Fiziksel Ergonomi (Physical Ergonomics)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Fiziksel Ergonomi (Physical Ergonomics)"

Selim Cavus
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 FİZİKSEL ERGONOMİ 1

2 Fiziksel Ergonomi (Physical Ergonomics) Fziksel çevrenin tasarımı (gu ru ltu,aydınlatma,havalandırma vs.) -Sağlık ve gu venlik tasarımı (yaralanma riski,kontrolu,elle taşıma ve koruyucu araç-gereç) -Performans modelleme -Vu cut konumunun incelenmesi -Uzanma mesafesi -Mu hendislik antropometrisi -Robotlu sistemlerde insan -Ekran önu çalışmasının tasarımı 2

3 GÜRÜLTÜ- Sesin Oluşumu SES: Genel olarak maddenin titreşimi ve bu titreşimin hava, su gibi bir ortam aracılığı ile kulağa iletilmesi. GÜRÜLTÜ: hoşa gitmeyen ve rahatsız edici sesler Sağlıklı bir insan kulağı frekansı 16 ile (20 000) Hz arasında olan değişiklikleri ses olarak algılayabilir. Bu aralığın altındaki titreşimler infarasound; u stu ndeki titreşimler ise ultrasound olarak tanımlanır. 3

4 GÜRÜLTÜ-Ses Şiddeti Kulağa gelen 1 khz frekansa sahip ses dalgalarının, kulak tarafından algılanabilmesi için basıncı en az 0,00002 N/m 2 olmalıdır. Bu sınır p o duyma eşiği olarak tanımlanır.basınç arttıkça algılanan ses şiddeti de artar. 0,00002 N/m 2 = Pa = bar = ubar Ses şiddeti L p =10 log (p/po )db Ses yoğunluğu ( I ), bir sesin duyma eşiğindeki sese göre kaç kat yu ksek olduğunu gösterir 4

5 5

6 GÜRÜLTÜ-Ses ve Frekans Kulağın duyduğu frekans bölgesi,en ku çu k frekans 16 Hz den başlayarak birbirinin iki katı olan bölgelere bölu nu rse on bölge elde edilir 16;32;64;125;250;500;1000;2000;4000;8000;16000 Hz. Her bir bölgeye 1 oktav denilir. Duyulabilen ses aralığı da 10 oktavdır. Frekans iki katına çıkınca ses de iki kat incelir. Kadın sesi erkek sesinden ortalama bir oktav daha incedir. Makine sesleri makinenin cinsine bağlıdır, genelde makine gu ru ltu leri çok alçak frekanslardan başlayıp 500 Hz civarında sona erer. Fren sesi, jet motoru veya kereste işlerken kullanılan dairesel testerenin sesleri bu sınırın u stu ndedir. 6

7 Ses du zeyi L ve ses basıncı arasındaki ilişki 7

8 Ses du zeyi ve ses yoğunluğu I arasındaki ilişki 8

9 GÜRÜLTÜ-Ses ve Frekans Bir dizi deneyler sonucunda,1000 Hz frekansta duyma eşiği p o dan daha bu yu k ses basınç du zeylerine ihtiyaç olduğu tespit edilmiştir. Ses duyma eşiğinin frekansa bağlı bir değer olduğu, bir tek db değeri vermekle eşiğin ifade edilemeyeceği anlaşılır. Örneğin 1000 Hz de sesin duyma eşiği 0,00002 Pa iken 125 Hz de 0,0002 Pa dır; yani 125 Hz deki sesi duyabilmek için 1000 Hz deki sesi duymak için gerekli olan basıncın çok daha fazlasına, 10 katına gereksinim vardır 9

10 GÜRÜLTÜ-Ölçme ve Değerlendirme Ses ölçer Sonometre Sesölçerlerde genellikle A, B ve C olmak u zere 3 filtre mevcut olup sesin şiddetinin frekans, yoğunluk, basınç gibi parametreleri baz alarak ölçu m yaparlar. Kulak duyarlılığının frekansa göre değişkenlik göstermesi nedeniyle, desibel değeri gu ru ltu nu n insan kulağına olan etkisini ölçmekte yeterli olmamaktadır. Ergonomide kulağın duyarlılığını esas alarak frekansa göre ölçu m yapan db(a) değerleri kullanılır. 10

11 Birden Fazla Ses Etkisi Eşit düzeyde iki ses kaynağından aynı anda ses geldiğinde toplam ses düzeyi Örnek: Bir atölyedeki torna tezgahının ses du zeyi 70 db dir.bu tezgahın hemen yanına aynı tezgahtan bir tane daha yerleştirilip,ikisi birlikte çalıştırılınca toplam ses du zeyi ne kadar olur? 11

12 Örnekler Biri 80 db(a), diğeri 70 db(a) ses çıkaran iki makinanın çalıştığı ortamda ne kadar ses şiddeti olur? 114 db du zeyinde gu ru ltu lu çalışan makine, atölyeden pleksi-cam bir duvar ile ayrılmıştır. Pleksicam ses basıncının sadece %10 unu atölye tarafına geçirecek özelliğe sahiptir. Atölyedeki ses du zeyi ne kadardır? Eğer makine 80 db ile çalışıyor olsaydı,aynı pleksicam duvar ses kaç db azaltırdı? 12

13 GÜRÜLTÜ-Korunma Gu ru ltu nu n zararlı etkisinden kişileri koruma u ç şekilde olabilir: 1. Gu ru ltu nu n oluşmaması ve azaltılması. Birincil önlemler (sessiz çalışan makine konstru ksiyonu,gu ru ltu su z iş yöntemlerini seçme ) 2. Gu ru ltu nu n yayılmasını önlemek, gu ru ltu yu olduğu yere hapsetmek. İkincil önlemler. 3. Kişisel koruyucularla gu ru ltu nu n etkilerinden korunma. Üçu ncu gurup önlemler. Gu ru ltu yu kaynağında, yolda ve alıcıda olmak u zere u ç şekilde kontrol etmek mu mku ndu r. En iyi yaklaşım, şu phesiz ki gu ru ltu yu kaynağında yok etmektir. Bunun mu mku n olmadığı durumlarda, gu ru ltu yu yolda ve alıcıya ulaştığı noktada önleme yolları denenmelidir. 13

14 AYDINLATMA Optik algılamamız akustik algılamamızdan çok daha fazla bilgi akışını sağlayacak du zeydedir. Çevremizde olup bitenlerin; %80 ini gözu mu zle, %10 unu kulağımızla, %5 ini ise dokunarak algılarız. İnsan gözu nu n görebildiği ışık, dalga boyu nm arasında olan, frekansı Hz dolayındaki elektromanyetik dalgalardır. frekansı 50 Hz olan alternatif akımdan başlayıp radyo, televizyon dalgaları, röntgen ışınları ve frekansı Hz olan kozmik ışınlara kadar geniş bir yelpazeye yayılırlar 14

15 AYDINLATMA- Terimler Işık akımı : Işık kaynağından yayılan ve bir alana gelen ışık miktarına ışık akımı denir. Işık kaynağından göze gelen ve göz tarafından değerlendirilen ışık miktarı da ışık akımı olarak tanımlanır. Işık akımının birimi lu mendir. Bir aydınlatma sisteminde, aydınlatan lambanın gu cu P (Watt) değil, aydınlatılan alana gelen ışık akımı önemlidir. Işık Kaynağı verimi: Kullanılan lambanın cinsine göre (akkor lamba, radyum lambası, flu oresan lamba.) aldığı elektrik enerjisinin belirli bir kısmını ışık akımı olarak yayması. η= / P [Lu men /Watt] tır. Işık Şiddeti I: Işık akımının, incelenen yöndeki hacimsel açıya bölünmesiyle ışık şiddeti elde edilir, birimi candela dır : I= / 15

16 AYDINLATMA- Terimler Aydınlatma şiddeti E : Pratikte bizim için önemli olan alanlar vardır, o alanların özellikle iyi aydınlatılmasını isteriz. Birim alana du şen ışık akımı aydınlatma şiddetidir, birim lu kstu r. E = / A (lm/m²=lu ks) Işık incelenen alan dikey gelmiyorsa aydınlatma şiddeti: E =.cos / A ( ışığın geliş yönu ile du zlem arasındaki açıdır) Bir noktadaki aydınlatma şiddeti kaynağın ışık şiddeti I ile noktanın kaynağa olan mesafesi r nin yardımıyla E= I / r² (cd/m2=lu ks) denkleminden hesaplanır. Işık eğik geliyorsa E = I cos / r² Işık kaynağı tarafından aydınlatılan alan, ışık kaynağına olan mesafenin karesiyle doğru orantılı olduğundan, lambaya olan mesafenin iki katına çıkması aydınlatma şiddetinin dörtte bir değerine inmesi demektir. 16

17 AYDINLATMA Önerilen aydınlatma şiddeti değerleri 17

18 AYDINLATMA- Terimler Işık (aydınlatma) yoğunluğu: Bir yu zeyin aydınlığı, gözu mu ze parlak veya loş gelmesi, yaydığı veya yansıttığı ışığa bağlıdır ve ışık yoğunluğu ile tanımlanır. Işık yoğunluğunun birim cd/m² dir. Işık yoğunluğu L birim alanının yaydığı ışık şiddetidir: L = I / A (cd / m²) Söz konusu alana bakan kişinin bakış doğrultusu ile alanın normali arasında açısı varsa : L= I / A. Cos Aydınlatılan hacmin duvarlarının refleksiyon (ışığı yansıtma) derecesi, odanın, iş alanının ışık yoğunluğunu etkiler. Kontrast: Bir cismi iyi görebilmek, doğru algılayabilmek o cismin aydınlatılmasındaki kontrasta, yani ışık yoğunluğu farklılıklarına bağlıdır. Gözu n kontrast hassasiyeti, adaptasyonu, ışık yoğunluğu diyebileceğimiz ortamın temel aydınlığına bağlıdır. 18

19 İKLİMLENDİRME İklim, bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır. İklimlendirme: Kapalı bir ortamın sıcaklık, nem, temizlik ve hava hareketini insan sağlık ve konforuna veya yapılan endüstriyel işleme en uygun seviyelerde tutmak üzere bu kapalı ortamdaki havanın şartlandırılmasıdır. İklimlendirme terimi İngilizce'deki air condition (hava şartlandırılması) ve Almanca'daki klima terimine karşılık gelir. İşyerlerinde ortamın iklimlendirme koşullarını etkileyen faktörler; 1. Hava ısısı 2. Isı kaynaklarından yayılan ısı 3. Ortam nemliliği 4. Hava hareketleri 19

Benzer belgeler

Kulağın anatomik yapısı ÇEVRE FAKTÖRLERĐNĐN. iş yerinde çevre faktörleri. klima aydınlatma gürültü mekanik titreşimler ve zararlı maddeler

Kulağın anatomik yapısı ÇEVRE FAKTÖRLERĐNĐN. iş yerinde çevre faktörleri. klima aydınlatma gürültü mekanik titreşimler ve zararlı maddeler ÇEVRE FAKTÖRLERĐNĐN ĐŞ YAŞAMINA ETKĐSĐ iş yerinde çevre faktörleri klima aydınlatma gürültü mekanik titreşimler ve zararlı maddeler MAK4091 Ergonomi 1 Ses; SES elastik bir ortam olan havada, mekanik titreşimlerden