TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI BANKALAR BİRLİĞİ SUNUMU Mayıs 2008

2 Sunuş Özeti 1. ENFLASYON RAPORU a. Enflasyon Hedefinin Belirgin Olarak Aşılmasının Nedenleri b. Enflasyonu Etkileyen Unsurlar c. Orta Vadeli Öngörüler d. Risk Analizi 2. HEDEF REVİZYONU VE PARA POLİTİKASI 3. LİKİDİTE YÖNETİMİ

3 2007-I ENFLASYON RAPORU ENFLASYON RAPORU 30 Nisan Nisan II

4 Enflasyon Gelişmeleri-1 Hedefle Uyumlu Patika ve Yıllık TÜFE Enflasyonu Hedefle Uyumlu Patika Belirsizlik Aralığı Yıllık Enflasyon Enflasyon, 2008 yılının ilk çeyreğinin sonunda yüzde 9,15 olarak gerçekleşmiş ve belirsizlik aralığının üst sınırı olan yüzde 9,1 seviyesini aşmıştır.

5 Enflasyon Gelişmeleri Ekim Raporu Enflasyon Tahminleri ve Temel Enflasyon Gerçekleşmeleri İşlenmiş gıda hariç ÖKTG-H EKİM 2006 raporundaki tahminler Haz.06 Ağu.06 Eki.06 Ara.06 Şub.07 Nis.07 Haz.07 Ağu.07 Eki.07 Ara.07 Şub.08 Enflasyon tahminlerindeki sapma, büyük oranda para politikasının kontrolü dışındaki unsurlara ilişkin yapılan varsayımların tutmamasından kaynaklanmıştır.

6 Enflasyon Gelişmeleri Yıllık TÜFE Enflasyonuna Katkı Tütün,altın Gıda ve Enerji 2 Hizmetler 0 Temel mallar * Gıda ve Enerji: Gıda ve alkolsüz içecekler ile enerji. ** Tütün ve Altın: Alkolsüz içecekler ve tütün ürünleri ile altın. Kaynak: TÜİK, yılının Nisan ayı itibarıyla 9,66 olarak gerçekleşen yıllık enflasyonun 6,31 puanı enerji ve gıda kalemlerindeki fiyat artışlarından kaynaklanmıştır.

7 Enflasyon Gelişmeleri-4 12 (Yıllık % Değişim) Temel Enflasyon Göstergeleri ÖKTG-H TÜFE ÖKTG-I H: İşlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ve tütün ile altın hariç TÜFE I: İşlenmiş Gıda hariç ÖKTG-H Kaynak: TÜİK,. Arz şoklarının ikincil etkilerinin ortaya çıkması ve döviz kurundaki gelişmelerin doğrudan etkileriyle son dönemde temel enflasyon göstergelerinde artış gözlenmektedir.

8 Enflasyon Gelişmeleri Hizmet Grubu Alt Kalemleri (İlk Dört Aylık Yüzde Değişim) Ortalama Kira Ulaştırma Hizmetleri Lokanta-Oteller Diğer Hizmetler Gıda fiyatlarındaki artışlar lokanta hizmetlerindeki, petrol fiyatlarındaki artışlar ise ulaştırma hizmetlerindeki enflasyonu olumsuz etkilemektedir. Kira artış hızı yavaşlamaya devam etmektedir.

9 Enflasyon Gelişmeleri-6 Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkeler ile Türkiye nin Enflasyon Farkı Uluslararası Enflasyon Gelişmeleri Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte olan Ülkeler Türkiye Enflasyon Farkı *Enflasyon hedeflemesi uygulayan gelişmekte olan ülkeler örnekleminde Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Kolombiya, Filipinler, Güney Afrika, İsrail, Macaristan, Meksika, Peru, Polonya, Romanya, Şili, Slovakya ve Tayland yer almaktadır. Kaynak : Merkez Bankaları, IFS, TÜİK,. Enflasyonun diğer ülkelerde de yükselmekte olduğu görülmektedir yılı sonundan bu yana enflasyon hedeflemesi uygulayan gelişmekte olan ülkelerin ortalama enflasyonu yüzde 3,4 ten yüzde 6,1 seviyesine yükselmiştir.

10 ENFLASYONU ETKİLEYEN UNSURLAR

11 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar Taşıt Tüketici Kredileri (Nominal Yıllık Yüzde Değişim) Konut (sağ eksen) Kaynak:. Otomobil ve konut kredilerindeki yıllık artış oranları, iç talebin canlı olduğu dönemlere kıyasla halen oldukça düşük seviyelerde seyretmektedir.

12 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar-2 Tüketici Kredileri (Nominal Yıllık Yüzde Değişim) 3,0 2,8 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 K o n u t O t o mo b i l İh t i y a ç Kaynak: Seçilmiş Bankaların İnternet Sayfaları Kredi arzındaki daralma ve risk iştahındaki bozulma tüketici kredisi faizlerine de yansımaktadır.

13 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar-3 Özel Tüketim Harcamaları ve Tarım Dışı İstihdam* Özel Tüketim (1998 Fiyatlarıyla, Milyon YTL) Tarım Dışı İstihdam (Bin Kişi,Sağ Eksen) Ç1 00Ç3 01Ç1 01Ç3 02Ç1 02Ç3 03Ç1 03Ç3 04Ç1 04Ç3 05Ç1 05Ç3 06Ç1 06Ç3 07Ç1 07Ç3 *Mevsimsellikten arındırılmış. Kaynak: TÜİK,. Küresel kredi piyasalarındaki sorunlara ve diğer belirsizlik algılamalarına paralel olarak zayıflayan harcama eğiliminin, iktisadi faaliyet ve istihdam artışını sınırlamaya devam edeceği tahmin edilmektedir.

14 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar-3 Çıktı Açığı(Yüzde) Parasal Sıkılaştırma I 2000-III 2001-I 2001-III 2002-I 2002-III 2003-I 2003-III 2004-I 2004-III 2005-I 2005-III 2006-I 2006-III 2007-I 2007-III 2008-I Önümüzdeki dönemde talep ve kapasite koşullarının enflasyondaki düşüş sürecine katkıda bulunmaya devam edeceği tahmin edilmektedir.

15 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar-4 Risk Primi ve Nominal Kur Sepeti 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 YTL/Kur Sepeti (0,5 Euro+0,5 ABD Doları) EMBI+Türkiye (sağ eksen) , Kaynak:, Bloomberg. Yılın ilk dört ayındaki döviz kuru hareketlerinin kısa vadede enflasyon üzerinde yansımaları görülebilecektir. Döviz kuru ve risk primindeki gelişmeler enflasyon beklentilerini de olumsuz etkilemektedir.

16 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar DİBS Gösterge Faizi ve Politika Faizi Gösterge Faiz Politika Faizi Kaynak:, İMKB. Son dönemde enflasyon beklentileri ve risk primindeki artışa bağlı olarak piyasa faizleri yükselmiştir.

17 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar Ay 12 ve 24 Ay Sonrasındaki TÜFE Beklentileri 8 24 Ay Kaynak:. Enflasyon beklentilerinde son dönemde gözlenen bozulma eğilimi fiyatlama davranışlarına ilişkin riskleri artırmıştır.

18 Enflasyonu Etkileyen Unsurlar-8 Emtia Fiyatları Gelişmeleri Emtia Fiyatları Metal Fiyatları Enerji Fiyatları (sağ eksen) Tarım Fiyatları (sağ eksen) Kaynak: Goldman Sachs. Enerji, tarımsal ürünler ve diğer emtia fiyatlarındaki yüksek artışlar enflasyon üzerinde baskı oluşturmaya devam etmektedir.

19 Gıda Fiyatları Seçilmiş Ülkeler Türkiye de gıda fiyatları Bulgaristan Çin Şili Güney Afrika Türkiye Macaristan Brezilya Romanya Çek Cum. İrlanda Almanya Polonya İspanya EU27 Meksika EU15 Hindistan Yunanistan Fransa İngiltere ABD G7 Japonya Kanada İşlenmiş Gıda İşlenmemiş Gıda (3 Aylık Hareketli Ort.) Kaynak: Goldman Sachs. Oca.04 May.04 Eyl.04 Oca.05 May.05 Eyl.05 Oca.06 May.06 Eyl.06 Oca.07 May.07 Eyl.07 Oca.08 Dünya genelinde gıda ürünleri fiyatlarındaki artışların orta vadede kalıcı olduğuna yönelik algılamalar güçlenmektedir Başta işlenmiş gıda fiyatları olmak üzere yurt içi gıda fiyatları üzerinde yukarı yönlü riskler devam etmektedir.

20 İşlenmiş Gıda Fiyat Artışlarının Kaynakları 1 0 İşlenmiş Gıda Grubu Enflasyonuna Katkı (Çeyrek Sonundaki Yıllık Enflasyona Katkı Puan) 8 6 Y u rt İç i K u ra k lık U lu s la ra ra s ı F iy a t la r 4, , İşlenmiş gıda fiyatlarındaki artış büyük ölçüde uluslararası gelişmelerden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle yurt içi kuraklık etkisi azalsa dahi işlenmiş gıda fiyatları yüksek seyrini koruyabilecektir.

21 ENFLASYON GÖRÜNÜMÜ

22 Temel Varsayımlar Petrol Fiyatları 105 $ 105 $ 105 $ Gıda Fiyat Enflasyonu 13% 8% 7% Tahminler üretilirken, özellikle gıda ve petrol fiyatlarına ilişkin olarak önceki dönemlere kıyasla çok daha temkinli varsayımlar yapılmıştır

23 Tahminlerdeki değişikliğin kaynakları Gıda Fiyatları 1,2 1,1 Petrol Fiyatları 0,9 0,4 Döviz kuru 1,5-2 1 Diğer 0 0,5 Toplam 3,8 3

24 Enflasyon Görünümü Baz Senaryo - Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri Yüzde Tahmin Aralığı* Orta Vadeli Hedef Çıktı Açığı 2008 için Be lirsizlik Ara lığı 12 Kontrol Ufku IV 2008-I 2008-II 2008-III 2008-IV 2009-I 2009-II 2009-III 2009-IV 2010-I 2010-II 2010-III 2010-IV 2011-I *Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 70 tir yıl sonu enflasyon tahmini: yüzde 9,3 Politika faizlerinin 2008 yılının ortalarına kadar kademeli ve ölçülü bir şekilde artırıldığı ve sonrasında yılın kalan dönemi boyunca sabit tutulduğu varsayımı altında, enflasyon tahmini: 2009 yılı sonu için yüzde 70 olasılıkla, yüzde 4,9-8,5 aralığında, (orta nokta yüzde 6,7) 2010 yılı sonu için yüzde 4, yılı ortalarında yüzde 4

25 Enflasyon Görünümü Baz Senaryo - Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri Yüzde T ah min Ara lığı * Orta Va de li He de f Çıktı Açığı B eklen tile r 2008 için Beli rsi zli k A ralığ ı 12 Kontrol Ufku IV 2008-I 2008-II 2008-III 2008-IV I 2009-II III 2009-IV 2010-I 2010-II 2010-III IV *Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 70 tir I 2008 yıl sonu enflasyon tahmini: yüzde 9,3 Politika faizlerinin 2008 yılının ortalarına kadar kademeli ve ölçülü bir şekilde artırıldığı ve sonrasında yılın kalan dönemi boyunca sabit tutulduğu varsayımı altında, enflasyon tahmini: 2009 yılı sonu için yüzde 70 olasılıkla, yüzde 4,9-8,5 aralığında, (orta nokta yüzde 6,7) 2010 yılı sonu için yüzde 4, yılı ortalarında yüzde 4

26 Enflasyon Tahminlerindeki Güncellemenin Getiri Eğrileri Üzerindeki Etkisi Getiri Eğrileri 18,90 18,70 30 Nisan 18,50 Getiri 18,30 18,10 29 Nisan 17,90 17,70 17,50 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 VADE Merkez Bankası nın tahminlerinde ve para politikası duruşunda yaptığı güncelleme getiri eğrilerine yansımıştır.

27 2009 yıl sonu için tahminler neden yüzde 4 ün üzerinde? Bazı alt kalemlerin 2009 yılı enflasyonuna tahmini katkıları (% puan) Gıda 2,2 Enerji 0,5 Hizmet yılında enflasyonun yüzde 4 düzeyine düşebilmesi için gıda, enerji ve tütün dışındaki mallarda yüzde 3 civarında fiyat düşüşü kaydedilmesi gerekmektedir. Bu da sadece ikincil etkilere değil doğrudan etkilere tepki verilmesini gerektirmektedir.

28 Gıda ve Gıda Dışı Enflasyon Görünümü Gıda E nflasyonu Gıda Hariç E nflasyon 08:01 08:02 08:03 08:04 09:01 09:02 09:03 09:04 10:01 10:02 10:03 10:04 11:01 Kaynak:. Gıda dışı enflasyonun, genel enflasyonun altında kalacağı ve 2010 yılının ortalarında yüzde 4 düzeyine ulaşacağı öngörülmektedir.

29 RİSK ANALİZİ

30 Alternatif Senaryolar: Enflasyon Projeksiyonları Kötümser senaryo varsayımları: Petrol Fiyatları 125 $ 150 $ 150 $ Gıda Fiyat Enflasyonu 17% 11% 10% Yüzde iyimser kötümser + politika faizlerinin 2008 yılının sonuna kadar kademeli olarak artırılması İyimser senaryo varsayımları: 4 2 Orta vadeli hedef Petrol Fiyatları Gıda Fiyat Enflasyonu 9% 5% 4% IV 2008-I 2008-II 2008-III 2008-IV 2009-I 2009-II 2009-III 2009-IV 2010-I 2010-II 2010-III 2010-IV 2011-I + politika faizlerinin önümüzdeki aylarda sınırlı bir miktar artırılması ve sonrasında sabit tutularak son çeyrekten itibaren kademeli olarak indirilmesi

31 Alternatif Senaryolar: Çıktı Açığı Projeksiyonları 0-2 Çıktı Açığı Projeksiyonları iyimser Kötümser senaryo varsayımları: Petrol Fiyatları 125 $ 150 $ 150 $ Gıda Fiyat Enflasyonu 17% 11% 10% + politika faizlerinin 2008 yılının sonuna kadar kademeli olarak artırılması Y üzde -4-6 kötümser İyimser senaryo varsayımları: Petrol Fiyatları Gıda Fiyat Enflasyonu 9% 5% 4% IV I 2008-II 2008-III IV 2009-I II III 2009-IV I 2010-II 2010-III IV 2011-I + politika faizlerinin önümüzdeki aylarda sınırlı bir miktar artırılması ve sonrasında sabit tutularak son çeyrekten itibaren kademeli olarak indirilmesi

32 Riskler ve Politika Tepkisi-1 Gıda ve enerji fiyatlarına ilişkin riskler her iki yönlüdür: Beklenenden daha olumsuz gerçekleşmesi durumunda para politikası duruşunun daha da sıkılaştırılması, Beklenenden daha olumlu gelişmesi halinde ise enflasyonun yüzde 4 düzeyine daha çabuk ulaşması, öngörülmektedir.

33 Riskler ve Politika Tepkisi-2 Beklenti oluşumunda ve fiyatlama davranışlarında bozulma Enflasyon Beklentilerinde Geçmiş Enflasyonun Ağırlığı 0,8 0,6 Finansal Sektör 0,8 0,6 Reel Sektör 0,4 0,4 0,2 0,2 0,0 0,0-0,2-0,2-0,4-0, Enflasyonun beklenenden daha fazla katılık göstermesi durumunda para politikasının baz senaryoya kıyasla daha uzun bir müddet sıkı tutulması gerekebilecektir.

34 Riskler ve Politika Tepkisi-3 Belirsizlik algılamalarının sürmesi ve finansal piyasalarda gözlenebilecek dalgalanmalar. Merkez Bankası, enflasyondaki orta vadeli enflasyon görünümünü bozmadığı sürece, piyasalardaki geçici dalgalanmalara politika faizleri aracılığıyla tepki vermeyecek, ancak genel fiyatlama davranışlarında bozulma riski belirginleştiği takdirde gerekli parasal sıkılaştırmayı yapmakta tereddüt etmeyecektir.

35 Sonuç-1 Ocak Enflasyon Raporu: Tahminlerin ana mesajı, 2007 Eylül ayında başlatılan ölçülü indirim sürecinin devamının olumlu veri ve gelişmelere bağlı olacağıdır. Şubat PPK duyurusu: Küresel ekonomide süregelen belirsizlikler ve fiyatlama davranışlarına ilişkin riskler para politikasında temkinli olma gereğini artırmıştır. Mart PPK duyurusu: Kurul, artan gıda ve enerji fiyatları ile küresel belirsizliklerin enflasyon hedefine ulaşılmasını geciktirebileceği değerlendirmesinde bulunmuştur. Nisan Enflasyon Raporu: Arz şoklarının beklenenden daha uzun sürmesi ve ikincil etkilerin görülmeye başlanması, tahminlerimizin belirgin olarak yukarı yönlü güncellenmesine neden olmuştur. Bu doğrultuda, para politikası daha temkinli bir duruş almıştır.

36 Sonuç-2 Arz yönlü şokların beklediğimizden çok daha uzun sürmesi para politikasında strateji değişikliğini gerekli kılmıştır. Bu doğrultuda yüzde 4 hedefine ulaşma süresinin yaklaşık üç yılı bulacağı bir çerçeve tasarlanmıştır. Tahminlerimiz yüzde 4 e giderken izlenmesi uygun görülen patikayı yansıtmaktadır.

37 Sonuç-2 Mevcut strateji şeffaf ve öngörülebilir bir şekilde tasarlanmıştır. Alternatif senaryolar altında para politikasının izleyebileceği seyre ilişkin bilgi verilmektedir. Ancak, para politikası duruşuna ilişkin verilen bilgiler bir taahhüt olarak algılanmamalıdır.

38 HEDEF REVİZYONU VE PARA POLİTİKASI

39 Küresel Şoklar Uluslararası piyasalarda son iki yıldır süregelen enerji ve gıda fiyatlardaki hızlı artış eğiliminin kalıcı olabileceğine dair analiz ve görüşler son dönemde ağırlık kazanmaya başlamıştır. Dünyada gıda ve enerji kaynaklı enflasyonun bir süre daha devam etmesi halinde yüzde 4 düzeyindeki hedefe kısa vadede ulaşılması mümkün görülmemektedir. 39

40 Hedef Revizyonu Son Kurul toplantısında hedef revizyonu konusu değerlendirilmiştir (Kurul Toplantı Özetleri, paragraf 22) yılının ikinci yarısına kadar karşılaşacağımız arz ve maliyet şoklarında önemli bir iyileşme olmadığı taktirde enflasyon hedeflerini gözden geçirmeyi bütçe çalışmaları sırasında Hükümete önermeyi planlıyoruz. 40

41 Yeni Hedefler Hesap verme ilkesi açısından 2008 hedefinin değiştirilmesi uygun görülmemektedir. Orta vade için ise yine %4 hedefinin korunması isabetli olacaktır. Buradaki temel varsayım dünyadaki enflasyonun orta vadede kontrol altına alınacağıdır. %4 hedefine giderken 2009 yılı ve sonrası için referans alınacak ara enflasyon hedefleri önümüzdeki aylarda gözlenecek gelişmelere göre yeniden belirlenecektir. Yeni hedefler oluşturulana kadar 30 Nisanda verdiğimiz tahminlerin referans alınması önerilmektedir. Enflasyona gelen dışsal arz şoklarının birincil ve ikincil etkilerinin ayrımını netleştirmek açısından da Nisan 2008 Enflasyon Raporundaki tahminlerin ayrı bir önemi vardır. 41

42 Faiz Artışları Faiz artışları gerektiğinde, ölçülü, kademeli ve mümkün olduğu kadar öngörülebilir olacaktır. Nisan Enflasyon Raporunda sunulan her üç senaryo altında da ölçülü faiz artışına yer verilmiştir. Ancak yine de Kurul toplantısına kadar geçecek süre zarfındaki gelişmeleri ve Kurul un bunlar hakkında yapacağı değerlendirmeleri izlemeliyiz. 42

43 Haziran 2006 Dönemiyle Kıyaslama Talep koşulları ve enflasyon baskılarının kaynağı açısından 2006 Haziran ından çok farklı bir durumdayız. Para politikası stratejisi de bu durumu dikkate alarak farklı şekilde tasarlanmıştır. 43

44 Para Politikasının Öngörülebilirliği İçinde bulunduğumuz dönemde dünya ekonomisinde olağanüstü bir belirsizlik yaşanmaktadır. böylesi bir ortamda enflasyonu, nispeten öngörülebilir ama aynı zamanda şoklara karşı yeterince esnek bir para politikası ile kontrol etmek için elinden gelen tüm çabayı gösterecektir. 44

45 LİKİDİTE YÖNETİMİ

46 2007 yılı sonunda, likidite yönetiminin genel çerçevesine ilişkin yaptığımız duyuruda; Hazine nin 2008 yılı finansman programı ve Merkez Bankası nın 2008 yılı döviz alım ihale programı temel alındığında, piyasadaki likidite fazlasının 2008 yılında genellikle makul düzeylerde devam edeceğinin öngörüldüğü, Piyasadaki fazla likidite makul düzeylerde kaldığı sürece likiditenin asıl olarak bünyesinde faaliyet gösteren BPP de depo ve İMKB Repo-Ters Repo Pazarı ndaki repo işlemleri ile gecelik vadede çekilmeye devam edileceği; dolayısıyla gecelik borçlanma faizinin para politikası açısından referans faiz oranı olma niteliğini sürdüreceği, Geçici ya da kalıcı likidite sıkışıklığının ortaya çıkması halinde ise likidite yönetiminin asıl olarak 1 hafta vadeli repo ihaleleri ile gerçekleştirileceği, Likiditenin sıkışmasının öngörüldüğü dönemlerde piyasalarda olağanüstü dalgalanmalar olmadığı sürece, nin ihale miktarlarını belirlerken, ortalama ihale faizlerinin mümkün olduğunca gün içi işlemler için ilan edilen borçlanma faizinin en fazla 1 puan üzerinde oluşmasını sağlamaya çalışacağı açıklanmıştı.

47 Önümüzdeki dönemde likidite yönetimi Son dönemde döviz alım ihale miktarının düşürülmesi, Hazine nin YTL borçlanarak döviz cinsi borçlanma oranını düşürmesi ve para talebinde gözlenen artış gibi gelişmelerle gecelik piyasada çekilen fazla likidite azalış göstermiştir. Mevcut varsayımlar altında bu eğilimin önümüzdeki dönemde de devam etmesi ve parasal koşullarda göreli olarak sıkılaşma gözlenmesi öngörülmektedir. Likidite sıkışıklığı oluşacağı öngörülen dönemlerde 1 hafta vadeli repo ihaleleri ile likidite verilecektir. Normal piyasa koşulları altında, ortalama ihale faizlerinin mümkün olduğunca borçlanma faizinin en fazla 1 puan üzerinde oluşmasını sağlayacak şekilde ihale miktarları belirlenecektir. Büyük tutarlı seyrek ihaleler yerine, daha küçük tutarlı zamana yayılmış ihaleler ile likidite koşullarındaki değişimin yumuşak olması sağlanmaya çalışılacaktır.

48 TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI BANKALAR BİRLİĞİ SUNUMU Mayıs 2008