SAĞLIK BAKIM VE HASTA HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI

Transkript

1 SAĞLIK BAKIM VE HASTA HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI Bakım Hizmetlerinde Mesleki Bilimsel Çalışmalar Bülteni Eylül 2016

2 Sayfa 2 SAĞLIK BAKIM VE HASTA HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI SAĞLIK BAKIM HİZMETLERİNDE BİLİM 3 Bu Sayıda ; *Kamu Hastanelerinde Çalışan Ebelerin İhtiyaç Duyduğu Eğitimlerin Belirlenmesi 6 *Vajinal Yolla Doğum Yapan Kadınların Erken Post-partum Dönemde Yaşadıkları Sorunlar 14 *Kadın ve Bebek Sağlığı Hizmetlerinin İyileştirilmesi ve Ebelik Hizmetlerinin Güçlendirilmesi; İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Örneği 16 *Adölesan Gebelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi 30 *Doğuma Hazırlık Sınıfları Gebelerin Doğum Korkularını Azaltmada Etkili Midir? 40 *Gebe Okulunda Hamile Kadınlara Verilen Eğitimin Normal Doğum Tercihi Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi 46

3 Editörler Uzm. Dr. Ümit Murat PARPUCU Yıldız DEMİRBAŞ Hazırlayanlar Emine GÜRKAN Rahime HARMANKAYA KAÇAN Müslime AY KURNAZ Yasemin DEMİREL Ayşegül SAYIN

4 Sayfa 4 Ümit Murat PARPUCU Tıbbi Hizmetler Kurum Başkan Yardımcısı Eğitim bilgiyi, görgüyü, hoşgörüyü, insan sevgisini kişinin doğasına katan ve sonunda saygı ile ödüllendirilen yaşamın temel alışkanlığıdır. Gelişen ve değişen bilgi teknolojileri, bilgi artışı, sunumdaki çeşitlilik, sağlık politikaları, bireylerin sağlık gereksinimlerinin değişmesi gibi pek çok etkenler, sürekli eğitimin önemini daha da arttırmaktadır. Sağlığın geliştirilmesi, hastalıklardan korunma, hastalıkların tedavisi ve rehabilitasyonunu içeren sağlık bakım hizmetleri; yeterlilik, erişebilirlik, iletişim ve güvenilirlik gibi öğeleri kapsar. Sağlık bakım hizmetlerinde kaliteli hizmet sunumu için, eğitimin sürekliliği şarttır. Ebelik, bilim ve sanatın birleştiği, ruh ve etik değerler üzerine temellenmiş sağlık disiplinidir. Amacımız; annenin, yeni doğanın, ailenin ve toplumun sağlığını koruyabilecek; gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemde gerekli bakım ve danışmanlığı sağlayabilecek bilimsel araştırmalar yaparak, mesleğin gelişimine katkı sağlamaktır. Ebelik mesleğinin önemine dikkat çekmek amacıyla bu konularda yapılan çalışmalara yer verdiğimiz bu sayının tüm çalışanlarımız için faydalı olmasını dilerim.

5 Yıldız DEMİRBAŞ Sağlık Bakım ve Hasta Hizmetleri Daire Başkanı Sağlık Bakım Hizmetleri kapsamında yer alan meslek gruplarının, akademik birer disiplin olma yolunda hızla ilerlediği günümüzde, çalışanlarımızın profesyonelliğe, bilime, sanata dayalı olarak mesleklerini ifa etmeleri, bakım kalitesinin artırılmasında önem arz etmektedir. Sağlık Bakım Hizmetleri Daire Başkanlığı olarak, dergimizin bu sayısında, Kadın ve Üreme Sağlığı konusunda çalışan profesyonellerimizin yapmış olduğu akademik çalışmalara yer vermiş bulunmaktayız. Kadının gebeliği süresince, eğitilmesi, doğum ve doğum sonrası döneme hazırlanması ve doğumun tüm evrelerinde Anne ve Bebek Dostu uygulama ve yaklaşımların yaygınlaştırılması, benimsenmesi hizmet sunucuları olarak en temel amaçlarımızdandır. Dergimizin bu sayısını sizinle paylaşmanın gururu içinde önümüzdeki sayılarda farklı temalarla buluşmak temennisiyle...

6 Sayfa 6 Bilimsel Çalışmanın Künyesi Çalışmanın Adı: Kamu Hastanelerinde Çalışan Ebelerin İhtiyaç Duyduğu Eğitimlerin Belirlenmesi Yazarın Adı Soyadı: Saniye BÖREKCİ Ankara 3. Bölge Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Tıbbi Hizmetler Başkanlığı Çalışmanın Yayınlandığı Bilimsel Platform: II. Doğum Sonu Bakım Kongresi Yayımlanma yılı: 2016 Yayınlanma Türü: Poster KAMU HASTANELERİNDE ÇALIŞAN EBELERİN İHTİYAÇ DUYDUĞU EĞİTİMLERİN BELİRLENMESİ Özet: ANKARA 3. BÖLGE KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ Bir kadının gebelik süreci ve doğum zamanı, doğum sonrası dönemi çok önemli evre olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde kadın yalnız kalmak istemez ve tarih boyunca, kadın yalnız bırakılmamıştır. Genelde doğum yapan kadının yanında iki kadın bulunur, bunlardan bir tanesi yakını, diğeri ise doğumu gerçekleştirecek olan ebedir. Çok eskilerden gelenek ve göreneklerin hâkim olduğu metotlarla uygulamaya geçirilen ebelik mesleği, teorik ve örgün eğitimlerin verilmesi ile bilimsel olgulara dayatılmaya başlamış ve ebeler; sadece doğum eylemini gerçekleştiren kişiler olmayıp; bayan, bebek, çocuk ve toplumun sağlığının koruyucusu olması ile modern meslekler arasında yerini almıştır. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı, ebeyi; Ebe; ana-çocuk sağlığı hizmetlerini yürüten, doğum öncesi, doğum, sonrası hizmetleri veren, doğum yaptıran, 0-6 yaş grubu çocuk beslenme ve aşıları yapan, aile planlaması, kişisel temizlik kuralları, ilk yardım, bulaşıcı ve sosyal hastalılardan korunma-savaşla ilgili konularda bireye, aileye, topluma sağlık eğitimi veren, doğum, ölüm istatistik verileri toplayan, değerlendiren, kamu kuruluşları ile gerekli işbirliğini sağlayan insani ve ahlaki davranışları ile örnek, sağlık bakanlığınca tescil edilmiş bir okuldan mezun olan meslek mensubudur. Şeklinde tanımını yapılmaktadır. Toplumda bu kadar önemli bir yere sahip olan ebelik mesleğinin bilgi ve beceri düzeyinin literatürde ki yeni gelişmelerin ışığında eğitim, sempozyum, kurs ve kongrelerle desteklenmesi büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle; ebelik eğitimi almış, ancak daha sonraki yıllarda farklı istihdam alanlarında çalıştırılmış ebelerin, mesleki istihdam ile ilgili çözümler kapsamında tekrar ebelik mesleği ile ilgili iş koşullarında çalışmaları ebelik mesleği adına güzel bir gelişme olmaktadır. Ancak geçmişte iş yaşamında farklı meslek guruplarının işlerini de yapmak durumunda kalmak mesleki bilgi ve becerilerin yenilenmesini gerekli kılmaktadır. Öte yandan sürekli gelişen mesleki bilgi, beceri, bilim ve teknoloji bilgilerin yenilenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu çalışma; ebelerde mesleki bilgi ve becerilere ilişkin bilgilenme gereksinimlerini doğru belirleyerek, uygun eğitim programlarını geliştirmemenin önemi üzere hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Ebelik, Ebelik Eğitimi, Ebelikte Bilgi ve Beceri.

7 Sayfa 7 Abstract: When a woman's pregnancy and delivery, postpartum period is a very important stage. During this period, the women does not want to be alone, and over the period of history, women have been left alone.generally available in two women who gave birth at her side, close to on e of them, the other are the birth midwife who will perform. Avery old customs and traditions which is dominated by the methods of implementation of the midwifery profession, theoretical and formal education began to be imposed on the granting and scientific facts and midwives ; not only those who perform labor ; women, infants, children, and be protective of public health has taken its place among the modern profession. In our country, the Ministry of Health, the midwife ;" Midwives ; maternal and child health services, carrying out pre-natal, delivery and after services, providing birthing, 0-6 age group children's nutrition and vaccine makers, family planning personal hygiene, first aid, communicable and social diseases prevention of - war issues related to the individual, family, society providing health education, birth death statistics collects, evaluates, public institutions and the necessary cooperation in providing humanitarian and moral behavior and example, the health ministry has been registered graduated from a school that profession is "Shape gives the definition. So having an important place in society of the profession of midwifery knowledge and skills in the light of its development of new education in literature, symposia courses and congresses are supported with great importance. Trained in obstetrics,but in later years has been run by midwives in different areas of employment, vocational employment-related solutions in the context of business conditions related to the profession of midwifery again work on behalf of the profession of midwifery is a nice improvement. But in the past business life of different occupational groups also obliged to make their jobs renewal of professional knowledge skills are required. On the other hand, constantly evolving professional knowledge, skills, science and technology information necessitates regeneration. This study; midwives on the professional skills and knowledge informed by accurately determine your needs, is intended to develop appropriate training programs.. Key words: Obstetrics, Midwifery Education, Knowledge and Skills in Midwifery.

8 Sayfa 8 Giriş: Bir kadının gebelik süreci ve doğum zamanı, doğum sonrası dönemi oldukça önemli evredir. Bu dönemde kadın yalnız kalmak istemez ve tarih dönemi süresince, kadın yalnız bırakılmamıştır. Geçmişten günümüze genelde doğum yapan kadının yanında en az iki kişi bulunmakta, bunlardan bir tanesi yakını, diğeri ise doğumu gerçekleştirecek olan ebelerdir.(1) Dünya Sağlık Örgütü ebeyi; Gebelik sırasında, doğumda ve doğumdan sonra gerekli bakım ve danışmanlığı sağlamak, normal doğumları kendi sorumluluğunda yaptırmak, yenidoğanın bakımını, aile planlaması danışmanlığını yapmak üzere eğitilmiş kişi olarak tanımlamaktadır. (3) Ebe; ebelik eğitim programına girmeye hak kazandıktan sonra, bu programı başarıyla tamamlayarak Ebelik mesleğini yerine getirmek üzere, tescili yapılan ya da kendisine yasal olarak izin verilen kişidir. Anneden kızlarına gebelik süreci ve doğum eylemi ile ilgili bilgi, deneyimler geçmiştir.(2) Çok eskilerden gelenek ve göreneklerin hâkim olduğu metotlarla uygulamaya geçirilen ebelik mesleği, teorik ve örgün eğitimlerin verilmesi ve bilimsel olgulara dayatılmaya başlamış ve ebeler; sadece doğum eylemini gerçekleştiren kişiler olmayıp; bayan, bebek, çocuk ve toplumun sağlığının koruyucusu olması ile modern meslekler arasında yerini almıştır. (3) DSÖ ve UNİCEF 21.Yüzyılda Herkes İçin Sağlık Hedefleri nden Yaşama Sağlıklı Başlaması Hedefi nin gerçekleştirilmesinde ebelik mesleğini vurgulamakta ve Uluslar Arası Ebelik Federasyonu (ICM) ile yaptığı çalışmalar ile mesleği sağlamlaştırma, ilerletme adına çalışmalarını devam ettirmektedir. (3) Buna ek olarak; ICM, Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF ile yaptığı çalışmalar ile Milenyum Kalkınma Hedeflerinden olan anne ve bebek mortalitesinin azaltılması hatta hiç olmaması (4. ve 5.hedef) cinsel yolla bulaşan hastalıkların mobilitesini azaltma (6.hedef) amaçlarını gerçekleştirebilmek için, toplumun her daim olduğundan çok daha fazla ebelere ihtiyaçlarının olduğu üzerinde önemle durmaktadır.(3) Tüm belirlenen bu amaçlara bağlı olarak; yaşam gereği gebelik, doğum, emzirme gibi sağlık bakımından dönemler yaşayan kadınların sağlığı, tüm ülkenin sağlığını kapsamaktadır. Anne sağlığı içinde yaşadığı toplumun sağlığını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle; gebeliğin ve bebeğin sağlığının korunması büyük önem arz etmektedir.(4) Verilen sağlık hizmetleri ile ebeler; doğum öncesi ve sonrası, gebe-bebek sağlığının korunmasını, mesleğini uygularken herkesin eşit hizmet almaya hakkı olduğunu bilmekte, sağlık bakım vermeyi amaç olarak benimsemişlerdir. Mesleki gelişimlerin yakından takibi ve bilgi güncellemelerinde gerekliliği ebelere düşen görevler içinde bulunmaktadır. Böylelikle son teknoloji ve bilgi ışığında hizmet sunması ebenin sorumluluğu altındadır. (5) (6) Amaç: Ebelik mesleğinin gelişimi için eğitim içeriğinde; güncel bilgiler ışığında, yaparak öğrenme metodu, beceri temellerinin arttırılması ile katılımcıların performansını attırmayı önemseyen, ayrıca eğitime katılan katılımcıların aktif rol almasını dikkate almayı amaçlayan bir eğitim süreci olması gerekmektedir.(6) Bu çalışma ile; Güney Genel Sekreterliğine bağlı kurumlarda çalışan ebe hemşirelerin meslekteki yenilikler doğrultusunda bilgi ve beceri düzeyinin arttırılması hedeflenmektedir. Fakat sahada çalışan ebelerin eğitim düzeyi, mezuniyet yılları ebelik alanının dışında başka birimlerde çalışma durumları kişiden kişiye değişkenlik göstermektedir. Kişiye uygun eğitim modülünü belirlemek amacıyla ebelere anket uygulaması yapılmış ve anket çalışması ile bilgi-beceri düzeyleri, hangi alanlarda en çok eğitim ihtiyacı olduğu saptanmıştır. Ortaya çıkan sonuçlara göre, ebelerin ihtiyaç duyduğu alanlara göre farklı eğitim modülleri oluşturulmuştur. Öğretim elemanlarından yardım alarak kişilerin uygun eğitim modülüne dahil edilmesi ve böylece bilgi- beceri düzeyinin arttırılması amaçlanmaktadır. Çalışma hedeflerinde, *Ebelerin meslekteki bilgi-becerilerinin arttırılması, *Ebelerin güncel yaklaşımlar konusunda, bilgilendirilmesi, *Ebelerin acil obstetrik bakım konusunda yeterli bilgiye sahip olmasının sağlanması, *Mentor ebeler yetiştirilmesi, *Ebelere bilimsel araştırma tekniklerinin öğretilerek araştırmaya yönlendirilmesi, *Oluşturulan eğitim modüllerinin kitap olarak basılması ve e-kitaba çevrilerek, tüm ebelerin gerekli bilgiye ihtiyaç duyduğu anda kolay ulaşmasının sağlanması, *Hizmet kalite standartlarının arttırılması ve hasta memnuniyet oranlarının arttırılması hedeflenmektedir.

9 Sayfa 9 BAKIM HİZMETLERİNDE BİLİM - Kapsam: Doğumhane ve kadın doğum servislerinde çalışan ebelerin okul-eğitim müfredatları doğrultusunda,teorik ve pratik olarak uygulamalı bilgi ve becerinin arttırılması planlanmıştır ve bu bağlamda eğitim modülleri oluşturulacaktır. Modül içeriğini belirlemek üzere sahada çalışan ebelere meslekteki yıl-yaşdoğumhanede çalışma süresi, ihtiyaç duyulan eğitim başlıklarını içeren bir anket uygulanacak olup bu doğrultularda, modül eğitim konuları belirlenecektir (8) (9). Ayrıca; belirlenen grup içerisinden her hastaneden bir mentor ebe belirlenecek ve ilgili kişilere kurs dâhilinde mentorluk eğitimi verilecek olup, sahada çalışan ebelerin daha sonra güncelleme eğitimlerini takip etmesi ve projenin yürümesinden koordinatör olarak sorumlu tutulacaktır (10) (11). (12). Ayrıca; meslekte ki yenilikler doğrultusunda güncelleme eğitim modüllerinin oluşturulması ve acil obstetrik konusunda modül eğitimlerinin oluşturulması ve 11 hastanede ki ebelerin bu kurs programına katılımı planlanmaktadır. Oluşturulan modüllerin kitap haline çevrilmesi ve e-kitap haline dönüştürülerek kurumlarda çalışan ebelerin güncel yaklaşımlarla ilgili yenilikleri takip etmesi ve meslek adına oluşturulan kaynak kitap ile ebelere gerekli bilgilere ulaşım kolaylığın sağlanması planlanmaktadır (13) (14). (15).

10 Sayfa 10 Gereç ve Yöntem İzmir Güney İli Genel Sekreterliğine Bağlı bulan 11 hastanede çalışan ebelere uygulanacak araştırmada, Tanımlayıcı Araştırma Tipi kullanılmıştır. Evren olarak; 2015 yılı İzmir Güney İli Genel Sekreterliğine Bağlı 11 hastanesinde çalışmakta olan toplam 200 ebeye anket çalışması uygulanmıştır. Veriler, hazırlanan anket formu ile toplanacaktır. Bu anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kişisel ve demografik özelliklere yer verilerek açık ve kapalı uçlu sorular sorulmuştur. İkinci bölümde ise, bilgi-beceri ve eğitim ihtiyaç durumuna göre hazırlanan sorular sorulmuştur. Üçüncü bölümde ise bir tane soru sorulmuş olup, eğitim almak istedikleri başka konular var mıdır şeklinde, düşünce isteyen sorular hazırlanmıştır. Veriler SSPS 17 programı kümeleme analizi ile yorumlanmıştır. Bulgular: Eğitim sektörüne ilişkin toplanan veriler örneğimizde de olduğu gibi, yüksek hacimli veya çok sayıda/tipte değişken içerebildiği için veri analizinde VM yaklaşımları başarılı sonuçlar verebilmektedir. Bu çalışmada, keşifsel veri madenciliği yaklaşımlarından biri olan kümeleme analizinin sağlıkta uzaktan eğitim modüllerinin tasarlanmasındaki kullanımına ilişkin bir uygulama örneğine yer verilmiştir. Ebe ve hemşirelere uygulanan eğitim ihtiyaçları anket verileri kullanılarak, benzer eğitim konularında eğitim ihtiyacı bulunan ebe ve hemşireler aynı grupta yer alacak şekilde 4 grup oluşturulmuştur. Her bir grubun küme merkezlerinden faydalanılarak 4 eğitim modülünde yer alacak eğitim konularının süresi belirlenmiştir. Genellikle doğumhane ve doğum sonu servisinde çalışan, 21 yıllık iş tecrübesine sahip çoğunluğu lisans mezunu ebe ve hemşirelerden oluşan 1. grubun doğum eylemi başta olmak üzere temel ilke ve beceriler, gebelik oluş. ve sağ. geb. ve bak. ve riskli gebelik ve bakım konularında eğitim ihtiyaçlarının olduğu belirlenmiştir. kurs programı sürecinde Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan ve 2004 yılı için güncellenen, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu tarafından kullanılan rehberlerinde rehber olması planlanmıştır (16) (17) (18). Çoğunluğu diğer servislerde çalışan ön lisans ya da lisans mezunu ebe ve hemşirelerin oluşturduğu 2. gruba ise, yoğun bir jinekoloji eğitiminin yanı sıra yenidoğan, araştırma ve aile planlaması konularında eğitimler verilmelidir.

11 Sayfa 11 Tablo 1. Kümeleme Analizine Ilişkin Anova Tablosu Eğitim Konusu F Eğitim Konusu F Eğitim Konusu F Temel ilke ve Beceriler 27-Kontraksiyon takibi Riskli yenidoğanı tanı. ve sevk etme 1-İlaç Uygulamaları Amniyotomi Yenidoğan bakımı Sıvı elektrolit denge. sür. ve doz Doğum eyleminde tehlike Yenidoğan beslenmesi hep. belirtileri 3-Kan ve ürünlerinin transfüzyonu Pelvis ölçülerini değerlendirme Araştırma 4-Barsak boşaltımına yönelik uyg Doğum yaptırma Araştırma problemi belirleme İdrar boşaltımına yönelik uyg Plasentanın çıkarılması Araştırma projesi hazırlama Gebelik Oluş. ve Sağ. Geb. ve Bak. 33-Plasentanın kontrol edilmesi Araştırma analizi ve bioistatistik Gebelikte fizyolojik değ. ve Epizyotomi açma ve tamiri Araştırma raporu hazırlama uyum 7-Gebelikte psikolojik değ. ve Uterus involüsyonunun takibi Dergiye makale hazırlama uyum ve sunma 8-Gebelikte yapılan rutin testler Doğum eyleminde ilaç kullanımma Kongreye bildiri hazırla ve sunma 9-Gebelikte beslenme Gebeyi sezeryana hazırlama 7.73 Danışmanlık 10-Leopold manevraları ve ÇKS 34.4 Doğum Sonu Bakım 64-Obstetrikte iletişim Perine bakımı Fundus muayenesi/ İnvolüsyon İletişim yöntemleri kont. 12-Gebelik egzersizleri Ödem Kontrolü İletişim becerileri NST/USG/BP Tromboflebit muayenesi Obstetrik konularda danışmanlık Fetal sağ. Değ. Uyg. tst ve işl, Doğum sonu loşia kontrolü Aile Planlaması 8 15-Doğum öncesi bakım ve izlem Epizyotomi bakımı ve kontrolü AP Yön.hak. güncel bilgil ve uyg. 16-Gebelikte tehlike belirtileri Doğum sonu meme muaye ve AP. Danışmanlığı bakımı Riskli Gebelik ve Bakım 44-Süt salgılanmasının değerlendirilmesi RİA Uyg becerisi Doğum Önc. Dön. Risk Taraması Emzirmenin değer Jinekoloji 18-Riskli gebeliklerin tanımlanması Emzirme eğitimi Kürtaj öncesi-sonrası bakım ve eğt. 19-Riskli geb. sınıf. gir. geb. ve Doğum sonu enfeksiyonu değer Myomektomi pre/post op bak. 7 hasta b3k. Eğ. 20-Riskli geb. ilişkin acil müd. uyg Doğum sonu kanamaları değerlendirme Histerektomi ve pre/post op. bak. Ve e eğt. 21-Yüksek riskli geb. psik. yönü Sezeryan sonrası bakım Üriner inkontinanslı hasta bak. ve eğt. 22-Gebeliğin kaybı ve perinatal 11.6 Yenidoğan 75-Jinekolojik onkoloji hasta Yas 8 bak. ve eğt. Doğum Eylemi 50-Doğ. sonu hava yol. Aç. ve Kendi kendine meme APGAR ko. muay. ve eğt. 23-Partograf doldurma ve kullanma Doğumhanede yeni. muay. ve Kegel egzersizleri ölç. 24-Vajinal Tuşe/ bimanuel muayene Yenidoğanın evde muay. ve İnfertil hasta bakımı, dan izlemi ve eğt. 25-Doğum eyl. fetal monitörizasyon Yenidoğanda tarama testleri Menopoz döneminde izlem ve eğt. 26-İndüksiyon takibi Yenidoğanda bağışıklama 41.99

12 Sayfa 12 Doğumhanede çalışan ön lisans mezunu ebe ve hemşirelerin ağırlıklı olarak bulunduğu 3. grubun gebelik oluş. ve sağ. geb. ve bak., yenidoğan ve doğum eylemi konularında eğitim ihtiyaçlarının bulunduğu gözlenmiştir (19). Son olarak; diğer modüllerde yer alan ebe ve hemşirelere kıyasla yaşça biraz daha küçük, biraz daha az çalışma yılına sahip çoğunluğu lisans mezunu olan ebe ve hemşirelerin oluşturduğu 4. gruba ise diğer ebe ve hemşirelere göre daha kısa ve genel bir eğitim programı sunulması planlanmıştır. Kişilere uygun eğitim modülleri belirlendikten sonra 25 'erli gruplar halinde kişiler 3 tam günlük eğitimlere dahil edilme planlanmış olup Tablo 8' de gösterilmektedir (20). Tartışma: Bir ülkenin sağlık göstergelerindeki başarısı için; Gebelik, Doğum ve Lohusalık döneminde anne ve bebek için önlenebilir hastalıkların en aza indirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu tür komplikasyonların azaltılabilmesi için ülkelerin donanımlı ve teknolojik gelişimleri yakından takip eden, el beceri bakımından kendini geliştirmiş ebelere ihtiyacı vardır. Personel eğitimi; bilgilerin güncellenmesi, tutum ve becerilerin gelişmelerini sağlamak amacıyla yapılması gereken bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Ebelikte ise eğitimin ayrı ve çok önemli bir yeri vardır. Çünkü ülke geneline bakıldığında okuldan mezun olan ebelerin kadın doğum ve doğumhane dışında farklı alanlarda( dâhiliye, genel cerrahi, psikiyatri, kulak burun boğaz, göz ve diğer klinik/polikliniklerde ) hemşire olarak çalıştırıldıkları, ebelik mesleğinin sorumlu olduğu konu olan; teknolojik gelişmeleri yakından izleme, ebelik bilgi-tutum ve becerilerden uzak kalmasına yol açmıştır. Öte yandan farklı eğitim seviyelerinden mezun olan ebelerin eğitim ihtiyaçları karşılanmalı, eksikleri tamamlanmalı, bilgi-beceri ve mesleki yeterlilikleri sağlanmalıdır. Ancak sahada çalışan ebelerin eğitim seviyelerindeki değişiklikler, meslekteki çalışma yılları, ebelik alanında çalışıp çalışamama durumları, yaş vb. alanlardaki verilerdeki değişkenlik nedeniyle uygun hizmet içi eğitim modülleri oluşturmak güçleşmektedir. Fakat uygun eğitim modüllerinin oluşturularak ebelerin bilgi ve beceri düzeyi geliştirilmeli ve böylece ebelik mesleğinin toplumdaki statüsü yükseltilmelidir. Kişiye uygun eğitim modüllerinin belirlemek için ise; alanda çalışan ebelerin tüm değişkenlerini göz önünde bulundurulacak ve kişilerin eğitim ihtiyaçlarını kendileri belirleyecek; alan çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde ebeler uygun eğitim modülüne dahil edilemezler ve istenilen verim alınamaz. Bu çalışma ile ebeler için 4 farklı eğitim modülü oluşturulmuştur. Eğitim alacak gruplar maksimum 25'erli gruplar halinde olup teorik ve pratik eğitim alacaklardır. Eğitim modülündeki teorik ve pratik eğitim süreleri kişilerin ihtiyaçları doğrultusunda modüller arasında farklılıklar göstermektedir. Ayrıca modül içerisindeki eğitim başlıklarının süreleri de yine kişilerin talepleri doğrultusunda belirlenmiştir. Bazı modüllerde verilecek eğitim konusuna, ihtiyaç doğrultusunda, daha uzun süre ayrılırken aynı eğitim konusuna, diğer bir modülde daha kısa zaman ayrılması, eğitimin daha etkin ve etkili olması yönünden verimli olacaktır. Sonuç: Anket sonuçları hastane yöneticileri ve eğitimciler ile tartışılarak, ebelik mesleğinin önemi, bilgi ve uygulama gereksinimleri içi uygun şartlarda çalıştırılmaları, Anne-bebek ölümlerinde ki azalma, anneye yeterli danışmanlık yapma, normal doğum sayılarında ki artışın nasıl olacağı ve ebelere hizmet verecek kurs programlarının gerekliliği ve sürekliliği üzerinde durulması, Sağlık Bakanlığı'nın doğum öncesi, sonrası ve ana-çocuk sağlığı rehberleri üzerinden, eğitimin sadece teori olarak kalmamasının önemi hastanelerde yapılacak kurs programları ile hayata geçirilmesi gerekmektedir. Ayrıca; ebelerin sadece kendi alanlarında çalıştırılması için, ebelik mesleğinin ilgili mevzuatta bazı değişikliklerin yapılması ve Sağlık Bakım Hizmetleri Yönetimin' de ebelerin de çalışması gerekmekte olduğu bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkmaktadır. Planlanan eğitimler ile ebelerin çalışma koşulları dikkate alınarak ve eğitim dönemince eğitimcilerin çalışma planları da göz önünde bulundurularak; kurs programı planlanmaktadır. Kurs sonrasında; ebelerin, bilgi ve becerisine güvenen kişiler olmaları, sahada aktif rol almaları sağlanması, çalışmanın ana amaçlarındandır.

13 Sayfa 13 Kurs öncesi ön test ve kurs sonrası da son test yapılıp, bilgi düzeyleri ölçülmesi eğitimciler tarafından ölçülecektir. Kurs programları tamamen bittikten tam bir yıl sonra, ebelerin mesleki bilgi, becerilerine, sahada aktif doğum yaptırma, ayrıca; hastanelerin doğum sayıları ve doğum özelliklerinde, normal doğumda bir artış olup-olmadığı hastanelerin verileri üzerinden çalışılacak, gerektiğinde yapılan kursların içeriği,ihtiyaç doğrultusunda tekrar şekillenecektir. Planlanan kurs sonrası, Ebelik Bakım Standartları Rehberi karşımıza bir ihtiyaç olarak çıkmakta ve bu doğrultuda eğitimciler ile tartışılarak, ebelerinde aktif rol alabileceği bu rehberi, güncellenen bilgiler ışığında oluşturmak, ebelik mesleğinin gelişimi adına güzel bir düşünce olarak akla gelmektedir. Kaynaklar: ( 1 ) Klaus M., The Dola Book Second Edication, Persus Publishing,2002 ( 2 ) Mander R., Supportive Care and Midwifery, Blackwell Science, PP: , 2001 ( 3 ) ( 4 ) İnanç N., Sağlıklı Toplumlar İçin Sağlıklı Aile, Damla Yayıncılık, Syf: 18-19, Ankara,1995 ( 5 ) Inter-Natıonal Code Of Ethics For Ethics For Midwives,ICM 2001 ( 6 ) Sayıner F.,." Ebelikte Beceri Eğitimi: Sorunlar ve Çözümler ", Ebelik Kongresi, 2011 ( 7 ) Adopted By The International Conferadation Of Midwives Councilmeeting, 19th July, Brisbane, Austalia,2005 ( 8 ) Erişim Tarihi: ( 9 ) Ebeler Derneğinin Ebelik Tarihine Yönelik Yayımlanmamış Arşiv Bilgileri ( 10 ) Karahan N., "Türkiye de Ebe Olmak ", Karabük Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulu, Safranbolu, 2011 ( 11 )Ebelik Eğitimi, Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan Madde, Aralık 2009 ( 12 ) Yüksek Öğretim istatistikleri ( ), ÖSYM Yayınları ( 13 ) Erişim Tarihi: ( 14 ) Belek İ., Hamzaoğlu O., Son Yirmi Yılda Sağlıktaki Değişim, 12 Eylül Rejiminin Yarattığı Olumsuzluklar, Toplum ve Hekim,4(15): ,2000 ( 15 ) Belek İ., Sınıf, Sağlık, Eşitsizlik, Sorun Yayınları, Kurtiş Matbaacılık, İstanbul,2008 ( 16 ) Lesie S.,Starhon S., The Coalition For Improving Materny Services: Evidence Basis For The Ten Steps Of Matter-Frendly Care Step One.The Journal Of Perinatal Education, (17 ) Silva MC., Ethical Decision Making In Nursing Administration, Appleton and Lange,PP: 3-6,40-46,81-94, Norwalü,1990 ( 18 ) Paolo, G. (2003). Applied Data Mining: Statistical Methods for Business and Industry, Wilen and Sons, Newnort (20) Güntürkün F., "A Comprehensive Review of Data Mining Applications in Quality Improvement and A Case Study ". Ankara: ODTÜ Yüksek Lisans Tezi,2007

14 Sayfa 14 Bilimsel Çalışmanın Künyesi Çalışmanın Adı: Vajinal Yolla Doğum Yapan Kadınların Erken Postpartum Dönemde Yaşadıkları Sorunlar DİYARBAKIR İLİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ Yazarların Adı Soyadı: Öğr. Gör. Feray KABALCIOĞLU * Bircan PİLATİN ** *Harran Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği AD, Şanlıurfa **Kadın Doğum Ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi, Diyarbakır Çalışmanın Yayınlandığı Bilimsel Platform: 1. Ebelik ve Doğum Kongresi Yayımlanma yılı: 2014 Yayınlanma Türü: Poster VAJİNAL YOLLA DOĞUM YAPAN KADINLARIN ERKEN POSTPARTUM DÖNEMDE YAŞADIKLARI SORUNLAR Giriş ve Amaç: Doğum sonu ilk saatte 500 ml nin üzerindeki kan kaybı postpartum kanama olarak değerlendirilir. Doğumdan sonra ilk 24 saat içinde olan kanamalara erken, 24 saat ile 6 hafta arasında oluşan kanamalara geç postpartum kanama denir. Erken dönem kanamaları, genellikle atoni ve doğum yolunda oluşan laserasyonlara bağlı kanamalardır. Bu araştırma; vajinal yolla doğum yapan kadınların erken postpartum dönemde yaşadığı sorunların belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Kesitsen nitelikte olan bu araştırma Ekim Aralık 2012 tarihleri arasında Şanlıurfa İli Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi acil servisine erken dönem doğum sonu kanama şikâyetiyle başvuran kadınlarda yapılmıştır. Araştırmaya katılmaya gönüllü, Türkçe bilen 62 kadın örneklemi oluşturmuştur. Veriler müdahaleye alınan kadınlar servislerine alındıktan 2 saat sonra araştırmacılar tarafından geliştirilen bir soru formu yüz yüze görüşme tekniği uygulanarak toplanmıştır. Değerlendirme SPSS 16.5 kullanılarak yapılmıştır.

15 Sayfa 15 Kanamalar az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, özellikle sağlık hizmetinin yeterince verilmediği kırsal alanlarda, önemli bir anne ölüm nedenidir. Bulgular: Kadınların yaş ortalaması; ± 7.45 dir. Kadınların %59.7 si okur yazar değildir. Kadınların % 22.6 sının yeşil kart dâhil hiçbir sosyal güvenceleri bulunmadığını, %33.9 u ekonomik durumlarının kötü olduğunu bildirmiştir. Kadınların %46.8 si tarım işçisi olarak çalışmak üzere ilçe ve köyde oturmakta, %25.8 inin eşi gelir getiren bir işte çalışmaktadır. Kadınların obstetrik özellikleri incelendiğinde; ortalama toplam gebelik sayısı; 4.04±2.85, ortalama yaşayan çocuk sayısı; 3.13±2.03, ortalama ölü doğum sayısı; 1.12±033, ortalama düşük sayısı;1.30±0.64 tür. Kadınların % 10.6 sı evde halk ebeleri yardımıyla, % 59.6 sı hastanede, %29.8 i ise özel klinikte doğumlarını gerçekleştirmişlerdir. Doğumdan sonra hastanede yada özel klinikte kalma sürelerine bakıldığında ortalama 4.62±1.18 saat ( Min: 3 Max: 8) postpartum kliniğinde kaldıklarını daha sonra taburcu olduklarını bildirmişlerdir. Taburculuktan ortalama 14.5 ± 3.43 saat ( Min: 9 Max:21 ) sonra kanama şikayetlerinin başladığını ve hastaneye geldiklerini söylemişlerdir. Yapılan muayene sonucunda % ünde doğum yolunda oluşan laserasyon nedeniyle, % 23.4 ünde plasenta ve membranların retansiyonu nedeniyle, % 4.3 ünde ise atoni nedeniyle kanama geliştiği tespit edilmiştir. Sonuç: Vajinal yoldan doğum yapan annelerin hastanede kalış süresi 6 saatten 24 saate kadar değişmektedir. Ancak ilimizde gerek hastane koşullarından kaynaklı olarak gerekse hastaların hastanede kalmak istememe nedeniyle bu süre ortalama 4 saattir. Kanamalar az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, özellikle sağlık hizmetinin yeterince verilmediği kırsal alanlarda önemli bir anne ölüm nedenidir. Doğurganlık hızının ve anne ölümlüğünün yüksek olduğu ilimizde genellikle birçok problem mevcuttur ki bunlar; fakirlik, eğitimsizlik, kadının statüsündeki düşüklük, hijyen ve beslenmedeki eksiklikler, ulaşım ve uygun tıbbi bakımı almadaki yetersizlikler şeklinde sayılabilir

16 Sayfa 16 Bilimsel Çalışmanın Künyesi Çalışmanın Adı: Kadın ve Bebek Sağlığı Hizmetlerinin İyileştirilmesi ve Ebelik Hizmetlerinin Güçlendirilmesi; İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Örneği Yazarların Adı Soyadı: Serap Toksoy*, Esin Çeber Tufan**, Nazan Tuna Oran**, Hafize Öztürk Can**, Rabia Ekti Genç**, Birsen Karaca Saydam**, Neriman Soğuk Pınar**, Ümmühan Yücel*, Aytül Hadımlı**, Meltem Serttaş*, Selma Bezirgan*, Gamze Durmazoğlu* *İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliği, Eğitim Ar-Ge Koordinatörlüğü, **Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ebelik Bölümü. Çalışmanın Yayınlandığı Bilimsel Platform: II. Ulusal Doğum Sonu Bakım Kongresi Yayımlanma Yılı: 2016 Yayınlanma Türü: Poster İZMİR İLİ GÜNEY BÖLGESİ KAMU HASTANELER BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ KADIN VE BEBEK SAĞLIĞI HİZMETLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ VE EBELİK HİZMETLERİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ ; İZMİR İLİ GÜNEY BÖLGESİ KAMU HASTANELER BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ ÖRNEĞİ GİRİŞ: Ebelik, sağlık mesleklerinin arasında geleneksel ve tarihi en eski, işlev yönünden de en önemli olan, dünyanın ilk holistik mesleğidir ve bu mesleğin hedefinde bakım daima kadın merkezli olmuştur (Ejder Apay 2014). Uluslararası Ebelik Konfederasyonu (ICM) e göre ebe; gebelik, doğum ve doğum sonu dönemde kadının bakımını sağlayan, tavsiyelerde bulunan, kendi sorumluluğunda doğumu gerçekleştiren, yeni doğanın bakımını sağlayan, kadın ile işbirliğinde çalışan, güvenilir ve sorumluluk sahibi bir profesyoneldir ( Profesyonel bir meslek olan ebelerin görev ve yetki alanında olan ana çocuk sağlığı hizmetleri ülkelerin gelişmişlik düzeyini gösteren sağlık göstergeleridir. Ülkemizde 2014 Sağlık Bakanlığı verilerine göre anne ölüm oranı yüz bin canlı doğumda 15,8 ve bebek ölüm hızı binde 7,6 tür. İzmir de ise bu oranlar; anne ölüm oranı yüz bin canlı doğumda 12,6, bebek ölüm oranı binde 6,3, dır. (Türkiye Sağlık İstatistikleri Yıllığı). Ebelerin aktif olarak çalıştığı ve doğum hizmetlerini yürüttüğü ülkelerin gelişmişlik düzeyi yüksek ve sağlık göstergeleri umut vericidir (Arslan ve ark., 2008). Aynı şekilde ebelerin aktif doğum yaptırdığı gelişmiş ülkelerde sezaryen oranları da düşüktür. Ülkemizde %51,1 olan sezaryen oranını göz ününe aldığımızda ebelerin doğum ve yenidoğan hizmetlerinde daha aktif çalışması ve normal doğumun tamamen ebelere bırakılmasının zorunluluğunu görmekteyiz (Arslan ve ark., 2008). DSÖ, ICM ve Sağlık Bakanlığı nın ebe tanımı incelendiğinde tek bir noktaya çıkmaktadır; anne ve çocuk sağlığı hizmetleri ve normal doğum. Fakat ebelere bu tanımlar dışında görevler verilmekte ve sahada hemşirelik mesleğinin icrası istenmektedir (Taşkın ve Koç, 2006; Arslan ve ark., 2008). Ebelerin eğitim alanları dışında çalışmaları mesleklerine olan bağlılığı yitirmelerine, doğum hizmetlerinden uzaklaşmalarına ve ebelik uygulamalarını unutmalarına neden olmuştur. Diğer taraftan doğum ve çocuk sağlığı hizmetlerinden sorumlu olan ebelerin eğitimlerinin dünya standartlarına yükselmesi gerekmektedir. Türkiye de ebelik eğitimi hak ettiği seviyeye ulaşmasına rağmen sahada farklı eğitim almış

17 Sayfa 17 ve aynı alanda çalışan ebeler bulunmaktadır. Ebelerin eğitim farklarının giderilmesi ve mesleki bilgilerinin güncellenmesi gerekmektedir. Ebelerin mezuniyet sonrası çalışma yılı, çalışma alanı gibi etkenlerden dolayı standart bir hizmet içi eğitim modeli geliştirilememektedir. Bu sebeplerden yola çıkarak İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği bağlı hastanelerde çalışan ebelerin mesleki yenilikler doğrultusunda bilgi ve becerilerinin arttırılarak ebelik mesleği alanlarında çalıştırmak amacıyla Ebelerde Bilgi-Beceri Güncelleme Acil Obstetrik ve Kanguru Bakımı Kursu Projesi yürütülmüştür. AMAÇ: İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği bağlı hastanelerde çalışan ebelerin mesleki yenilikler doğrultusunda bilgi ve becerilerinin arttırılarak ebelik mesleği alanlarında çalışmasının sağlanması amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM: Proje İzmir Kamu Hastaneleri Güney Bölgesi Genel Sekreterliği ne bağlı kadın hastalıkları ve doğum hizmeti veren 11 hastanede Aralık 2013 ve Aralık 2015 tarihleri arasında ebelerin, ebelik uygulamalarını arttırmak amacıyla yürütülmüştür. Projenin yürütme ve kontrolü genel sekreterlik eğitim koordinatörlüğü tarafından, eğitimleri Ege Üniversitesi Atatürk Sağlık Yüksek Okulu Ebelik Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri, İzmir İli Halk Sağlığı Müdürlüğü ve İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanlığı tarafından yapılmıştır. Proje kapsamında ebelerin kurs ihtiyaçlarının belirlenmesi ve kurs modüllerinin oluşturulması için eğitimler başlamadan önce Ebelerde Bilgi Beceri Kursu Eğitim Modülü Belirleme Anketi ebelere uygulanmış ve modüller bu sonuçlara göre oluşturulmuştur. Sonuçlar doğrultusunda 6 gruba eğitim verilmiştir. Eğitimin etkinliğini değerlendirmek için eğitim öncesi ve sonrası ön test-son test uygulanmıştır. Ayrıca yapılan kursların sahada ebelik uygulamalarını ne kadar arttırdığının ölçmek üzere kurs öncesi ve kurslardan bir yıl sonra ebelere Ebelerde Mesleki Bilgi Beceri Güncelleme Kursu Öncesi/sonrası Alan Çalışması Anketi uygulanmıştır. Veri Toplama Formları: 1-Ebelerde Bilgi Beceri Kursu Eğitim Modülü Belirleme Anketi: Sahada çalışan ebeler in tanımlayıcı özelliklerini içeren yedi soru, ebelik uygulamalarının bütününü içeren bir soru ve beklentilerinin sorulduğu bir sorudan oluşan anket toplam dokuz soruluktur. Eğitime katılacak ebelerin eğitim ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla kullanılmıştır. 2-Ebelerde Mesleki Bilgi Beceri Güncelleme Kursu Öncesi Alan Çalışması Anketi: Eğitim öncesi ve eğitimden bir yıl sonrası hem ebelerin bilgi ve beceri düzeyini ölçmek hem de ebelik uygulamalarının artırılıp arttırılmadığını ölçmek amacıyla araştırmacılar tarafından literatür taraması yapılarak oluşturulmuştur. Ebelerin tanımlayıcı özelliklerini içeren dört soru ve bilgi, beceri, uygulama ve yaşanılan sıkıntılarının ölçüldüğü 18 sorunun bulunduğu anket toplamda 22 sorudan oluşmaktadır. Sorular çoktan seçmeli olduğu gibi açık uçlu sorular da bulunmaktadır

18 Sayfa 18 3-Ebelerde Bilgi-Beceri Güncelleme Acil Obstetrik Kursu Ön-Son Test Soruları: Katılımcı ebelerin bilgi düzeylerini ölçmek amacıyla kurs öncesi ve kurs sonrası hemen uygulanmak üzere araştırmacılar tarafından literatür taraması yapılarak hazırlanmıştır. 25 soru içeren anket çoktan seçmeli olarak hazırlanmıştır. Proje Verilerinin Değerlendirilmesi: Veriler SPSS 21.0 paket programında analiz edilmiş ve anlamlılık düzeyi p< 0.05 alınmıştır. Ebelerde Bilgi Beceri Kursu Eğitim Modülü Belirleme Anketi ile ebelerin hangi eğitim modülüne dahil olacağını belirlemek amacıyla kümeleme analizi yapılmıştır. Eğitim ön test son testleri için tanımlayıcı istatistiksel analizler yapılmıştır. Ön test ve son test puan ortalamaları alınmıştır ve puan ortalamalarının değişkenliği t testi ile değerlendirilmiştir. Ebelerde Mesleki Bilgi Beceri Güncelleme Kursu Öncesi Alan Çalışması Anketinin analizinde ki-kare, non parametrik test ve yüzdelik testler uygulanmıştır. BULGULAR EBELERDE BİLGİ BECERİ KURSU EĞİTİM MODÜLÜ BELİRLEME Eğitim ihtiyacını ve modülleri belirleme yönelik uygulan Ebelerde Bilgi Beceri Kursu Eğitim Modülü Belirleme Anketi analiz sonuçları Tablo te sunulmuştur.

19 Sayfa 19 Tablo 1. Kümeleme Analizine İlişkin ANOVA Tablosu Eğitim Konusu F Eğitim Konusu F Eğitim Konusu F Temel ilke ve Beceriler 27-Kontraksiyon takibi Riskli yenidoğanı tanı. ve sevk etme 1-İlaç Uygulamaları Amniyotomi Yenidoğan bakımı Sıvı elektrolit denge. sür. ve doz Doğum eyleminde tehlike Yenidoğan beslenmesi hep. belirtileri 3-Kan ve ürünlerinin transfüzyonu Pelvis ölçülerini değerlendirme Araştırma 4-Barsak boşaltımına yönelik uyg Doğum yaptırma Araştırma problemi belirleme İdrar boşaltımına yönelik uyg Plasentanın çıkarılması Araştırma projesi hazırlama Gebelik Oluş. ve Sağ. Geb. ve Bak. 33-Plasentanın kontrol edilmesi Araştırma analizi ve bioistatistik Gebelikte fizyolojik değ. ve uyum Epizyotomi açma ve tamiri Araştırma raporu hazırlama Gebelikte psikolojik değ. ve uyum Uterus involüsyonunun Dergiye makale hazırlama takibi ve sunma 8-Gebelikte yapılan rutin testler Doğum eyleminde ilaç kullanımma Kongreye bildiri hazırla ve sunma 9-Gebelikte beslenme Gebeyi sezeryana hazırlama 7.73 Danışmanlık 10-Leopold manevraları ve ÇKS Doğum Sonu Bakım 64-Obstetrikte iletişim Perine bakımı Fundus muayenesi/ İnvolüsyon İletişim yöntemleri kont. 12-Gebelik egzersizleri Ödem Kontrolü İletişim becerileri NST/USG/BP Tromboflebit muayenesi Obstetrik konularda danışmanlık 14-Fetal sağ. Değ. Uyg. tst ve işl, Doğum sonu loşia kontrolü Aile Planlaması Doğum öncesi bakım ve izlem Epizyotomi bakımı ve kontrolü AP Yön.hak. güncel bilgil ve uyg. 16-Gebelikte tehlike belirtileri Doğum sonu meme muaye AP. Danışmanlığı ve bakımı Riskli Gebelik ve Bakım 44-Süt salgılanmasının değerlendirilmesi RİA Uyg becerisi Doğum Önc. Dön. Risk Taraması Emzirmenin değer Jinekoloji 18-Riskli gebeliklerin tanımlanması Emzirme eğitimi Kürtaj öncesi-sonrası bakım ve eğt. 19-Riskli geb. sınıf. gir. geb. ve bak Doğum sonu enfeksiyonu Myomektomi pre/post op değer. hasta b3k. Eğ. 20-Riskli geb. ilişkin acil müd. uyg Doğum sonu kanamaları Histerektomi ve pre/post değerlendirme op. bak. Ve e eğt. 21-Yüksek riskli geb. psik. yönü Sezeryan sonrası bakım Üriner inkontinanslı hasta bak. ve eğt. 22-Gebeliğin kaybı ve perinatal Yas Yenidoğan 75-Jinekolojik onkoloji hasta bak. ve eğt. Doğum Eylemi 50-Doğ. sonu hava yol. Aç. ve Kendi kendine meme APGAR ko. muay. ve eğt. 23-Partograf doldurma ve kullanma Doğumhanede yeni. muay Kegel egzersizleri ve ölç. 24-Vajinal Tuşe/ bimanuel muayene Yenidoğanın evde muay. ve İnfertil hasta bakımı, dan izlemi ve eğt. 25-Doğum eyl. fetal monitörizasyon Yenidoğanda tarama testleri Menopoz döneminde izlem ve eğt. 26-İndüksiyon takibi Yenidoğanda bağışıklama 41.99

20 Sayfa 20 Tablo 1. incelendiğinde kümeleri oluşturmada en etkili eğitim başlıklarının doğum sonu kanamaları, yenidoğanda tarama testleri, yenidoğan bakımı, dergiye makale hazırlama ve sunma, iletişim yöntemleri, histerektomi ve pre/post op. bakım ve eğitim ile infertil hasta bakımı, danışmanlık ve eğitim olduğu görülmektedir. Tablo 2. Eğitim İhtiyaç Skoru Küme Merkezleri KÜMELER KÜMELER

21 Sayfa 21 Her bir kümenin 81 eğitim başlığı için ortalama eğitim ihtiyaç skorları, Tablo 2 de yer almaktadır. Ortalama eğitim ihtiyaç skoru değerleri 8 den çıkarılıp 5 e bölünerek her bir eğitim başlığının modüllerdeki 0 ile 1 arasında değişen ağırlık katsayısı hesaplanmıştır. Bu katsayılar her bir eğitim başlığının beklenen süresi olan 45dk ile çarpılarak 4 modüldeki eğitim süreleri belirlenmiştir. (bkz Tablo 3) Tablo 3. Eğitim Modüllerindeki Her Bir Eğitim Konusunun Süresi (dk) Eğitim Konusu Temel ilke ve Beceriler Modül 1 Modül 2 Modül 3 Modül 4 Eğitim Konusu Modül 1 Modül 2 Modül Modül Gebelik Oluş. ve Sağ. Geb. ve Bak Yenidoğan Riskli Gebelik ve Bakım Araştırma Doğum Eylemi Danışmanlık Aile Planlaması Jinekoloji Doğum Sonu Bakım Toplam

22 Sayfa 22 Tablo 3 de ebelerin ihtiyaçları doğrultusunda belirlenen 4 eğitim modülü incelendiğinde; 2. Modülün en yoğun eğitim modülü olduğu, modül 1 in 2. Sırada olduğu ve modül 3 ve 4 te ise daha az yoğun eğitimin yer aldığı belirlenmiştir. Eğitim programı konulara göre incelendiğinde; Modül 2 de; jinekoloji, aile planlaması, danışmanlık, doğum sonu bakım ve yenidoğan eğitimlerin daha yoğun, Modül 1 de ise; temel ilke ve beceriler, gebelik oluşumu ve sağlıklı gebelik ve bakımı, riskli gebelik ve bakım, doğum eylemini daha yoğun talep edilmiştir. Eğitim programı oluşturulurken ankette belirlenen tüm eğitim başlıkları tüm grupların eğitime eklenmiş olup, Yoğun eğitim ihtiyacı olan Modül 1 ve Modül 2 eğitim programı uygulanacak grupların eğitimlerinde teorik eğitim sonrası uygulamalı eğitim maket üstünde birebir yaptırılarak uygulama süreleri daha uzun tutulmuş. Ayrıca kurs sonrası el becerisini geliştirmek amacıyla doğum oranı yüksek hastanelerde iki haftalık staja gönderilmiştir. Daha az eğitim ihtiyacı olan modül 3 ve 4 de ise kurs programı güncel literatür bilgileri teorik eğitimle anlatılmış uygulama eğitimi ise daha sınırlı tutulmuştur. Modül 3 ve 4 de ise eğitim süreleri daha kısa birbirine yakın olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle eğitim modülleri 3 modül şeklinde Modül 1, modül 2, modül 3 (modül3-4) olarak uygulanmıştır. Tablo 4. Eğitim Modüllerine Katılacak Ebe ve Hemşirelerin Yaş, Eğitim, Çalışma Yılı ve Çalıştıkları Servis Bilgileri Modül 1 Modül 2 Modül 3 Modül 4 Yaş (ortalama) 40,85 40,15 41,43 39,17 Eğitim Durumu (frekans) SML Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora Çalışma Yılı (ortalama) 21,03 20,23 20,94 19,31 Çalışılan Servis (frekans) Poliklinik Doğumhane Doğum Sonu Servis Gebe Servisi Ameliyathane Diğer Tablo 4 incelendiğinde; ebelerin modül 2 ve 4 de kadın doğum bölümleri dışında daha fazla sayıda çalıştıkları, modül 1 in tamamının ilgili birimlerde çalıştıkları tespit edilmiştir. Modül 3 deki ebelerin yaş ortalamasının en fazla olduğu, modül 4 deki ebelerin eğitim seviyelerinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Modül 3 de yer alan ebelerin yaş ortalamasının fazla olması, ağırlıklı olarak kadın doğumla ilgili birimlerde çalıştıkları, Modül 4 de yer alan ebelerin ise eğitim seviyelerinin yüksek olması nedeniyle eğitim ihtiyaçlarının daha az yoğun olduğu düşünülmektedir.

23 Sayfa 23 TABLO 5. Ebelerde Mesleki Bilgi Ve Beceri Güncelleme Kursu Modül Eğitimleri ne Katılacak Ebe Sayılarının Hastanelere Göre Dağılımı Güney Bölgesi Genel Sekreterliği Hastaneleri MODÜL 1 MODÜL 2 MODÜL 3 MODÜL 4 TOPLAM Kiraz Devlet Hastanesi Bayındır Devlet Hastanesi Necati HepkonSeferihisar Devlet Hastanesi Çeşme Alper Çizgenakat Devlet Hastanesi Gaziemir Nevvar Salih İşgören Devlet Hastanesi Selçuk Devlet Hastanesi Urla Devlet Hastanesi Tire Devlet Hastanesi Torbalı Devlet Hastanesi Ödemiş Devlet Hastanesi İzmir Katip Çelebi Üni Atatürk E.A.H. TOPLAM Tabloda görüldüğü gibi ebelerin hangi eğitim modülünü alacağı belirlenmiştir. Eğitim gurupları oluşturulurken ebelerin yer aldığı modül dikkate alınmıştır.

24 Sayfa 24 ÖN SON TEST SONUÇLARI Kurs öncesi ve sonrası ebelerin bilgi beceri düzeyini ölçmek ve karılaştırmak üzere yapılan ön-son test analizleri Tablo 6'da sunulmuştur. Tablo 6. Ön Test/ Son Test Toplam Puanlarının Değerlendirmesi (n:150) Kurs Adı Ön-Test Son-Test N t p 1. Kurs 61,50 72,08 (modül 2) 21-8,5 0, Kurs 50,2 71,8 (modül 2) 21-8,5 0, Kurs 64,5 75,5 (modül 1) 21-7,5 0, Kurs 66,35 79,17 (modül 3) 31-7,5 0, Kurs 64,96 82,96 (modül 3) 30-8,5 0, Kurs 64,43 87,78 (modül 1) 26-13,7 0,000 Yapılan kursların 2 grubuna modül 1, 2 grubuna modül 2, 2 grubuna modül 3 uygulanmıştır. Tablo 5 de görüldüğü gibi, eğitim öncesi ve sonrası ebelerin bilgi düzeylerine bakıldığında yapılan istatistiksel analizde ön test ve son test sonuçları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuş (p<0.05) ve eğitim sonrası katılımcıların bilgi düzeylerinin arttığı belirlenmiştir. EĞİTİM MEMNUNİYET DEĞERLENDİRMELERİ Ayrıca eğitim sonrası eğitim değerlendirme anketi uygulanarak, eğitim memnuniyet oranları belirlenmiştir. Tüm eğitimlerin memnuniyet oranları incelendiğinde; memnuniyet oranının 3,69 olduğu saptanmıştır. (çok iyi=4, iyi=3, orta=2, yetersiz=1) EBELERDE MESLEKİ BİLGİ BECERİ GÜNCELLEME KURSU ÖNCESİ/SONRASI ALAN ÇALIŞMASI Eğitim öncesi ve eğitimden bir yıl sonrası hem ebelerin bilgi ve beceri düzeyini ölçmek hem de ebelik uygulamalarının artırılıp arttırılmadığını ölçmek amacıyla uygulanan Ebelerde Mesleki Bilgi Beceri Güncelleme Kursu Öncesi/Sonrası Alan Çalışması Anketi analizleri Tablo 7,8,9,10 da sunulmuştur.

25 Sayfa 25 Tablo 7. Eğitime Katılan Ebelerin Tanıtıcı Özellikleri Ebelerin Hastanelere Göre Sayı % Dağılımı Kiraz DH 6 5,5 Selçuk DH 5 4,6 Çeşme DH 6 5,5 Kâtip Çelebi EAH 16 14,7 Bayındır DH 2 1,8 Gaziemir DH 4 3,7 Urla DH 13 11,9 Ödemiş DH 10 9,2 Seferihisar DH 11 10,1 Torbalı DH 22 20,2 Tire DH 14 12,8 Ebelerin Eğitim Durumu SML 14 12,8 Ön Lisans 33 30,3 Lisans 58 53,2 Yüksek Lisans 4 3,7 Ebelerin Doğum Salonunda Çalışma Durumu Evet 73 67,0 Hayır 36 33,0 Toplam ,0 Tablo 7 de görüldüğü gibi ebelerin %20,2 sinin Torbalı Devlet Hastanesinde, %14,7 sinin Kâtip Çelebi Eğitim Araştırma Hastanesinde çalıştığı, %53,2 sinin lisans mezunu olduğu, %67 sinin doğum salonunda çalıştığı tespit edilmiştir. Ebelerin yaş ortalamalarının 39,92, çalışma yılı ortalamasının ise 20,38 olduğu belirlenmiştir.

26 Sayfa 26 Tablo 8. Ebelerin Son Bir Yıl İçerisinde Eğitim ve Bakımda Zorluk Yaşadıkları/ Yetersiz Hissettikleri Konular E Ğ İ T İ M Ö N C E S İ KONULAR EĞİTİM SONRASI Gebelik Oluşumu ve Sağlıklı Gebelik Eğitimi Evet Hayır P değeri a-gebelikte fizyolojik-psikolojik değişiklikleri ve perine bakımı Evet 0 2 0,5 Hayır b-gebelikte yapılan rutin testler Evet 3 4 0,687 Hayır 2 92 c-gebelikte beslenme Evet 0 2 0,5 Hayır d-leopold manevraları ve ÇKS Evet 3 6 0,286 Hayır 2 93 Evet e-fetal sağlığın değerlendirmesinde uygulanan test ve işlemler (Amniyosentez) ,0 Hayır f-hiçbiri Evet ,027 Hayır Riskli Gebelik ve Bakım a-doğum öncesi dönemde risk taraması Evet ,18 Hayır 4 87 b-riskli gebeliklerin tanımlanması Evet ,481 Hayır 7 84 d-riskli gebelere ilişkin acil müdahale uygulamaları Evet ,0 Hayır Doğum Eylemi a-gebeliğin Kaybı ve Perinatal Yas Evet ,0 Hayır b-partograf doldurma ve kullanma - Fetal monitörizasyon Evet ,07 Hayır 4 68 c-vajinal Tuşe/ bimanuel muayene Evet 2 5 0,453 Hayır 2 88 d-servikal dialtasyon/efasmanı, pelvis ölçümleri değerlendirme Evet 1 7 0,344 Hayır 3 86 f-hiçbiri Evet ,01 Hayır Doğum Sonu Bakım Konusunda a-fundus muayenesi/ İnvolüsyon kontrolü Evet 0 2 1,0 Hayır 2 91 b-ödem Kontrolü Evet 0 1 1,0 Hayır 1 93 c-tromboflebit muayenesi ( Alt Ekstremitelerin muayenesi) Evet 0 8 1,0 Hayır 8 79 d-doğum sonu loşia kontrolü Evet 0 1 1,0 Hayır 0 94 e-epizyotomi bakımı ve kontrolü Evet 0 1 1,0 Hayır 0 94 f-hiçbiri Evet ,05 Hayır 27 2

27 Sayfa 27 Tablo 8 de ebelerin son bir yıl içerisinde eğitim bakımda zorluk yaşadığı konular incelendiğinde; gebelik oluşumu sağlıklı gebelik eğitimi konusunda eğitim sonrası hiç sorun yaşamayanları sayısı 49 dan 65 e yükselmiş, istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p=0,027). Riskli gebelik ve bakımı konusunda eğitim sonrası istatistiksel olarak anlamlı olmamakla birlikte yaşanılan sorunlarda azalma olduğu görülmektedir. Doğum eylemi konusunda eğitim sonrası hiç sorun yaşamayanları sayısı 57 den 77 e yükselmiş, istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p=0,01). Doğum sonu bakımı konusunda eğitim sonrası hiç sorun yaşamayanları sayısı 66 dan 84 e yükselmiş, istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur(p=0,05). Tablo 9. Ebelerin Son Bir Yıl İçerisinde Eğitim ve Bakımda Yeterli Hissettikleri Konular E Ğ İ T İ M Ö N C E S İ KONULAR EĞİTİM SONRASI Evet Hayır P değeri Süt salgılanmasının değerlendirilmesi Evet ,728 Hayır Emzirmenin değerlendirilmesi Evet ,584 Hayır Yenidoğan göbek bakımı ve kontrolü Evet ,571 Hayır Doğum sonu enfeksiyon, kanamalar, fundus değerlendirme Evet ,728 Hayır Sezeryan sonrası bakım Evet ,871 Hayır Doğum sonu hava yollarını açma ve APGAR kontrolü Evet ,216 Hayır Yenidoğanda tarama testleri, bağışıklama Evet ,004 Hayır Riskli yenidoğanı tanılama, muayene ve sevk etme Evet ,004 Hayır Yenidoğan bakımı (göz, göbek, banyo, masaj vb.) Evet ,003 Hayır Yenidoğan beslenmesi Evet ,864 Hayır Ödem kontrolü Evet ,012 Hayır Tromboflebit muayenesi Evet ,003 Hayır Doğum sonu loşia kontrolü Evet ,031 Hayır Epizyotomi bakımı Evet ,405 Hayır Taburculuk eğitimi Evet ,137 Hayır Tablo 8 de ebelerin son bir yıl içerisinde eğitim ve bakımda yeterli hissettiği konular incelendiğinde; tüm konularda eğitim sonrası yeterli hissetmelerinin arttığı belirlenmiştir. Ebelerin eğitim sonrası yenidoğan tarama testleri, bağışıklama (p=0,004), riskli yenidoğanı tanılama, muayene ve sevk etme (p=0,004), yenidoğan bakımı (p=0,003), ödem kontrolü (p=0,012), tromboflebit muayenesi (p=0,003), doğum sonu loşia kontrolü (p=0,031) istatistiksel olarak karşılaştırıldığında aradaki fark anlamlı bulunmuştur.

28 Sayfa 28 Tablo 10. Ebelerin Güncelleme Eğitimi Öncesi ve Sonrası Doğum Sayıları Eğitim Öncesi Doğum Sayıları Eğitim Sonrası Doğum Sayıları Toplam Toplam p=0,044 Tablo 10 da görüldüğü gibi eğitim öncesi 100 ve üstü doğum yaptıran ebe sayısı 1 iken, eğitim sonrası 7 ye yükselmiştir, arası doğum yaptıran ebe sayısı 6 iken, eğitim sonrası 11 e yükselmiştir. Ebelerin eğitim sonrasında doğum sayılarının arttığı ve istatistiksel olarak karşılaştırıldığında aradaki fark anlamlı bulunmuştur (p=0,044). Tablo 11. İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneler Genel Sekreterliği Yıllara Doğum Sayıları Doğum Sayısı Normal Doğum Sayısı Tablo 11 incelendiğinde proje öncesi 2013 yılında normal doğum sayısı 2745 iken projenin yürütüldüğü 2014 ve 2015 yıllarında sırasıyla 3514 ve 3398 olduğu görülmektedir. Ebelerin doğuma aktif katılımı ile normal doğumun arttırdığı düşünülmektedir. SONUÇLAR VE YORUM Yoğun eğitim ihtiyacı olan Modül 1 ve Modül 2 eğitim programı uygulanacak grupların eğitimlerinde teorik eğitim sonrası uygulamalı eğitim maket üstünde birebir yaptırılmıştır. Ayrıca kurs sonrası el becerisini geliştirmek amacıyla doğum oranı yüksek hastanelerde iki haftalık staja gönderilmiştir. Daha az eğitim ihtiyacı olan modül 3 ve 4 de ise kurs programı güncel teorik eğitimler yapılmış uygulama kısmı sınırlı tutulmuştur. Modül 3 ve 4 de ise eğitim süreleri daha kısa birbirine yakın olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle eğitim modülleri 3 modül şeklinde Modül 1, modül 2, modül 3 (modül3-4) olarak uygulanmıştır.

29 Sayfa 29 Modül 3 de yer alan ebelerin yaş ortalamasının fazla olması, ağırlıklı olarak kadın doğumla ilgili birimlerde çalıştıkları, Modül 4 de yer alan ebelerin ise eğitim seviyelerinin yüksek olması nedeniyle eğitim ihtiyaçlarının daha az yoğun olduğu düşünülmektedir. Yapılan 6 kursun; 2 grubuna modül 1, 2 grubuna modül 2, 2 grubuna modül 3 uygulanmıştır. Eğitim etkinliği yapılan istatistiksel analizde ön test ve son test sonuçları karşılaştırıldığında; aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuş (p<0.05) ve eğitim sonrası katılımcıların bilgi düzeylerinin arttığı belirlenmiştir. Ebelerin son bir yıl içerisinde eğitim ve bakımda yeterli hissettiği konular incelendiğinde; tüm konularda eğitim sonrası yeterli hissetmelerinin arttığı saptanmıştır. Ebelerin eğitim sonrasında doğum sayılarının arttığı ve istatistiksel olarak karşılaştırıldığında aradaki fark anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Uygulanan eğitim modüllerinin, ebelerin bilgi, yeterlilik düzeylerinin artmasında etkili ve eğitim sonrasında doğum sayılarının artmış olması nedeniyle ebelere düzenli aralıklarla eğitimlerin sürdürülmesi gerektiği düşünülmektedir. KAYNAKLAR Arlı M., Nazik M. H Bilimsel Araştırmaya Giriş. (1. Basım). Ankara: Gazi kitabevi. Arslan, H., Karahan, N., Çam, Ç. (2008), Ebeliğin Doğası ve Doğum Şekli Üzerine Etkisi, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi:1(2) Ejder Apay, S. (2014), Geçmişten Günümüze Ebelik: Tarihi Bir İnceleme, Lokman Hekim Journal;4(2): Erişim Tarihi: Taşkın, L., Koç, G. (2006), I. Basamak Sağlık Kuruluşlarında Verilen Perinatoloji Hizmetlerinde Ebe ve Hemşireler, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi;48-56 Türkiye Sağlık İstatistikleri Yıllığı. (2012), T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü Yıldırım G., Koçkanat P., Duran Ö. (2014), Ulusal Ebelik Kodları ve Meslek Değerleri, Sürekli Tıp Eğitim Dergisi STED; 23(4):

30 Sayfa 30 Bilimsel Çalışmanın Künyesi Çalışmanın Adı: Adölesan Gebelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi Yazarların Adı Soyadı: Seda Karaçay Yıkar*, Ebru Var*, Öznur Yurtman*, Pınar Kara*, Evşen Nazik** *Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ABD Yüksek Lisans Öğrencisi, Adana **Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Adana Çalışmanın Yayınlandığı Bilimsel Platform: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 15. Ulusal Hemşirelik Kongresi Yayımlanma Yılı: 2014 Yayınlanma Türü: Poster ADANA İLİ KAMU HASTANELER BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ ADÖLESAN GEBELERİN SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ ARAŞTIRMA HAKKINDA BİLGİ 1-Amaç ve Kapsam DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ Adölesan dönemi bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyal değişimlerle çocukluktan erişkinliğe geçişi olup; Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), yaşlar arasını adölesan dönem(10-19 yaşları arası dönemi kapsayan) olarak kabul etmektedir (Aydın 2013; Akdemir, Bilir, Cevrioğlu, Özden ve Bostancı 2013; Havlioğlu ve Koruk 2013; Yıldızhan, Kolusarı, Edirne, Adalı, Erol, Kurdoğlu ve ark. 2009; Şekeroğlu, Baksu, İnce, Gültekin, Göker ve ark. 2009). Adölesan dönem; çocukluktan yetişkinliğe geçişte büyüme ve gelişmenin çok hızlı olduğu, bilişsel ve psikososyal gelişme ile devam eden önemli bir süreçtir (Karadamar, Yiğit ve Sungur 2014; Güler, Gönener, Altay ve Gönener 2009). Adölesanlar dünya nüfusunun %30'nu oluşturmakta ve %95'i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır (WHO 2012). Türkiye. araştırmalarında nüfusun (TNSA 2013) %16'sı adölesan olup, gebeliklerin %7'si adölesan çağda gerçekleşmekte ve bu gebeliklerin %4,6'sı adölesan annelikle sonuçlanmaktadır (TNSA 2013). Hem gelişmiş hem gelişmekte olan tüm dünya ülkelerinde adölesan gebelikler çok önemli bir sağlık sorunu yaratmaktadır (Aydın 2013). Adölesan gebeler gebeliği boyunca kötü maternal kilo alımı, yetersiz prenatal bakım, gebeliğine bağlı hipertansiyon ve preeklampsi için yüksek risk faktörüne sahip olup (Akdemir, Bilir, Cevrioğlu, Özden ve Bostancı 2013), bu gebelerde preterm doğum, düşük doğum ağırlıklı infant ve perinatal mortalitede artış izlenmektedir (Şekeroğlu, Baksu, İnce, Gültekin, Göker ve ark. 2009). Sağlıklı yaşam biçimi; bireyin sağlığını etkileyebilecek tüm davranışlarını kontrol etmesi, sahip olduğu karar verme yetisi ile günlük yaşam aktivitelerini yerine getirirken sağlık durumuna uygun davranışları seçerek düzenlemesi ve bu davranışların alışkanlık haline getirilmesi olarak tanımlanmıştır (Kostak, Kurt, Süt, Akarsu ve Ergin 2014; İlhan, Batmaz ve Akhan 2010; Bozhüyük, Özcan, Kurdak, Akpınar, Saatçi ve ark. 2012; Cihangiroğlu ve Deveci 2011).

31 Sayfa 31 Sağlık davranışı ise, sağlığı geliştirme, hastalıkları azaltma veya önlemeye yönelik olarak bireylerin iyi olduğuna inandığı ve uyguladığı aktivitelerdir (Geçkil ve Yıldız 2006). Literatürde en sık ele alınan riskli sağlık davranışları arasında; sigara içme, alkol ve madde kullanımı, sağlıksız beslenme davranışları, intihar, yetersiz fiziksel aktivite, şiddet davranışları, cinsel yolla bulaşan hastalıklar yer alırken; daha seyrek olarak ise, sağlıksız kilo kontrolü, aile ile iletişim sorunları, stres yönetimi, diş fırçalama durumu ele alınmaktadır (Dil, Şentürk ve Girgin 2015). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları, yeterli ve düzenli egzersiz yapma, dengeli beslenme, sigara kullanmama, sağlık sorumluluğu, stres yönetimi ve hijyenik önlemleri kapsar (İlhan, Batmaz ve Akhan 2010). Karadamar ve arkadaşlarının Eğitim-Öğretim yılı Adana ili Seyhan ilçesi Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı 61 lise birinci sınıfında eğitim gören öğrenci üzeride yaptıkları çalışmada ergenlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalaması 126.4±19.5 (Karadamar, Yiğit ve Sungur 2014), Şimşek ve arkadaşlarının Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi nde öğretim yılında birinci sınıf öğrencileri üzerinde yaptığı çalışmada sağlıklı yaşam biçimi davranışları toplam puanı ortalaması 134,4 ± 9,7 (Şimşek, Öztoprak, İkizoğlu, Safalı, Yavuz, Onur ve ark. 2012), Cihangiroğlu ve Deveci Fırat Üniversitesi Elazığ Sağlık Yüksekokulu nda öğrenim gören ve araştırma kapsamına alınan 688 öğrenci üzerinde yaptıkları çalışmada puan ortalaması ±18.86 (Cihangiroğlu ve Deveci 2011), Dil ve arkadaşlarının Çankırı ilinde, 10 lisedeki 1001 öğrenci ile gerçekleştirdikleri çalışmada toplam puan ±19.18 (Dil, Şentürk ve Girgin 2015), Beydağ ve arkadaşlarının eğitim öğretim yılı bahar döneminde seçmeli olarak verilen Sağlık ve Yaşam dersini alan ve araştırmaya katılan 159 öğrenci üzerinde yaptıkları çalışmada öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğinden ders öncesi almış oldukları puan ortalaması ±17.19 iken; ders sonrasında ±19.36 (Beydağ, Uğur, Sonakın ve Yürügen 2014), Ünalan ve arkadaşlarının Şubat-Mart 2008 tarihleri arasında, Erciyes Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, beslenme ve diyetetik (130), hemşirelik (103) ve ebelik (39) bölümlerinde öğrenim gören 272 öğrenci üzerinde yaptıkları çalışmada toplam puan ortalaması 127.8±17.5 (Ünalan, Öztop, Elmalı, Öztürk, Konak ve ark. 2009), Kocaakman ve arkadaşlarının eğitim-öğretim yılında Hemşirelik Yüksekokulu birinci ve dördüncü sınıfta eğitim gören ve araştırmaya katılmayı kabul eden 506 öğrenci üzerinde yaptıkları çalışmada toplam puan ±22.21 (Kocaakman, Ersoy ve Eker 2010), İlhan ve arkadaşlarının İstanbul da bir vakıf üniversitesinin Hemşirelik Yüksekokulu, Fen Edebiyat Fakültesi, Konservatuar, Mimarlık Fakültesi, İşletme Fakültesi ve Bilgisayar Mühendisliği bölümünde okuyan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 268 öğrenci üzerinde yaptıkları çalışmada toplam puan ortalaması 126,44±18,49 (İhan, Batmaz ve Akhan 2010), Kostak ve arkadaşlarının hemşirelik bölümü öğrencileri (158) ve sınıf öğretmenliği bölümü öğrencileri (180) üzerinde yaptığı çalışmada puan ortalaması 126,55±18,76 (Kostak, Kurt, Süt, Akarsu ve Ergül 2014) olarak bulunmuştur. Günümüzde sağlığı geliştirme ve hastalıkları önlemede olumlu sağlık davranışlarının desteklenmesi ve sağlıklı yaşam biçiminin benimsenmesi anahtar rol oynamaktadır. Bu anlayış; bireyin iyilik halini koruyacak, sürdürecek ve geliştirecek davranışları kazanması ve kendi sağlığı ile ilgili doğru kararlar almasına dayanmaktadır (Karadamar, Yiğit ve Sungur 2014).

32 Sayfa 32 Adölesan çağdaki gebeliklerde ağırlık değişiklikleri, toksemi, anemi, kişilik değişiklikleri, prematüre ve perinatal mortalite olgun yaş gebeliklere göre daha fazladır (Sökülmez ve Özenoğlu 2014). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları genellikle adölesan dönemde kazanılır veya yeniden şekillendirilir (Geçgil ve Yıldız 2006). Özellikle sigara içme, alkol kullanma ve sağlıkla ilgili diğer olumsuz davranışlar açısından risk altında olan adölesanların, beslenme davranışlarının da istenilen biçimde olmaması benzer bir kaygıyı beraberinde getirmektedir (Karadamar, Yiğit ve Sungur 2014). Adölesanlar, bu büyüme ve gelişme döneminin karmaşık değişimleri de beraberinde getirmesi nedeniyle uyum sağlayamamakta, hatta karşılaştığı bazı psikososyal sorunlarla başa çıkamamaktadır (Havlioğlu ve Koruk 2013). Bu çalışma adölesan gebelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi amacıyla yapılacaktır 2.Materyal ve Yöntem Araştırma, adölesan gebelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı kesitsel olarak yapılmıştır. Araştırmanın evreni, Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Adana Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi ne Ekim 2014-Mayıs 2015 tarihleri arasında başvuran adölesan gebeler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemi ise belirtilen tarihlerde hastanelere antenatal takip için başvuran, yaş aralığında olan, gebeliğinde risk bulunmayan, Türkçe konuşup anlayabilen ve çalışmaya gönüllü rastlantısal olarak seçilen 56 adölesan gebeden oluşmuştur. Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından literatür bilgileri kullanılarak hazırlanan kişisel bilgi formu ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği ile toplanmıştır. Anket formu; adölesan gebelerin sosyodemografik (yaş, eğitim durumu, evlenme yaşı, aile tipi, akraba evliliği vs) ve obstetrik özelliklerini (gebelik sayısı, ilk gebelik yaşı, daha önceki doğum şekli, mevcut gebelik haftası vs.) içeren toplam 23 sorudan oluşmuştur. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği (Health Promotion Life-Style Profile) ; bireyin sağlıklı yaşam biçimi ile ilişkili olarak sağlığı geliştiren davranışları ölçmektedir. 1987'de Walker, Sechrist ve Pender tarafından geliştirilmiştir. Ölçeğin Türkiye'de geçerlilik ve güvenilirlik çalışması 1997'de Esin tarafından yapılmıştır. Ölçekteki sorular, bireyin sağlıklı yaşam biçimi ile ilişkili olarak, sağlığını geliştiren davranışlarını ölçer. Ölçek toplam 48 maddeden oluşmuştur ve 6 alt grubu vardır. Alt gruplar; kendini gerçekleştirme, sağlık sorumluluğu, egzersiz, beslenme, kişiler arası destek ve stres yönetimidir. Her bir alt grupbağımsız olarak tek başına kullanılabilir. Ölçeğin tümünün puanı; SYBDÖ toplam puanını oluşturmaktadır. SYBDÖ bütün maddeleri olumludur. Ters madde yoktur. İşaretleme 4'lü likert tipli ölçek üzerine yapılır. Yanıtlara "hiçbir zaman" yanıtı için 1, "bazen" yanıtı için 2, "sık sık" yanıtı için 3, "düzenli olarak" yanıtı için 4 puan verilmektedir. Ölçeğin tamamı için en düşük puan 48, en yüksek puan 192 dir. Ölçekten alınan puanların yükselmesi bireyin belirtilen sağlık davranışlarını yüksek düzeyde uyguladığını gösterir (Esin, 1997). Veriler araştırmacılar tarafından NST ( Nonstres test ) birimi ve antenatal polikliniklerde toplanmıştır. Anket formları; araştırmacılar tarafından adölesan gebelerele yüz yüze görüşülerek ortalama 20 dk toplanmıştır. Araştırma verileri toplanmadan önce hastanelerden resmi izin ve Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulundan onay alınmıştır. Ayrıca gebelere araştırmanın amacı açıklanmış, bilgilerin gizli tutulacağı söylenmiş ve gönüllü olanlar çalışmaya alınmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 17.0 istatistik paket programında değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesine yüzdelik oranlar, aritmetik ortalama ve standart sapma, kruskal wallis varyans analizi ve Man Whitney U testi kullanılmıştır.

33 Sayfa 33 Tablo 1. Adölesan Gebelerin Tanıtıcı Özellikler Tanıtıcı özellikler (n=56) S % Yaş 16 yaş yaş yaş yaş Evlenme Yaşı 15 yaş yaş yaş yaş yaş Evlenme Şekli Kendi İsteğiyle Görücü Usulü Eğitim Durumu Okur yazar İlköğretim mezunu Lise mezunu Eşinin Yaşı yaş yaş Eşinin Eğitim Düzeyi Okur yazar İlköğretim mezunu Lise mezunu Üniversite Eşin Çalışma Durumu Memur İşçi Serbest meslek Aylık gelir Giderim gelirimden az Giderim gelirime eşit Gelirim giderimden fazla Sosyal Güvence Var Yok Aile Tipi Çekirdek Aile Geniş Aile Akraba Evliliği Var Yok Yaşadığı Yer Köy İlçe İl

34 Sayfa 34 Sağlıklı yaşam biçimi davranışları genellikle adölesan dönemde kazanılır veya yeniden şekillenir. Tablo 2. Adölesan Gebelerin Obstetrik Özelliklerine Göre Dağılımı Obstetrik Özellikler S % Kaçıncı Gebelik 1.gebelik gebelik İlk Gebelik Yaşı 15 yaş yaş yaş yaş yaş Önceki Doğum şekli Normal doğum Sezeryan Şimdiki Gebelik Haftası 1.trimester trimeter trimester Planlı Gebelik Evet Hayır Antenatal Bakıma Gitme Sıklığı 1-4 kez kezden fazla Antenatal Bakımı Aldığı Yer Sağlık ocağı Devlet hastanesi Özel hastane Gebelik Sırasında Yaşanılan Rahatsızlıklar Bulantı-kusma Halsizlik Diğer Rahatsızlık Yok Sigara Kullanımı Evet Hayır

35 Sayfa 35 Table 3. Adölesan Gebelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeğinden Aldıkları Puan Ortalamaları SYBD Alt ve Üst Değerler İşaretlenen Alt ve Üst Değerler X ± SD Kendini ±4.30 Gerçekleştirme Sağlık ±4.31 Sorumluluğu Fiziksel Aktivite ±4.22 Beslenme ±3.92 Kişilerarası Destek ±4.02 P değeri Stres Yönetimi ±3.81 Toplam ±18.12

36 Sayfa 36 Tablo 4. Faktör Kendini Sağlık Fiziksel Gerçekleştirme Sorumluluğu Aktivite Beslenme Kişilerarası Destek Stres Yönetimi Toplam Yaş 16 yaş 34.5± ±2.5 8± ± ± ± ± yaş 33.57± ± ± ± ± ± ± yaş 35.20± ± ± ± ± ± ± yaş 34.85± ± ± ± ± ± ±19.98 Kruskall-Wallis Testi p=0.901 p=0.644 P=0.432 P=0.148 P=0.835 P=0.428 P=0.835 Eğitim durumu Okur yazar 34± ± ± ± ± ± ±18.36 İlköğretim mezunu 34.8± ±4.09 7± ± ± ± ±12.58 Lise mezunu 35.18± ± ± ± ± ± ±20.89 Kruskall-Wallis Testi P=0.735 P=0.558 P=0.557 P=0.578 P=0.390 P=0.349 P=0.957 Aylık gelir Gelirim giderimden fazla 33.27± ± ± ± ± ± ±15.99 Gelirim giderime denk 35.68± ± ± ± ± ± ±15.73 Gelirim giderimden az 32.6± ± ± ± ± ± ±14.41 Kruskall-Wallis P=0.091 Testi P=0.428 P=0.091 P=0.319 P=0.380 P=0.495 P=0.224

37 Sayfa 37 Tablo 4. ün Devamı Faktör Kendini Gerçekleştirme Sağlık Sorumluluğu Fiziksel Aktivite Beslenme Kişilerarası Destek Stres Yönetimi Toplam Sosyal Güvence Var ± ± ± ± ± ± ±13.67 Yok 33.77± ± ± ± ± ± ±25.17 Mann-Whitney U Testi P=0.395 P=0.737 P=0.436 P=0.686 P=0.138 P=0.177 P=0.360 Aile Tipi Çekirdek Aile 35.53± ± ± ± ± ± ±3.71 Geniş Aile 33.9± ± ± ± ± ± ±17.17 Mann-Whitney U Testi P=0.154 P=0.386 P=0.107 P=0.722 P=0.150 P=0.59 P=0.128 Akraba Evliliği Var 36.30± ± ± ± ± ± ±13.94 Yok 34.16± ± ± ± ± ± ±16.22 Mann-Whitney U Testi P=0.259 P=0.129 P=0.081 P=0.353 P=0.049 P=0.883 P=0.193 Yaşadığı Yer Köy 32.22± ± ± ± ± ± ±15.04 İlçe 36.07± ± ± ± ± ± ±19.65 İl 34.72± ± ± ± ± ± ±13.88 Kruskall-Wallis Testi P=0.240 P=0.444 P=0.696 P=0.791 P=0.309 P=0.148 P=0.328 Kaçıncı Gebelik 1.gebelik 34.81± ± ± ± ± ± ± gebelik 34.15± ± ± ± ± ± ±11.51 Mann-Whitney U Testi P=0.690 P=0.697 P=0.460 P=0.945 P=0.681 P=0.319 P=0.741 Planlı Gebelik Evet 34.9± ± ± ± ± ± ±16.20 Hayır 34.06± ± ± ± ± ± ±14.12 Mann-Whitney U Testi P=0.340 P=0.124 P=0.621 P=0.221 P=0.168 P=0.44 P=0.211

38 Sayfa Literatür Listesi 1. Aydın D. Adölesan gebelik ve adölesan annelik. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2013; 16:4, Akdemir N, Bilir F, Cevrioğlu AS, Özden S ve Bostancı S. Sakarya bölgesindeki adölesan gebeliklerin incelenmesi. Sakaryamj 2014; 4:1, Havlioğlu S, Koruk İ. Göçebe mevsimlik tarım işçisi ergenlerde yaşam kalitesi düzeyi ve sorun davranışları. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 2013; 11:1, Yıldızhan R, Kolusarı A, Edirne T, Adalı E, Erol Ş, Kurdoğlu M ve ark. Van yöresinde adölesan gebeliklerin analizi. Van Tıp Dergisi 2009; 16:4, Şekeroğlu M, Baksu A, İnce Z, Gültekin H, Göker N ve ark. Adölesan ve ileri yaş gebeliklerde obstetrik sonuçlar. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni 2009; 43:1, Karadamar M, Yiğit R ve Sungur MA. Ergenlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 17:3, Güler Y, Gönener HD, Altay B ve Gönener A. Adölesanlarda obezite ve hemşirelik bakımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2009; 4:10, WHO. (Erişim: (Erişim tarihi: 23/01/2015) 9. TNSA 2013 (Erişim: (Erişim tarihi: 20/12/2014) 10. Geçkil E ve Yıldız S. Adölesanlara yönelik beslenme ve stresle başetme eğitiminin sağlığı geliştirmeye etkisi. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2006; 10:2, Şimşek H, Öztoprak D, İkizoğlu E, Safalı F, Yavuz Ö, Onur Ö ve ark. Tıp fakültesi öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ilişkili etmenler. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2012; 26:3, Aralık, Kostak MA, Kurt S, Süt N, Akarsu Ö ve Ergül GD. Hemşirelik ve sınıf öğretmenliği öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. TAF Prev Med Bull 2014; 13:3,

39 Sayfa 39 Bireyin iyilik halini koruyacak, sürdürecek ve geliştirecek davranışları kazanması ve kendi sağlığı ile ilgili doğru kararlar alabilmesinde, adölesan dönemde olumlu sağlık davranışlarının desteklenmesi ve sağlıklı yaşam biçiminin benimsenmesi önemli rol oynamaktadır. 13. İlhan N, Batmaz M ve Akhan LU. Üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010; 3:3, Bozhüyük A, Özcan S, Kurdak H, Akpınar E, Saatçi E ve ark. Sağlıklı yaşam biçimi ve aile hekimliği. Turkısh Journal Of Famıly Medıcıne And Prımary Care 2012; 6:1 March, Cihangiroğlu Z ve Deveci SE. Fırat üniversitesi elazığ sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Fırat Tıp Dergisi 2011; 16:2, Dil S, Şentürk SG ve Girgin BA. Çankırı ilinde ergenlerin benlik saygısı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının riskli sağlık davranışları ve bazı sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2015; 16, Beydağ KD, Uğur E, Sonakın C ve Yürügen B. Sağlık ve yaşam dersinin üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 3:1, Ünalan D, Öztop DB, Elmalı F, Öztürk A, Konak D ve ark. Bir grup sağlık yüksekokulu öğrencisinin yeme tutumları ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2009; 16:2, Kocaakman M, Aksoy G ve Eker HH. İstanbul ilindeki hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. S.D.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 2010; 17:2, Sökülmez P ve Özenoğlu A. Adölesan gebelerin genel sağlık ve beslenme durumlarının yenidoğan sağlığı üzerine etkileri. J Turk Soc Obstet Gynecol 2014; 11, Gwendolyn D. Childs, Candace Knight, Reashanda White. Never-Pregnant African American Adolescent Girls' Perceptions of Adolescent Pregnancy12 University of Alabama at Birmingham, School of Nursing, Birmingham, AL.Received: February 20, 2014; Received in revised form: August 20, 2014; Accepted: August 29, 2014; Published Online:September 15, 2014

40 Sayfa 40 Bilimsel Çalışmanın Künyesi Çalışmanın Adı: Doğuma Hazırlık Sınıfları Gebelerin Doğum Korkularını Azaltmada Etkili Midir? Yazarların Adı Soyadı: Özlem KARABULUT*, Dilek COŞKUNER POTUR**, Yeliz DOĞAN MERİH*, Sema CEBECİ MUTLU*, Nurdan DEMİRCİ** * Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi ** Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Çalışmanın Yayınlandığı Bilimsel Platform: 12. Ulusal Jinekoloji ve Obstetri Kış Kongresi Yayımlanma yılı: 2015 Yayınlanma Türü: İSTANBUL İLİ ANADOLU KUZEY KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ Giriş: DOĞUMA HAZIRLIK SINIFLARI GEBELERİN DOĞUM KORKULARINI AZALTMADA ETKİLİ MİDİR? Doğuma hazırlık eğitimi, doğum eğitim programı, prenatal sınıf, antenatal eğitim gibi değişik isimler altında dünyanın birçok yerinde gebelerin çoğunluğunun talep ettiği bir hizmettir. Halen dünyanın bazı bölgelerinde bu eğitim geleneksel yaklaşımla anne, kız kardeş geleneksel ebe gibi sosyal çevrenin desteği bilgi ya da deneyim aktarımı yolu ile gerçekleşmektedir (Coşar & Demirci 2012, Gagnon & Sandall 2007; Ho & Holroyd 2002, Lindell 1988, Liu-Chiang 1995, Nolan 1997). İnformal bir şekilde yapılan bu bilgi paylaşımları gebelerin doğum konusundaki düşüncelerini de olumsuz yönde de etkileyebilmektedir. Ülkemizde yapılan bir kalitatif çalışmada doğuma yönelik bilgi eksikliği ve yanlış edinilen bilgilerin korkuya neden olduğu ve bunun sezaryen isteğine yol açtığı görülmüştür (Serçekuş & Okumuş 2009). Son yıllarda Türkiye de yaygınlaşmaya başlayan doğuma hazırlık sınıflarında gebelere verilen eğitimin doğum korkusuna etkisini gösteren çalışmalar sınırlıdır. Amaç: Doğuma hazırlık sınıflarının doğum korkusuna etkisini belirleyebilmektir. Araştırmanın Hipotezi: Doğuma hazırlık sınıfında eğitim alan gebelerin doğum korkuları eğitim sonrası kontrol grubuna göre daha azdır. Poster

41 Sayfa 41 Gereç ve yöntem: İstanbul ilinde bulunan bir Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim Araştırma hastanesinde eğitim öncesi eğitim sonrası modelli, yarı deneysel ve prospektif tipte kontrol grubu ile karşılaştırılmalı olarak Aralık Aralık 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemine, 18 yaş ve üzerinde olan, Türkçe konuşabilen ve anlayabilen, primipar, tek fetüsü olan, gebelik haftasında olan, gebelik döneminde gebeliğe bağlı bir komplikasyonun gelişmeyen kadınlar dahil edilmiştir. Çalışma dışı kalma kriterleri; Eğitim Grubu nda (EG), eğitime beş hafta boyunca katılmayan ya da düzenli eğitimlere gelmeyen, eğitim süresince komplikasyon gelişen gebeler, Kontrol Grubu nda (KG) ise ilk görüşmeden sonra beşinci hafta kontrole gelmeyen ya da anketleri tekrar doldurmayan ve bu 5 haftalık zaman diliminde herhangi bir komplikasyon gelişen gebeler örneklem dışı kalmışlardır. Eğitim ve kontrol grup ortalamaları arasındaki farkın en az 1,5 standart hata olduğu, grup varyanslarının eşit olmayacağı varsayılarak %95 güven aralığı ve minimum %95 güçle kontrol grubu için en az 100 eğitim grubu için en az 50 vakanın alınması gerektiği belirlenmiştir. Ancak katılımcı kayıplarının olacağı öngörülerek çalışmada örnekleme alınan kişi sayısı daha yüksek tutulmuştur. Eğitim grubuna n:69, kontrol grubuna n:123 toplam 192 gebe araştırmaya katılmıştır. Şekli 1 de örneklem grubunun oluşum süreci ve çalışmanın aşamaları özetlenmiştir.

42 Sayfa 42 Verilerin toplanmasında gebe tanılama formu, Wijma Doğum Beklentisi/Deneyimi Ölçeği A (W-DEQ A) Versiyonu kullanılmıştır. Veriler iki aşamada toplanmıştır. Eğitim grubunun verileri doğuma hazırlık sınıfındaki eğitim öncesi ( gebelik haftasında) ve eğitim sonunda ( gebelik haftasında), kontrol grubunun ise antenatal kontrol için geldiklerinde antenatal polikliniğinde çalışan hemşire tarafından ( gebelik haftasında) ve 5 hafta sonra tekrar ( gebelik haftasında) kontrole çağrılarak elde edilmiştir. EG una Verilen Eğitimin Uygulanması Eğitim konuları; gebeliğin oluşumu, gebelik ve loğusalıkta beslenme, gebelikte görülen rahatsızlıklar ve rahatsızlıkların azaltılmasına ilişkin bilgiler, yapılması gereken tetkikler, gebelik ve postpartum egzersizler, doğum eylemi, doğum sırasında kullanılacak solunum ve gevşeme egzersizleri, loğusalık dönemi, emzirme, yeni doğan bakımıdır. Eğitimler, konulara ilişkin maketler, görsel araçgereçler, video gösterimi, kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Takrir, demonstrasyon ve interaktif eğitim yöntemleri kullanılmıştır. Eğitim için, araştırmanın yapıldığı hastanenin, gebe eğitimi için dizayn edilmiş özel bir oda kullanılmıştır. Eğitim ortamı aydınlık, yastıklar, egzersiz minderlerinin bulunduğu, katılımcıların kendilerini rahat hissedebilecekleri bir ortamdır. Gebelere belirlenen gün ve saatte, eşleri ya da bir yakınları ile birlikte, saatleri arasında haftada bir gün, 180 dakika, beş hafta süreyle eğitim verilmiştir. Toplam eğitim süresi 15 saattir. Her bir grupta, ortalama 6-10 çift vardır. Eğitimler araştırmanın ilk yazarı ÖK tarafından yapılmıştır. Araştırmacı, Doğum Öncesi Hazırlık Sınıfı Eğitici Eğitimi Kursuna iki kez katılmıştır. Aynı zamanda araştırmanın yapıldığı hastanede 6 yıldır gebe eğitimcisi olarak çalışmakta olup, Doğum Öncesi Hazırlık Sınıfı Eğitici Eğitimi Kursu nda birçok kez eğitici olarak da görev almıştır. KG: Gebe izlem polikliniğine gelen örneklem kriterlerine uyan ve doğuma hazırlık sınıflarına katılmayan gebelerden oluşmuştur. Kontrol grubuna rutin gebelikte yapılan bakım ve bilgilendirme dışında herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Araştırmanın Etik Yönü: Araştırmaya başlamadan önce etik kurul (etik kurul onay tarihi protokol ve karar numarası: /21581/48) izni alınmıştır. Katılımcılara araştırmacı tarafından çalışma hakkında yazılı ve sözlü olarak bilgi verilmiştir. Çalışmaya katılmanın gönüllülüğe bağlı olduğu, çalışmadan istekleri zaman çekilebilecekleri, isimlerinin saklı tutulacağına yönelik güvence verilmiştir. Yazılı onamları alınmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel analizinde, yüzdelik, ortalama, ki kare, Wilcoxon, Paired T test ve Mann- Whitney U kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan deney ve kontrol grubundaki gebelerin tanıtıcı özellikleri karşılaştırıldığında, EG ve KG undaki gebelerin yaş (Sırasıyla 28,87 ± 4,54; 25,73 ± 5,35) ve evlilik süresi (sırasıyla 3,01 ± 2,25; 2,32 ± 1,93) ortalamaları, çalışma durumu yönünden aralarında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır (p>0.05). Ancak EG gebeler ile KG daki gebelerin eğitim seviyesi yönünden aralarında anlamlı fark görülmüştür (p<0.002). Deney grubundaki katılımcıların yarıdan fazlası (%60.9) üniversite mezunudur. Eğitim ve kontrol grubundaki gebelerin obstetrik özellikleri karşılaştırıldığında ise,. EG ve KG undaki gebelerin, gebelik haftası (sırasıyla 26,10 ±

43 Sayfa 43 2,37; 25,88 ± 2,12 ) ortalamaları, gebeliğin planlı olması, istenen doğum şekli, başkasının doğuma tanıklık etme, başkasının doğum hikayesini dinleme ve bunlardan etkilenme durumu açısından benzer oldukları belirlenmiştir (p>0.05). Tablo 1. Gebelerin Eğitim Öncesi ve Sonrası Wijma Doğum Beklentisi/Deneyimi Ölçeği A Puanlarının Grup İçinde ve Gruplar Arası Karşılaştırılması Eğitim Grubu Kontrol Grubu Ölçüm (n:69) Ölçüm (n: 123) EÖ W-DEQ A Ort ± SS Ort ± SS p 53,25 ± 25,75 İlk Görüşme WDQA 44,32 ± 25,00 0,020* ES W-DEQ A 33,72 ± 24,33 5 hafta sonra WDQA 41,97 ± 24,64 0,027* p 0,000** 0,200*** *Mann-Whitney U testi, ** Wilcoxon Sign Rank test, ***Paired Samples t test Tablo 1 de EG undaki gebelerin EÖ ve ES, KG undaki gebelerle birinci ve ikinci görüşmedeki doğum korkusu puan ortalamaları grup içinde ve gruplar arası karşılaştırılmıştır. Yapılan analiz sonucunda EG nun EÖ, KG gebelerin ilk görüşmede doğum korkusu puan ortalaması karşılaştırıldığında gruplar arasında anlamlı fark bulunmuştur (p<0.005). EG undaki gebelerin ES, KG undaki gebelerin ikinci ölçümünde (5 hafta sonra) doğum korkusu puan ortalamaları karşılaştırıldığında grupları arasında anlamlı fark bulunmuştur (p<0.005). Bu sonuç doğrultusunda araştırmanın hipotezi doğru kabul edilmiştir. EG gebelerin EÖ ve ES, KG undaki gebelerin ilk görüşme ve ikinci görüşmedeki (5 hafta sonra) Wijma Doğum Beklentisi/Deneyimi Ölçeği A puan ortalamaları grup içinde karşılaştırıldığında ise EG undaki gebelerin EÖ Wijma Doğum Beklentisi/Deneyimi Ölçeği A puan ortalamaları ES na göre düştüğü belirlenmiş ve aralarında ileri derecede anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir (p<0.001). Eğitimlerin doğum korkusunu azalttığı belirlenmiştir. KG unda ikinci görüşmedeki Wijma Doğum Beklentisi/Deneyimi Ölçeği A puan ortalamaları ilk görüşmedeki puanlarına göre düştüğü görülmektedir. Ancak ortalamadaki bu düşüşlerde istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır (p>0.05). Hamilelik eğitimi ile rahat ve ağrısız bir doğum yaşamak için gebelik süresince hamile eğitimi çok önemlidir.

44 Sayfa 44 Tartışma: Gagnon yaptığı (2000) araştırmada, antenatal eğitim alan gebelerin eğitim alma sebebinin doğum eylemine ilişkin anksiyeteyi azaltmak olduğu belirlemiştir (Gagnon 2000). EG nun EÖ, KG gebelerin ilk ölçümünde doğum korkusu puan ortalaması karşılaştırıldığında gruplar arasında anlamlı fark bulunmuştur (p<0.005, Tablo 1). Çalışmamızda ki bu sonuç Gagnon u destekler niteliktedir. EG undaki gebelerin doğum korkusu puanı kontrol grubuna göre yüksek olması, bu grubun randomize edilmeden eğitim almaya istekli gebelerden oluşması ve doğum korkusu anksiyetesi yaşayan gebelerin bu korku ile baş etme arayışı içinde olması ile açıklanabilir. Çalışmalarda, gebelerin %20-25 inin doğum yapmaktan korkuttukları (Zar 2001, Areskog 1981, Toohill et al 2014 ), gebelerin %5-10 unun da doğum eylemi ile ilgili ciddi anksiyete ve korku hissettikleri belirlenmiştir (Ryding 2007). Gebe kadınların, doğuma ilişkin korkularının nedenleri arasında ilk kez gebe kalma (Melender 2002, Wilkund 2008), doğuma yönelik bilgi eksikliği ve yanlış edinilen bilgilerin yol açtığı görülmüştür (Serçekuş & Okumuş 2009). EG undaki gebelerin ES, KG undaki gebelerin ikinci ölçümünde doğum korkusu puan ortalamaları karşılaştırıldığında grupları arasında anlamlı fark bulunmuştur (p<0.005). Bu sonuç doğrultusunda araştırmanın hipotezi doğru kabul edilmiştir. Doğum korkusuna yönelik başka bir çalışmada özel danışmanlık eğitimi almış ebeler tarafından verilen hizmetten gebelerin memnun oldukları belirlenmiş ancak doğum korkusu için çok etkili olmadığını ifade etmişlerdir (Ryding 2003). Serçekuş ve Mete (2010) antenatal eğitimin doğum korkusunu azalttığını belirlemişlerdir. Bu sonuç doğrultusunda profesyonel ve sistematik bir şekilde aktarılan doğuma yönelik eğitimin doğum korkusunu azalttığı söylenebilir. Sonuç olarak; doğuma hazırlık sınıflarının gebeyi doğuma psikolojik olarak hazırladığı ve doğum korkusunu azalttığı belirlenmiştir.

45 Sayfa 45 Kaynaklar: Areskog B, Uddenberg N, Kjessler B. Fear of childbirth in late pregnancy. Gynecol Obstet Invest 1981; 12: Coşar F., Demirci N. Lamaze felsefesine dayalı doğuma hazırlık eğitiminin doğum algısı ve doğuma uyum sürecine etkisi. SDÜ Sağlık Enstitüsü Dergisi 2012; 3:18-30 Gagnon A.J., Sandall J. Individual or group antenatal education for childbirth or parenthood, or both. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007; 3, CD Ho I., Holroyd E. Chinese women's perceptions of the effectiveness of antenatal education in the preparation for motherhood. Journal of Advanced Nursing 2002; 38: Lindell S. (1988) Education for childbirth: a time for change. Journal of Obstetrics, Gynecologic, and Neonatal Nursing March/April, Liu-Chiang C.Y. (1995) Postpartum worries: an exploration of Taiwanese primiparas who participate in the Chinese ritual of Tso- Yueh-Tzu. Maternal-Child Nursing Journal 23, Melender HL. Experiences of fears associated with pregnancy and childbirth: A study of 329 pregnant women, J. Midwifery Women's Health 2002; 4: Nolan M. (1997) Antenatal education, where next? Journal of Advanced Nursing 25, Ryding EL, Persson A, Onell C, Kvist L. An evaluation of midwives counseling of pregnant women in fear of childbirth. Acta Obstet Gynecol Scand. 2003;82(1):10-17 Ryding EL, Wirfelt E, Wangborg IB, Sjögren B, Edman G. Personality and fear of childbirth. Acta Obstetrica et Gynecologica 2007; 86: Seçekuş P., Mete S. Effects of antenatal education on maternal prenatal and postpartum adaptation. Journal of Advanced Nursing. 2010; 66(5): Serçekuş P., Okumuş H. Fears associated with childbirth among nulliparous women in Turkey. Midwifery 2009; 25: Toohill J, Fenwick J, Gamble J, Creedy D, Buist A, Ryding EL. Psycho-Social predictors of childbirth fear in pregnant women: An Australian study. Open Journal of Obstetrics and Gynecology 2014; 5: Wilkund I, Edman G, Ryding E, Andolf E. Expectation and experiences of childbirth in primiparae with caesarean section. British Journal of Obstetric and Gynecology 2008; 115: Zar M, Wijma K, Wijma B. Pre- and postpartum fear of childbirth in nulliparous and parous women. Scandinavian Journal of Behaviour Therapy 2001; 30,

46 Sayfa 46 Bilimsel Çalışmanın Künyesi Çalışmanın Adı: Gebe Okulunda Hamile Kadınlara Verilen Eğitimin Normal Doğum Tercihi Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi Yazarların Adı Soyadı: Ayşegül ALİOĞULLARI*, Özlem KARABULUT*, Döne ABBASOĞLU* *Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çalışmanın Yayınlandığı Bilimsel Platform: 3. Hemşirelik Sempozyumu Yayımlanma yılı: 2015 Yayınlanma Türü: Poster İSTANBUL İLİ ANADOLU KUZEY KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ GEBE OKULUNDA HAMİLE KADINLARA VERİLEN EĞİTİMİN NORMAL DOĞUM TERCİHİ ÜZERİNE ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET Giriş ve Amaç: Normal doğum sürecine ağırlık verilerek sezaryen oranlarını azaltmak ve gereksiz girişimleri önlemek amacıyla ebeler ülkelerinin doğum politikalarında önemli bir rol üstlenebilirler. Çalışmamızda gebe okulunda doğum koçluğu sertifikasına sahip ebeler tarafından verilen eğitimi tamamlayarak sertifika alan hamile kadınların aldıkları eğitimin normal doğum tercihleri üzerindeki etkinliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Materyal ve Metod: Araştırma, Özel bir dal hastanesi gebe okulunda gerçekleştirildi. Tanımlayıcı olarak yapılan bu çalışmada tarihleri arasında eğitimi tamamlayarak sertifika alan kadınlar arasından rastgele örnekleme yoluyla seçilen ve çalışmaya katılmayı kabul eden 30 gönüllü hamile kadın araştırma kapsamını oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından geliştirilen veri toplama formu kullanıldı. Veriler SPSS programı kullanılarak analiz edildi. Bulgular: Çalışmaya katılanlar ın yaş or talaması 31,33 tür. Katılımcıların % 46,7 si lisans ve üzeri eğitime sahip olup tamamı eğitim programını tamamlamıştır. Araştırmaya katılan kadınların gebe okulunda eğitim almadan önceki doğum şekli tercihlerine bakıldığında %40 ı normal doğumu, % 60 ı ise sezaryen doğumu tercih ederken eğitim tamamlandıktan sonra % 96,7 sinin normal doğumu %3,3 ünün sezaryen doğumu tercih ettikleri belirlenmiştir. Çalışma kapsamına alınan kadınların %70 inin doğum şekli

47 Sayfa 47 normal doğum ile gerçekleştirdiği, %30 unun sezaryen ile doğum yaptıkları belirlenmiştir. Sezaryen ile doğum yapan kadınların %96,7 sinin sezaryen olma endikasyonu tıbbi gereklilik iken yalnızca %3,3 ünün kendi tercihi olduğu tespit edilmiştir. Eğitim durumu ile doğum şekli arasında (x 2 =5,85 p>0,05) anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Doğum şekillerine göre hastanede kalış günleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu (x 2 =16,87, p<0,05) sezaryen ile doğum yapan kadınların doğum sonrası daha uzun süre hastanede kaldıkları tespit edilmiştir. Sonuç : Sonuç olarak gebe okulunda verilen eğitimin gebelerin normal doğumu tercih etmelerini önemli derecede arttırdığı tespit edilmiştir. Sezaryen ile doğumun gerek doğum sonrası gelişen komplikasyonlar gerekse sağlık harcamalarını arttırması göz önüne alındığında herhangi bir maliyet gerektirmeyen gebe okulunda verilen eğitim gebelerin normal doğum için cesaretlendirilmelerinde büyük önem taşımaktadır. Anahtar Kelimeler: Gebe okulu, Sezaryen, Normal Doğum, Eğitim.