tahric etmitir. Resulullah sallallahü aleyhi vesellem buyurdu ki «á îßby» ler yedidir. Cehennemin kapıları da yedidir. «á îßby» lerden her biri gelir, o kapılardan birine durar da: Allahım, bana iyman edip de beni okuyanı bu kapıdan sokma der. Daha Ba'zı hususî rivayetler de vardır: meselâ Tirmizî ve daha ba'zıları Ebu hüreyreden öyle rivayet etmilerdir: Resuli ekrem sallallahü aleyhi vesellem buyurdu ki: her kimin «ó ŠØÛa òí aë Šî à Ûa é îû aë g óûa g á y» yi sabahleyin okursa akama kadar onlarla mahfuz olur ve akamleyin okursa sabaha kadar onlarla mahzuf olur. S = áî ÜÈ Ûa Œí ŒÈ Ûa é ÜÛa å ß lbn Ø Ûa 3í Œ äm R á y Q é Û a ü 6 4 ì ÀÛa ô lbô È Ûa í l ì nûa 3 2bÓë k ã ˆÛa Š ÏbË ü a é ÜÛa pbí a ó Ï 4 bv í bß T Šî à Ûa é îû a 6ì ç ü a 5 j Ûa ó Ï á è j ÜÔm Ú Š Ìí 5Ï aë Š1 åí ˆ Ûa

4 Sh:» o àçë : á ç È2 å ß laœ y üaë ì ã â ìó á èü jó o2 ˆ U Õz Ûa é 2 aì š y î Û 3 Ÿbj Ûb 2 aì Û buë êë ˆ bî Û á è Ûì Š 2 ò ß a Ù 2 oà Ü o Ôy Ù Û ˆ ë V lbô Ç æb Ñ îøï á è m ˆ bï æì Ü à zí åí ˆ Ûa W < b äûa lbz a á è ãa a ë Š1 åí ˆ Ûa óüç é 2 æì ä ß ªì íë á è 2 àz 2 æì z j í éû ìy åßë ŠÈ Ûa b à Ü Çë òà y õ ó 3 o È ë bä 2 7aì äß a åí ˆ Ü Û æë Š 1 Ìn íë áî zv Ûa laˆç á è Óë ÙÜî j aì Èj maë aì 2bm åí ˆ Ü Û Š 1 ËbÏ å ß Ü åßë á èm Çë ó n Ûa? æ Ç pb äu á è Ü aë bä 2 X Y 7 áî Øz Ûa Œí ŒÈ Ûa o ãa Ù ã a 6 á è mb í ë á è uaë aë á è ö b2 a ì ç Ù Û ë 6 én à y ÔÏ ˆ ß ìí pbd î Ûa Õm åßë 6 pbd î Ûa á è Óë ; áî ÄÈ Ûa ì1 Ûa Sh:»4144

5 Meali 1erifi á y 1 ndirilii bu kitabın Allahdan, o azîz, alîm 2 O günah ba&ılayıcı ve tevbe kabul edici ıkabı iddetli, fadıl sahibi Allahdandır ki ondan bakatapılacak yok, hem onadır dönüm 3 Allahın âyetlerinde ancak nankörlük eden kâfirler mücadele eder. 1imdi onların beldeler içinde dönüp dolamaları seni aldatmasın 4 Onlardan evvel Nuhun kavmı arkalarından da Ahzab tekzib etmilerdi ve her ümmet kendi Resullerini yakalamak kasdinde bulundu ve hakkı batılla gidermek için bouna mücadele ettiler de ben onları tuttum alıverdim o vakıt nasıl oldu ıkabım? 5 Ve ite o nankörlük eden kâfirlere rabbının kelimesi öyle hakk oldu, onlar nâra yanacaklar 6 Arı hâmil olanlar ve onun etrafındakiler rablarının hamdiyle tesbih ve ona iyman ederler, ve iymanetmiler içindeöyle bir ma&rifet dilerler: ya rabbenâ rahmet ve ılim her ey'e geni, hemen ma&rifet buyur onlara o tevbe edip yoluna uyanlara ve koru onları o cahîm azâbından 7 Ya rabbenâ hem koy onları o kendilerine va'd buyurdu&un adin Cennetlerine, atalarından ve zevcelerinden ve zürriyyetlerinden salâhı olanları da, übhesiz sen o azîz, hakîmsin sen 8 Ve onları fenalıklardan koru sen her kimi fenalıklardan korursan o gün muhakkak onu rahmetinle yarlıgamıındır,iteasıl fevzi azîm de odur 9

6 1. á y «á y» - «á Ûa» gibi muradını Allah bilir, oraya bak! Gerçi muhkem muhkemat ümmülkitabı sînede Kim bilir áy den maksudı rahmanım nedir? áîßby Páîy Påày harflerinden oldu&u cihetleoikiismeremzveyakasemolması söylenmi ve «Š Ûa Páy Pæ PåàyŠÛa» okundu&u dasöylenmitir. Bundan dolayı olmalıdır kiba'zıları «á y» in «á îßaìy» veya «p bàîßby Páîßby» ler diye cemi'lenmesini tecviz etmemi, Sûrelerinteaddüdlerine iaret kasd olundu&u zaman «á y 4 a» denilmesini tercih eylemilerdir. Bu Sh:»4145 haysiyyetle «á y» sûreleri rahmeti rahmaniyye ve rahîmiyyeden birer nümunedirler. Bununla beraber «á y» harfleri hamdin baı, Muhammed isminin de ortasıdır. Ya Muhammed demek de olabilir. Fakat

7 çokları Kur'anın veya Sûrenin ismi olmasiyle iktifaetmilerdir. Bundan dolayı alemiyyet ve te'nis yâhud alemiyyet ve ibhi ucme ile gayrı munsarıf oldu&unu da söylemilerdir. 5. laœ y üa - de geçti. 7. ŠÈ Ûa æì Ü à zí åí ˆ Ûa hamil olanlar - Ar hakkında «ó ŠØÛa òí a» ve sûrei A'rafta «ŠÈ Ûa óüç ô ìn a á q Arı» âyetine bak. Hamelei Ar, büyük Meleklerdir ki «elhâkka» da «6» Kıyamet günü sekiz oldukları òî ãbàq ˆ ß ìí á èó ìï Ù 2 ŠÇ 3 à zíë musarrahtır.ba'zı asarda bu gün dahi sekiz oldu&u rivayet edilmi ise de ba'zıları bu gün dört olup Kıyamet günü di&er dört Melek ile te'yid olunarak sekiz olacaklarına kail olmulardır ki Muhyîddini arabî de böyle der. éû ìy åßë Veetrafındakiler - «ŠÈ Ûa 4 ìy å ß åî Ï by» buyuruldu&u üzere Arın etrafını donatan Melekler ki bunlar çok pek çoktur, adedlerini ancak Allah bilir. Hamelei Ar ile bunlara «Kerubiyyun» derler ki kâfın fethi ranın zammı ve tahfifiyle «kerubî» nin cem'idir. Tedid hatadır. Lâkin öyle ayi' de olmutur.

8 KERUB, kurb ma'nâsına kerbden fauldür. Allaha en yakın olan Melekler demek olur. Onun için ba'zıları Kerubiyyun yalnız hamelei Artır demiler, bni sina da Melâike risalesinde öyle demitir: Melâikei kerubiyyun tihi a'lâ arasatının âmirleri zümre zümre mevkıfı ekremde vakıflar, manzarı ebhaya nazırdırlarki bunlar Melâikei mukarrebun ve ervahı müberrundur. Amma Melâike âmilûn hamalei Ar ve Kürsî ve Semavatın âmirleridirler g ça. te bütün bunlar tesbih ve tahmid ile rablarına iyman etmiler ve mü'minler için öyle isti&far ve dua ederler. Sh:»4146 á Ø n Ôß å ß Šj a é ÜÛa o ÔàÛ æ ë bä í aë Š1 åí ˆ Ûa æ a QP bä 2 aì ÛbÓ QQ æë Š 1 ØnÏ æbàí üa óû a æ ìç m a á Ø 1 ãa ó Û a 3èÏ bä 2ì ã ˆ 2 bä ÏŠn ÇbÏ å înä qa bän îî yaë å înä qa bä nßa ê yë é ÜÛa ó Ç a a é ãb 2 á Ø Û QR 3î j å ß xë Š Šî jø Ûa ó ÜÈ Ûa é Ü Û á Ø z ÛbÏ 6aì ä ß ªì m é 2 ÚŠ í æ aë 7 á m Š1 b 6 Ó õ bà Ûa å ß á ØÛ 4 Œä íë é mbí a á Øí Š í ô ˆ Ûa ì ç QS éû åî Ü ß é ÜÛa aì Ç bï QT kî ä í åß ü a Š ˆní bßë

9 7 ŠÈ Ûa ë pbu Ûa Éî Ï QU æë Š ÏbØ Ûa ê Š ìûë åí Ûa â ìí ˆ ä î Û ê bj Ç å ß õ b í åß ó ÜÇ ê Š ßa å ß ë ŠÛa ó Ô Ü í 6 õ ó á è ä ß é ÜÛa óüç ó 1 íü 7æë b2 á ç â ìí QV = Ö5 nûa b èô Ûa yaì Ûa é Ü Û 6â ìî Ûa Ù Ü à Ûa åà Û Sh:»4147 æ a 6â ìî Ûa á Ü Ãü 6 oj bà 2 1ã 3 ô Œ v m â ìî Ûa QW lì Ü Ô Ûa a òï üa â ìí á ç ˆ ãaë QX lb z Ûa Éí Š é ÜÛa Éî 1 üë áî ày å ß åî à Ûb ÄÜ Û bß 6åî à Ãb Š ubäz Ûa ô Û RP ë Ûa ó 1 m bßë å î Ç üa òä ö b áü Èí QY 6 ÊbÀ í 6 õ ó 2 æì š Ôíü é ãë å ß æì Ç í åí ˆ Ûaë 6 Õz Ûb 2 ó š Ôí é ÜÛaë ; Šî j Ûa Éî à Ûa ì ç é ÜÛa æ a Meali 1erifi

10 O küfredenlere muhakkak öyle ba&ırılacaktır: elbette Allahın bu&zu sizin nefislerinize bu&zunuzdan daha büyük, zira siz iymana da'vet olunuyordunuz da küfrediyordunuz 10 Diyecekler ki ya rab! Bizi iki öldürdün iki de dirilttin imdi günahlarımızı anladık fakatvarmı çıkmaya bir yol? 11 te bu size u yüzdendir ki bir olarak Allaha ça&ırıldı&ında küfrettiniz ona irk koulunca ise iyman ediyordunuz, ite huküm o ulu, o büyük Allahın 12 Odur ki size âyetlerini gösteriyor ve sizin için Semâdan bir rızık indiriyor, fakat ancak gönül veren anlar 13 O halde siz, dini Allah için halıs kılarak hep ona ça&ırın isterse kâfirler holanmasınlar 14 O dereceleri yüksek, Arın sahibi telâkıy gününün dehetini haber vermek için kullarından diledi&ine ruh indiriyor 15 O günün ki onlar meydana fırlarlar, kendilerinden hiç bir ey Allaha karı gizlenmez, kimin mülk bu gün o vahıd, kahhar Allahın 16 Bu gün her nefis kazandı&ıi le cezalanacak, zulüm yok bu gün, übhesiz Sh:»4148 ki Allahın hisabı serî'dir 17 Hem haber ver onlara o yaklaan felâket gününü: o dem ki yürekler gırtlaklara dayanmı yutkunur da yutkunurlar: zalimler için: ne ısınacak bir hısım vardır, ne dinlenecek bir efi 18 Gözlerin hâin bakıını da bilir, gönüllerin gizledi&ini de 19 Allah hakkı yerine getirir, onların ondan baka

11 yalvardıkları ise hiç bir eyi yerine getiremezler, çünkü Allahdır hakkıyleiiten gören aë Š1 åí ˆ Ûa æ a o küfredenler - Allahın âyâtında mücadele eden ashabı nâr oldukları beyan buyurulan kâfirlerin Cehenneme girdikten sonraki halleri anlatılıyor: æ ë bä í onlara öyle ba&ırılacak - Allah tarafından Cehennemde zebanîler ba&ıracaklar é ÜÛa o ÔàÛ elbette Allahın makti - makt, bugzun iddetlisi á Ø 1 ãa á Ø n Ôß å ß Šj a sizin kendinize bu&zunuzdan daha büyük - kâfirler kendi kendilerine üç vechile bu&zedecekler: bir kerre Kıyameti, Cenneti ve Cehennemi gördükleri zaman bunları inkârda ısrar ettiklerinden dolayı nefislerine kızacaklar, sonra tâbi' olanlar metbu'ları olan rüesaya kızacaklar, daha sonra Cehenneme girdiklerinde blis kendilerine nutuk irad edip benim sizin üzerinizde bir saltanatım yoktu,yalnız sizi da'vet ettim de beni dinlediniz, artık beni levmetmeyin kendinizi levmedin «6» á Ø 1 ãa a ì ßì Ûë ó ãì ßì Üm 5Ï dedi&i zaman da kendilerine bu&zedeceklerdir. 11. å înä qa bän îî yaë å înä qa bä nßa bä 2 aì ÛbÓ diyecekler ki: ya rabbenâ bizi iki öldürdün iki de dirilttin - ya'ni iki ölüm öldürdün, iki dirim dirittin buradan azâbı kabre istidlâl edilmitir. Deniliyor ki birinci öldürme Dünya hayatı bitiren ilk ölüm, ikinci öldürme kabirdeki birinci ıhyayı ta'kıb eden ölüm, ikinci ıhya da ba's, u halde Dünya hayat kale alınmamıtır.çünkü

12 Dünya Sh:»4149 da inkâr ettiklerini ıkrarile ı'tirafi zünub ediyorlar. Buna mukabil mü'minler Sûrei «Saffat» da «ó üa bänm ìßü a =åî n îà 2 å zã bàïa» demilerdi. Sûrei «Duhan» da da müttekıler hakkında «ü ó Ûë@ 7 üa òm ìà Ûa ü p ìà Ûa bèî Ï æì Óë ˆí» a buyurulacaktır. Bu münasebetle bunlardan birincinin bedene aid ölüm ve hayat, ikincinin de ruha aid ölüm ve hayat diye mülâhaza edilmesi ve mü'min ruhunun «7» da dahil olarak é ÜÛa õ b åß ü a do&rudan do&ru bekasına iaret olması da mühtemildir. Burada kâfirlerin sözlerindeki ikiyi «å îm Š Š j Ûa É u a á q» tesniye gibi mahza tekrar ve teksirmaksadına hamledenler de olmutur, gûya öyle demilerdir. Sen bizi kaç kerreler öldürdün kaç kerreler dirilttin, bunları görüp kudretinin azametini ve binaenaleyh iâdeyi de yapabilece&ini anladık bä 2ì ã ˆ 2 bä ÏŠn ÇbÏ imdi günahlarımızı i'tiraf ettik tanıdık anladık 3î j å ß xë Š ó Û a 3èÏ fakat çıkma&a bir yol varmı? - Buateten gerek Dünyaya dönmek ve gerek baka bir yere gitmek yâhud bir daha ölmek gibi her hangi bir süretle olursa olsun bir çıkma&a yolvarmı? Yok diye yeis ızhar ediyorlar yâhud

13 sen istersen ona da yol bulursun demek istiyorlar. Bunakarı redd ile cevab olmak üzere öyle buyuruluyor: 12. á Ø Û bu içinde bulundu&unuz azâb é ãb 2 u sebebledir ki 7 á m Š1 ê yë é ÜÛa ó Ç a a bir olarak Allaha ça&ırıldı&ıvakıt küfrettiniz 6aì ä ß ªì m ÚŠ í æ aë de ona irk koulursa iyman é 2 ediyordunuz - o irk koulanların hepsi fâni olup gittikleri, hiç birinin hukmü olmadı&ıi çin é Ü Û á Ø z ÛbÏ ite huküm Allahın Šî jø Ûa ó ÜÈ Ûa o ulu, büyük Allahın - gayeti ulüv ve kibriya ile muttasıf,zatında sıfatında ve Sh:» õ ó ef'alinde îû olup ma'budluk yalnız kendinin hakkı bulunan Allahın, iteo, é Ü r à size ebedî azâbı hukmetti. Onun hukmünden kurtulua imkânyoktur,müriklere bu&zu büyüktür, irke ma&rifet etmez. Bu suretle o kâfirlerin ahvalini beyandan sonra buyuruyor ki: 13. é mbí a á Øí Š í ô ˆ Ûa ì ç o odur ki size, siz insanlara âyetlerini gösteriyor -ulûhiyyette teferrüdünü ve azametini anlatan âyatını gösteriyor, onunla beraber ve sizin için Semadan bir rızık da indiriyor - ya'ni b 6 Ó õ bà Ûa å ß á ØÛ 4 Œä íë

14 cismanî rızkınıza sebeb olan ya&mur, ma'nevî rızkınıza sebeb olan ılim ve Kur'an indiriyor kî ä í åß ü a Š ˆní bßë maamafih o âyetleri herkes anlamaz, ancak inabe eden, gönül veren düünen anlar. O halde siz gönlünüzü veriniz de 14. æë Š ÏbØ Ûa ê Š ìûë åí Ûa éû åî Ü ß é ÜÛa aì Ç bï Allaha dini ıhlâs ederek ıbadet ve duâ edin ey mü'minler! isterse kâfirler holanmasınlar. 15. pbu Ûa Éî Ï Dereceleri çok yüksek - Meleklere ve sevdi&i kullarına bah eyledi&i dereceler çok yüksek, yâhud dereceleri yükselten 7 ŠÈ Ûa ë o Arın sahibi, o saltanatın sahibi - kullarından diledi&ine öyle yüksek dereceler veriyor ki ê bj Ç å ß õ b í åß ó ÜÇ ê Š ßa å ß ë ŠÛa ó Ô Ü í kullarından diledi&i kimseye emrinden ruh ilka buyuruyor - ya'ni Melek indirip vahiy veriyor = Ö5 nûa â ìí ˆ ä î Û o telâkı gününü inzar etmek için. Onun korkunçlu&unu haber vermek için- TELÂKIGÜNÜ,Kıyamet günüdür. Zira o gün ruhlar ve cisimler, Göktekiler ve Yerdekiler, âmeller ve âmiller ma'budlar ve âbidler telâkı edecekler, birbirlerine kavuacak

15 Sh:»4151 veya çatıacaklar, ya'ni 16. 7æë b2 á ç â ìí o gün ki o halk hep buruz etmiler, kabirlerden çıkmı, açı&a fırlamılardır. Nefislerini örten, amellerini gizliyen hiç bir ey kalmamı 6 õ ó á è ä ß é ÜÛa óüç ó 1 íü Allaha karı hiç bir eyleri gizli de&ildir - ne kendileri, ne amelleri ne de halleri hiç bir ey hiç bir zaman Allaha gizli kalmaz. Fakat Dünyada gizliyoruz zannedenler o gün kendileri de bir ey gizleme&e çalımazlar, bütün uryanlıklarıylehakkın huzurunda bulunurlar. Buyurulur ki: 6â ìî Ûa Ù Ü à Ûa åà Û kimin mülk bu gün? - Buna öyle cevab verilir vahid, kahhar Allahın - b èô Ûa yaì Ûa é Ü Û VAHD, zatında hiç irkete, kesrete ihtimali yok, eczası da yok, cüz'iyyatı da yok. KAHHAR,bireriki olmak öyle dursun her ey onun kahrına mahkûm «6» her ey'e istedi&ini yapacak vechile galib ve hâkim. 17. éè uë ü a Ù Ûbç õ ó 3 òíüa 6 oj bà 2 1ã 3 ô Œ v m â ìî Ûa mülk ve kahrın eserini beyandır. 18. òï üa â ìí á ç ˆ ãaë Onları o azife gününden de korkut -

16 AZFE,yaklamakta olan felâket, ölüm saati, yâhud ölümü aratan o Kıyamet saati, yâhud hisab görülüp ceza kesilip de Cehenneme girilmek üzere bulunuldu&u saat ki Kıyametin en acı saatidir Õz Ûb 2 ó š Ôí é ÜÛaë Hem Allah hakkı kaza buyurur - hakk ile hukmeder ve hukmünü temamen icra eyler, hakkı ıhkak eyler, yerine getirir. é ãë å ß æì Ç í åí ˆ Ûaë ondan bakatapınıp yalvardıkları ise - gerek câmid putlar, gerek di&erleri 6 õ ó 2 æì š Ôíü Sh:»4152 hiç bir ey'i kaza edemezler - kendiliklerinden hiç bir ey'e kat'ıyyetle huküm verip tamamiyle icra ve infaz edemezler, çünkü hepsi Allahın hukmü altında makhurdur, onun için hiç bir ey'i yerine getiremezler ; Šî j Ûa Éî à Ûa ì ç é ÜÛa æ a çünkü Allahdır ancak hakkiyle iiden gören - iyi iitip görmiyen ise hakkı yerine getiremez, kadıy olamaz. Allahın âyetlerinde mücadele eden o kâfirler:

17 òj ÓbÇ æb Ñ î aë Š Ä äîï üa ó Ï aë Šî, í áû ëa RQ ó Ï a bq aë ñ ì Ó á è ä ß a á çaì ãb 6 á è Ü jó å ß aì ãb åí ˆ Ûa Öaë å ß é ÜÛa å ß á èû æb bßë á è 2ì ã ˆ 2 é ÜÛa á çˆ bï üa aë Š1ØÏ pbä îj Ûb 2 á è Ü á èî m bm oãb á è ãb 2 Ù Û RR bä Ü a ÔÛë RS lbô È Ûa í ô ìó é ã a 6 é ÜÛa á çˆ bï æbßbçë æ ìç Š Ï ó Û a RT = åî j ß æbà Ü ë bä mbí b 2 ó ì ß å ß Õz Ûb 2 á çõ bu b àüï RU la ˆ Š yb aì ÛbÔÏ æë bóë 6 á çõ b ã aì î zn aë éèß aì äß a åí ˆ Ûa õ bä 2a a ì Ü n Óa aì ÛbÓ bã ä Ç 45 ó Ï ü a åí Š ÏbØ Ûa î bßë Sh:»4153 Òb a ó ã a 7 é 2 Ê î Ûë ó ì ß 3 n Óa ó ãë æ ìç Š Ï 4bÓë RV 4bÓë RW b 1 Ûa üa ó Ï Š è Ä í æa ëa á Øäí 4 j í æa â ìî 2 å ß ªì í ü Š jøn ß 3 å ß á Ø 2 ë ó 2Š 2 p ˆ Ç ó ã a ó ì ß

18 ; lb z Ûa Meali 1erifi Yer yüzünde bir gezmediler de mi? Baksalar a kendilerinden evvelkilerin akıbeti nasıl olmu? Onlar, gerek kuvvetçe ve gerek Arzda asarca kendilerinden daha çetin idiler, öyle iken Allah onları günahlariyle tuttualıverdi ve kendilerine Allahdan bir koruyucu bulunmadı 21 O, undan idi ki onlara Resulleri beyyinelerle geliyorlardı da küfrettiler, Allah da tuttu kendilerini alıverdi, çünkü onun kuvveti çok, ıkabı iddetlidir 22 Celâlim hakkı için Musâyı âyetlerimizle ve açık bir bürhan ile gönderdik 23 Fir'avne ve Hâmâne ve Karuna da dediler ki: bir sihirbaz, bir yalancı 24 Bunun üzerine kendilerine tarafımızdan hakkı getiriverince de onunla beraber iyman etmi olanların o&ullarını öldürün, kadınlarını diri tutun dediler, kâfirlerin düzeni de hep dalâl içinde 25 Bir de Fir'avn: bırakın beni, dedi: öldüreyim Musâyı da o rabbına duâ etsin, zira ben onun dininizi de&itirmesinden ve yâhud Arzda bir fesad çıkarmasından korkuyorum 26 Musâ da ben, dedi: her halde öyle hisab gününe inanmaz her mütekebbirden rabbım verabbınıza sı&ındım 27

19 26. 7 é 2 Ê î Ûë ó ì ß 3 n Óa ó ãë æ ìç Š Ï 4bÓë - bununla 3 yukarıda geçen «á è Ûì Š 2 o àçë» kavline bir misal gösterilmi ò ß a de Sh:»4154 oluyor. Anlaılıyor ki Hazreti Musânın mu'cizatı karısında Firavnin istibdadı kırılmı, diledi&ini yapamaz olmu ve aırmıtı. Sûrei «A'raf» da geçti&i üzere mes'ele cem'ıyyetin yalnız re'yine müracaattan ıbaret kalmamı, bir müdahale mahıyyetini almı olmalı kibırakın beni diye ba&ırıyor. Demek ki o cebbar Firavn cebrini yürütemez olmu ve aırmıi di, akınlı&ından hezeyan ediyordu, bir taraftan o rabbına duâ etsin diye Allahı inkâr veya istıhfafetmekistiyor, bir taraftan da dininizi de&iterecek diye dindarlık gösteriyor. Belki onun Allah dedi&i kendi saltanatıdır. æì Ü n Ôma éãbàí a á n Øí æ ìç Š Ï 4 a å ß > å ß ªì ß 3 u 4bÓë RX 6 á Ø 2 å ß pbä îj Ûb 2 á õ bu Óë é ÜÛa ó 2 4ì Ôí æa 5 u œ È2 á Ø j í b Ó b Ùí æ aë 7 é 2 ˆ é îüèï b 2 b Ùí æ aë

20 bí RY la ˆ Ò Š ß ì ç åß ô èíü é ÜÛa æ a 6 á Èí ô ˆ Ûa å ß bã Š äí åàï 9 üa ó Ï åí Š çbã â ìî Ûa Ù Ü à Ûa á ØÛ â ìó bßë ô a bß ü a á Øí a bß æ ìç Š Ï 4bÓ b 6 ãõ bu æ a é ÜÛa b2 â ìó bí åß a ô ˆ Ûa 4bÓë SP b ŠÛa 3î j ü a á Øí ça = laœ y üa â ìí 3 r ß á Ø îüç Òb a ó ã a Sh:»4155 bßë 6 á ç È2 å ß åí ˆ Ûaë ì àqë bçë ì ã â ìó l a 3 r ß SQ á Ø îüç Òb a ó ã a â ìó bíë SR bj È Ü Û b à Ü Ã í Š í é ÜÛa å ß é ÜÛa å ß á ØÛbß 7åí Š 2 ß æì Ûì m â ìí SS = bä nûa â ìí á õ bu ÔÛë ST bç å ß éûbàï é ÜÛa 3 Ü š í åßë 7 á bç 6 é 2 á õ bu b à ß Ù ó Ï á n Û bàï pbä îj Ûb 2 3 jó å ß Ñ ì í Ù Û ˆ 6 üì ê È2 å ß é ÜÛa sè jí åû á n Ü Ó ÙÜç a a ó ny ó Ï æì Û bv í åí ˆ Ûa SU 7 lbm Š ß Ò Š ß ì ç åß é ÜÛa 3 š í ä Çë é ÜÛa ä Ç b n Ôß Š j 6 á èî ma æbà Ü Š îì 2 é ÜÛa pbí a

21 b ju Š jøn ß k ÜÓ 3 ó ÜÇ é ÜÛa Éj Àí Ù Û ˆ 6aì äß a åí ˆ Ûa Í Ü 2a ó ÜÈÛ b y Š ó Û å 2a æbßbç bí æ ìç Š Ï 4bÓë SV ó ì ß é Û a ó Û a É Ü ŸbÏ paì à Ûa lbj a SW =lbj üa åç ë é ÜàÇ õì æ ìç Š 1 Û å í Ù Û ˆ ë b 6 2 b é ä Ãü ó ã aë ; lbjm ó Ï ü a æ ìç Š Ï î bßë 6 3î j Ûa Sh:»4156 Meali 1erifi Âli Fir'avnden mü'min bir er de -ki iymanını saklıyordu- â, dedi: bir adamı rabbım Allah diyor diye öldürecek misiniz? Size rabbınızdan beyyinelerle de gelmi iken? Hem o bir yalancı ise çok sürmez yalanı boynuna geçer, fakat do&ruise size yaptı&ı vaîdlerin bir kısmı olsun baınıza gelir, übhe yok ki Allah musrif bir yalancıyı do&ruyolaçıkarmaz 28 Ey benim kavmım! Bu gün mülk sizin, Arzda yüze çıkmı bulunuyorsunuz, fakat Allahın hımından bizi kim kurtarır ayed gelirse bize? Fir'avn, ben, dedi: size re'yimden bakasını göstermem ve her halde ben size read yolunu gösteriyorum 29 O iymanetmi olan

22 zat da, ey kavmım! dedi do&rusu ben size Ahzâb günleri gibi bir günden korkuyorum, Nuh kavmının Âdın, Semûdun ve daha sonrakilerin mâcerâları gibi ki Allah kullarına bir zulm istemez 30 Hem ey kavmım! hakıkaten ben size o çı&rıma gününden korkarım 31 O arkanıza dönüp gidece&iniz gün, yoktur size Allahdan bir himaye edecek, her kimi de Allah aırtırsa yoktur ona artık bir hidayet edecek 32 Bundan evvel size beyyinelerle Yusüf gelmiti:ovakıt da onun size getirdi&i hakıkatte ekketmi durmutunuz, nihayet vefat etti&inde de bundan sonra Allah aslâ Resul göndermez dediniz! ite müsrif übheci olanları Allah böyle aırtır 33 Onlar ki kendilerine gelmi bir bürhan olmaksızın Allahın âyetlerinde mücadele ederler, Allah yanında ve iymanı olanlar ındinde meb&uz olmak için ne büyük huy, ite Allah her cebbar mütekebbirin kalbini öyle bir tabiat ile mühürler 34 Fir'avn de "ya Hâmân! dedi: bana bir kule yap, belki ben irerim o esbaba 35 Semaların Sh:»4157 esbabına da Musânın tanrısına muttali' olurum ve her halde ben onu yalancı sanıyorum" te bu suretle Fir'avne kötü ameli süslendirildi de yoldan çıkarıldı, Fir'avn düzeni hep husrandadır 36

23 éãbàí a > å ß ªì ß 28. á n Øí æ ìç Š Ï å ß 3 u 4bÓë BirdeÂli 4 a Firavinden bir mü'min er ki iymanını gizliyordu, öyle dedi: - ba'zıları bu zatın srailîlerden oldu&unu zannetmilerse de «æ ìç Š Ï 4 a ß å» vasfının zâhiri bunun daha ziyade Mısırlılardan ve belki Firavnin kendi hanedanından oldu&unu anlatıyor. Netekim Süddî bunu Firavnin amcası o&lu diye rivayet eylemitir. Veliyyi ahdi ve sahib urtası, ya'ni polis nazırı oldu&u dasöylenmitir. Firavin Musâyı öldüreyim derken Allah, kendi adamlarından böyle bir kahramanı baına dikmi, karısına çıkarmıtı, bu sebeble Âli Firavnin mü'mini diye ma'ruf olmu olan bu zatın Firavne ve Âli Firavne karı olan nutuklarını ve mücahedesini Cenabı Allah burada bilhassa hikâye buyurdu&u için bu Sûreye onun namına muzaf olarak «Sûrei Mü'min» denilmitir.buzat,ibtida iymanına ketmederek gizliden gizliye tedbirlerle bir müddet Firavni avutmu ise de nihayet Hazreti Musânın katli kararı karısında meydana çıkmak lüzumunu hissederek evvelâ tedric ile nasıhate balamı sonra da açıktan bir mücahede meydanına atılmıtır.onun için evvel emirde yine belli etmemek üzere diyor ki é ÜÛa ó 2 4ì Ôí æa 5 u æì Ü n Ôma â! bir adamı «rabbım Allah diyor» diye öldürecek misiniz? 6 á Ø 2 rabbınızdan size å ß pbä îj Ûb 2 á õ bu Óë beyyinelerle de gelmi iken - sonra da tedricen iymanını ı'lâna kadar gitmek üzere ıhtiyat ile istidlâle kuvvet 7 é 2 ˆ vererek ılâve ediyor: b 2 b Ùí æ aë hem e&er yalancı çıkarsa é îüèï

24 yalanı sırf kendi üzerine - Sh:»4158 kendi boynuna geçer, vebâlini, cezasını kendi çeker, size zararı olmaz. Binaenaleyh yalancılı&ıtahakkuk etmeden öldürme&e ihtiyacınız yok. Buna mukabil b Ó b Ùí æ aë vee&er do&ru çıkarsa 6 á Èí ô ˆ Ûa œ È2 á Ø j í sizeyapmaktaoldu&u vaîdlerin ba'zısı hiç olmazsa ba'zısı baınıza gelir sizi musab eder - ya'ni Âhıreteinanmıyorsanız Dünyada azâbı gelir. la ˆ Ò Š ß ì ç åß ô èíü é ÜÛa æ a übhe yok ki Allah bir yalancı müsrif kimseyi do&ruyolaçıkarmaz. Muvaffak etmez - bu ikima'nâlı di&er bir istidlâldir. Birincisi, o aırı bir yalancı olsa idi Allah ona o beyyineleri vermez, o mu'cizelerle te'yid eylemezdi. kincisi e&er aırı bir yalancı ise mekıı olamıyaca&ında übhe yoktur, öldürece&iz diye u&ramıya ne hacet: Bu iki ma'nâ ile asıl maksad da Firavne ta'rızdır. Ya'ni sen bu kadar kan döken müsrif bir yalancısın, Allah seni onu öldürmek maksadına muvaffak etmez, kendin zarar edersin. 29. â ìî Ûa Ù Ü à Ûa á ØÛ â ìó bí - bu suretle do&rudan do&ru kavma hıtab etmesinden anlaılıyor ki bu hatabeler hususî bir mecliste de&il, umumî bir ûrâda cereyan etmitir. (Sûrei «A'raf» a bak). Böyle oldu&u bilhassa undan da anlaılır: 3î j ü a á Øí ça bßë ô a bß ü a á Øí a bß æ ìç Š Ï 4bÓ

25 b ŠÛa - Zira Firavin bu kelâmiyle yalnız re'yini anlatmı oluyor. Do&rudan do&ruicra emri veremiyor 30. åß a ô ˆ Ûa 4bÓ o iyman eden zat - evvelâ Dünya azâbiyle tehdide giriiyor ki bunlara o va'd edilenlerdir. 32. = bä nûa â ìí YEVM TENAD-tenadî günü, çı&ırıma, ba&ırıma günü demektir ki Kıyamet gününün bir isimidir. Çünkü Sh:»4159 o gün biribirlerine feryad-ü figan ile ba&ırıacaklar, yetien yok mu diye istimdad edecekler, yahud «b äûa lbz a ò äv Ûa lbz a ô bãë» mucebince ehli Cennet ehli Cehenneme, ehli Cehennem de ehli Cennete nidâ edecekler. 34. Ñ ì í á õ bu ÔÛë - ba'zıları buradaki Yusüften murad, Hazreti Yusüfün torunu Yusüf bni Efrayim bni Yusüf demilerse de do&rusuyusüfibni Ya'kub aleyhisselâmdır.ancaktefsiri Kurtubîne mezkûr oldu&u üzere Hazreti Musânın Firavni Hazreti Yusüfün Firavni de&ildir. Firavni Yusüf Amâlikadan idi, Firavni Musâ isekıbtîdir.

26 b y Š ó Û å 2a æbßbç bí æ ìç Š Ï 4bÓë Yine Fir'avn, dedi ki: ya Haman, bana bir kule yap 37. paì à Ûa lbj a P = lbj üa Í Ü 2a ó ÜÈÛ belki ben o esbaba, o göklerin esbabına, sebeblerine yollarına irerim ó ì ß é Û a ó Û a É Ü ŸbÏ de Musânın ilâhına muttali' olurum b 6 2 b é ä Ãü ó ã aë maamafih ben onu muhakkak yalancı zannediyorum a.. - Fir'avn bir rasad kulesi yaptırarakfennî bir teebbüste bulunmak ve bu suretle Hazreti Musâyı gûya yalancı çıkarmakiçin bir arlatanlık etmek istiyordu ki bunda iki mülâhazanın birisi vardı. Ya halka diyecekti ki: bakınız! te Gökleri de terassud ettik oralarda Musânın dedi&i ilâhı göremedik, olsa idi görünmesi lâzım gelirdi, yâhud diyecekti ki bakınız biz bu kadar vesaiti maliyye ve teebbüsatı sınaıyyemizle Göklere çıkmanın yolunu bulamadık, o halde Musâ nereden çıktı da bize onların rabbı tarafından me'mur oldu&unu söylüyor?. é ÜàÇ õì æ ìç Š 1 Û å í Ù Û ˆ ë Ve ite Fir'avne kötü ameli böyle tezyin edildi süslü gösterildi - de bunları siyasetnamına iyibirey yapıyormu gibi yapıyordu Sh:»4160

27 6 3î j Ûa åç ë veyoldansapıtılıyordu - çünkü Gökte bir yıldız arar gibi rasad ile cismanî bir yolda Allah arama&a kalkmak, Allahı aramak yolu de&il, halkı bu suretle i&fale çalımakda muvaffak olacak bir siyaset yolu de&ildi, Gökler ve Yer, Göklerde ve Yerde her ey hâlikının vücuduna delâlet edip durmakta iken ve Allahı eserinden anlamak için Yerin Gökten bir farkı olamıyaca&ı da aklı olanlar nezdinde ma'lûm olmak lâzım gelirken Hazreti Musânın sûrei «é Ÿ» da «ô ç á q éô Ü õ ó 3 ó À Ça ô ˆ Ûa bä 2» sûrei «1uara» da «bßë l Š Ìà Ûaë Ö Š à Ûa l P åî Û ë üa á Ø ö b2 a l ë á Ø 2 æì Ü Ô Èm á n ä æ a b 6 à èä î2» diye herkese ö&retti&i açık yolu bırakıp da yetiemiyece&i uzaklara gitme&e kalkımak elbette çıkaryolde&ildir. Maamafih Fir'avn bunu ciddî olmak için de&il halkı aldatmak için bir hıyle, bir keyd olmak üzere yapıyordu ; lbjm ó Ï ü a æ ìç Š Ï î bßë fakat Fir'avnin keydi, hıylesi, düzeni sırf hasar içinde - netîcesizdir, akamettedir. Onun böyle yanlıyoldaentrikaçevirme&e kalkıması kendisini muvaffak etmek öyle dursun bil'akis aleyhine olmutu. Çünkü: 7 b ŠÛa 3î j á ça æì È j ma â ìó bí åß a ô ˆ Ûa 4bÓë SX

28 ó ç ñš üa æ aë 9 Êbnß bî ã Ûa ñì îz Ûa ê ˆ ç bà ã a â ìó bí SY åßë b 7 èü r ß ü a ô Œ v í 5Ï ò î 3 àç åß TP ašô Ûa a æì Ü í Ù Û ë bï å ß ªì ß ì çë ó r ã a ëa Š å ß b z Ûb 3 àç lb y Š îì 2 bèî Ï æì Ó Š í ò äv Ûa Sh:»4161 óû a ó äãì Ç më ñì v äûa óû a á ì Ç a ó Û bß â ìó bíë TQ é 2 ó Û îû bß é 2 Ú Š aë é ÜÛb 2 Š 1 ü ó äãì Ç m TR 6 b äûa bà ãa âšu ü TS b 1Ì Ûa Œí ŒÈ Ûa óû a á ì Ç a bãaë 9 á Ü Ç æaë ñš üa ó Ï üë bî ã Ûa ó Ï ñì Ç éû îû é îû a ó äãì Ç m TT b äûa lbz a á ç åî Ï Š à Ûa æaë é ÜÛa óû a bã Šß é ÜÛa æ a 6 é ÜÛa óû a ô Š ßa ìï aë 6 á ØÛ 4ì Óa bß æë Š ˆn Ï Öbyë aë ŠØß bß pbd î é ÜÛa éî ÓìÏ TU bj È Ûb 2 Šî 2 a ë Ë bè îüç æì Š È í b äûa TV 7 laˆè Ûa õì æ ìç Š Ï 4 b 2 laˆè Ûa a æ ìç Š Ï 4 a a ì Ü a òçb Ûa âì Ôm â ìíë 7b î, Çë

29 åí ˆ Ü Û a ªì 1È šûa 4ì ÔîÏ b äûa ó Ï æì u bzní aë TW å ß b jî ã b äç æì ä Ì ß á n ãa 3èÏ b Èjm á ØÛ b ä b ã a a ë Šj Øn a b äûa Sh:»4162 áøy Ó é ÜÛa æ a bèî Ï 3 b ã a a ë Šj Øn a åí ˆ Ûa 4bÓ TX aì Ç a á äèu òãœ Û b äûa ó Ï åí ˆ Ûa 4bÓë TY bj È Ûa å î2 Ùm áûëa a ì ÛbÓ UP laˆè Ûa å ß b ß ìí b äç Ñ 1 í á Ø 2 a ªì Ç bßë 7aì Ç bï aì ÛbÓ 6ó Ü2 aì ÛbÓ 6 pbä îj Ûb 2 á Ø Ü á Øî m bm ; 45 ó Ï ü a åí Š ÏbØ Ûa Meali 1erifi O iyman eden zat ise: ey kavmım, dedi: Gelin ardımca size read yolunu göstereyim 38 Ey kavmım! Bu Dünya hayat ancak (bir meta') bir kazançtan ıbarettir, Âhıretise (Dârülkarar) durulacak yurddur 39 Her kim bir kötülük yaparsa ona onun gibi kötülükten bakakarılık olmaz, gerek erkekten, gerek dii her kim de

30 mü'min olarak iyibiri ilerse ite onlar Cennete girerler, orada hisabsız merzuk olurlar 40 Hem ey kavmım! Neye ben sizi halâsa da'vet ederken siz beni atee da'vet ediyorsunuz? Siz beni Allaha küfretme&e ve bence hiç ılimde yeri olmıyan eyleri ona erik koma&a da'vet ediyorsunuz, ben ise sizi o azîz, gaffara da'vet ediyorum 41 Hiç kabili inkâr de&ildir ki hakıkatte sizin beni da'vet etti&inizin ne Dünyada ne Ahırette bir da'vet hakkı yoktur ve hepimizin varaca&ımız Allahdır, ve bütün müsrifler nâre yanacaktır 42 Siz benim söylediklerimi sonra anlıyacaksınız, ben emrimi Allaha tefvız ediyorum, her halde Allah kullarını görür gözetir 43 Sh:»4163 onun için Allah onu onların kurdukları mekrinfenâlıklarından korudu da Âli Fir'avni o kötü azâb kuattı 44 Ate, onlar sabah akam ona arzolunur dururlar, saat kıyam edece&i gün de tıkın Âli Fir'avni en iddetli azâba 45 Ve hele ate içinde biribirlerine (ıhticac) protesto ederlerken: o vakıt zuafa kısmı o büyüklük taslıyanlara diyorlardır: hani bizler sizin tebeanız idik, imdi siz bizden bir ate nevbetini savabiliyor musunuz? 46 Büyüklük taslıyanlar da öyle demektedirler: evet, hepimiz onun içindeyiz, çünkü Allah, kulları Beyninde hukmünü verdi 47 Ve hep o atetekiler Cehennem bekçilerine derler: rabbınızaduâ

31 ediverin bir gün bizden azâbı biraz hafifletsin 48 Ya size, derler: beyyinelerle Resulleriniz geliyor de&ilmi idi ki? Evet, derler, öyle ise kendiniz duâ edin derler, kâfirlerin duâsı ise hep çıkmazdadır åß a ô ˆ Ûa 4bÓë o iyman etmi olan zat - mukaddema iymanını gizlemi olan racüli mü'min dedi ki 7 b ŠÛa 3î j á ça æì È j ma â ìó bí ey kavmım! bana tâbi' olun, arkamca gelin size read yolunu, murada irdirecek savab yolu göstereyim - o sebilürread, Firavnin gösterdi&i yol de&il benim gösterece&im yoldur. Bu söz gösteriyor ki bu zat Hazreti Musâya yardım etmek için Fir'avne karı huruc etmi, kavmını kendisine ittiba'için da'vete balamıtır. Bundan dolayı ba'zıları bunu Musâ zannetmilerse de hılâfı zâhirdir. Murad Beyin tarihi umumîsinde de Mısır kâhinlerinden «Uzarsif» namında birisinin Hiksüsler tarafına geçerek mühim bir ordu ile Fir'avin aleyhine huruc etmi oldu&u Mısır tarihlerinden nakledilmi ve müverrıhler nazarında bu zâtin Hazreti Musâ oldu&u hakkında bir dereceye kadar ittifak var gibidir diye bir mütaleâ da serdolunmu ise de bu zatın Hazreti Musâ de&il, Âli Fir'avin mü'mini olan bu er olması daha do&rudur «áü Ça é ÜÛa» Sh:»4164

32 1u halde bu söz artık müavere meclislerinde de&il, silâh bedest olarak karıyaçıkan bir mücahidin tebli&i halinde geliyordu. bni Abbastan rivayet olundu&una göre bu zat avenesiyle bir da&a çekilmiti Êbnß bî ã Ûa ñì îz Ûa ê ˆ ç bà ã a â ìó bí ey kavmım! Bu Dünya hayat bir meta'dan ıbarettir - durup e&lenecek, istirahat edecek bir yer de&il, kullanılıp intifa' edilecek bir kazançtan, gelip geçici bir kazanç fursatından ıbarettir. «ñš ü a òç Œß bî ã Ûa» Dünya Âhıretin ekinli&i, çiftli&idir» hadîsi mantukunca Âhırette biçilip intifa' edilmek içinçalıılması lâzım gelen bir kâr, bir temettu' vasıtası veya bir mesaî saatidir. ašô Ûa a ó ç ñš üa æ aë Âhıretise darül'karar odur - durulacak istirahat edilecek yurd ancak odur. Orada kazanmak çalımak yoktur. Onun için Dünyada e&lenceye bakmayıp çalıma&a kazanma&a bakmalıdır ki Âhıretteistifâde edilsin. Bunun, bu temettuun beyanı öyle ki: 40. b 7 èü r ß ü ô Œ v í 5Ï ò î 3 àç åß Her kim bir kötülük yaparsa a baka de&il, ancak onun misli ile cezalanır. - Ya'ni kötülü&ün cezası, müstehıkk oldu&u karılı&ıi yilik olamaz, onun gibi kötülük olur. Kötü amel yapanın güzel ecir bekleme&e hakkı yoktur.onun bekliyebilece&i karılık ancak bir kötülüktür. Gerçi kısmen veya temamen afvolunanlar olabilir. Fakat afiv, o kötülü&ün cezası de&il, bakaca bir fadıldır. Adalet kanunu seyyienin misli olan seyyie ile cezalanmasıdır. her kim de salih bir amel, iyibiri yaparsa b z Ûb 3 àç åßë

33 Sh:»4165 iyili&in mukabili de iyiliktir. Adâlet kanunu bunun da bir misli olmasını ıktıza ederse de ihsan kanunu, onun on mislinden, hisabsız emsaline kadar çıkar,yerineiyi bir dâne eken, on dane alabilir. Yüz, yedi yüz daha ziyadesine ne kadar da katlanıp gidebilir. Onun için Fir'avne karı mücahede ederek salâha çalımalıdır b äûa óû a ó äãì Ç më ñì v äûa óû a á ì Ç a ó Û bß â ìó bí ƒûa Buhıtab da Fir'avne karıyapılan bu huruc ve da'vetin bir bagy olmayıp meru' ve muhakkak bir necat mes'elesi oldu&unu beyandır.45. aë ŠØß bß é ÜÛa éî ÓìÏ Bu pbd î suretle Allah onu, Ali Fir'avnin kurdukları mekirlerin fenâlıklarından korudu - onlar Ali fir'avnin dütükleri kötü amellere dümedikleri gibi Ali fir'avnin onlar hakkında kurdukları fenatuzaklara da dümediler, Fir'avnın ta'kıbatı vikayei ilâhiyye sayesinde kendilerine bir zarar vermedi&i gibi 7 laˆè Ûa õì æ ìç Š Ï 4 b 2 Öbyë azâbın kötüsü Ali fir'avnin baına indi - bni Abbastan rivayete göre Fir'avnin onu ta'kıb için gönderdi&i asker telef olmutu. Sonra da kendisi ve cünudu ma'lûm oldu&u üzere gark edilmiti. 46. b äûa Ate - mübtedâdır, haberi u: 7b î, Çë a ë Ë bè îüç æì Š È í onlar ona, sabah ve akam arz olunup

34 durmaktadırlar.-ya'niâlifir'avin Dünyada kötü azâb ile mahvoldukları gibi Âhırete kadar âlemi ber Zahta da akam sabah nara arz ile ta'zib olunmaktadırlar.sonrada PPPƒÛa a ì Ü a òçb Ûa âì Ôm â ìíë 1imdi kıssanın hissası beyan olunarak buyuruluyor ki: Sh:»4166 bî ã Ûa ñì îz Ûa ó Ï aì äß a åí ˆ Ûaë bäü Š ääû b ã a UQ á è m ˆ Èß åî à Ûb ÄÛa É1 äíü â ìí UR = bè üa âì Ôí â ìíë ó ì ß bä îm a ÔÛë US a Ûa õì á èûë òä È ÜÛa á èûë ô Š ë ô ç UT =lbn Ø Ûa 3c ö aš a ó ä2 bä q ëaë ô è Ûa Š 1 Ìn aë Õy é ÜÛa Çë æ a Š j bï UU lbj Û üa ó Û ë ü åí ˆ Ûa æ a UV bø 2 üaë ó È Ûb 2 Ù 2 àz 2 j ë Ù j ãˆ Û á ç ë ó Ï æ a = á èî ma æbà Ü Š îì 2 é ÜÛa pbí a ó Ï æì Û bv í Šî j Ûa Éî à Ûa ì ç é ã a 6 é ÜÛb 2 ˆ Èn bï 7 éî Ì Ûbj 2 á ç bß Š j ü a

35 å Ø Ûë b äûa Õ Ü å ß Šj a üaë paì à Ûa Õ Ü Û UW æì àü Èíü b äûa Šr a Sh:»4167 aì Ü àçë aì äß a åí ˆ Ûaë Šî j Ûaë ó à Ç üa ô ìn í bßë UX òçb Ûa æ a UY æë Š ˆnmbß 5î ÜÓ 6 õó à Ûa üë pbz Ûb Ûa 4bÓë VP æì ä ß ªì íü b äûa Šr a å Ø Ûë bèî Ï k í ü òî m ü ó m bj Ç åç æë Š j Øn í åí ˆ Ûa æ a 6 á ØÛ k vn a ó ãì Ç a á Ø 2 ; åí Š a á äèu æì Ü î, Meali 1erifi Elbette biz Resullerimizi ve iyman edenleri mansur kılaca&ız hem Dünya hayatta hem de âhidler dikilece&i gün 50 O gün kü zâlimlere özür dilemeleri fâide vermez, onlara lâ'net vardır ve onlara yurdun kötüsü vardır 51 1anım hakkı için biz Musâya o hidayeti verdik ve Benî sraile o kitabı miras kıldık ki aklı

36 selîm sahiblerine bir irad ve bir ıhtar olmak için 52 O halde sabret, çünkü Allahın va'di haktır hem günahına isti&farveakam, sabah rabbına hamdiyle tesbih et 53 Çünkü 54 o kendilerine gelmi kat'îbir bürhan olmaksızın Allahın âyetlerinde mücadele edenler muhakkak ki onların sîynelerinde ancak yetiemiyecekleri bir kibir vardır sen hemen Allaha sı&ın, çünkü o, semî odur, basîr o 55 Elbette Göklerin ve Yerin halkı o nâsın halkından daha büyüktür ve lâkin nâsın ekserîsi bilmezler 56 Kör ise görenle müsavî olmaz, iyman edip iyi iyi iler yapan kimselerle ne de kötülük yapan, siz pek az düünüyorsunuz 57 Her halde o saat muhakkak gelecek, onda übhe yok ve lâkin nâsın ekserîsiinanmazlar 58 Halbuki rabbınız 6 buyurdu yalvarın ki bana size karılık vereyim, çünkü benim á ØÛ k vn a ó ãì Ç a ıbadetimden kibirlenenler yarın hor hakîr olarak Cehenneme girecekler 59 Sh:» aì äß a åí ˆ Ûaë bäü Š ääû b ã a Biz gönderdi&imiz Peygamberlerimiziveiyman edenleri elbette mansur kılarız - yardım eder, huccet ve zafer ve kâfirlerden intikam ile murada irdiririz bî ã Ûa ñì îz Ûa ó Ï hem Dünya hayatta = bè üa âì Ôí â ìíë hem de âhidlerin ehadete duruacakları gün - Kıyamet günü,

37 ya'ni hem Dünya, hem Âhıret,ikisinde de, ba'zı ahvalde bir müddet için onların mihnetlere maruz olarak imtihanlar geçirmeleri, bu va'din kat'ıyyetini nakzetmez, çünkü ıbret, akıbet ve netîceyedir. Bununla beraber Peygamberlerin ve mü'minlerin muzaffer olmaları yalnız Âhırete de kalmıyacaktır. Musânın veoiyman eden zatın Fir'avne galebesi gibi Dünyada da tehukkuk edecek, Âhırette de. E1HAD, âhidin cem'ıdir, sahibin cem'ınde eshab gibi. Bunlar Kıyamet günü nâsa karı âhidlik edecek olan Melâike ve Enbiya ve Mü'minîndir. 52. á è m ˆ Èß åî à Ûb ÄÛa É1 äíü â ìí o gün ki zâlimlere ma'ziretleri menfeat vermez - çünkü ma'ziretleri bâtıldır. Yâhud «æ ë ˆn ÈîÏ á èû æ ªì í üë» müeddasınca özür beyan etmek için kendilerine izin verilmez, a&ız açtırılmaz òä È ÜÛa á èûë ve onlara lâ'net vardır.-allahın rahmetinden ko&ulmak, uzaklatırılmak vardır a Ûa õì á èûë ve onlara yurdun kötüsü vardır - Cehennem. 53. ô è Ûa ó ì ß bä îm a ÔÛë 1anım hakkı için Musâya o hüdayı verdik - Fir'avne karı Dünyada o muvaffakıyyeti verdik, arkasından =lbn Ø Ûa 3c ö aš a ó ä2 bä q ëaë Beni sraîle o kitabı, ya'ni Tevratı mîrasda bıraktık 54. lbj Û üa ó Û ë ü ô Š ë ô ç

38 Sh:»4169 ülül'elbaba, selîm, halîs akıl sahibi olanlara bir irad ve tezkir olmak için - ya'ni Allahın Resullerine ve mü'minlere Dünya ve Âhıret nusrati muhakkak oldu&unu ve Fir'avn gibi zâlimlere karı mücahedenin lüzumunu ıhtar eylemek için. 55. Š j bï O halde sabret - müriklerin ezalarına tehammül ederek sebat et Õy é ÜÛa Çë æ a çünkü Allahın va'di haktır,nusratı muhakkak olacaktır,onuniçin sabret Ù j ãˆ Û Š 1 Ìn aë ve zenbine isti&far eyle - tedarük edemedi&in eksiklikleri örtmesi içinrabbının ma&rifetini iste Ù 2 j ë verabbının àz 2 hamdiyle tesbih et akam ve sabah - bu ta'bir her vakıt demek gibi bø 2 üaë ó È Ûb 2 devam ifâde eder. Allaha hamd-ü ükrederek tenzîhe devam et, ne lisan, ne kalb, hiç zikirden gafil olmasın demek olur. 56. = á èî ma æbà Ü Š îì 2 é ÜÛa pbí a ó Ï æì Û bv í åí ˆ Ûa æ a Kendilerine gelmi bir sultan: bir salâhiyyet ve bürhan olmaksızın Allahın âyatında mücadele eden

39 kimseler - âyatullah, Allahın varlı&ına ve birli&ine ve her hangi bir hususun hakkıyyetine dair nasbetti&i delâil ve kütübi münzelesi ve Peygamberlerinde ızhar eyledi&i mu'cizattan eamdır. Bunlarda mücadele için mesa& verecek bir bürhan ve huccet mütesavver olmadı&ından burada bigayri sultan kaydinin mefhumı muhalifi maksud de&ildir. Ancak dîn iinde söz söyliyebilmek için huccet ve bürhana müstenid bir salâhiyyet lâzım oldu&una tenbihtir. Bununla beraber nesıh, tahsıs ve takyid kabîlinden mesailde oldu&u gibi âyatullahı yine âyatullah ile karılatırarak bahsetmek caiz oldu&una iarettir de denilebilir. Lâkin hiç böyle bir salâhiyyet ve Sh:»4170 bürhan olmaksızın âyatullahda mücadele edenler Š j ü a á ç ë ó Ï æ a onların sînelerinde, gönüllerinde kibirden bakabireyyoktur-hakkı kabule tenezzül etmek istemiyen bir büyüklük da'vası, kuru bir azamet kuruntusu, lâkin 7 éî Ì Ûbj 2 á ç bß bir kibir ki onlar ona yetiecek de&illerdir. - Hadlerinden çok akın, ne imdi ne ileride muktezasına irmeleri ıhtimali bulunmıyan bir kibir, çünkü Allahın âyatının üstüne çıkılmaz, Allahın vermedi&i kadr-ü menzilet zorla alınmaz. Peygamberli&e kesbile yetiilemedi&i gibi Allah vergisinden fazla bir salâhiyyete de irilmez. te Allahın

40 âyetlerinde mücadele edenler sırf böyle bir kesb ile mücadele ediyorlar. Delili zâhir olan hakka karı teassub ile mücadele edenlerin hepsi bu hukümde dahıldir. Hepsi böyle sînelerinde yetiemiyecekleri bir kibir taıdıklarından dolayı mücadele ederler. Bunun sebebi nuzülünde ikirivayetvardır: 1 - Kurey mürikleridir ki «áî ÄÇ å îní ŠÔ Ûa å ß 3 u ó ÜÇ æ a Š Ô Ûa aˆ ç 4 Œ ã ü ìû» diyorlar. Ve «é îû a 6 bãì Ôj bß a Š î æb ìû» diyorlardı. 2 - Yehûddur, Mukatil demitir ki haklarında bu âyet nâzil olan mücadiller, Yehûdîlerdir. Deccale ta'zîm ettiler bu nâzil oldu g ça. Ebul'âliye de buna zâhib olmutu. Alûsînin nakline göre Abd ibni Humeyd ve bni ebî hatim senedi sahih ile ondan öyle tahric etmilerdir: Yehûdîler, Hazreti Peygambere (sallallahü aleyhi vesellem) geldiler de Deccal dediler, âhir zamanda bizden olacak ve ite olacaklar o zaman olacak ve öyle yapacak böyle yapacak diye büyüttüler de büyüttüler, bunun üzerine Allah tealâ «ƒ Ûa æì Û bv í åí ˆ Ûa æ a» âyetini indirdi g ça. Buna göre bu Sûre de bu âyetin medenî olması yakıır. Ebüssüud bunu öyle nakl eder: Bir de denildi ki mücadele edenler Yehûdîlerdir. Diyorlardı ki bizim Tevratta mezkûr olan sahibimiz

41 Sh:»4171 sen de&ilsin, o Mesîh ibni Davud, ya'ni deccal âhir zamanda çıkacak, saltanatı berr-übahreirecek, ırmaklar beraberinde gidecek. Allahın âyetlerinden bir âyet olacak, o vakıt mülk bize rücu' edecek. te Allah tealâ onların bu temennîlerine (ideallerine) kibir tesmiye etti ve kuruntularına irmelerini nefiy buyurdu g ça. Ya'ni Yehûdîler, Beni srailden bakasında nübüvvet görmek istemedikleri için gerek Kur'anda ve gerek sâir kitablarda nübüvveti Muhammediyyeye delâlet eden âyetlere sırf kibir ve hased yüzünden mücadele ederek Hatemül'enbiyayı bırakıp Deccalı iltizam etmiler ve onun zamanında saltanatın kendilerine geçece&ini bir temenni halinde ileri sürmüler isededeccalçıktı&ı zaman dahi mülk-ü saltanat kendilerine rücu' etmiyecektir. Alûsî der ki: bu mücadelede Yehûd iki vechile yalan söylediler, evvelâ, Resulullaha «sen bizim mu'teber olan sahibimiz de&ilsin» demelerinde yalan söylediler. Saniyen Deccalı kasd ederek o Mesihibni Davuddur demelerinde yalan söylediler. Çünkü hangi Peygamber ba's olunduysa ümmetini behemehal Deccaldan tahzir buyurmu, sakındırmıtır.obirbiaret de&il, fitne ve beliyyedir. Onlar ise onu Peygamber yerine tutarak sahibimiz demilerdir ki bunun âyatullaha bigayri sultanin mücadele oldu&unda übhe yoktur g ça.

42 Hadîslerde eratı saatten olmak üzere iki mesîh zikr olunur. Birisi: mesîh Isânın nüzulü, birisi de mesîh Deccalın zuhurudur. Müseylime gibi yalan yere Peygamberlik iddiasıyle çıkacak otuz kadar Deccal zikredilmi, en büyük fitne olan mesîh Deccalın ise ülûhiyyet iddiasiyle huruc edece&i haber verilmitir. Ancak mesîh Deccala Mesîh ibni Davud denilmi oldu&unu da bu âyetin tefsirinde iitmi oluyoruz. Halbuki Mettâ ncilinin baında görüldü&üne göre Hırıstiyanlar bu ismi «Iselmesîhibni Davud» diye Hazreti Isayâ vermektedirler. Buna sebeb olarak da Meryemin nianlısı dedikleri Sh:»4172 Yusüfün Hazreti Davud neslinden oldu&unu söylemektedirler, Isânın tevellüdü Meryemle Yusüfün ictima'larından evvel ruhul'kudüsten oldu diye tasrih edilmi iken Yusüf babası imi gibi onun vasıtasiyle Hazreti Davuda nisbet edilmesi bir tenakuz tekil eder. Lâkin Mettâ incili her nedense bu tenakuzla beraber Hazreti Isâya Mesîh ibni Davud demekte ısraretmitir.aynizamandahazretiisâyı tanımadıkları

43 ma'lûm olan Yehûdîler de âhir zamanda çıkacak Deccale bu ismivermiler, bu cihetle aralarında bir mene'den çıkmı olması melhuz bulunan garib bir noktai nazar teabühü hasıl olmutur. Biz bundan unu anlamı oluyoruz ki: mesîhi Deccal yalancı Mesih demektir. Varid olan haberlere göre deccal, bir yalancı, nâsı aldatmakta mahir bir sahtekârdır ki kâfirli&i, sahtekârlı&ı yüzünden belli oldu&u halde bir takım harikalar göstererek ülûhiyyet da'va edecek ve en büyük fitne olması da bundan olacaktır. Ulema demilerdir ki: Allah tealâ Peygamberlik iddia eden bir yalancıyatasdık ıhtimali bulunan bir mu'cize vermez, çünkü tekik olur, âyâtullah ile mücadeleye sultan verilmi olur. Fakat ülûhiyyet iddia eden bir yalancıyaibtilâ içinhertürlü harikayı verebilir. Zira kendisi hâdis olan mahlûkun Allah olmadı&ına aklî bürhan daima kaim bulundu&u için onun yalancılı&ı haddi zatında zâhirdir, ondan dolayı âyâtullah ile mücadeleye bir sultan verilmi olmaz. Deccalin bu suretle bir yalancı mesîholması, onun hıristiyanlık taklidi altında zuhur edece&ini anlatır.mesîhisadık olan Isânın nüzuliyle onu katledece&ine dair olan eserler de bunu te'yid eyler. Yehûdîlerin mesîhi sadık olan Isâya ve Hatemül'enbiyaya kibr-ü hasedle küfrederek bütün ümidlerini mesîhi kâzib olan deccale ba&lamaları ne acîb bir bedbahtlık ne elîm bir mahrumiyyettir. Bu son senelerde Yehûdîlere Filestînde bir hukûmet yapıvermek istiyen ngiltere acaba onlara

44 Sh:»4173 gözledikleri mesihi kâzib rolünü oynayıverecek midir. Lâkin Allah tealâ buyuruyor ki: «éî Ì Ûbj 2 7 á ç bß» 6 é ÜÛb 2 ˆ Èn bï onun için sen hemen Allaha sı&ın - öyle kibirden ve kibirli hasedcilerden, yâhud deccalın errinden Allaha sı&ın Šî j Ûa Éî à Ûa ì ç é ã a çünküiitecek odur, görecek o - ya'ni senin ve onların bütün dediklerinizi iiten ve iitecek olan ve bütün yaptıklarınızı gören ve görecek olan ancak odur. Bu, bir taraftan va'd, bir taraftan vaîddir. 57. b äûa Õ Ü å ß Šj a üaë paì à Ûa Õ Ü Û Elbette SemavatveArzın halkı o nâsın halkından daha büyüktür. - Bu âyetin terkibinde bir kaç ma'nâ vardır:bir kerre nâsın Allaha ve Allahın âyetlerine karı kibr-ü mücadelesi haddini bilmemek oldu&unu ıhtardır. Ya'ni o kibredenlerin kibir, ne haddinedir ki Göklerin ve Yerin yaradılıı onların yaradılıından daha büyük daha azametlidir. Öyle ki insan onların içinde bir zerrecik gibi kalır,hattâinsan Arzın üzerinde bir mikrop, Arz bütün âlemin içinde bir zerre mesabesindedir. O halde insanın YereGö&e karı bile büyüklenmek haddi de&ilken onları yaradan halika karı kibir taslama&a kalkması ne büyük cehalettir, ikincisiba's-üiadeye iaretle bir vaîd olmak üzere öyle demektir. lk evvel Semavat ve Arzı yaratmak, ibda' etmek, insanları

45 tekrar yaratmaktan daha büyük bir itir, o Gökleri ve Yeri hiç yok iken yaradan, ölen insanlara tekrar hayat verib de yaratamaz mı? âde ibtidadan elbette kolaydır.zemaherî bu ma'nâyı tercihetmitir, Üçüncüsü Nakka gibi ba'zı müfessirînin verdi&i ma'nâya göre «halkunnâs» fâıline muzaf olmak üzere: Gökleri ve Yeri yaratmak insanların yaptı&ı eylerden elbette büyüktür. Bunun hasılı SemavatveArzile insanları mukayese de&il Sh:»4174 Allahın sun'ıyleinsanların sun'unu mukayesedir, bu mukayesenin sebebi de mücadele edenlerin san'atlerine güvenerek kibirleridir. Ya'ni insanlara nisbet olunan keifler, san'atler, iddialarınca icadlar, yaradılar her ne olursa olsun hiç bir zaman Allahın yaradıına benziyemez, Göklerin, Yerin yaradılıı gibi olamaz. Binaenaleyh mücadillerin deccalların gösterecekleri hârikalar insanları aldatmamak lâzım gelir. æì àü Èíü b äûa Šr a å Ø Ûë velâkin nâsın ekserisi bilmezler - de aldanırlar, kendilerini veya eserlerini Göklerden ve Yerden büyükmü gibi farzeder ma&rurolurlar.yâhudinsanların yaptı&ını Allahın yaptı&ından büyük zannederler, kibirlenirler. Meselâ Allah bir kulak yaratmıtır,insan onunla uzak yakın mesafeden ses iitir, sonra insanlar bir de radyo kefetmilerdir. Fakat ılmi olmıyan

46 nâsın bir ço&u radyoyu insanın halkı ve kulaktan daha mühim bir san'at zanneder, düünmezkikulak olmayınca radyo hiçtir. Ve bilmez ki hakıkatte radyo da Allahın yaratmasıdır.muhyiddiniarabîfütuhatı Mekkiyyesinde der ki: ibu «b äûa Õ Ü å ß Šj a üaë paì à Ûa Õ Ü Û» âyetinde büyüklü&ü cirmvekemmiyyetbüyüklü&ü sanma, çünkü o basar ve basîreti olan herkes için ma'lûmdur. O büyüklük Allah tealânın onlarda icra eyledi&i bir ma'nâdan dolayıdır ki o insanda yoktur. «ò ãbß üa bä ŠÇ b ã a» âyeti ondandır, onların ibasını cehillerinden sanma, belki emaneti hâmil olmak cehildendir, onun için Allah tealâ «= üì èu b ßì Üû diye insanı tavsıf buyurmutur.demek ki Semavât ve Arz ve Cibâl emanetin kadrini ve onu hâmil olanın muhatarada oldu&unu, çünkü onu ehline edaya muvaffak olaca&ına yakıyni bulunmadı&ını bilmiler ve Allahın arz ile muradı aklı mizana çekmek oldu&unu anlamılardı. Demek ki Arzın, Cibâlin, Semanın aklı insanın aklından çok idi. Onlar kendilerini Allahın üzerlerine vacib kılmadı&ı ey'esokmadılar, çünkü o bir arz idi, bir emir de&il idi ki Allahın iycabına ta'zîmlüzumiyle tav'an ve ker'hen icâbet Sh:»4175

47 teayyün etsin. Halbuki «b 6 ç Š ëa b Ç ìÿ a bî n ö» ya'ni size bırakılacak ey'leri isteristemez kabule âmade olun dedi&i vakıt «å î È ö bÿ bä îma» dediler. Hakkın kendilerinde yapmak istedi&i her eyi kabule âmade olduklarını söylediler g ça. 1eyhın bu sözü insanı nüshai kübra ve nüshai camia addeden sözlerine münafi görünür. Zira Semavat ve Arzın cismanî haysiyyetten ma'lûm olan büyüklü&ünden baka aklî haysiyyetinden de büyüklükleri tesbit edilince insan için hiç büyüklük haysiyyeti kalmamı demektir, bunu «6 é ä ß b Èî àu üa ó Ï bßë paì à Ûaó Ï bß á ØÛ Š ë» âyeti ile tevfık etmek lâzım gelir ki birinde maddiyyet birinde ma'neviyyet haysiyyeti zâhir görünür. Maamafih eyhın bu ifâdesi bize garizî noktai nazardan da bir mukayese ıhtar etmitir,garîzî,ya'nifizyolojik haysiyyetiyle bakıldı&ı zaman da Semavât ve Arz emri hakka muhalif hiç bir eyyapmaz,vazıfede ne hata ne ısyan yapmaz, teklif ile ıhtiyarî vazıfei emaneti kabul etmemi, lâkin iycabile verilen emanatı hakkıylesaklar, halbuki insan hem hata eder hem ısyan yapar emanatına zulüm de eder, yanılır da, bunun için Semavât ve Arz,hakkın emrine itaat haysiyyetiyle de insandan büyüktür, demek ki kibirlenenler cehaletinden kibirlenirler. 58. Šî j Ûaë ó à Ç üa ô ìn í bßë kör de gören ile müsavî olmaz - ya'ni mebde ve meâdında hakkı tanımaz olan kör kalbli ile hakka ârif olan basıret sahibi ılm ehli müsavî olmaz. Ilmi olup da mucebiyle amel etmiyenler, görüp de görmezceden gelenler de görmez hukmündedir.

48 Onuniçin temsilden tahkika geçilerek buyuruluyor ki 6 õó à Ûa üë pbz Ûb Ûa aì Ü àçë aì äß a åí ˆ Ûaë iyman edip salih ameller iliyenlerle ne de kötülük yapan - bunlar da müsavî olmaz. O halde insan ahseni takvim de olur, cismanî olan küçüklü&e mukabil «6 é ä ß b Èî àu üa ó Ï bßë paì à Ûaó Ï bß á ØÛ Š ë» mahtukunca nüshai camia olur æë Š ˆnmbß 5î ÜÓ siz pek az düünüyorsunuz - Sh:»4176 ey insanlar yâhud ey mücadiller. 59. òî m ü òçb Ûa æ a Her halde o saat - o ceza saati olan Kıyamet - muhakkak gelecek bèî Ï k í ü onda übhe yok - übheye mahal yok æì ä ß ªì íü b äûa Šr a å Ø Ûë velâkin nasın ekserîsi iyman etmezler á ØÛ k vn a ó ãì Ç a á Ø 2 4bÓë Halbuki rabbınız buyurdu ki «6» yalvarın bana ki size karılık vereyim - hem duâ hem ıbadet zikr á ØÛ k vn a ó ãì Ç a edilmi oldu&u için ya duâ ıbadet ile yâhud da ıbadet duâ ile tefsir edilmek ıktızaeyledi&i için müfessirler iki

49 vecih beyan etmilerdir: Birincisi, Kur'anın bir çok yerlerinde oldu&u üzere duâ ıbadet ma'nâsına olarak: bana ıbadet ve kulluk edin ki size sevab ve mükâfat vereyim demek olur. bni Abbas Dahhak ve Mücahidden merviy olan bu tefsire göre talebi filî de art edilmi demektir. Bu surette u ta'lil bu ma'nâya mutabık olur: ó m bj Ç åç æë Š j Øn í åí ˆ Ûa æ a zira benim ıbadetimden istikbar edenler - ya'ni kibirlerinden bana ıbadet etmek istemiyenler ;åí Š a á äèu æì Ü î, muhakkak yarın hâr-ü hakır olarak Cehenneme 6 gireceklerdir. - kincisi demek, isteyin benden vereyim size á ØÛ k vn a ó ãì Ç a demektir ki süddîden merviy olan ve ilk nazarda anlaılan da budur. Fakat buna göre de ıbâdet duâ ile tefsir edilmek lâzım gelecektir. Bunu böyle ikivecihliolarakifâdenin nüktesi, ıbadetin duâ, duanın da ıbadet ile telâzümünü ifâdeiçindir, bir taraftan duâ ıbâdetin ili&i mesabesinde oldu&u gibi ıbâdet de duânın kabulü eraıtindendir. Bu duâ emri çok ehemmiyyetli ve ayanı dikkattir. Burada evvelâ insanın irâdei cüz'iyyesinin bir tahkiki ile cebrin reddi vardır.gerekıbâdet ma'nâsına olsun gerek sade duâ ikisinde de istemek emredilmi ve Allahın isticabesi Sh:»4177