Uzlaştırma Sunumu. Hazırlayan Ahmet GÜNGÖR Elektrik Piyasası Uzlaştırma Yönetmeni

Transkript

1 Uzlaştırma Sunumu Hazırlayan Ahmet GÜNGÖR Elektrik Piyasası Uzlaştırma Yönetmeni ANKARA

2 Uzlaştırma Nedir? Uzlaştırma; gün öncesi piyasası, gün içi piyasası, dengeleme güç piyasası,yekdem ve enerji dengesizliğinden doğan alacak ve borç miktarlarının hesaplanmasını kapsar. Piyasa İşletmecisi (EPİAŞ) tarafından hızlı, güvenilir ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilir. Piyasa İşletmecisi nin, toptan elektrik piyasası adına yaptığı bu işlemlerden kâr veya zarar etmemesi esastır.

3 Uzlaştırma Verileri 2 Fatura Çıkan Katılımcı Adedi

4 Milyar Uzlaştırma Verileri 3 Uzlaştırma Sonucu Hesaplanan Toplam Tutar ( ) 0,00 9,00 8,59 8,00 7,44 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00,00 0,00 Not: Veriler GDDK süreci sonrasında değişebilmektedir.

5 Milyon Uzlaştırma Verileri 4 Lisanslı Üretim Kapsamında Üreticilere Ödenen Net Bedel ( YEKBED - ) / 2 / 02 / 04 / 06 / 08 / 0 / 2 / 02 / 04 / 06 / 08 / 0 / 2 / 02 / 04 / 06 / 08 / 0 / 2 / 02 / 04 / 06 / 08 / 0 / 2 / 02 / 04 / 06 / 08 / 0 / 2 / 02 / 04 / 06 / 08 / 0 / 2 / 02 / 04 / 06 / 08 / 0 / 2 Not: Veriler GDDK süreci sonrasında değişebilmektedir.

6 Milyon Uzlaştırma Verileri 5 Lisanssız Üretim Kapsamında Ödenen Bedel ( ) 900,00 800,00 793,57 700,00 600,00 500,00 400,00 300,00 200,00 223,94 00,00 0,00 Not: Veriler GDDK süreci sonrasında değişebilmektedir.

7 Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir? 6 GÖP Fiyatları, Katılımcıların GÖP eşleşme miktarları, eşleşme fiyatları Katılımcılar tarafından bildirilen ikili anlaşma miktarlarını Tahmin edilen enerji üretim/tüketimi ile gerçekleşen üretim/tüketim miktarları Piyasa Katılımcıları Gün Öncesi Piyasası Gün İçi Piyasası İkili Anlaşmalar Dengeleme Güç Piyasası Enerji Dengesizlik Miktarı Uzlaştırma Katılımcıların GİP eşleşme miktarları ve eşleşme fiyatları YEKDEM Uzlaştırması DGP Fiyatları, Katılımcı YAL/YAT Miktarları ve Fiyatları Merkezi Uzlaştırma Bankası

8 Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir? 7 Gün Öncesi Piyasası Uzlaştırması Gün İçi Piyasası Uzlaştırması Dengeleme Güç Piyasası Uzlaştırması Enerji Dengesizlikleri Uzlaştırması YEKDEM Uzlaştırması Günlük Günlük Aylık Aylık Aylık Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma yapılır. İşlemler avans tutarına yansıtılır ve faturada ödenmiş avans olarak kabul edilir. Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma yapılır. İşlemler avans tutarına yansıtılır ve faturada ödenmiş avans olarak kabul edilir. Dengeleme Güç Piyasasında yapılan ticari işlemlerin sonucu uzlaştırma gerçekleştirilir. Uzlaştırma aylık faturaya yansıtılır. Yapılan tüm ticari işlemlerin sonucu (alış/satış) uzlaştırma gerçekleştirilir. Uzlaştırma aylık faturaya yansıtılır. YEKDEM katılımcıları ve tedarikçiler için YEKDEM kapsamında yapılan üretim karşılığı bedel ve maliyet hesaplaması yapılır. Uzlaştırma aylık faturaya yansıtılır.

9 Uzlaştırma Süreçleri 8

10 Uzlaştırma Süreçleri (GÖP) 9 Teklif girişi sonrası, tekliflerin, teminat durumunun kontrolü İtirazların değerlendirilmesi Avans ödemelerinin Merkezi uzlaştırma bankasına (TAKASBANK) ve piyasa katılımcılarına duyurulması Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların Piyasa İşletmecisi tarafıdan son ödeme saati 2:30 3:00 3:30 3:50 4:00 4:30 (D+) 5:00 (D+) 7:00 Gün Öncesi Piyasası Teklif Girişi Bitiş Saati PTF nin katılımcılara duyurulması Eşleşen Miktarların ve fiyatların katılımcılara duyurulması ve ticari işlem onaylarına itiraz edilebilme süreci Nihai eşleştirme miktar ve fiyatlarına göre uzlaştırma ve teminat hesaplama işleminin gerçekleştirilmesi Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların Piyasa katılımcıları tarafıdan son ödeme saati

11 Uzlaştırma Süreçleri (GİP) 0 GİP de ticarete devam edilebilmek için Teminat Kontrolü Avans ödemelerinin Merkezi uzlaştırma bankasına (TAKASBANK) ve piyasa katılımcılarına duyurulması Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların Piyasa İşletmecisi tarafıdan son ödeme saati :00 7:00 8:00 (D+) 4:30 (D+2) 5:00 (D+2) 7:00 GİP de ticarete devam edilebilmek için Teminat Kontrolü D+ gününe ilişkin kontratların oluşturulması Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların Piyasa katılımcıları tarafından son ödeme saati NOT: İlgili saatten,5 saat öncesine kadar ticaret yapılmaktadır.

12 Uzlaştırma Süreçleri (Hesaplama) Okunan Sayaç Değerlerinin Piyasa İşletmecisine Bildirilmesi Nihai uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile Piyasa Katılımcılarına Duyurulması İtirazlarda Dikkate Alınarak Faturaya Esas Tutarların Belirlenmesi. Gün 6. Gün 0. Gün. Gün 2. Gün 5. Gün Ön uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile piyasa katılımcılarına duyurulması Veriş-Çekiş Değerlerinin Kontrol Edilmesi ve Gerekli İtiraz/Düzeltme Başvuruların Yapılması

13 Uzlaştırma Süreçleri (Avans) 2 D Gününe İlişkin Ticaret GÖP GİP Avans Hesaplaması D- Günü Avans Ödeme Günü (D) D-2 Gününe İlişkin Ticaret NOT: Hafta sonu ve resmi tatil günlerinde avans ödemesi sonraki iş gününde yapılmaktadır.

14 Uzlaştırma Süreçleri (Fatura) 3 Faturaya esas uzlaştırma bildirimi Piyasa katılımcılarının fatura ödemelerine ilişkin son günü Piyasa İşletmecisinin fatura ödemelerine ilişkin son günü 5. Gün (D) D+ 6. İş Günü D+ 7. İş Günü Faturaya Esas Uzlaştırma Bildirimine Göre Fatura Düzenlenmesi NOT: Uzlaştırma bildirimi, 5. günün hafta sonu veya resmi tatil olması halinde bir sonraki iş gününde faturaya esas hale gelir.

15 Uzlaştırma Süreçleri (İtirazlar ve GDDK İşlemleri) 4 Veriş çekiş ölçüm değerlerine itiraz Fatura, Uzlaştırma, Konfigürasyon değerlerine itiraz İtirazın Yapıldığı Ay Piyasa İşletmecisi tarafından itirazların değerlendirilerek sonuçlandırılması D 6 Ay D D+ 3 Ay İtiraz Edilebilecek Zaman Aralığı ÖRNEK: 8 Mayıs 208 tarihinde resmi yazı ile yapılan bir itirazın kapsadığı dönem Kasım 207 dönemi ve sonraki dönemlerdir.

16 Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar ( /MWh) 5 PTF (Piyasa Takas Fiyatı) SMF (Sistem Marjinal Fiyatı) Pozitif Dengesizlik Fiyatı (min(ptf,smf)*0,97) Negatif Dengesizlik Fiyatı (maks (PTF,SMF)*,03)

17 0,00 00,00 00,0 20,00 20,0 30,00 39,99 40,00 40,0 50,00 300,00 300,0 2000,00 Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (Piyasa Takas Fiyatı-PTF) 6 Fiyat 0,00 00,00 00,0 20,00 20,0 30,00 39,99 40,00 40,0 50,00 300,00 300,0 2000,00 Katılımcı A Katılımcı B Katılımcı C Katılımcı D Katılımcı E Toplam Satış Toplam Alış LOT /MWh ARZ TALEP

18 YAT Teklifleri YAL Teklifleri Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (Sistem Marjinal Fiyatı-SMF) 7 PTF = 40,00 TL/MWh Fiyat (TL/MWh) Miktar (MWh) Etiket 500, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 40-0, ,00 20 Talimat Talimat Kodu Toplam Yönü 0 YAT 300 MWh 200 MWh 500 MWh YAL 900 MWh 400 MWh 300 MWh SİSTEM YÖNÜ NET TALİMAT (MWh) Enerji Açığı 800 MWh SMF = 70,00 TL/MWh

19 Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (Dengesizlik Fiyatları) 8 Pozitif Dengesizlik Fiyatı (TL/MWh) = min PTF t,u ; SMF t,u ( l൯ Pozitif Dengesizlik Fiyatı (TL/MWh) = min 40,00; 70,00 ( 0,03) Pozitif Dengesizlik Fiyatı (TL/MWh) = 35, 80 Negatif Dengesizlik Fiyatı (TL/MWh) = maks PTF t,u ; SMF t,u ( + k൯ Negatif Dengesizlik Fiyatı (TL/MWh) = maks 40,00; 70,00 ( + 0,03) Negatif Dengesizlik Fiyatı (TL/MWh) = 75, 0

20 Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (rapor.epias.com.tr) 9

21 Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırma İşlemleri 20 GÜN ÖNCESİ PİYASASI

22 Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırması 2 SST t, p = m ( SSF ) t, p, u, r SSMt, p, u, r n u= r= SSF SSM SST 40, ,00 SAT t, p = m ( SAF ) t, p, u, r SAM t, p, u, r n u= r= SAF SAM SAT 200, ,00

23 Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırması (Fark Tutarı) 22 Gün öncesi piyasası kapsamında yuvarlama, blok teklifler ve esnek teklifler sebebiyle oluşan günlük sistem alış tutarı ve sistem satış tutarı arasındaki farkın finanse edilmesi amacıyla, Gün Öncesi Piyasasına katılımı olan piyasa katılımcılarından fark tutarı alınır. Yuvarlamadan kaynaklanan tutar, arka planda yapılan hesaplamanın ondalık hassasiyetinin ekranda 2 basamak olarak gösterilmesi zorunluluğundan kaynaklanmaktadır. (Örneğin 9, olarak hesaplanan değer 20,00 olarak gösterilmekte ve hesaplamalarda 20,00 olarak alınmaktadır. ) Bu fark Gün Öncesi Piyasası katılımı olan tüm katılımcılara ilgili gündeki işlemleri oranında yansıtılacaktır. Blok tekliflerin satış yönündeki eşleşmeleri ile esnek tekliflerin eşleşmeleri nedeniyle oluşabilecek fark; ilgili günde Gün Öncesi Piyasasından alış yapan piyasa katılımcıları arasında dağıtılacaktır. Blok tekliflerin alış yönünde olan eşleşmeleri nedeniyle oluşabilecek fark; ilgili günde Gün Öncesi Piyasasından satış yapan piyasa katılımcıları arasında dağıtılacaktır.

24 Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırması (Fark Tutarı) 23 Satış Yönündeki Blok Teklif Nedeniyle Oluşan Fark Tutarı Örneği Blok Teklif Fiyat ( /MWh) Blok Miktar (Lot) 00:00-05:00 20, Eğer Ortalama PTF > SSTF ise SSF= Ortalama PTF Eğer Ortalama PTF < SSTF ise SSF = SSTF 4,00 < 20,00 SSF= 20,00 Saatler PTF ( /MWh) 30,00 20,00 00,00 0,00 0,00 Ortalama PTF 4,00 SST t, p = 5 ( SSFt, p, u, r SSM t, p, u, r ) r= SST = 20,00 x (60x5) = ,00

25 Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırması (Fark Tutarı) 24 Satış Yönündeki Blok Teklif Nedeniyle Oluşan Fark Tutarı Örneği SST Blok teklif karşılığında yapılan ödeme tutarı; t, p = 5 ( SSFt, p, u, r SSM t, p, u, r ) r= SST = 20,00 x (60x5) = ,00 Satılan enerji karşılığında alım yapan katılımcılardan alınan ücret; SAT t, p = 5 ( SAFt, p, u, r SAM t, p, u, r ) r= SAT = 4,00 x (60 x 5) = 9.200,00 Fark Tutarı = SST SAT = , ,00 = ,00

26 Gün İçi Piyasası (GİP) Uzlaştırma İşlemleri 25 GÜN İÇİ PİYASASI

27 Gün İçi Piyasası (GİP) Uzlaştırması 26 Gün İçi Piyasası Teklifleri Gün İçi Piyasası Eşleşen Teklifler Gün İçi Piyasası Eşleşmeyen Teklifler Firma Saat Fiyat Miktar ( /MWh) (Lot) Katılımcı A 4:02:54 37, Katılımcı B 0:7:36 35,00 20 Katılımcı C 2:43:02 35,00 0 Katılımcı D 09:34:4 30,00 36 Fiyat Miktar Firma Saat ( /MWh) (Lot) Katılımcı E 4:27:56 20, Firma Saat Fiyat Miktar ( /MWh) (Lot) Katılımcı A 4:02:54 37, Katılımcı B 0:7:36 35,00 20 Katılımcı C 2:43:02 35,00 0 Katılımcı D 09:34:4 30,00 0 Fiyat Miktar Firma Saat ( /MWh) (Lot) Katılımcı E 4:27:56 20, Fiyat Miktar Firma Saat ( /MWh) (Lot) Katılımcı D 09:34:4 30,00 26

28 Gün İçi Piyasası (GİP) Uzlaştırması 27 Gün İçi Piyasası Teklifleri Gün İçi Piyasası Eşleşen Teklifler Gün İçi Piyasası Eşleşmeyen Teklifler Firma Saat Fiyat Miktar ( /MWh) (Lot) Katılımcı A 4:02:54 37, Katılımcı B 0:7:36 35,00 20 Katılımcı C 2:43:02 35,00 0 Katılımcı D 09:34:4 30,00 36 Firma Saat Fiyat Miktar ( /MWh) (Lot) Katılımcı A 4:02:54 37, Katılımcı B 0:7:36 35,00 20 Katılımcı C 2:43:02 35,00 0 Katılımcı D 09:34:4 30,00 0 Fiyat Miktar Firma Saat ( /MWh) (Lot) Katılımcı D 09:34:4 30,00 26 Fiyat Miktar Firma Saat ( /MWh) (Lot) Katılımcı E 4:27:56 20, Fiyat Miktar Firma Saat ( /MWh) (Lot) Katılımcı E 4:27:56 20, Firma Fiyat ( /MWh) Tutar ( ) Katılımcı A 37,00 x ,00 Katılımcı B 35,00 x ,00 Katılımcı C 35,00 x -35,00 Katılımcı D 30,00 x -30,00 Katılımcı E (37,00x40) + (35,00x2) + (35,00x) + (30,00x) 8.580,00

29 Günlük GÖP ve GİP Avans İşlemleri 28 AVANS İŞLEMLERİ

30 Günlük GÖP ve GİP Avans İşlemleri 29 Gün Öncesi Piyasası Eşleşme Miktarları ve Fiyatları Piyasa Katılımcıları Avans Bildirimleri Teminat Bildirimleri Uzlaştırma PYS Gün İçi Piyasası Eşleşme Miktarları ve Fiyatları! Günlük İşlem! Saatlik Uzlaştırma Merkezi Uzlaştırma Bankası (Takas İstanbul) Avans Bildirimleri Teminat Bildirimleri

31 Günlük GÖP ve GİP Avans Görüntüleme (rapor.epias.com.tr) 30

32 Dengeleme Güç Piyasası (DGP) Uzlaştırması 3 DGP UZLAŞTIRMASI KÜPSM/KÜPST HESABI

33 Dengeleme Güç Piyasası (DGP) Uzlaştırması 32 Katılımcılar tarafından her gün 4:00 ile 6:00 arasında; EAK (Emre amade kapasite) KGÜP (Kesinleşmiş günlük üretim planı) DGP Teklifleri* (Dengeleme güç piyasası teklifleri) bildirimi TPYS ye yapılır. * DGP ye katılan katılımcılar

34 Dengeleme Güç Piyasası (DGP) Uzlaştırması 33 Yük alma fiyatlarının belirlenmesi YALF; YALTF SMF ise YALF = SMF YALTF > SMF ise YALF = YALTF İlgili dengeleme biriminin yer aldığı fiyat bölgesi dengede olduğu ve/veya fiyat bölgesinde enerji fazlası olduğu durumlarda, YALF = YALTF m n KEYALT d = KEYALM d,u,r YALF d,u,r YGYALT d u= r= KEYALT = KEYATT = 450

35 Dengeleme Güç Piyasası (DGP) Uzlaştırması 34 (Toplam verilen YAL talimatı) YALM =50 MW SMF=80 /MWh (Yerine getirilen YAL talimatı) YALTM =00 MW YGSMF=50 /MWh Yönetmeliğin 02/A maddesi 2. fıkrası: YGSMF ile dengeleme güç piyasası kapsamında verilen tüm talimatlar dikkate alınarak belirlenen Sistem Marjinal Fiyatı arasında fark oluşması halinde, bu fark ile yük alma yönünde yerine getirilen talimat miktarının çarpılması neticesinde, yerine getirilmeyen yük alma talimatlarına ilişkin maliyet hesaplanır. Toplam Teslim Etmeme Maliyeti = (SMF YGSMF) x YALTM = (80 50 ) x 00 = 3.000

36 Dengeleme Güç Piyasası (DGP) Uzlaştırması 35 Yönetmeliğin 02/A maddesi 3. fıkrası: Her bir piyasa katılımcısının, her bir uzlaştırma dönemi için yerine getirmediği yük alma talimat miktarının, ilgili uzlaştırma döneminde toplam yerine getirilmeyen yük alma talimat miktarına oranı bulunur. Örnek Bir katılımcı için; YALF = SMF =80 /MWh ise, Verilen YAL talimat miktarı YALM = 90 MWh Yerine getirilen talimat miktarı YALTM = 60 MWh Yerine getirilmeyen YAL talimatı oranı = (90 60) (50 00) = = 0,6 (Yerine getirilmeyen YAL talimatı maliyeti) YGYALT = 0,6 X 3000 = 800 Katılımcı için KEYALT = (KEYALM x YALF) YGYALT = (80 x60) = = 9000

37 Dengeleme Güç Piyasası (DGP) Uzlaştırması 36 Yük atma fiyatlarının belirlenmesi YATF; YATTF SMF ise YATF = SMF YATTF < SMF ise YATF =YATTF İlgili dengeleme biriminin yer aldığı fiyat bölgesi dengede olduğu ve/veya fiyat bölgesinde enerji açığı olduğu durumlarda, YATF = YATTF m n KEYATT d = KEYATM d,u,r YATF d,u,r + YGYATT d u= r= KEYATT = KEYATT = 200

38 KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST) 37

39 KUDÜP = 0 MWh KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST) BUDÜP = KUDÜP + KEYALM-KEYATM BUDÜP = = 90 MWh UDÜPS = UEVM- BUDÜP UDÜPS = = 0 MWh UDÜPS SRDM 0 ise KÜPSM = 0 UDÜPS SRDM >0 ve UDÜPS m x BUDÜP ise KÜPSM = 0 UDÜPS SRDM >0 ve UDÜPS > m x BUDÜP ise KÜPSM = UDÜPS (m x BUDÜP) PTF 300 TL/MWh SMF 250 TL/MWh KGÜP 00 MWh GİP SSM 0 MWh KEYALM 0 MWh KEYATM 20 MWh SRDM 0 MWh UEVM 00 MWh m 0, n 0, > 0 0 > (0, x 90 ) KÜPSM = 0 - (0, x 90 ) = MWh KÜPST = KÜPSM x maks( PTF,SMF) x n KÜPST = x maks(300,250) x 0,03 = 9 TL

40 KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST) KGÜP Girişi kv KGÜP UEVÇB- = UEVM KGÜP UEVÇB-2 = UEVM 2 KGÜP UEVÇB-3 = UEVM 4 + UEVM 5 36 kv ,4 kv 3 Üretim Şirketi Oto-prodüktör Üretim Şirketi Üretim Şirketi UEVÇB- UEVÇB-2 UEVÇB-3

41 KÜPSM (GWh) KÜPST (Milyon TL) KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST) KGÜP Girişi 40 KÜPSM-KÜPST Değişimi 400, , , , , , ,00 0, / / / / / / / / / / 208 / 2 0 Kupsm Kupst Not: Veriler GDDK süreci sonrasında değişebilmektedir.

42 Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırılması 4 Dengesizlik UZLAŞTIRMASI

43 Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması 42 Piyasa katılımcılarının Gün Öncesi Piyasasındaki Sistem Alış/Sistem Satışları, Gün İçi Piyasasındaki Sistem Alış/Sistem Satışları, Dengeleme Güç Piyasasındaki YAL/YAT ları, İkili Anlaşma Alış/Satışları ve gerçekleşen üretim/tüketim değerlerinden ne kadar saptığını gösteren miktar Enerji Dengesizlik Miktarı, bu miktar karşılığında alacaklı/borçlu olduğu tutar da Enerji Dengesizlik Tutarıdır. Aşağıdaki formüle göre hesaplanır: EDM f, t, u = UEVM f, t, b, u UEÇM f, t, b, u + UEİAM f, t, u + GİPM f,t,u ÖEDM p, u + b= p= k l ( ) l m l n h t 2 h t SAM + t,p,u,r SSM t,p,u,r KEYATM f, d, u, r KEYALM f, d, u, r p= r= p= r= d = r= d = r= EDT f = m n ( EDM f, t, u ( ) max( SGÖFt, u, SMFt, u ) ( + k) ) + ( EDM f, t, u ( + ) min( SGÖFt, u, SMFt, u ) ( l) ) t = u = NOT: tarihinden itibaren k ve l katsayıları 0,03 olarak alınmaktadır.

44 Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması 43 Örneğin Katılımcı B için; 0 EDM f, t, u = UEVM f, t, b, u UEÇM f, t, b, u + UEİAM f, t, u + GİPM f,t,u ÖEDM p, u + b= p= k l ( ) l m l n h t 2 h t SAM + t,p,u,r SSM t,p,u,r KEYATM f, d, u, r KEYALM f, d, u, r EDT f = p= r= p= r= EDM= = MWh m n ( EDM f, t, u ( ) max( SGÖFt, u, SMFt, u ) ( + k) ) t= u= d = r= d = r= Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda, PTF = 20,00 SMF = 50,00 EDT= EDM x max( 20, 50)x (+0,03) = 400 x 50 x,03 = 6.800,00 Dengesizliğe düşülmeden PTF den satın alınsaydı, PTF = 20,00 Ödeme= 400 x 20 = ,00

45 Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması 44 Örneğin Katılımcı B için; 0 EDM f, t, u = UEVM f, t, b, u UEÇM f, t, b, u + UEİAM f, t, u + GİPM f,t,u ÖEDM p, u + b= p= k l ( ) l m l n h t 2 h t SAM + t,p,u,r SSM t,p,u,r KEYATM f, d, u, r KEYALM f, d, u, r EDT f = p= r= p= r= EDM= = 400 MWh m n ( EDM f, t, u ( + ) min( SGÖFt, u, SMFt, u ) ( l) ) t= u= d = r= d = r= Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda, PTF = 20,00 SMF = 50,00 EDT= EDM x min( 20, 50)x (-0,03) = 400 x 20 x 0,97 = ,00 Dengesizliğe düşülmeden PTF den satılsaydı, PTF = 20,00 Ödeme = 400 x 20= ,00

46 UEÇM Hesabı kv Üretim Şirketi - B - Görevli Tedarik Şirketi (GTŞ) 36 kv Dağıtımdan bağlı müşteriler 0.4 kv Serbest Tüketici Oto-prodüktör Üretim Şirketi Üretim Şirketi GTŞ_UEÇM = Çekiş (S3)- Çekiş (S4) - Çekiş (S5) - Çekiş (S6) +Veriş (S5) + Veriş (S6)

47 Onaylı Sayaçlar ve Verileri Sayfası (rapor.epias.com.tr) 46

48 Dengeden Sorumlu Grup 47 Dengeden Sorumlu Grup

49 Dengeden Sorumlu Grup 48 Dengeden sorumlu taraflar bir araya gelmek suretiyle dengeden sorumlu grup oluşturabilirler. Dengeden sorumlu grup adına grup içinden bir dengeden sorumlu taraf, dengeden sorumlu grubun enerji dengesizliğine ilişkin Piyasa İşletmecisine karşı mali sorumluluğunu üstlenir. Katılımcıların kendi dengeden sorumlu taraf oldukları durum ile Katılımcı D nin Dengeden sorumlu taraf olduğu durumda; Katılımcılar EDM (MWh) Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 50 Katılımcı B (Üretim) -600 Katılımcı D (Tedarik) 840 PTF = 20,00 SMF = 50,00 EDT EDT f f = = m n ( EDM f, t, u ( + ) min( SGÖFt, u, SMFt, u ) ( l) ) t= u= m n ( EDM f, t, u ( ) max( SGÖFt, u, SMFt, u ) ( + k) ) t= u=

50 Dengeden Sorumlu Grup 49 Katılımcılar EDM (MWh) Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 50 Katılımcı B (Üretim) -600 Katılımcı D (Tedarik) 840 PTF = 20,00 SMF = 50,00. Durum EDTA = EDMA x min( 20, 50)x (-0,03) EDTA= 50 x 20,00 x 0,97 = 7.460,00 EDTB = EDMB x max( 20, 50)x (+0,03) EDTB= -600 x 50,00 x,03 = ,00 EDTD = EDMD x min( 20, 50)x (-0,03) EDTD= 840 x 20,00 x 0,97 = ,00. Duruma göre EDTTOP = 7.460, , ,00 = ,00 2. Duruma göre EDTTOP = ,00 2. Durum Dengeden Sorumlu Taraf Olduğunda; EDMTOP= = 390 (MWh) EDTTOP= 390 x 20,00 x 0,97 = ,00 Fark EDT = , ,00 = ,00

51 YEKDEM Uzlaştırması 50 YEKDEM

52 YEKDEM Maliyetlerinin Hesaplanması ve Dağıtılması 5 Yekdem maliyetleri için hesaplamalar; YEKDEM için Toplam Borç Kalemi YEKTOB = a n k i= b= u= ( UEVM i, b, u YEKFi, b KURu ) + m j= LÜYTOB j YEKDEM için Toplam Alacak Kalemi YEKDEM için Ödeme Yükümlülüğü Oranı ÖYO i n k b= u= = m k b= u= UEÇM UEÇM i, b, u b, u ÖYT i = YEKTOB x ÖYO i

53 YEKDEM Maliyetlerinin Hesaplanması ve Dağıtılması 52 Yekdem maliyetleri için hesaplamalar; Üreticilere Ödenecek Tutar Hesaplaması Kayıtlı Kaynak Tipi J Katsayısı Nehir tipi 0,980 Kanal Tipi 0,980 Rezervuarlı+ Kanal,000 Rezervuarlı,000 Rüzgar 0,970 Jeotermal 0,995 Biogaz 0,990 Biokütle 0,990 Biokütleden Elde Edilen Gaz 0,990 Prolitik Oil & Prolitik Gaz 0,990 Güneş 0,980 Görevli Tedarik Şirketlerine Ödenecek Tutar Hesaplaması K.GÜÇ 00 MW p = 0,985 K.GÜÇ < 00 MW P=0,98

54 YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama 53 2 Örnek bir hesaplama yapacak olursak; GÖP için 00 MWh lik bir satış teklif edilsin. Göp Alacak= 00 x 300 = TL GİP için MWh lik bir alım teklif edilsin. Gip Borç= x 302 = -302 TL PTF 300 TL SMF 30 TL GÖP Eşleşme Fiyatı 300 TL GİP Eşleşme Fiyatı 302 TL DGP Talimat Fiyatı 30 TL YEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kwh Dolar Alış Kuru ~ 6 TL YEK Fiyatı ~ 438 TL/MWh 3 DGP için ; KEYALM = 20 MWh KEYALT = 20 x 30 = TL

55 YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama 54 4 Gerçekleşen üretim 9,74 MWh olursa; EDM ve EDT; EDM = ,74 = +0,74 MWh EDT = 0,74 x min(300,30) x 0,97 = 25,34 TL PTF 300 TL SMF 30 TL GÖP Eşleşme Fiyatı 300 TL GİP Eşleşme Fiyatı 302 TL DGP Talimat Fiyatı 30 TL YEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kwh Dolar Alış Kuru ~ 6 TL YEK Fiyatı ~ 438 TL/MWh 5 YEKDEM kapsamında yapılan ücretlendirme, YEKEBDi= 9,74 x [ (73 x 6)- (300x 0,98)] = ,56 TL YEKDEM Katılımcısının Aldığı Toplam Ücret; Toplam = []+ [2]+ [3]+ [4] +[5] Toplam = , ,56 = ,90 TL Birim maliyet ~445,6 TL/MWh

56 Tedarikçi Katılımcılar İçin Örnek Hesaplama 55 Tedarik kapsamındaki çekişlere yansıtılan YEKDEM maliyeti; YEKTOB = a n k i= b= u= ( UEVM i, b, u YEKFi, b KURu ) + m j= LÜYTOB YEKTOB=,5 milyar TL Milyon TL = 2, Milyar TL j PTF 300 TL SMF 30 TL YEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kwh Dolar Alış Kuru ~ 6 TL YEK Fiyatı ~ 438 TL/MWh YEKTOB 2, Milyar TL LÜYTOB 600 Milyon TL YG Milyar TL Tedarik Kapsamındaki UEÇM 20 Milyon MWh YG= Milyar TL

57 Tedarikçi Katılımcılar İçin Örnek Hesaplama 56 Örnek katılımcının MWh lik bir portföyü olduğunu varsayarsak; ÖYO n k b= u= i = m k b= u= UEÇM UEÇM i, b, u b, u ÖYO = = 0,00 PTF 300 TL SMF 30 TL YEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kwh Dolar Alış Kuru ~ 6 TL YEK Fiyatı ~ 438 TL/MWh YEKTOB 2, Milyar TL LÜYTOB 600 Milyon TL YG Milyar TL Tedarik Kapsamındaki UEÇM 20 Milyon MWh ÖYT i = YEKTOB x ÖYO i ÖYT i = ,00 = TL YGT i = YG x ÖYO i YGT i = ,00 = TL Net Durum = = TL

58 Üretim Tesisleri için Hesaplama 57 ÖYO i n k b= u= = m k b= u= UEÇM UEÇM i, b, u b, u tarihinden itibaren tüketim miktarlarının üretim miktarlarından büyük olduğu üretim tesislerine fazla tüketim miktarı oranında YEKDEM maliyeti yansıyacaktır. Aylık toplam santral verisi; Üretim Miktarı : 000 MWh Tüketim Miktarı : 200 MWh Tedarik yükümlülüğü Kapsamındaki çekiş : 0 MWh Aylık toplam santral verisi; Üretim Miktarı : 200 MWh Tüketim Miktarı : 000 MWh Tedarik yükümlülüğü Kapsamındaki çekiş : 800 MWh

59 Piyasa İşletim Ücreti (PİU) 58 PİU

60 Piyasa İşletim Ücreti (PİU) 59 PİU PİU_GÖ = PİU * k PİU_GİP = PİU * n PİU_DGP = PİU * l PİU_D = PİU * m PİUS_GÖ = PİU_GÖ * 0,25 GİPİUS = PİU_GİP * 0,25 PİUS_DGP = PİU_DGP * 0,25 PİUS_D = PİU_D * 0,25 PİUD_GÖ = PİU_GÖ * 0,75 GİPİUD = PİU_GİP * 0,75-GİPİÜ PİUD_DGP = PİU_DGP * 0,75 PİUD_D = PİU_D * 0,75 PİÜS : Piyasa işletim ücretinin sabit kalemi PİÜD : Piyasa işletim ücretinin değişken kalemi GİTİÜ : Piyasa katılımcılarının haklı bulunmadıkları itirazlar için ödedikleri toplam itiraz ücreti k, l, m, n : İlgili faaliyetin, Piyasa İşletmecisinin faaliyetleri içindeki oranını temsil eden katsayı (k+l+m+n=) GİPİÜ = 200 GİİS +GİPİÜ Piyasa itirazlarının haksız olası durumunda alınan ücret p p p,g g= b Detaylı açıklama için Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği Madde 6, Madde 7, Madde 8 ve Madde 9 incelenmelidir.

61 Piyasa İşletim Ücreti (PİU) 60

62 Uzlaştırma Sayfası (dgpys.epias.com.tr) 6

63 Uzlaştırma Sayfası (rapor.epias.com.tr) 62

64 63 TEŞEKKÜRLER dgpys.epias.com.tr rapor.epias.com.tr