Fussilet sûresi Sûrei secde, Sûrei hâmimissecde, Sûrei mesabîh, ve sûrei Akvat dahi denilen bu Sûre de

Transkript

1 Sh:»4184 FUSSLET oü Ï ñ ì TQ Fussilet sûresi Sûrei secde, Sûrei hâmimissecde, Sûrei mesabîh, ve sûrei Akvat dahi denilen bu Sûre de mekkîdir. Âyetleri - Küfî rivayetinde elli dört, Mekkî ve Medenî elli üç, Basrî ve.amî elli iki sayılmı0tır. Kelimeleri-Yediyüz. Harfleri - Üç bin üç yüz elli. Fasılası - PÆPÂP PlP P P PæPâ harfleridir.

2 Bu Sûre, sûrei Mü'minin ahirinde «ƒ Ûa üa ó Ï aë Šî, í áüïa» hatimesiyle kâfirlerekar0ı yapılan tehdidin bir nevi' tafsıl ile bir te'yidi gibidir. Beyhekînin.uabı iymanda Halil ibni Mürreden tahricine göre Resuli ekrem sallallahü aleyhi vesellem «Ú bjm» ile «ê v áy» yi okumadan uyumazdı. ággggggggggggî y ŠÛa å à y ŠÛa é ÜÛa ágggggggggggg 2 lbn S 7 áî y ŠÛa å à y ŠÛa å ß 3í Œ äm R á y Q a 7 Ší ˆãë a Šî, 2 T =æì àü Èí â ìô Û b î 2ŠÇ b ã a Š Ó é mbí a oü Ï ò ä a ó Ï bä 2ì Ü Ó aì ÛbÓë U æì Èà íü á èï á ç Šr a Š ÇbÏ lbv y Ù ä î2ë bä ä î2 å ßë Š Óë bä ãa a ó Ïë é îû a bãì Ç m b à ß æì Ü ßbÇ bä ã a 3à ÇbÏ Sh:»4185 é Û a á Ø è Û a bà ãa óû a ó yì í á Ø Ü r ß Š 2 b ãa bà ã a 3 Ó V W =åî Š à Ü Û 3 íëë 6 êë Š 1 Ìn aë é îû a a ì àî Ôn bï yaë

3 æ a X æë Š Ïb á ç ñš üb 2 á çë ñì ŒÛa æì m ªì íü åí ˆ Ûa ; æì ä àß Š îë Š ua á èû pbz Ûb Ûa aì Ü àçë aì äß a åí ˆ Ûa Meali.erifi áy 1 O rahmânı rahîmden indirilme 2 Öz Arabca bir Kur'an olmak üzere âyetleri ayırdedilmi0 bir kitab, bilecek bir kavm için 3 Hem müjdeci olarak hem kocundurucu onun için çokları ba0ını çevirmi0tir de onlar i0itmezler 4 Ve 0öyle demektedirler: kalblerimiz senin bizi çabırdıbın 0eyden örtüler içinde,kulaklarımızda da bir abırlık var, ve seninle bizim aramızdan bir gerki çekilmi0tir, haydi yap yapacabını, çünkübiz yapıyoruz 5 De ki: ben sırf sizin gibi bir be0erim ancak bana 0öyle vahiy veriliyor: hepinizin tanrısı bir tanrıdır,onuniçin hep ona dobrulun ve onun mabrifetini isteyin ve vay haline o mü0riklerin6kizekâtı vermezler ve Âhırete onlar kâfirdirler 7.übhesiz iyman edip iyiiyi i0ler yapanlar onlar için minnetsiz bir ecir var 8 3. é mbí a oü Ï Âyetleritafsıl olunmu0 - hem lâfzı i'tibariyle fasılaları ve sûrelerinin evvel

4 ve âhirleri ayırd edilmi0 hem de ma'nâsı i'tibariyle va'd ü vaîd, kısas u ahkâm ve sair aksama ayrılarak tefsıl ve tavzıh olunmu0tur. Sûrei Hudun evvelinde «oü Ï á q é mbí a oà Ø y a» lbn bak. 5. ò ä a ó Ï bä 2ì Ü Ó aì ÛbÓë - Bunu söyliyenler Ebu cehl ile maıyyetinde Kurey0ten bir cemaat idi. Hazreti Ömerden merviydir ki Sh:»4186 Kurey0 Resulullaha dobrubakmı0lardı, Resulullah onlara: sizi islâma gelip de Araba Efendilik etmekten meneden nedir? buyurdu, dediler ki ya Muhammed, biz senin söyledibini anlamıyoruz,i0itmiyoruz, kalblerimizde gılîf var, Ebu cehil de tuttu kendisiyle Resulullahın arasına bir perde çekip ya Muhammed! dedi «bä ä î2 å ßë Š Óë bä ãa a ó Ïë é îû a bãì Ç m b à ß ò ä a ó Ï bä 2ì Ü Ó lbv y Ù ä î2ë» dedi fakat, ertesi gün onlardan yetmi0 ki0i Resulullaha gelip ya Muhammed! àz Ûa bize islâmı arz et dediler, arz edince islâma girdiler, Resulullah tebessüm edip: dün é Ü Û benim da'vetime kar0ı kalblerinizde gılîf, kabuk oldubunu, kulaklarınızda abırlık bulundubunu söylüyordunuz, bu gün müsliman oldunuz buyurdu, ya Resulullah biz dün yalan söylemi0iz, öyle olsa idi

5 ebeden hidayet bulamazdık dediler. å îß ìí ó Ï üa ÕÜ ô ˆ Ûb 2 æë Š 1 ØnÛ á Ø ä öa 3 Ó Y bèî Ï 3Èuë QP 7åî àûbè Ûa l Ù Û a 6 a ãa éû æì ÜÈ vmë òè2 a ó Ï bèmaì Óa bèî Ï Óë bèî Ï Ú b2ë bè Ó ìï å ß ó aë ó çë õ bà Ûa óû a ô ìn a á q QQ åî Ü ö b Ü Û õ aì 6 âb ía bä îma bnûbó b 6 ç Š ëa b Ç ìÿ bî n öa 5 Ûë bèû 4bÔÏ æb ó Ï ó y ëaë å îß ìí ó Ï paì à É j å èî šôï QR åî È ö bÿ Ù Û b 6 Ä 1 yë > î 2b à 2 bî ã Ûa õ bà Ûa b ä í ë b 6 çš ßa õ bà 3 áî ÜÈ Ûa Œí ŒÈ Ûa Ší Ôm Sh:»4187 bç òô Çb 3 r ß òô Çb á Ø m ˆ ãa 3 ÔÏ aì Š Ça æ bï QS á è 1 Ü å ßë á èí ía å î2 å ß 3 ŠÛa á è mõ bu a QT 6 ì àqë bà 2 b ã bï òø Üß 4Œ ãü bä 2 õ b ìû aì ÛbÓ 6é ÜÛa ü a a ë j Èm ü a

6 üaó Ï aë Šj Øn bï bç b ßbÏ QU æë Š Ïb é 2 á n Ü a ô ˆ Ûa é ÜÛa æa a ëší áûëa 6 ñ ì Ó b ä ß a åß aì ÛbÓë Õz Ûa Š îì 2 QV æë z ví bä mbí b 2 aì ãb ë 6 ñ ì Ó á è ä ß a ì ç á èôü laˆç á èôí ˆ ä Û pb zã âb ía ó Ï a Š Š b zí á è îüç bä Ü bï á çë ô Œ a ñš üa laˆèûë b 6 î ã Ûa ñì îz Ûa ó Ï ô Œ Ûa óüç ó àè Ûa aì jzn bï á çbä í èï ì àq b ßaë QW æë Š ä íü 7æì j Øí aì ãb bà 2 æì è Ûa laˆè Ûa òô Çb á è mˆ bï ô è Ûa ; æì Ô ní aì ãb ë aì äß a åí ˆ Ûa bä î vãë QX Sh:»4188 Meali.erifi De ki: siz gerçekten küfredip duracak mısınız o halikakîarzı iki günde yarattı, bir de ona menendler ko0uyorsunuz? o bütün âlemlerin rabbı 9 Hem ona üstünden abır baskılar yaptı ve onda bereketler husule getirdi, ve onda azıklarını takdir buyurdu, ara0tıranlar için bir düzeye dört gün içinde 10 Sonra Semaya

7 dobruldu da o bir dumanken ona ve Arza gelin, ikiniz de ister istemez, dedi: geldik istiye istiye dediler 11 Bu suretle onları iki günde yedi Sema olmak üzere yerine koydu, ve her Semada ona aid emrine vahiy verdi, ve Dünya Semayı kandillerle donattık vehıfzettik,i0te bu hep o azîz alîmin takdiridir 12 Bunun üzerine yine ba0larını çevirirlerse o vakıt de ki: size Ad ve Semûd saıkası gibi bir saıka haber veriyorum 13 Onlara Allahdan ba0kasına tapmayın diye Resuller önlerinden ve arkalarından geldibi vakıt, "rabbımız: dilese idi Melâike gönderirdi, onun için biz sizin gönderildibiniz 0eylere inanmayız" dediler 14 Sonra Âd, Arzda bigayri hakk kibirlenmek istediler ve bizden daha kuvvetli kim var? dediler, ya kendilerini yaratmı0 olan Allahın onlardan daha kuvvetli oldubunu bir dü0ünmediler de mi? Fakat âyetlerimizi inkâr ediyorlardı 15 Biz de kendilerine Dünya hayatta zillet azâbını tattırmakiçin nuhusetli günlerde üzerlerine bir sarar rüzgârı salıverdik ve elbette Âhıret azâbı daha zilletlidir, hem de onlar kurtarılamıyacaklardır 16 Semûde gelince; biz onlara yolu gösterdik de onlar hidayete kar0ı körlübü sevmek istediler, derken ve kendilerini kesibleri sebebiyle o hor azâb saıkası alıverdi 17 yman edip de korunur olanları ise kurtardık ó Ï üa ÕÜ birisi «å îß ìí - Bu «å îß ìí ó Ï» kaydinde ikiihtimal vardır: Õ Ü» ye müteallık mef'ulü fih olmak, ikincisi zarfı müstekarr olarak Arzdan hali mukaddere olmaktır. Evvelkisine göre ma'nâ: Arzı iki günde halk etti demek olur. Arz halk olunurken henüz

8 ma'lûmumuz olan gün bulunmıyacabından yevm, mutlak vakıt ma'nâsına Sh:»4189 ya'ni iki nevbette demek olur ki Allahü a'lem birisi «b Ô m bnãb üaë paì à Ûa æa a ë Š1 åí ˆ Ûa Ší áû ëa b 6à çbä Ôn1Ï» mantukunca Arzın Semadan fetk olundubu gün, birisi de «üa ß ô ˆ Ûa ì çë» buyuruldubu üzere, Arzın medd olundubu, ya'ni kı0rı Arzın kaymak halinde dö0enmebe ba0ladıbı gündür. kincisine göre de ma'nâ: Arzı iki günde olmak üzere halk buyurdu demek olur. Bu surette Arzın kaç günde yaratıldıbı söylenmi0 olmıyarak yaratıldıktan sonra iki gün içinde bulunması hali anlatılmı0 olur ki bu da bir seneyi ikiye bölen iki gün dönümü nevbetidir. Çünkü Arz bu iki vakıt içinde deveran etmek üzere yaratılmı0tır. 10. bè Ó ìï å ß ó aë bèî Ï 3Èuë hem onda üstünden baskılar yaptı - dablar, kı0rı Arzı tabanına çiviler gibi kazıklar,bu «ë aë» istînafiyyedir, «Õ Ü» ye atıf debildir, çünkü fasıl vardır. bèî Ï Ú b2ë ve onda bereketler husule getirdi - Arzda hayr-ü hayata salih 0eyler, sular, ma'denler, nü0û ü nemâ kuvvetleriyle nebatat ve hayvanat gibi feyz-u bereket menabiı yeti0tirdi bèmaì Óa bèî Ï Óë ve onda azıklarını da takdir buyurdu - ya'ni nebatat ve hayvanatın

9 ya0amak için muhtac oldukları yabmur ve sair hasılatı da mıkdar ve kemmiyyetleriyle ta'yin buyurup Arzda biçimine koydu 6 âb ía òè2 a ó Ï dört gün içinde - ya'ni bütün bunları dört gün içindeyaptı. Yahud dört gün içinde olarak yaptı. Evvelkiiki de içinde dahil olmak üzere dört, ki bunda da gösterdibimiz vechile öbirleri gibi iki ma'nâ vardır. Birisi, meadinin ve dabların halkı nevbeti, biri de nebatat ve hayvanatın halkı nevbeti ki ikievvelkiile dört olur. Birisi de «b èîï» dan hal olmasıdır ki fusuli erbaayı göstermi0 olur, bu surette evvelki iki gün burada dahil olmu0 bulunur. Fehmi âcizâneme göre burada bu ma'nâ Sh:»4190 obirinden daha zâhir ve nazmın siyakına daha mülâyimdir. Çünkü Arzın berekât ve akvaâtı her sene bu dört mevsim içinde yeti0ir, kemmiyyet ve mıkdarıyle biçimini bunlar içinde alır, bu haysiyyetle ( Ï ) nin «Ú b2» ve «Ó» fiıllerine teallûku dahi ayni ma'nâyı ifâde edebilir ve bu ma'nâca 0u kayiddevâzıh ó olur bütün ara0tıranlar için müsavî olmak üzere - dört gün, zira her yerde åî Ü ö b Ü Û õ aì rızkistiyenlerin hepsinin rızkı bu dört mevsim içinde yeti0ir, rızıklar müsavî olmazsa da günler müsavîdir. Dört mevsim hepsi için dörttür. Burada «õ aì» «å î Ü ö b Ü Û» ye müteallık olmamak ve mes'eleyi

10 soranlar ma'nâsına olmak da melhuzdur. Bu dört günü evvelki ikiye zamm ile mecmuunu altı olmak üzere tefsiri muvafık görmüyorlar,zirabu surette Semanın zikr olunacak iki güniyle günlerin mecmuu sekize bâlib olur. Halbuki bir çok âyetlerde «âb ía ò n ó Ï üaë paì à Ûa ÕÜ» buyurulmu0 olmakla bu günler o altı günün beyanı oldubuna göre onu tecavüz etmemek lâzım gelir. Bu ciheti sûrei «A'raf» ta «á q âb ía ò n ó Ï üaë paì à Ûa ÕÜ ô ˆ Ûa é ÜÛa á Ø 2 æ a ŠÈ Ûa óüç ô ìn a» âyetine bak. 11. óû a ô ìn a á q SonraSemayadoBrudoBruldu - ya'ni ınâyeti õ bà Ûa ilâhiyyesini dosdobrusemayatevcih buyurdu. «ô ìn a» kelimesi «ó Û a» ile sılalandıbızaman istikamet almak, dosdobruteveccüh etmek ma'nâsınadır ki Allah tealâ hakkında dobrudan dobruirâdeile tefsir olunur. Ya'ni ınayeti ilâhiyyesini dobrudan Semaya dobrutevcih buyurdu æb ó çë o bir duman halinde idi 5 Ûë bèû 4bÔÏ irâde buyurdu da ona ve Arza dedi ki b 6 ç Š ëa b Ç ìÿ bî n öa ikiniz de isteristemez gelin - ikinizbirmüttefikanemrimemünkad olun, tabiatlerinize gerek muvafık olsun, gerek olmasın, yâhud ikiniz de, vücude gelin, tevekkün

11 edin Sh:»4191 åî È ö bÿ bä îma bnûbó dediler ki ikimiz de isteyerek geldik - buradaki «á q» yirazîve Kazıy beyzavî gibi müfessirînin bir kısmı zamanî debil, rutbî terahı ile anlamı0lar, ya'ni Semânın yaradılı0ı Arzın yaradılı0ından evvel olup yalnız burada Arzın halkını beyandan sonra beyan edilmi0tir.busurette «b î n öa» demek vücude gelin ma'nâsına tekvinden ıbarettir. Dühan da ilk maddenin yaradıldıbı haldir. btida maddei ulâ yaradılmı0 ve onda henüz bir zıyaolmadıbı, zulmanî bir halde bulundubu veyâhud madde tabiati esas i'tibariyle zulmanî bulundubu için duhan ta'bir edilmi0tir. Bu güzel bir ma'nâdır.lâkin «æb ó çë» cümlesinin haliyye olarak «a ìn a» ya ıktiranı ve «b î n öa» emrine tekaddümü ıktiza edecebine göre maddenin kıdemini iyham etmek gibi bir 0âibe vardır. Buna mukabil ekser müfessirîn ise «á q» niu terahîsi zamanî oldubuna kail olmu0lar ve arzın ilk halkı Semâdan evvel olup ancak «6èî y b Ù Û È2 üaë» mantukunca dahvi, ya'ni dö0enmesi sonra oldubunu söylemi0lerdir. Bu âciz de bunu Cumhurun uslûbu üzere anlamayı tercih ediyorum..u kadar ki Semâdan murad «õ bß å ß bä ÛŒ ãaë» de oldubu gibi Arzın yukarısı, ya'ni hava tarafı demek õ bà Ûa

12 oldubuna zâhib oluyorum, bu surette «ô ìn a á q» yukarıdaki «üa ÕÜ» ya ma'tuf olarak 0öyle demek olur: Arzı, ilk halk sonra dobrudan dobru yukarısını yaratmayı irâde buyurdu bir duman olarak, demek ki Arz ilk yaradılı0ında ibtida Semâdan ayrıldıbıs ıraate0 halinde idi, sonra bu ate0tenanın yukarısına dobruseması olarak duman halinde gazlar püskürüyordu 5 Ûë bèû 4bÔÏ bu halde o duman halindeki Semaya ve Arza «6 ç Š ëa b b Ç ìÿ bî n öa» ikiniz bir tav'an ve kerhen gelin - tabiatinize uygun gelse de gelmese de ikiniz birlikte birbirinize uyarak bir nizam üzere hareket edin dedi. Bütün Semâ içinde Arzın ve hevasının birlikte hareket etmesini emreyledi «å î È ö bÿ bä îma bnûbó» ikimiz de tav'ımızla geldik dediler. Ba'zıları bu Sh:»4192 emri ve tav'î 0uurî ma'nâda anlamak istemi0lerse de mutlak tevâfuk ve inkıyad ma'nâsına olmak daha mütebadirdir. Ya'ni verilen emirde icra edilen te'sirde her biri tabiatindekinin hılâfına bir fiıl ve harekete dahi sevk edilseler onlar onun kabulünü bir tabiat edinmi0lerdir. Onun için hareket ve sükûn gibi muhtelif tabiattete'sirleri tabiî gibi kabul ederler. Emri ilâhîye kar0ı hiç bir muhalefetleri vakı olmaz. Onun için atalet

13 kanunu denilen bu mutaveat ve kabiliyyet ile bütün ecramı Semaviyye ve ecsamı Arzıyyenin hâdisatı tabiî imi0 gibi iyzah olunabilir. Burada eserden olmak üzere 0öyle bir «3 îó» de naklederler: denilmi0 ki Semavat ve Arz halkolunmadan Ar0 su üzerinde idi, sudaki suhunetten bir kaymak ve bir duman çıktı, kaymak suyun yüzünde kaldı, ondan kuraklıbı halketti ve ondan Arzı ıhdas eyledi, duman da yukarı yükseldi, ondan da Semayı yarattı g ça. Fahri Razî der ki: bu kıssa Kur'anda yoktur, Yehûdun Tevrat dedibi kitabın evvelinde vardır. Bir delil delâlet ederse kabul olunabilir, Zemah0erî garib bir fıkra daha nakleder de kuraktan bir arz yaptı sonra da onu ayırdı iki arz yaptı der. Ayrılan bu ikiarznedir?yaarzdan Kamerin ayrılması olacak, yahud da Amerikanın ayrılması olacaktır..imdi asıl Semavâta geçilerek buyuruluyor ki 12. å îß ìí ó Ï paì à É j å èî šôï hasılı onları iki günde sablam yedi Semaya tamamladı - bu iki günün birisi, Arzın da halkından evveli ilk maddenin halkı, birisi de ecramın te0ekkülü günleridir ki Sûrei «A'raf» ta beyan olundubu üzere altı günden ikisinite0kil eder. Yâhud birisi Arzın halkından evveli, birisi de Arzın halkından sonrasıdır. Çünkü Kamer, Zühre, Utarid gibi ba'zı ecramın halkı Arzdansonradır. Buna göre «å èî šôï» deki «b Ï» nın ta'kıb ma'nâsı da mahfuz kalmı0 olur. Sûrei «Bakare» de «6 É j å èí ì Ï» bak. Fikri âcizâneme göre bu iki gün Semavâtten paì à

14 hali mukaddere olmak Sh:»4193 üzerebiridünyabiriâhıret olmak da muhtemildir. Bunları böyle ıhkâm ve itmam buyurdu b 6 çš ßa õ bà 3 ó Ï ó y ëaë her Semâda ona aid emri de vahiy buyurdu - her Semanın Meleklerine orada cereyan edecek 0üunun emrini de telkın buyurdu ki bu da itmam cümlesindendir. Bütün bunların bu yolda zuhur ve itmamından Sâni' tealânın kudreti âyâtı tecelli ettibi için bu noktada gıyabdan tekellüme iltifat ile buyuruluyor ki > î 2b à 2 bî ã Ûa õ bà Ûa b ä í ë ve Dünya Semayı mısbahlar, ya'ni parlak k aìø Ûa? = òäí Œ» b 6 Ä 1 yë kandillerle donattık süsledik «2 hem de mahfuz kıldık -.eytanlar yana0amazlar áî ÜÈ Ûa Œí ŒÈ Ûa Ší Ôm Ù Û i0teo,oazîz,alîmin takdiridir. - Siz ona hep küfür mü edip duracaksınız? De 13. aì Š Ça æ bï yine ı'raz ederler, aldırmazlarsa 3 ÔÏ o vakıt dedi ki: òô Çb á Ø m ˆ ãa sizebirsaıka tehlükesi haber veriyorum - ya'ni yıldırım gibi bir çarpı0ta helâk edecek 0iddetli bir azab 6 ì àqë bç òô Çb 3 r ß Delâilünnübüvvede Beyhekî ve bni asakir cabir ibni

15 Abdullahdan rivayet ederler, demi0tir ki: Ebû Cehl ile Kurey0in ileri gelenlerinden bir cemaat 0öyle dediler: Muhammedin i0i bizi 0übheye dü0ürdü, sihir ve kehanet ve 0ı're âlim bir adam arasanız onunla konu0sada bize onun i0ini bir anlatsa dediler. Bunun üzerine Utbe ibni Rebîa: ben vallahi 0ı'ri, kehaneti, sihri dinlemi0im, ona dair bir ılm edinmi0imdir, eber öyle ise Muhammed bana gizli kalmaz dedi ve vardı da ya Muhammed, sen mi daha hayırlısın Ha0ım mı, sen mi hayırlısın Abdülmuttalib mi? dedi, Resulullah cevab vermedi, ya sen bizim ilâhlarımıza kadh ediyor ve atalarımızı tadlil eyliyorsun, Sh:»4194 eber reislik senin olsun istiyorsan, bayraklarımızı sana dikelim ve eber mal istiyorsan sana mallarımızdan seni ve arkandakileri müstabni edecek mal toplıyalım veeber kadın ihtiyacın varsa Kurey0 kızlarından bebenecebin on tanesini sana tezvic edelim? dedi, Resulullah susuyor söylemiyordu, vaktâ ki Utbe sözünü bitirdi, aleyhıssalâtü vesselâm «áî y ŠÛa å à y ŠÛa é ÜÛa á 2» deyip «b ã a Š Ó é mbí a oü Ï lbn 7 áî y ŠÛa å à y ŠÛa å ß 3í Œ äm á y b î 2ŠÇ» diye okudu «6 ì àqë bç òô Çb 3 r ß òô Çb á Ø m ˆ ãa 3 ÔÏ aì Š Ça æ bï» a

16 gelince Utbe hemen aleyhissalâtü vesselâmın femi seadetine tuttu, rahime yemin vererek vaz geçmesini reca etti ve kalkıp evine gitti Kurey0e çıkmadı, bir kaç günler görünmeyince Ebû Cehil ey ma'0eri Kurey0 dedi: Utbe neye görünmiyor, zannederim Muhammede saptı, galiba onun yemebi ho0una gitti, bu mutlak ıhtiyacından olmalı, kalkın gidelim bakalım dedi, vardılar, Ebû Cehil, ya Utbe! dedi: sen Muhammede saptın, o galiba ho0una gitti, bir ihtiyacın varsa seni Muhammede muhtac etmiyecek mal toplıyabiliriz, bunun üzerine Utbe kızdı ve bundan sonra Muhammede ebeden bir 0ey söylemiyecebine billâhi diye yemin etti de dedi ki bilirsiniz, ben Kurey0in malca en zenginiyim ve lâkin ben ona vardım diye kıssayı anlattı, bana dedi: bir 0ey ile cevab verdi ki: vallahi o sihir debil, 0iır de debil, kehanet de debildir, okudu: «P7 áî y ŠÛa å à y ŠÛa å ß 3í Œ äm á y áî y ŠÛa å à y ŠÛa é ÜÛa á 2 òô Çb á Ø m ˆ ãa g ó ny g b î 2ŠÇ b ã a Š Ó é mbí a oü Ï lbn 6» e gelince ben abzını tuttum ve rahime yemin verdim, bunun ì àqë bç òô Çb 3 r ß üzerine kesdi, vallahi bilirsiniz ki Muhammed bir 0ey söyledibi zaman yalan çıkmaz, onun için ba0ınıza bir azab inmesinden korktum. 14. á è 1 Ü å ßë á èí ía å î2 å ß önlerinden ve arkalarından - ya'ni her taraflarından geldiler ve her cihetten her vechile çalı0tılar ubra0tılar, yâhud ilerisini gerisini, geçmi0i gelecebi anlattılar, inzar ettiler 16. a Š Š b zí sarsar rüzgârı - sobubunun 0iddetinden yakıp kavuran, yahud

17 Sh:»4195 gürültüsü çok olan fırtına pb zã âb ía ó Ï nühusetli, ubursuz günlerde - Müneccimler buradan ba'zı günlerin sa'd ve nehs oldubuna istidlâl eylemi0lerdir. Lâkin Mütekellimîn demi0lerdir ki günlerin sa'd ve nash ile ittisafı zatî debil, izafîdir. Ya'ni gün bir adama nazaran nasıh, diber bir adama nazaran sa'd olabilir. Elem gören bir adam için me0'um,nı'met gören bir adam içinubur olur. Denilir ki bu günler.ubatın âhirinden berdül'acüz denilen günleri idi.evvalin âhirinde Çar0ambadan Çar0ambaya oldubu da mervîydir. æì Ç ì í á èï b äûa óû a é ÜÛa õ a Ça Š z í â ìíë QY á ç b 2aë á è È à á è îüç è bç@ ªë bubß a a ó ny RP á Û á ç ì Ü v Û aì ÛbÓë RQ æì Üà Èí aì ãb bà 2 á ç ì Ü uë ì çë õ ó 3 ÕÀ ãa ô ˆ Ûa é ÜÛa bäôà ãa a ì ÛbÓ b 6 ä îüç á m è æa æë Š nn m á n ä bßë RR æì Èu Š m é îû aë ñ Šß 4 ëa á ØÔÜ á n ääã å Ø Ûë á ì Ü u üë á b 2a üë á Ø È à á Ø îüç è í

18 á Ø äã á Ø Û ë RS æì Üà Èm b à ß a Šî r áü Èí ü é ÜÛa æa åí Š b Ûa å ß á n zj bï á Øí a á Ø 2Š 2 á n ääã ô ˆ Ûa Sh:»4196 á ç bàï aì j n Èn í æ aë 7 á èû ô ì rß b äûbï aë Š j í æ bï RT å î2 bß á èû aì ä íœï õ bãš Ó á èû bä š îóë RU åî jn È à Ûa å ß å ß oü Ó áß a ó Ï 4 ìô Ûa á è îüç Õyë á è1 Ü bßë á èí ía ; åí Š b aì ãb á è ã a 7 ã üaë å v Ûa å ß á è Ü jó Meali.erifi Allah dü0manlarının toplanıp ate0e sevkolunacakları gün ise onlar ba0tan âhire hep tevkıf olunurlar 19 Hattâ ona vardıklarında aleyhlerine kulakları ve gözleri ve derileri 0ehadet eder: neler yapıyor idiseler 20 Derilerine niçin aleyhimizde 0ahidlik ettiniz? derler, bizi, derler: her 0ey'i söyleten Allah söyletti, sizi de ilk

19 def'a o yarattı yine ona götürülüyorsunuz 21 Evvel kulaklarınız ve gözleriniz ve derileriniz aleyhinize 0ahadet eder diye sakınmaz idiniz ve lâkin zannetmi0 idiniz ki Allah yaptıklarınızdan bir çobunu bilmez 22 0terabbınıza besledibiniz o zannınız sizi helâke sürükledi de husrana dü0enlerden oldunuz 23 Artık sabredebilirlerse ate0 kendilerine bir ikametgâhtır,yokeber ho0nudluba dönmek isterlerse ho0nud edileceklerden debildirler 24 Hem onlara bir takım yana0ıklarsaldırmı0ızdır da onlar, onlara önlerindekini ve arkalarındakini ziynetleyivermi0lerdir, Cin ve nsten önlerinden geçen ümmetler içinde onların aleyhine de söz hakk olmu0tur, çünkü hep kendilerine yazık etmi0lerdir á ç ì Ü uë á ç b 2aë á è È à á è îüç è kulak ve gözleri ve derileri aleyhlerine 0ehadet ederler - kendilerinin hiss-ü Sh:»4197 idrâk ve tehaffuz âlât ve vasıtası olan, cihaz ve a'zaları 0âhidlik ederler ki inkılâbâtın en feci' safhalarından biridir. Kadıy Beyzavî 0öyle diyor: Allahın onları intakı ile yâhud üzerlerinde kesiblerine dalâlet edecek bir takım eserler, izler ızhar etmesiyle ki bu surette lisanı hal ile söylemi0 olurlar g ça. Lâkin biraz sonra «õ ó 3 ÕÀ ãa ô ˆ Ûa é ÜÛa bäôà ãa» diye tasrıh edilecektir. Hadîste vârid olmu0tur

20 ki insanda ilksöyliyenfahzi yüsrâ: sol oyluktur, sonra cevarıh söyler, bunun üzerine kahrolası der: ben seni müdefea ediyorum g ça. 23. á Øí a á Ø 2Š 2 á n ääã ô ˆ Ûa á Ø äã á Ø Û ë vei0te bu sizin rabbınıza zannettibiniz zannınızdır ki sizi helâk etti - bu zann Allah hakkında yanlı0 olan sui zandır ki Š ß åãë åã å ÄÛa mühliktir. Demi0lerdir ki zann ikidir biri münci biri w ä ß æb äã mühliktir. «ó 2 ô jç åã ä Ç bãa» hadîsi kudsîsinin ma'nâsını yanlı0telakkı etmemelidir. Haseni Basrî Hazretleri bu âyeti okumu0 da demi0tir ki: nâsın ameli rablarına olan zanlarına göredir, Mü'min Allaha güzel zanda bulunur, güzel amel yapar, kâfir ve münafık da kötü zanda bulunur kötü amel yaparlar. 24. åî jn È à Ûa å ß á ç bàï artık onlar arzularına irdirilecek, döndürülecek debildirler. - Bir hadîsi nebevîde «kn Èn ß È2 îû» buyurulmu0tur. Öldükten p ìà Ûa sonra geri çevrilecek yoktur. 25. õ bãš Ó á èû bä š îóë ve onlara bir takım karînler takdir eyledik sardırdık -.eytanlardan kendilerine karîn olup yana0an bir takım arkada0lar ki kabubunun yumurtayı sarması gibi onları sarmı0lar, ba0larına dolanmı0lardır.çünkü «åí ŠÓ éû ì èï b ãbà î, éû œ îô ã å à y ŠÛa Š åç Èí åßë» dir. 4 ìô Ûa á è îüç Õyë ve üzerlerine o söz hakk oldu - o söz kelimei azâb, ya'ni hak tealânın blise 0u kavli «á è ä ß ÙÈ jm å à ßë Ù ä ß á äèu ådü ßü 7 4ì Óa Õz Ûaë 9 Õz ÛbÏ

21 å î Èà ua» Sh:»4198 éî Ï a ìì Ûaë æ a Š Ô Ûa aˆ è Û aì Èà mü aë Š1 åí ˆ Ûa 4bÓë RV a í b 2aˆÇ aë Š1 åí ˆ Ûa åôí ˆ äüï RW æì j Ü Ìm á Ø ÜÈÛ õ aœu Ù Û RX æì Üà Èí aì ãb ô ˆ Ûa aì a á è äí Œ väûë aì ãb bà 2 õ aœu 6 Ü Ûa a bèî Ï á èû 7 b äûa é ÜÛa õ a Ça å íˆ Ûa bã a bä 2 aë Š1 åí ˆ Ûa 4bÓë RY æë z ví bä mbí b 2 å ß bãì Øî Û bä ßa Óa o zm bà è ÜÈ vã ã üaë å v Ûa å ß bã 5 a aì ßbÔn a á q é ÜÛa bä 2 aì ÛbÓ åí ˆ Ûa æ a SP åî Ü1 üa ò äv Ûb 2 aë Š 2aë aì 㜠zm üë aì Ïb m ü a òø Üà Ûa á è îüç 4 Œänm bî ã Ûa ñì îz Ûa ó Ï á ªë bî Û ëa å zã SQ æë Çì m á n ä ó n Ûa bèî Ï á ØÛë á Ø 1 ãa ó èn m bß bèî Ï á ØÛë 7 ñš üa ó Ïë å ya åßë SS ; áî y ì 1Ë å ß ü Œ ã SR 6æì Ç mbß å ß ó ä ã a 4bÓë b z Ûb 3 àçë é ÜÛa óû a bç å à ß ü ìó

22 åî à Ü à Ûa Sh:»4199 Meali.erifi Bir de dedi ki o küfredenler: 0u Kur'anı dinlemeyin ve ona yaygara yapın, belki bastırırsınız 26 0tebizde onun için o küfredenlere 0iddetli bir azâb tattıracabız ve kendilerine yaptıkları âmellerin en kötüsünün cezasını verecebiz 27 O i0tecezâsı Allah dü0manlarının, o ate0, onlara ondadır ancak Ü a ebediyyet evi, âyetlerimize yaptıkları cehudlubun cezası 28 Ve muhakkak diyecek ki o küfredenler: ey râbbımız! Göster bize Cinn-ü insten bizleri ıdlâl edenlerin ikisine de, ki onları ayaklarımızın altına alalım en a0abılıklardan olsunlar 29 Haberiniz olsun ki "rabbımız Allah" deyipde sonra dobru gidenler yok mu onların üzerlerine 0öyle Melekler iner: korkmayın, mahzun olmayın va'dolunup durdubunuz Cennet ile ne0'eyâb olun 30 Bizler sizin hem Dünya hayatta hem Âhırette dostlarınızız ve size orada nefislerinizin ho0lanacabı var, hem size orada ne isterseniz var 31 Konuklu olarak, mabrifet-ü rahmetine nihâyet olmıyan bir gafuri rahimden 32

23 26. éî Ï a ìì Ûaë æ a Š Ô Ûa aˆ è Û aì Èà mü aë Š1 åí ˆ Ûa 4bÓë Bir de dedi ki o küfredenler: 0u Kur'anı dinlemeyin ve onun hakkında lâbiv yapın - rivayet olundubuna göre Resulullah Mekkede iken yüksek sesle dinliyen insanları kobar dabıtırlar, dinlemeyin 0u Kur'anı velâbiv, ya'ni asılsız, yaygara, gürültü yapın derler ve ıslık çalar, gürültü ederlerdi. Cenabı Allah kâfirlere olan vaîd ve inzardan sonra mü'minlere va'd-ü teb0ir ile buyuruyor ki: 30. aì ßbÔn a á q é ÜÛa bä 2 aì ÛbÓ åí ˆ Ûa æ a Onlar ki rabbımız Allahdır dediler sonra istikamet ettiler, dobru gittiler - ya'ni Allahın vahdâniyyet ve rübubiyyetini tasdık ve ıkrar edip 0irke rücu' etmeksizin o ıkrarda sâbit olarak muktezâsınca gittiler. Tefsiri Ke00afta der ki: «á q» istikametin Sh:»4200

24 mertebe ıkrardan terahısi ve onun üzerine fadlı hasebiyledir. Çünkü bütün 0an, istikamettedir. «aì 2bm Ší áû á q é Ûì ë é ÜÛb 2 aì äß a åí ˆ Ûa æì ä ß ªì à Ûa bà ã a» kavli kerîmi de bunun bir nazîridir. Ma'nâ: sonra o ıkrar ve muktezası üzerinde sebat ettiler demektir g ça. Hazreti Ebi bekirden bir rivayette: kavilde müstekım oldukları gibi fiılde de müstekım oldular. DiBer bir rivayette de yine Ebû bekrisıddık radıyallahü anh bunu tilâvet edip ne dersiniz? dedi «günah i0lemediler» dediler, pek zoruna hamlettiniz «ıbâdeti evsane dönmediler» dedi. Hazreti Ömer radıyallahü anh de bir hutbesinde bu âyeti tefsir edip demi0tir ki «Allaha itaatteistikamet yaptılar, tilkiler gibi hîylekârlıba sapmadılar». Hazreti Osman radıyallahü anhten: amelde ıhlâs yaptılar, Hazreti Ali kerremallahü vechehuden: feraizı edâ ettiler, Süfyani sevrî Hazretlerinden: dediklerine muvafık amel ettiler, Rebî' ibni Enesten: Allahın mâsivâsından ı'raz eylediler, Süfyan ibni Abdillâhissekafî radıyallahü anh Hazretleri de demi0tir ki: ya Resulâllah! bana tutunacabım bir emir haber ver dedim, Resulullah buyurdu ki «á Ôn a á q é ÜÛa ó 2 3 Ó» rabbım Allah de, sonra da müstekım ol», bunun üzerine «benim hakkımda en korkacabın nedir?» dedim, Resuli ekrem sallalahü aleyhi vesellem buyurdu ki: kendi dilini tutup «i0te bu» buyurdu. òø Üà Ûa á è îüç 4 Œänm üzerlerine peyderpey Allahın elçileri Melekler iner - kâfirlere.eytanlar karin oldubu gibi bunlara da Melekler iner. Mücahid ve Süddî demi0ler: ındel'mevt, Mukatil demi0: ındel'ba's, ba'zıları da: hem mevt, hem kabir, hem ba's sırası demi0ler, maamafih

25 âyet, mutlaktır. Dünyada hayatın her lâhzasına da sadıktır, «4 Œänm» hem muzari' olmakla istimrar, hem tefe'ulden olmakla tekellüf ve tevâli ifâde eder, bahusus hem Dünya ve hem Âhırettansıs de olunacak, ya'ni dembedem iner iner dururlar. æa.öyle diye ki aì Ïb m ü korkmayın - istikbalden Sh:»4201 endi0e etmeyin aì 㜠zm üë mahzun da olmayın - ya'ni geçmi0e de merak etmeyin. Çünkü 7æì 㜠zí «á çüë á è îüç Ò ì ü õ bî Û ëa æ a üa» dur. é ÜÛa æë Çì m á n ä ó n Ûa ò äv Ûb 2 aë Š 2aë va'dolunup durdubunuz Cennet ile å zã müjdelenin, ne0'elenin 31. biz sizin evliyanız dostlarınızız á ªë bî Û ëa 7 ñš üa ó Ïë bî ã Ûa ñì îz Ûa ó Ï hem Dünya hem Âhırette - bu kayid gösterir ki Meleklerin ini0i hem Dünya hem Âhırete 0amildir. Ancak ba'zıları bunun dobrudan dobru kelâmı ilâhî ó Ûë oldubuna kail olmu0lardır ki «aì äß a = åí ˆ Ûa» kabîlinden veliyyül'emir, é ÜÛa veliyyünni'met, hâmî ve hafîz demek olur. Lâkin zâhir olan Melâikenin kelâmından olmasıdır. Cennet ile sevinecek ne var derseniz! á Ø 1 ãa ó èn m bß bèî Ï á ØÛë orada size

26 6æì Ç mbß canlarınız ne arzu ederse var bèî Ï á ØÛë hem orada size ne isterseniz var, ya'ni her neyi gelsin derseniz hemen gelir 32. ü Œ ã bir nüzül, ya'ni konukluk ikramiyye olarak ; áî y ì 1Ë å ß bir gafûr rahîmden - saadet mertebeleri tam ve fevkattam olmak üzere ikidir. Tam saadet, zatında kâmil olacak sıfatı fadıla iktisab etmektir. Bu dereceyi geçip de nâkısları kemale irdirmek içinçalı0makdafevkattamdır.birinciyei0aret olmak üzere «a ì ßbÔn a á q é ÜÛa bä 2 aì ÛbÓ åí ˆ Ûa æ a» buyuruldubu gibi ikinciyi anlatmak üzere de buyuruluyor ki: b z Ûb 3 àçë é ÜÛa óû a bç å à ß ü ìó å ya åßë SS åî à Ü à Ûa å ß ó ä ã a 4bÓë Sh:»4202 ó ç ó n Ûb 2 ÉÏ a 6 ò î Ûa üë òä z Ûa ô ìn m üë ST SU áî ày ó Ûë é ãb ñëa Ç éä î2ë Ùä î2 ô ˆ Ûa a bï å ya

27 áî ÄÇ Åy ë ü a bèî ÔÜ í bßë 7aë Šj åí ˆ Ûa ü a bèî ÔÜ í bßë ì ç é ã a 6 é ÜÛb 2 ˆ Èn bï Î Œã æbà î, Ûa å ß Ù äëœ äí b ß aë SV à Ûaë bè äûaë 3 î Ûa é mbí a å ßë SW áî ÜÈ Ûa Éî à Ûa ô ˆ Ûa é Ü Û aë v aë ŠàÔ Ü Û üë à Ü Û aë v mü 6 ŠàÔ Ûaë aë Šj Øn a æ bï SX % æë j Èm êb í a á n ä æ a å èôü æì àd íü á çë bè äûaë 3 î Ûb 2 éû æì z j í Ù 2 ä Ç åí ˆ ÛbÏ bä ÛŒ ãa a bï òè b üa ôšm Ù ãa é mbí a å ßë SY 6ó m ìà Ûa ï z àû bçbî ya ô ˆ Ûa æ a 6 o2 ë p Œn ça õ bà Ûa bè îüç bä mbí a ó Ï æë z Ü í åí ˆ Ûa æ a TP Ší Ó õ ó 3 ó ÜÇ é ã a b ä ß a ó m bí åß âa Š î b äûa ó Ï ó Ô Ü í åàïa b 6 ä îüç æ ì1 íü Šî 2 æì Üà Èm bà 2 é ã a = á n bß aì Üà Ç a 6 òà î Ô Ûa â ìí Sh:»4203 lbn ØÛ é ã aë 7 á çõ bu b àû Š ˆÛb 2 aë Š1 åí ˆ Ûa æ a TQ

28 6 3í Œ äm 6 é 1 Ü å ß üë é í í å î2 å ß 3 Ÿbj Ûa éî m bíü TR = Œí ŒÇ 3 ŠÜ Û 3î Ó Ó bß ü a ÙÛ 4bÔ í bß TS î ày áî Øy å ß ìûë TT áî Ûa lbô Ç ë ë ñš 1 Ìß ë ˆÛ Ù 2 æ a 6Ù Ü jó å ß ó àv³ Çaõ 6 é mbí a oü Ï ü ìû aì ÛbÔÛ b î àv Ça b ã a Š Ó êbä ÜÈu ó Ï æì ä ß ªì íü åí ˆ Ûaë 6 õ b1 ë ô ç aì äß a åí ˆ Ü Û ì ç 3 Ó ó 2ŠÇë ; î È2 æbøß å ß æ ë bä í Ù Û ë a 6ó àç á è îüç ì çë Š Óë á è ãa a Meali.erifi Ben 0übhesiz müslimanlardanım deyip salâh ile çalı0arak Allaha da'vet eden kimseden daha güzel sözlü de kim olabilir? 33 Hem hasene de müsavi olmaz seyyie de, seyyieyi en güzel olan hasene ile def'et o vakıt bakarsın ki seninle arasında bir adâvet bulunan kimse yakılgan bir hısım gibi olmu0tur 34 O rütbeye ise ancak sabredenler kavu0turulur ve o rütbeye ancak büyük bir hazz sahibi olan kavu0turulur 35.ayed seni.eytandan bir dürtü0 dürtecek olursa hemen Allaha sıbın (istiaze et) çünkü odur ancak i0iden bilen 36 Ve onun âyetlerindendir leyl-ü nehar, 0ems-ü kamer; 0ems-ü kamere secde etmeyin de onları yaradan

29 Allaha secde edin, gerçek ona Sh:»4204 ıbadet edeceksiniz 37 Buna kar0ı kibretmek olsun ki rabbının huzurundakiler gece ve gündüz ona tesbih ederler, hem onlar usanmazlar 38 Ve onun âyetlerindendir ki sen Arzı görürsün boynu bükük hu0u' halinde, derken üzerine suyu indiriverdikmi ihtizaz eder ve kabarır, 0übhe yok ki ona o hayatı veren elbette ölüleri dirilticidir, hakikat o her 0ey'e kadirdir 39 Âyetlerimizde ilhada sapan sapgınlar elbette bize gizli kalmazlar o halde ate0e atılanmı hayırlıdır yoksa Kıyamet günü emniyyet içinde gelecek olan mı? Dü0ünün de istedibinizi yapın, çünkü o her ne yaparsanız görür 40 Onlar: o zikir kendilerine geldibi vakıt ona körlük eden mülhidler, halbuki o misli bulunmaz azîz bir kitab 41 Ona ne önünden ne ardından bâtıl yakla0amaz, bütün kâinatın öbdübü hamîd bir hakîmden indirilme bir tenzil 42 Sana senden evvelki Resullere denilenden ba0ka bir 0ey denilmiyor ve 0übhe yok ki rabbın hem bir mabrifet sahibidir hem de elîm bir ıkab 43 Ve eber biz onu a'cemî bir Kur'an yapa idik diyecekler idiki: âyetleri tafsıyl edilseydi ya! Araba Acemcemi? de ki: o, iyman edenler için hidayet ve 0ifadır,iyman etmiyenlerin ise kulaklarında bir abırlık vardır ve o onlara kar0ı körlüktür, onlara uzak bir mekândan haykırılır 44

30 33. å à ß ü ìó å ya åßë ve kimdir o kimseden daha güzel sözlü ki - ya'ni kavli ve mezhebi o kimseden daha güzel hiç bir kimse olamaz ki åî à Ü à Ûa å ß ó ä ã a 4bÓë b z Ûb 3 àçë é ÜÛa óû a bç ben 0übhesiz müslimîndenim deyip, ya'ni ıhlâs ile Allaha yüz tutup islâm mezhebini seve seve iltizam edip hayır ve salâha çalı0arak Allaha da'vet etmektedir - Sûrenin ba0ında geçtibi üzere «é îû a bãì Ç m b à ß ò ä a ó Ï bä 2ì Ü Ó» diyen kâfirlerin sözlerine kar0ı ne güzel bir cevabtır. Allaha da'vet Enbiyanın ve veresei enbiya olan irmi0lerin meslekidir «ó 6 äèj ma åßë b ãa ñšî 2 ó ÜÇ é ÜÛa óû a a ì Ç a ó Üî j ê ˆ ç 3 Ó» buyuruldubu üzere bu âyet de ba0ta Peygamber olmak üzere onun izince giden Sh:»4205 ve basıretile Allaha da'vet eden erenlerin hepsine 0amildir. Bu haysiyyetledir ki bni Abbastan bir rivayette: bunun Resulullah hakkında, bir rivayette de ashabı hakkında nâzil oldubu nakledilmi0, HazretiAi0eden de müezzinler hakkında nâzil oldubu rivayet olunmu0tur. Maamafih sebebi nüzul hass olsa bile bu vasıflarla

31 muttasıf olan ya'ni islâma mu'tekıd hâlîs muvahhid ve hayra, salâh âmili olarak Allaha da'vet eden her dâıy bu mefhumda dahil oldubunda 0übhe yoktur. Sûre, mekkî olmak ezan ise Medîne de me0ru'kılınmı0 bulunmak hasebiyle müezzinler hakkında nüzulu rivayetini hukmün onlara da 0ümulu ma'nâsına anlamak ıktiza eder, Ezanın da en güzel sözlerden oldubu söz götürmez. Demek olur ki Allaha da'vet yalnız iymana da'vet etmek debildir, mü'minleri amele da'vet de bu ma'nâda dahildir. Binaenaleyh Allaha da'vet tevhid ve taatine da'vet demektir ki bunun meali de lilakullaha da'vete raci' olur. Hulâsa Allaha da'vet en güzel sözdür, ancak böyle olması iki 0art ile me0ruttur: birisi, o da'vet yalnız kuru bir lâftan ıbaret kalmamalı, hali kaline muhalif olmamalı, ameli salihe ıktiran etmelidir. Ya'ni evvelâ kendini düzeltmeli kendisi ilâhî ahlâk ile mütehallık olup ba0kalarını da'vete lâyık ve sözüne kendi fı'li 0âhid olacak vechile çalı0arak güzel i0 yaparak da'vet etmeli ki basîret üzere bulunmak ve iycabında seyfe sarılmak bu ameli salih cümlesindendir, birisi de islâmdır,dâıy müslimînden olmalı, da'vetine hiç 0irk karı0tırmıyarak «rabbımız Allah deyip sonra istikametle giden» hâlîs müslimanlardan bulunmalıdır. slâm olmayınca amelde tam salâh bulunmaz ve Allaha da'vet edilmi0 olmaz. Ebû Hayyan Bahirde der ki Zeyd ibni Ali «Ñ c Ûb 2 é ÜÛa óû a bç» demi0tir. Kendisini Beni Ümeyye mülûkünden ba'zı zalemeye kar0ı seyf ile huruca sevk eden de bu olsa gerektir.

32 Sh:»4206 Mü0arünileyh Zeyn kitabullaha âlim idi Hi0am ibni Abdilmelikin habsinde iken kendisinden zabt edenlere takrirettibi tefsirinden bir kısmına vâkıf oldum ki ılimden ve kelâmı Arabile isti0haddan çok bir hazzı var. Denilir ki biraderi Muhammed Bâkır ile ikisi münazara ettikleri zaman herkes hukkalarını alıp toplanırlar, onların sanihati ılmiyyelerini yazarlardı rahimehümallah ve radıye anhüma g ça. Allaha da'vetin meratibi ve mertebesine göre mezahım ve mebtaıbi bulundubundan dolayı da buyuruluyor ki: ò î Ûa üë òä z Ûa ô ìn m üë bununla beraber güzellik de müsavî olmaz kötülük de - hasene ile seyyie, müsavî olmak 0öyle dursun her hasene de bir olmaz, her seyyie de, hem güzel huyların iyi amellerin âsâr ve ahkâmda mertebeleri muhteliftir. Meselâ kötülübe kar0ı kötülükle iyilibe kar0ı kötülük bir olamıyacabı gibi iyilibe kar0ıi yilikle kötülübe kar0ıi yilik bir olmaz. Onun için en güzel olan da'vete kar0ıyapılan kötülükler, o küfürler, küfranlar, eziyyetler de kötülüklerin kötüsüdür. Bununla beraber o kötülüklerin de muhtelif mertebeleri vardır. O halde ne yapmalı? Emirbilma'ruf ve nehiy anilmünker ile Allaha da'vet yapılırken kötülüklerin te0didine sebiyyet vermiyerek å ya ó ç ó n Ûb 2 ÉÏ a en güzel hasene olan muâmele ile yâhud Allaha da'vetin en

33 güzel sureti ile def'et 6 ò î Ûa o seyyieyi - o muhtelif meratibdeki seyyieyi, kötülübü def'etmek için en güzel yol Allaha da'vet yolu, Allaha da'vetin en güzel tarzı islâm ile ameli saliha mukarin olanı, ameli salihin en güzeli de kötülübe kar0ıi yiliktir ki mücerred afivden, sabırdan daha güzeldir. ñëa Ç éä î2ë Ùä î2 ô ˆ Ûa a bï O surette bir de bakarsın ki seninle arasında adavet Sh:»4207 bulunan kimse áî ày ó Ûë é ãb 0efekatli bir hısım gibi olmu0tur. - Denilmi0tir ki netekim Ebû süfyan öyle oldu aë Šj åí ˆ Ûa ü a bèî ÔÜ í bßë Onaise kötülübü en güzel hasene ile def'etmek seciyyesine ancak sabredenler, sabrı huy edinenler irdirilir - çünkü nefsi intikam hissinden def'etmek ancak sabrı hakikî ile olur. áî ÄÇ Åy ë ü a bèî ÔÜ í bßë Ve ona ancak azîm hazz sahibi irdirilir - kuvvei ruhiyye ve fezaili nefsiyyeden yüksek bir derece ile, ni'meti ilâhiyyeden büyük bir nasîbe mazher olmu0 bahtiyar nâil olur. 36. Î Œã æbà î, Ûa å ß Ù äëœ äí b ß aë Ve 0ayed seni.eytandan bir dürtme dürtecek olursa ona uyma da 0errinden 6 é ÜÛb 2 ˆ Èn bï hemen Allaha sıbın «áî u ŠÛa æbà c Ûa å ß éü Ûb 2 ì Ça» deyip Allahın korumasını iste

34 i0idir, niyyetini ve her halini bilir. - Allaha da'vet, a'mal ve ekvalin en güzellerinden oldubu beyan buyurulduktan sonra onun azamet ve kudretini en bâhir âyetlerle göstermek üzere buyuruluyor ki: 37. «SECDEAYETDR» bè äûaë 3 î Ûa å ßë ve onun âyetlerinden: vücud ve é mbí a kudretinin, ılim ve hikmetinin delâil ve alâmetlerindendir gece ile gündüz - âlemdeki bu hâdiseler, zamanın cereyanındaki bu tehavvüller, bunlar gösterir ki yukarıda yaradıldıkları beyan olunan Arz ve Seması ile bu âlem bir kararda, bir tabiatte durup kalmaz, lâhzadan lâhzaya, halden hale debi0ir, bu günü yarın ta'kıb eder, bu surette bütün bu tahavvülât halikının sun-u kudretini ve bu Dünyanın bir Âhıreti bulundubunu gösterir. Gaflet etmemek lâzım gelir ki gece ile gündüzün bu ıhtarında mabrurlara bir inzar, magmumlara bir tesliyet mündemicdir. Sh:»4208 Böyle gece ile gündüz onun âyatından oldubu gibi 6 ŠàÔ Ûaë à Ûaë vegüne0le Ay da - biri gündüz sultanı olan zıya, biri de gece sultanı olan nur, ikisideallahtealânın san'at ve kudretinin, Semai Dünyayı tezyin eden en güzel tecelliyatındandır. Leyl-ü nehare nazaran.ems-ükamerin aksedilerek ifâde edilmesinde bir kaç fâide vardır:birincisi,.emsin nehare ittisalini muhafaza etmek,

35 ikincisi,.emsin Kamere nazaran esaletine i0aret eylemek, üçüncüsü, geceden gündüze geçildibi gibi gündüzden de geceye olan tehavvüle iyma eylemek, dördüncüsü de leyl-ü nehar ile.ems-ükamer arasında «õ a» harfinde bir tevazün letafeti vermektir..ems-ü Kamerin bu tecelliyatından dolayı ŠàÔ Ü Û üë à Ü Û aë v mü ne.emse ne de Kamere secde etmeyin - çünkü onlar da sizin gibi mahlûklardır å èôü ô ˆ Ûa é Ü Û aë v aë bütün onları yaratmı0 olan Allaha secde edin % æë j Èm êb í a á n ä æ a eber siz gerçekten ona ıbadet edecekseniz - ba0kasına secde etmezsiniz, zira secde ıbadetin en hassıdır. «å èôü» de «å ç» zamiri Zemah0erînin beyanına göre âyat te'viliyle leyl-ü nehar ve.ems-ükamere raci' olmak üzere cem'i müennes getirilmi0tir.bununlaberaber: «æ ì zj í ó Ï» ÙÜÏ 3 gibi.ems-ü Kamerle beraber bütün nücume dahi ircaı melhuzdur. mamı.afiîye göre secde i0bu «æ ë j Èm» da yapılır.lâkinmamı a'zam Ebû Hanîfe Hazretlerine göre ikinci âyetin nihayetinde «æ ì àd íü» da yapılmalıdır. Çünkü kelâm orada tamam oluyor, bni Abbas, bni Ömer, Ebû vâil ve Bekribni Abdillah da buna kail olmu0lar, Mesruk, Sülemî, Nehaî, Ebi Salih ve bni Sirînden de böyle naklolunmu0tur. Yine tehavvülâtı âleme i0aretle buyuruluyor ki 39. é mbí a å ßë ve onun âyâtındandır ki òè b üa ôšm Ù ãa senarzı

36 Sh:»4209 hâ0i' görürsün - boyun bükük bir zelîl gibi kuraklıktan çökmü0, peri0an bir hale dü0mü0tür.arzın husran ve kuraklık halindeki peri0anlıbı zillete dü0mü0 bir kimsenin boynunu büktübü hu0u' ya'ni tezellül haline benzetilmi0tir,bute0bih bir taraftan secde etmek istemiyen mütekebbirlerin nihayet toprak olup zelîl olacaklarını ıhtar ettibi gibi bir taraftan da mütevazı' olanların yükseleceklerini i0'ariçin buyuruluyor ki õ bà Ûa bè îüç bä ÛŒ ãa a bï derken onun üzerine o suyu indirdibimiz vakıt 6 o2 ë p Œn ça ihtizaz eder, deprenir ve kabarır bçbî ya ô ˆ Ûa æ a 0übhe yok ki ona o hayatı veren-oarzı öyle dirilten 6ó m ìà Ûa elbette ölüleri ï z àû dirilticidir. - Ruhsuz cesedlere ruh verir Ší Ó õ ó 3 ó ÜÇ é ã a 0übhesiz ki o her 0ey'e kadirdir. - radesinin teallûk ettibi her 0ey, vücude gelir, kâfirler yıkılır, mü'minler yükselir. Onun için halden yılmayıp da'vete ıkdam etmelidir. Bu beyandan sonra istikametin zıddına giden mülhidleri tehdid ile buyuruluyor ki: 40. bä mbí a ó Ï æë z Ü í åí ˆ Ûa æ a Bizim âyetlerimizde mülhidlik edenler -

37 LHAD, esasen lâhde koymak demek olup dobruluktan ebrilmek, haktan bâtıla sapmak ma'nâsına dahi gelir. RaBıb der ki: ilhan ikitürlüdür: birisi Allaha 0irk ilhadı, birisi de esbabda 0irk ilhadıdır. Evvelkisi iymana münafî olur, onu ibtal eder ikincisiise onu ibtal etmezse de tutamaklarını zayıflatır g ça. Âyetlerde ilhad, dobru ma'nâ vermeyip istikametten ayrılarak ebrisine çekmek demek olur ki tekzibe ve yanlı0te'vil-ü tahrife 0amil olur. Âyât, Sh:»4210 zikrolunan leyl-ü nehar,.ems-ü Kamer gibi tekvinî âyetler ve mu'cizelerle Kur'an gibi tenzilî ve te0riî olan âyetlerden eammdır.herikisine de aykırı gitmek ilhaddır. lhadın da cezası nâra atılmaktır.çünküilhad, ate0e gülüstan diye atılmak gibidir. Onun için buyuruluyor ki PPPƒÛa Š î b äûa ó Ï ó Ô Ü í åàïa = á n bß aì Üà Ç a - tehdiddir á çõ bu b àû Š ˆÛb 2 aë Š1 åí ˆ Ûa æ a - yukarıki «b ä mbí a ó Ï æë z Ü í åí ˆ Ûa æ a» dan bedeldir. Binaenaleyh haberi de geçen «

38 0anına ı'tinaile tansıstir. Demek ki âyât, Kur'andan eamm oldubu gibi ilhad da küfürden eammdır. = Œí ŒÇ lbn azîz bir kitab - ya'ni bir kitab ki misli bulunmaz é 1 Ü å ß üë é í í å î2 å ß 3 Ÿbj Ûa éî m bíü ne önünden ne ardından ona bâtıl yana0amaz. - Mündericatı hiç bir vechile ibtal edilemiyecek derecede dobru ve sablam ona kar0ı yapılan lâbviyyat, küfr-ü ilhad, onun haddi zatındaki huccet ve metanetine hiç halel veremez, öyle azîz î ày áî Øy å ß 3í Œ äm hamîd, ya'ni bütün kâinatın üzerindeki ni'metleriyle hamd-ü medhettibi bir hakîmden indirilme. Ya Muhammed! 43. 6Ù Ü jó å ß 3 ŠÜ Û 3î Ó Ó bß ü a ÙÛ 4bÔ í bß sana senden evvelki Peygamberlere söylenenden ba0kabir0ey söylenmiyor - kâfirler tarafından sana söylenen sözlerin bütün hasılı «æ ë Š Ïb é 2 á n Ü a bà 2 b ã bï» diye evvelki Peygamberlere kar0ı söylenen küfür ve tekzib-ü ilhaddan ba0ka bir 0ey debildir. Binaenaleyh keder etme de onlar gibi sabret áî Ûa lbô Ç ë ë ñš 1 Ìß ë ˆÛ Ù 2 æ a 0übhe yok ki rabbın

39 6 Sh:»4211 muhakkak bir mabrifet sahibi, hem de elîm bir ıkab sahibidir. - Enbiyasına ve tevbekâr olanlara mabrifeti büyük olmakla beraber a'dâsına ve ehli ma'sıyetine ıkabı da çok elîmdir. Günü gelir o yola gelmek istemiyen kâfirlerin, mülhidlerin belâlarını verir. Balâda «=æì àü Èí â ìô Û b î 2ŠÇ b ã a Š Ó é mbí a oü Ï lbn» burada da «î ày áî Øy å ß 3í Œ äm» buyurulmasına kar0ı o yapılan ilhad cümlesinden olmak üzere demi0ler ki «o öyle bir tenzil ise neye Arabca olmu0, ba0ka bir lisan ile indirilse de mu'cizelibi daha açık olsa ya? Ona cevaben istinaf «vâv» ı ile buyuruluyor ki: 44. b î àv Ça b ã a Š Ó êbä ÜÈu ìûë ve eber biz onu A'cemî bir Kur'an yapsa idik - ya'ni fasîh Arabcanın gayri bir dil ile indirse idik aì ÛbÔÛ muhakkak diyeceklerdi ki 6 é mbí a oü Ï ü ìû âyetleri tafsıl edilse! - Anla0ılacak bir lisan ile ayırd edilip anlatılsa! Yâhud diber bir ma'nâ ile: her dilden ayrı ayrı olarak ba'zısı Arabî,ba'zısı Acemî olsa ne vardı? ó 2ŠÇë ó àv³ Çaõ Araba Acemcemi - Arabî bir Peygambere Acemce bir Kur'an olur mu? Yâhud bir Araba Acemce söylenirmi? derlerdi, ve o vakıt «é îû a bãì Ç m b à ß ò ä a ó Ï bä 2ì Ü Ó» demelerinin bir ma'nâsı olurdu. (Sûrei

40 «brahim» de «6 á èû å îj î Û é ß ìó æb Ü 2 ü a 4ì å ß bä Ü a bßë» bak). Acemî, Acem cinsine mensub olan. Acem, Arabın gayrisi, Türk, Fürs, Hindli, Avrupalı ilh... Hangi cinsten olursa olsun fasîh olmıyan iyisöyleyemiyen,gerektutukluktan ve gerek dilinin garâbetinden dolayı dedibi anla0ılmıyana a'cemî denir ki biz bunu her hususta ta'mim ederek acemi deriz, a'cem de ayni ma'nâdadır.onuniçin a'cemînin «b í» sı nisbet mi, mübaleba mı diye münaka0a edilmi0tir.maamafih Kamusuni0aret ettibi vechile a'cem bir de Arabdan olmıyana denilir, müfredi ve cem'ı beraberdir. «áv Ça â ìóë 3 u» denilir, Arabî debil demek olur..u halde A'cemî, nisbet olarak Arabın gayri olan Acemî ma'nâsına da gelebilecektir. Sh:»4212 Netekim âyette de A'cemî gayri Arab diye tefsir edilmi0tir. 3 Ó de ki ì ç o ArabîKur'an aì äß a åí ˆ Ü Û iyman edenler için - ki gerek Arab olsun gerek gayrısı ô ç ayni hidâyet - dobruyolair0ad eden rehber 6 õ b1 ë ve mahzı 0ifadır. - Sînelerdeki marazlara: cehalet, ahlâksızlık, 0übhecilik gibi derdlere devâdır,iyman eden ondan istifade etmenin yolunu da bulur, hiç olmazsa «=» emri mucebince bilen æì àü Èmü á n ä æ a Š ˆÛa 3 ça a ì Üd Ï

41 ehlinden sorar. æì ä ß ªì íü åí ˆ Ûaë iyman etmiyenlere gelince Š Óë á è ãa a ó Ï onların kulaklarında bir abırlık vardır - Arabolsadaiyi i0itmezler 6ó àç á è îüç ì çë hem de o, onlara kar0ı bir körlüktür - onun güzellibini, hikmetlerini, inceliklerini göremezler, aksine teessür duyarlar ; î È2 æbøß å ß æ ë bä í Ù Û ë a onlara uzak bir mekândan babırılır - bu ifâdede bir kaç ma'nâ vardır:birincisi:hıtaba kabiliyyetleri olmadıbını «õ bç ü a Éà íü bà 2 Õ È äí ô ˆ Ûa 3rà aë Š1 åí ˆ Ûa 3rß õ a ãë 6» mazmunu üzere bir temsildir. «á è 1 ãa ó Ïë ÖbÏ üa ó Ï bä mbí a á èí Š ä» buyurulacabı üzere islâmsıyt-ü 0evketinin âfâka inti0ar edip uzaklara kadar yayıldıktan sonra onun kadrini takdir etmiyen Arablara uzaktan nidâ edecebine i0arettir. Üçüncüsü Sûrei «Mü'min» de geçtibi üzere «á Ø 1 ãa á Ø n Ôß å ß Šj a é ÜÛa o ÔàÛ æ ë bä í aë Š1 åí ˆ Ûa æ a æ ë Š 1 ØnÏ æbàí üa óû a æ ìç m a» mısdakınca nidâ olunacaklarına da i0aret olur. òà Ü ü ìûë 6 éî Ï Ñ Ü n bï lbn Ø Ûa ó ì ß bä îm a ÔÛë TU

42 kí Š ß é ä ß Ù ó 1Û á è ã aë 6 á èä î2 ó š ÔÛ Ù 2 å ß oôj Sh:»4213 Ù 2 bßë b 6 è îüèï õ b a åßë é 1ä ÜÏ b z Ûb 3 àç åß TV î jè Ü Û â 5 Ä 2 Meali.erifi Celâlim hakkı için Musâya o kitâbı verdik de onda ıhtilâf edildi ve eber rabbından bir kelime geçmi0 olmasa idi aralarında i0 bitirilirdi ve her halde onlar ondan ku0kulu bir 0ekk içindedirler 45 yii0 yapan kendine, kötü yapan yine kendinedir, yoksa rabbın kullara zulümkâr debildir lbn Ø Ûa ó ì ß bä îm a ÔÛë KasemolsunkiMusâyaokitabı verdik 6 éî Ï Ñ Ü n bï de onda ıhtilâf edildi - kimi inandı kimiinanmadı, sonra inananlar da türlü

43 niza'lara dü0tüler. Bu âyetin üst tarafına iki vechile bakımı vardır: evvelâ «3 ŠÜ Û 3î Ó Ó bß ü a ÙÛ 4bÔ í» kavlini bir misaliyle tahkıkdir. Ya'ni küfür ve bß muhalefet ibtida sana ve Kur'ana kar0ı oluyor debil, Musâya ve Tevrata kar0ı da olmu0tu,ikincisi, Kur'anın Arabî,Acemîherlisandan ayrı ayrı fasıllarla nâzil olması tesavvurundaki mahzuru iyzahtır. Ya'ni Tevrat bir lisanda nâzil olmu0 iken onun aslında türlü ıhtilâf çıkarıldı o halde onları tevhide da'vet için nâzil olan bir Kur'anın muhtelif lisanlarda indirilmesi daha çok ihtilâfa sebeb olmak gibi bir tenakuz olmaz mı idi? Ù 2 å ß oôj òà Ü ü ìûë VeeBer rabbından ezelde bir kelime sebkat etmi0 olmasa idi - ki azâbın bir eceli müsemmâ ile vakt u saatine te'hiri, ya'ni Kıyamet va'di takdir edilmi0 bulunmasa idi 6 á èä î2 ó š ÔÛ o ıhtilâf edenler beyninde, ya'ni iyman Sh:»4214 edenlerle etmiyenler arasında i0 bitiriliverirdi, lâkin o kelimenin hukmiyle saatine bırakılmı0tır kí Š ß é ä ß Ù ó 1Û á è ã aë maamafih onlar, o iyman etmiyenler her halde ondan ya'ni o Kur'andan ku0kulu bir 0ekk içindedirler - iyman etmemekle beraber hallerinden emin de debildirler,

44 Š 0übheler içinde muztaribdirler 46. PPPƒÛa b z Ûb 3 àç åß Fakat o saat ne zaman denecek olursa: å ß pašàq å ß x Š mbßë 6 òçb Ûa á Ü Ç Š í é îû a TW á èí bä í â ìíë 6 é à Ü È 2 ü a Éšm üë ó r ã a å ß 3 à zm bßë bè ßbà a á è äç 3 ë TX 7 î è å ß b ä ß bß =Úb ã a a ì ÛbÓ = ó ö b Š å ía ü TY î zß å ß á èû bß aì äãë 3 jó å ß æì Ç í aì ãb bß Âì ªìîÏ Š Ûa é ß æ aë 9 Š î Ûa õ bç å ß æb ã üa ád í åûì ÔîÛ é n ß õ a Š È2 å ß b ä ß òà y êbä Ó a å Ûë UP ó Û æ a ó 2 ó Û a o È u å Ûë = òà ö bó òçb Ûa å Ãa bßë =ó Û aˆ ç å ß á è äôí ˆ äûë 9aì Ü àç bà 2 aë Š1 åí ˆ Ûa å jä äüï 7ó ä z ÜÛ ê ä Ç bãë Š Ça æb ã üa óüç bä àè ãa a aë UQ Åî ÜË laˆç œí ŠÇ õ bç ë ˆÏ Ûa é ß a aë 7 é j ãbv 2 Sh:»4215

45 åß é 2 á m Š1 á q é ÜÛa ä Ç å ß æb æ a á n ía a 3 Ó UR ó Ï bä mbí a á èí Š ä US î È2 ÖbÔ ó Ï ì ç å à ß 3 a Ñ Øí áûëa 6 Õz Ûa é ãa á èû å îjní ó ny á è 1 ãa ó Ïë ÖbÏ üa å ß òí Š ß ó Ï á è ã a üa UT î è õ ó 3 ó ÜÇ é ãa Ù 2Š 2 Áî z ß õ ó 3 Ø 2 é ã a üa 6 á è 2 õ bô Û Meali.erifi Saate ılim ona havale edilir, hem onun ılmi olmaksızın ne meyvelerden biri tomurcuklarından çıkar ve ne bir di0i yüklü olur, ne de vaz'eder, nerede imi0 0eriklerim? diye onlara haykıracabı gün ise diyeceklerdir: arz ederiz huzuruna ki bizden hiç 0âhid yok 47 Önceden tapıp durdukları 0eyler onlardan gayb olup gitmi0ler ve onlar kendilerine hiç bir kaçamak kalmadıbını anlamı0lardır 48 nsan hayır istemekten usanmaz da kendisine bir 0er dokunuverirse hemen ümidi keser, ye'se dü0er 49 Ve 0ayed ona dokunan bir sıkıntıdan sonra tarafımızdan bir rahmet tattırırsak mutlak der ki: bu benim hakkım ve zannetmem ki saat ba0ıma dikilmi0 olsun, bilfarz rabbıma döndürülecek olursam muhakkak benim için onun yanında daha

46 güzeli vardır,fakat o vakıt biz o küfredenlere ne yaptıklarını haber verecebiz ve onlara muhakkak yobun bir azâb tattıracabız 50 Evet insana ni'met verdibimiz vakıt yan büker, ba0ının tuttubuna gider de kendisine 0er dokunuverdimi artık enine boyuna duâya dalar 51 De ki söyleyin bakayım, eberokur'anallahtarafından da sonra siz ona küfretmi0 iseniz o uzak 0ikaka dü0enden daha 0a0kın kim olur? 52 leride biz onlara hem âfakta hem nefislerinde âyetlerimizi öyle gösterecebiz ki nihayet onun hakkoldubu kendilerine tebeyyün edecek, Sh:»4216 kâfî debilmi bu ki rabbın her 0ey'e 0âhid 53 Uyan! onlar rablarının likasından i0kil içindeler, uyan ki o her 0ey'i muhît bè ßbà a å ß å ß x Š mbßë - Saatinarkasından böyle semerat pašàq ile hamil ve vaz'ı hamilden bahsedilmesi Âhıret ahvaline de bir i0areti havî olması ı'tibariyle ma'nidardır, çünkü Dünya Âhıretin mezreası oldubu için Kıyametsemeratın ıktitaf edilecebi bir hasad zamanını andıracaktır.aynizamanda «â ìí P áî ÄÇ õ ó òçb Ûa òûœ Û æ a 7 á Ø 2 aì Ô ma b äûa bè ía bí

47 3 ày pa 3 Éšmë oè a b àç òè Š ß 3 3ç ˆm bèã ëšm b èü ày» mazmununa da bir i0aret vardır. 53. bä mbí a á èí Š ä leride biz onlara, o küfredenlere âyetlerimizi Kur'anın hakkıyyetine delâlet edecek delillerimizi gösterecebiz ÖbÏ üa ó Ï hem âfakta - kendilerinin bulundubu Harem hududu haricinde á è 1 ãa ó Ïë hem de kendi nefislerinde - Mekke ve Harem içinde. slâmın ileride cihanın âfakına inti0ar ve istîlâ edecebini böyle kat'ıyyetle haber veren bu âyet, Kur'anın hak, Allah kelâmı oldubunu açık açık isbat etmi0 gayb mu'cizelerindendir. Bunun Mekkede iken nâzil oldubu bir dü0ünülür, bir de ondan sonra Peygambere ve hulefasına Allah tealânın müyesserkıldıbıfütuhatı celîle ve islâmın.ark-u Garba yayılmasındaki fevkal'adelik mülâhaza edilirse bunun ne yüksek bir âyet ve mu'cize oldubu tebeyyün eder. Ilmî noktai nazardan bir hakikatin isbatı için delîl ya âfakî olur ya enfüsî, ya gözlerden mü0ahedei haricden ya gönülden mü0ahedei batından gelir, vücud bu iki pencereden görünür. Allah tealâ bu âyette bu taksîmi gösterdikten sonra Kur'anın hakkıyyetini, risaleti Muhammediyyenin sıdkını, islâmın ulviyyetini isbat için bu iki nevi' âyâtın ikisini de gösterecebini va'd buyuruyor. Öyle ki «6 Õz Ûa é ãa á èû å îjní ó ny»

48 Sh:»4217 onun hakk oldubu o kâfirlerce tebeyyün edinciye kadar «Bedr» den Mekkenin fethine kadar' Mekke mü0rikleri bunu hem kendi nefislerinde hem de âfakta gördüler, ondan sonra diberleri de görmebe ba0ladılar, bunlar görüldükten, bu hakıkat tebeyyün ettikten sonra sanki hiç görülmemi0 gibi hâlâ inkârda devam eden sonraki kâfirler de ileride göreceklerdir. Buna 0âhid istersen î è õ ó 3 ó ÜÇ é ãa Ù 2Š 2 Ñ Øí áûëa rabbının her 0ey üzerine 0âhid olması kâfi debil midir? - O halde kâfirler 0übhe ederse de sen etme á è 2 õ bô Û å ß òí Š ß ó Ï á è ã a üa iyi bilki onlar, o küfredenler rablarının likasından 0ekk içindedirler. - Kıyamet günü hakkın huzuruna varacaklarına iymanları yok, onunla beraber 0übheden de muztaribdirler, fakat Áî z ß õ ó 3 Ø 2 é ã a üa iyi bilki o her 0ey'i muhîttır - ılmiyle, kudretiyle her 0ey'i ku0atmı0tır, onlar onun cezasından kurtulacak debillerdir, likaullah haktır, muhakkaktır. 0te sûrei Secdenin hatimesi budur. Bunu da sûrei «.ûrâ» ta'kıyb edecektir.